Etablering av selskap for avfallshåndtering

Transkript

1 Ålesundregionens Utviklingsselskap (ÅRU) Etablering av selskap for avfallshåndtering Sluttrapport Oktober 2008

2 COWI AS Solheimsgt 13 Postboks 6051 Postterminalen 5892 Bergen Telefon wwwcowino Ålesundregionens Utviklingsselskap (ÅRU) Etablering av selskap for avfallshåndtering Sluttrapport Oktober 2008 Dokument nr 01 Revisjonsnr C Utgivelsesdato Utarbeidet Kontrollert Godkjent Svein Sande Reidar Seim

3 Etablering av selskap for avfallshåndtering 1 Innhald 1 Innleiing 3 11 Historikk 3 12 Organisering av prosjektarbeidet 4 13 Målsetjing for prosjektarbeidet 4 2 Dagens situasjon 7 21 Status i kommunane 7 22 Felles avfallsplan 8 3 Framtidige mål og tiltak i avfallssektoren Nasjonale mål for gjenvinning Deponiforbodet Avfallsplanar for nybygg og rehabilitering 11 4 Føremål med selskapet Døme på føremålsformulering Aktuelle føremål i ÅRU - regionen 13 5 Eigardeling og representantskap 15 6 Styret 16 7 Namn på selskapet 17 8 Andre moment i selskapsavtalen Møte i representantskap og styre Innskotsplikt, budsjett, låneopptak Klageutval Nye medlemer, rett til å tre ut, oppløysing mv 18 9 Vidare saksgang Formell sakshandsaming 20

4 Etablering av selskap for avfallshåndtering 2 92 Prioritering av tiltak Vedlegg Forslag selskapsavtale Lov om IKS Døme på føremålsformuleringar Samanstilling av status for kvar kommune Målsetjing i avfallsplanen for

5 Etablering av selskap for avfallshåndtering 3 1 Innleiing 11 Historikk Interkommunalt samarbeid om avfallsinnsamling og avfallsbehandling er etablert i bindande former over ein forholdsvis kort tidsperiode frå ca 1985 til i dag I dei fleste fylke er fleirtalet av kommunane medlemer i interkommunale selskap Mellom Stad og Boknfjorden er det såleis berre 5 kommunar (Vågsøy, Flora, Øygarden, Fjell og Odda) som ikkje deltek i eitt av dei 8 selskapa i denne delen av Vestlandet I Møre og Romsdal er til saman 23 kommunar tilknytt tre selskap: Søre Sunnmøre Reinhaldsverk (SSR - 4 kommunar) Volda/Ørsta Reinhaldsverk (VØR 2 kommunar) Romsdalshalvøya Interkommunale Renovasjonsselskap (RIR 7 kommunar) Nordmøre Interkommunale Renovasjonsselskap (NIR 11 kommunar inkl Oppdal i Sør Trøndelag) I Vikebladet kunne ein den lese at det var innkalla til eit møte mellom SSR og VØR den 1509 for å drøfte samanslåing av dei to selskapa (resultatet av dette møtet er ikkje kjent pr 0610) I Ålesundregionen er samarbeid utgreidd og diskutert i 1995 og i 2001 utan at dette har resultert i bindande kontinuerleg samarbeid Men det har vore prosjektsamarbeid både om innhenting av tilbod på diverse tenester innan slam- og avfallsbehandling, og samarbeid om utarbeiding av avfallsplanar, seinast ein felles plan for 11 kommunar for perioden Representantskapet i ÅRU vedtok i 2003 at det skulle setjast i gang eit prosjekt for å utarbeide eit detaljert forslag om etablering av eit interkommunalt selskap organisert som eit IKS (Interkommunalt selskap organisert i samsvar med lov om interkommunale selskap), alternativt utarbeide forslag om oppretting av ei eigen permanent koordinatorstilling for avfall Av ulike årsaker stogga dette arbeidet opp dei næraste åra inntil det blei teke initiativ til ei vidareføring av arbeidet tidleg i 2007 Ei arbeidsgruppe med deltakarar frå dei tekniske verksemdene i kommunane gjennomførte i perioden frå mai 2007 til februar 2008 sju arbeidsmøte og synfaring til Nordmøre (NIR), Romsdal (RIR), og Tafjord Kraftvarme AS som eig

6 Etablering av selskap for avfallshåndtering 4 og driv forbrenningsanlegg med energigjenvinning og fjernvarmelevering i Breivika i Ålesund Arbeidsgruppa vurderte eit utvida samarbeid i regi av ÅRU ved oppretting av ei eiga koordinatorstilling, men gjekk inn for eit meir bindande og forpliktande samarbeid ved etablering av eit selskap som eit IKS i samsvar med lova for slike selskap (Lov ) Arbeidsgruppa leverte sin rapport til styret i ÅRU i februar 2008, og dette ga som resultat at det blei valt ei styringsgruppe og gjort vedtak om å engasjere ekstern rådgjevar til det vidare arbeidet 12 Organisering av prosjektarbeidet Styringsgruppa har følgjande deltakarar: - Ragna Dahl Grønnevet Rådmann Ålesund gruppeleiar - Martin G Bostad Rådmann Giske - Anders P Grotle Rådmann Ørskog - Ingmund Alvestad Virksomhetsleder Ålesund - Per Langnes Einingsleiar Haram - Håvard Fiskaa Driftsleiar Vestnes - Vegard Austnes Rådgjevar ÅRU prosjektleiar I mai vart COWI AS engasjert som rådgjevar, og prosjektarbeidet starta i eit møte med styringsgruppa og rådgjevarfirmaet sin prosjektleiar Svein Sande den Det har sidan vore møte i styringsgruppa den 2706, den 2908, og siste møte den I tillegg har fagpersonane i kommunane (den tidlegare arbeidsgruppa) delteke i arbeidet ved mellom anna ei oppdatering av dei viktigaste data om dagens situasjon i kvar av dei 13 kommunane (sjå vedlegg 104) Fagpersonane og COWI har hatt møte den 1706 og den Målsetjing for prosjektarbeidet Det skal utarbeidast eit forslag til selskapsavtale for etablering av eit interkommunalt selskap Selskapsavtalen skal ha eit innhald som tilfredsstiller krava i lova for slike selskap, og det skal mellom anna vere konkrete forslag til formulering av føremål med selskapet, eigardeling, ansvar, representasjon, finansiering, styring mv

7 Etablering av selskap for avfallshåndtering 5 Målsetjinga for utgreiingsarbeidet er å utforme eit forslag til selskapsavtale som skal leggast til grunn for vedtak i dei kommunane som vert invitert til deltaking i eit forpliktande samarbeid om avfallstenester Før det kom ei ny lov i 1999 var det Kommunelova 27 eller Aksjelova som låg til grunn for skiping av interkommunale selskap Kommunelova har svært få retningsgjevande formuleringar, slik at stiftarane av nye selskap både hadde stor fridom til å formulere vedtekter, og store problem med å finne ut kva som burde eller måtte vere med Det var den gong vanleg å nytte nemninga vedtekter, men nokre selskap formulerte i tillegg ein separat selskapsavtale Lova om interkommunale selskap frå 1999 inneheld 39 paragrafar (sjå vedlegg) som gjev eit meir eintydig og konkret grunnlag for etablering av selskap Lova krev at det vert oppretta ein selskapsavtale som i alle høve skal innehalde følgjande 9 punkt som ikkje kan endrast utan samtykkje frå alle deltakarkommunane: Selskapets firma Angivelse av deltakerne Selskapets formål Den kommune der selskapet har sitt hovedkontor Antall styremedlemmer Deltakernes innskuddsplikt og plikt til å foreta andre ytelser overfor selskapet Den enkelte deltakers eierandel i selskapet og den enkelte deltakers ansvarsandel i selskapet dersom denne avviker fra eierandelen Antall medlemmer av representantskapet og hvor mange medlemmer den enkelte deltaker oppnevner Annet som etter lov skal fastsettes i selskapsavtalen Mange punkt som tidlegare vart formulerte i vedtekter er no fastlagde i lova, og selskapsavtalen kan dermed vise til lovteksten I dei fleste høve vel ein likevel å ta inn nokre av paragrafane frå lova i selskapsavtalen, slik at ein kan finne avklaring for dei mest aktuelle spørsmål i eitt dokument Dei hovudpunkta der ein står forholdsvis fritt til å vedta føresetnader og formuleringar gjeld: Selskapet sitt føremål Eigardeler og representasjon Teksten i føremålspunktet skal gje grenser for selskapet sine aktivitetar, men også fridom til ei miljømessig og økonomisk forsvarleg drift Det er vanskeleg

8 Etablering av selskap for avfallshåndtering 6 å rekne opp alle dei aktivitetane ein kan tenkje seg no og i framtida utan at noko vert gløymt, og det er sjølvsagt ønskjeleg å velje formuleringar som gjer at ein ikkje må gå den lange vegen om endringar i selskapsavtalen om ein finn det tenleg å gje seg inn på nye arbeidsområde Det siste momentet er særleg viktig der det er mange deltakarkommunar som skal gjere vedtak kvar gong ein endrar selskapsavtalen

9 Etablering av selskap for avfallshåndtering 7 2 Dagens situasjon 21 Status i kommunane Denne er oppdatert av fagpersonane i samband med dette prosjektarbeidet og samanstilt skjematisk i to skjema i vedlegg 104 Vi kan oppsummere følgjande: Kommunane har i stor grad gjennomført same type kjeldesortering og henteordningar for hushaldsavfall ved at det blir henta restavfall og dei utsorterte fraksjonane papir og drikkekartong hos abonnentane Dei fleste kommunane har avtale med same mottaksfirma for sorterte fraksjonar ( Veolia, Franzefoss og Fretex ) og for sluttbehandling av restavfall (Tafjord Kraft) Vestnes er einaste kommune som har innført kjeldesortering og henting av våtorganisk avfall, og denne kommunen er den einaste som leverer restavfallet til deponi Dei fleste kommunane har engasjert private entreprenørar til henting av restavfall og kjeldesorterte fraksjonar Same firma (Franzefoss) hentar farleg avfall i dei fleste kommunar, medan fleire firma er engasjert i henting av restavfall og papir Det er utplassert såkalla returpunkt, der innbyggjarane kan levere glas / metallemballasje og klede / sko i dei fleste kommunane (19 i Ålesund, varierande frå 0 7 i dei andre) Det er etablert gjenvinningsstasjonar (også kalla sorteringsanlegg eller miljøstasjon) i Ålesund,Giske, Sykkylven og Haram der innbyggjarane kan levere større avfallsgjenstandar som møblar, kvitevarer, metall, trevirke, papp, plast, elektronikk, hageavfall mv Ålesund sin gjenvinningsstasjon er open for alle, og Skodje og Sula har spesialavtale om levering for sine innbyggarar Alle kommunane har avtalar med private entreprenørar om henting av avvatna septikslam, og mange kommunar har samordna avtalane og

10 Etablering av selskap for avfallshåndtering 8 nyttar same entreprenør Vestnes Renovasjon tek seg av sluttbehandling av slam for fleire av dei andre kommunane Talet på engasjerte i avfallsarbeidet målt som årsverk varierer frå ca 12,5 i Ålesund til ca 0,25 i Skodje og Ørskog Gebyret som hushaldsabonnentane betalar for renovasjonen (inkl mva) varierer frå kr 1995 til kr 3100 pr år Frå oppsummeringa til Arbeidsgruppa for interkommunalt avfallssamarbeid i februar 2008 kan vi elles lese at den gjennomsnittlege gjenvinningsgraden (for material og energigjenvinning) i ÅRU kommunane i dag er ca 64 % medan gjennomsnittet i fylket er ca 72 % Av oppsummeringa ser vi at det opp gjennom åra har vore ei gradvis samordning ved at det i visse periodar er gjennomført fellestiltak både når det gjeld innhenting av tilbod på slamhenting, renovasjon og rådgjevingstenester Samordninga er hovudsakleg administrert gjennom ÅRU 22 Felles avfallsplan Eit felles planarbeid vart gjennomført i 2002 for planperioden Ein del av tiltaka i denne planen er gjennomførde, men vi ser av skjemaet i vedlegg 105 at ein til dømes ikkje er komen i gang med utgreiing av løysing for våtorganisk avfall Vi nemner at det ikkje lenger er eit overordna krav om at kvar kommune skal utarbeide og vedta ein avfallsplan som skal rullerast kvart 4 år Men vi ser likevel at fleire interkommunale selskap vel å oppretthalde og vidareføre eit felles planarbeid der kvar kommune blir involvert for å få fram lokale ønskje og å gjennomføre tilpassingar i den grad dette er teknisk, økonomisk og miljømessig mogeleg Avfallsplanane kan i sin tur gje grunnlag for styrande organ sine diskusjonar om målsetjing, tiltak og økonomiplan som skal framleggast for representantskapet kvart år At det er felles ønskje og behov for vidare planarbeid og samordning, ser vi av den før nemnde arbeidsgruppa si oppsummering av moment som ein bør ta omsyn til ved etablering av eit selskap: Profil som regionalt kompetansesenter og konsultativt organ Utarbeide felles avfallsplanar, lokale forskrifter, avfallshandbøker mv Selskapet kan i første omgang arbeide for mest mogeleg kostnadseffektive og miljømessige løysingar for innsamling, sortering, tilfredsstillande gjenvinningsgrad og sluttbehandling

11 Etablering av selskap for avfallshåndtering 9 Arbeide for redusert avfallsproduksjon gjennom informasjonsarbeid overfor hushald, skular, barnehagar og næringslivet Fagråd som fagleg støtteorgan for styret Organisere felles innkjøp Stå til disposisjon med (betalte) rådgjevingstenester for deltakarkommunane Det bør vere transportutjamning både med omsyn til innsamling av hushaldsavfall og transport av særskilde fraksjonar som skal vidare til materialgjenvinning Selskapet treng ikkje å ha eigne anlegg

12 Etablering av selskap for avfallshåndtering 10 3 Framtidige mål og tiltak i avfallssektoren 31 Nasjonale mål for gjenvinning Gjennom Stortingsmelding nr 26 ( ) vart tidlegare statlege gjenvinningsmål stadfesta Dette vil seie 75 % gjenvinning innan 2010, med vidare opptrapping til 80 % (utan tidfesting) Omgrepet gjenvinning omfattar både energigjenvinning og materialgjenvinning Reknemåten er slik at energigjenvinning blir sett lik materialgjenvinning når energiutnyttinga i anlegget er 100% I Norge er den gjennomsnittlege energiutnyttinga ca 70 %, og den kan faktisk bli redusert i ein periode der kapasiteten på anlegg blir utbygd snarare enn dei fjernvarme eller dampanlegga som skal utnytte energien Gjennom EØS avtalen er våre nasjonale mål og strategiar også påverka av EU sine lover og direktiv Etter ein lang prosess synest det no å bli semje om ein revisjon av rammedirektivet for avfall, der dei viktigaste momenta i høve til vår nasjonale strategi vil vere: Innføring av mål for materialgjenvinning av hushaldsavfall For avfallstypane papir, metall, plast og glas skal det innførast separat innsamling og minst 50 % materialgjenvinning innan 2020 Mål om 70 % materialgjenvinning av bygge og anleggsavfall Det skal utarbeidast eit eige bioavfallsdirektiv (som kan gjere det aktuelt å utsortere matavfall også frå restavfall som i dag går til forbrenning) Definisjon av gjenvinning, inklusive definisjon av når eit forbrenningsanlegg er eit gjenvinningsanlegg (60 % energiutnytting for eksisterande anlegg og 65 % for nye anlegg) Dersom restavfallet frå Ålesundregionen vert levert til Ålesund Forbrenningsanlegg, og dette har ei energiutnytting om lag på landsgjennomsnittet (70 %), så må ein i regionen oppnå ei materialgjenvinning på over 80 % for at den totale gjenvinninga skal bli 75 % Ein auke frå dagens nivå på 64 % til 80 % krev ein stor samordna innsats både av innbyggarane og av dei som skal legge til rette for auke i sortering og gjenvinning

13 Etablering av selskap for avfallshåndtering 11 Dersom Ålesundregionen ønskjer å oppfylle den nasjonale målsetjinga innan 2010, ser vi til dømes følgjande mogelege tiltak: Omfattande utbygging av gjenvinningsstasjonar der innbyggjarane kan levere avfallsfraksjonar som ikkje vert henta i den ordinære renovasjonen Eventuell kjeldesortering og henteordning for våtorganisk avfall og plast Gebyrdifferensiering som stimulerer til avfallsreduksjon (ved til dømes databrikker på avfallsbehaldarane som registrer talet på tømingar pr år) Vi nemner dette nærast som minimumstiltak ut frå røynsler frå andre regionar, fordi dette også illustrerer den samordninga som er nødvendig for å auke gjenvinninga i en heil region Utan etablering av eit selskap med vide fullmakter er det neppe mogeleg å oppnå målsetjingar på eit nivå som skissert 32 Deponiforbodet Det lenge omtalte forbodet mot deponering av organisk (brennbart) avfall er no vedteke, og det er i haust venta retningsliner som skal avklare vilkår for dispensasjonar, stille krav til prøvetaking mv Gjennomføringa av kravet har i lang tid vore tidfesta til , og det er såleis liten grunn til å hevde at kravet kjem brått på Men det tek uansett tid å byggje ut kapasitet for alternativ sluttbehandling (forbrenning) Dermed kan ein truleg rekne med dispensasjon for eit kortare tidsrom der ein er i gang med kapasitetsutviding på eit lokalt forbrenningsanlegg, men der dette ikkje blir driftsklart til Når det gjeld hushaldsavfall, er det berre Vestnes som blir påverka av dette kravet, for det er ikkje mogeleg å tilfredsstille kravet om organisk innhald i Vestnes sjølv om det er innført kjeldesortering av våtorganisk avfall (matavfall) I Ålesund blir deponeringa på Bingsa sterkt avgrensa i høve til dagens praksis, men dette vil i første rekkje påverke næringslivet sine leveransar 33 Avfallsplanar for nybygg og rehabilitering Det er frå innført eit obligatorisk krav om miljøsaneringsrapport og avfallsplanar for nybygg og rehabilitering som ein del av byggesaksbehandlinga Dette vil seie at personell som tidlegare i byggesaker ikkje hadde særleg behov for avfallskompetanse, no enten må opplærast i dette faget, eller finne andre løysingar som sikrar at sakene får ei fagleg forsvarleg behandling Spørsmålet om å bruke dei interkommunale selskapa sin kompetanse i slike saker, er reist fleire stader

14 Etablering av selskap for avfallshåndtering 12 4 Føremål med selskapet 41 Døme på føremålsformulering Oppsummering av status, målsetjing i avfallsplanar, ønskje i arbeidsgruppa og statlege målsetjingar er nemnde fordi ein ut frå desse momenta kan sjå kva behov eit selskap skal tilfredsstille Behova må synleggjerast i formuleringa av selskapet sine føremål Sjølv om dei fleste andre selskap er etablerte for år sidan, med andre rammevilkår, så kan ein likevel hente ein del røynsle frå andre sine diskusjonar og formuleringar Det er difor lagt inn døme på føremålsformuleringar i mange selskap i andre landsdelar som vedlegg 93 Vi ser følgjande når det gjeld avfallstypar: Hovudansvaret gjeld naturleg nok hushaldsavfall, der kommunane har ei lovfesta plikt Men dei fleste formulerer seg slik at det også er høve til å tilby tenester for næringslivet Farleg avfall er nemnt i nokre høve Slam er i ulik grad inkludert som oppgåve for selskapet Bilvrak er nemnt berre for RIR Når det gjeld selskapet sine aktivitetar, ser vi stor variasjon og breidde: Innsamling, transport, gjenvinning og sluttbehandling går igjen hos dei fleste Bygge og drive anlegg er ei formulering som er nytta mange stader der grunnlaget for skiping av selskapet har vore nedlegging av gamle anlegg og interkommunal semje om å satse på eit nytt felles anlegg (deponi/forbrenningsanlegg) Andre stader har ein nytta formulering meir i retning av sørge for å få utført oppgaver eller Utføre kommunane sine oppgåver innan innsamling mv, eller enkelt sagt drive innsamling og transport Andre oppgåver kan i varierande omfang og i ulike formuleringar vere: Rådgjeving til eigarkommunane Informasjon til abonnentar Utforme forskrifter, eventuelt gebyrregulativ

15 Etablering av selskap for avfallshåndtering 13 Delta i andre selskap/føretak Selskapa nyttar i ulik grad miljøformuleringar slik som: Å utnytte ressursene på høyest mulig nivå Drive effektiv og hygienisk innsamling mv Arbeide for miljøriktig håndtering Å fremme ombruk, materialgjenvinning og energiutnyttelse Å arbeide for avfallsminimering Å være regionens miljøpådriver i avfalls og gjenvinningsspørsmål Å være pådriver og utvikle fremtidsrettede miljømessig gode løsninger Å drive miljøvennlig mottak Å utnytte ressursene i avfallet nærmest mulig kilden Å sikre en miljømessig sluttbehandling 42 Aktuelle føremål i ÅRU - regionen I startfasen vil ikkje selskapet ha eigne anlegg, og det er ikkje aktuelt å byggje eit nytt felles deponi eller forbrenningsanlegg Det er såleis ikkje å byggje og drive anlegg som er hovudføremålet, men snarare å få utført tenester utan eigne anlegg Men ein må vurdere om det er selskapet eller kvar kommune som skal byggje nye gjenvinningsstasjonar, plassere nye miljøstasjonar osv I Sunnfjord og i Bergensområdet er det bygd gjenvinningsstasjonar i alle medlemskommunane, og desse har eit nokolunde einsarta opplegg fordi det er selskapet som er byggherre og driftsansvarleg Kundane i regionen kjenner seg att om dei flyttar til ein anna kommune, og dei kan levere til kva stasjon dei vil i sin eigen region Dette fordi selskapet har eit felles kostnads og gebyrgrunnlag Gjenvinningsstasjonane er i mange høve det einaste møtepunktet mellom selskap/kommune og innbyggjarane, og fleire selskap ønskjer å markere dette med ein felles profil for gjenvinningsstasjonane, der logo, skilting, arbeidsdressar og utforming er viktige element I ÅRU regionen bør ein såleis drøfte om selskapet berre skal vere utøvade, eller om selskapet skal ha høve til å eige/byggje eigne anlegg Ein må også drøfte korleis ein skal formulere den utøvande aktiviteten i høve til eit ønskje om at kommunane sjølve skal avgjere kva dei skal eige/drive i eigen regi, og kva selskapet skal ta seg av Vi kan illustrere skilnaden med følgjande alternative formuleringar: 1 Utføre kommunane sine oppgåver innan innsamling, gjenvinning og behandling av avfall og slam, og arbeidsoppgåver som høyrer naturleg saman med desse oppgåvene

16 Etablering av selskap for avfallshåndtering 14 2 Utføre kommunane sine oppgåver innan innsamling, gjenvinning og behandling av avfall og slam, og arbeidsoppgåver som høyrer naturleg saman med desse oppgåvene i det omfang kvar medlemskommune ønskjer dette Sett i høve til dei målsetjingane som er skisserte, så seier det seg sjølv at det ikkje er mogeleg med ei tilfredstillande samordning dersom kvar kommune kan gjere unntak frå fellesløysingane slik dette er vist i alternativ 2 Dersom føremålsformuleringane skal endrast, må alle deltakarkommunane vere samde om nye formuleringar Med 12 kommunar er dette ei omfattande sakshandsaming som ein helst vil unngå Dermed bør ein også velje formuleringar som gjev eit visst spelerom for utviding eller endring i aktivitetane i høve til dagens hovudføremål og dei tiltak som i første omgang bør prioriterast Samtidig er det lite ønskjeleg å formulere føremåla slik at det vert ei konkret opprekning av dei tiltak som ein ser føre seg i dag Det er då lett å gløyme noko som seinare kan verte ein naturleg del av selskapsaktiviteten, eller å ta med noko som ein seinare finn unødvendig å oppretthalde Styringsgruppa og fagpersonane har drøfta føremålsformuleringane i kvart møte, og enda med følgjande tilråding: 31 Å utføre kommunane sine lovpålagde oppgåver innan innsamling, gjenvinning og behandling av avfall og slam i samsvar med sentrale og lokale miljømål 32 Selskapet skal legge vekt på miljøvenleg drift i alle ledd i avfallsbehandlinga 33 Selskapet avgjer i kva grad drifta skal skje ved bruk av eigne anlegg, utstyr og mannskap, eller ved avtalar med medlemskommunane, andre selskap, eller private næringsdrivande 34 Å gje eit tilbod om innsamling, gjenvinning og behandling av næringsavfall der selskapet finn dette miljømessig ønskjeleg og økonomisk forsvarleg 35 Selskapet skal vere eit rådgjevande organ og kompetansesenter for medlemskommunane Selskapet skal i nært samarbeid med kommunane drive eit aktivt informasjonsarbeid for å auke innbyggarane sin kunnskap om avfallsreduksjon og miljøvenleg avfallsbehandling 36 Selskapet kan søkje samarbeid med andre kommunar, regionar og selskap der dette er naturleg, og selskapet kan vere eigar eller medeigar i andre selskap 37 Å utføre eventuelle andre oppgåver som kommunane ønskjer at selskapet skal utføre

17 Etablering av selskap for avfallshåndtering 15 5 Eigardeling og representantskap I selskap som vert stifta ved at kvar kommune tilfører anlegg som deponi, komposteringsanlegg mv, kan det vere naturleg at eigardelene vert talfesta som verdien av det kvar kommune skyt inn I Ålesundregionen er denne problemstillinga lite aktuell, sjølv om selskapet kanskje kan overta gjenvinningsstasjonar i framtida Dermed synest det naturleg å velje folketalet som delingsnøkkel, slik dei fleste andre selskap har gjort dette I det vedlagde forslaget til selskapsavtale finn ein delingshøvet i 5 Det er også naturleg å velje folketalet som grunnlag for representasjonen i representantskapet, 7 Kvar kommune skal vere representert med minst ein representant, og det er naturleg at den store skilnaden i folketal mellom Ålesund kommune og dei andre kommunane gjev seg utslag i ein vesentleg skilnad i representasjon Det er likevel vanleg at så store skilnader ikkje blir reint matematisk vidareført ved at Ålesund i høve til folketalet får ca 45 % av representantane i representantskapet Det er i forslaget valt ein fordelingsnøkkel som vist i 72, der Ålesund får 5 representantar, dei andre ein kvar Dersom ein skal vurdere andre delingshøve, så må det kanskje vere ei meir detaljert deling der til dømes kommunar med mindre enn 5 % av folketalet har 1 representant, dei med 5 10 % 2 representantar osv Då aukar talet til totalt 26 representantar, og Ålesund får 9 av desse Det er sett ei maksimalgrense i talet på representantar ved at Ålesund uansett tilvekst i folketal i forhold til dei andre ikkje får meir enn 5 representantar ( % = 5 representantar i tabell 72) Med dette har ingen deltakar åleine over 1/3 av representantane, noko som teoretisk kan hindre vedtak om endringar I same typen selskap der kommunar som Bergen og Kristiansand er dominerande deltakarar, er det ikkje tilsvarande avgrensing

18 Etablering av selskap for avfallshåndtering 16 6 Styret Dette er eit vanskeleg punkt når talet på medlemer er så stort at det i praksis er lite aktuelt med eit styre der alle er representert Styre med medlemer har oftast få møte, eller liten kontinuitet fordi det ofte er forfall og varamedlemer som må møte Styringsgruppa foreslår 7 faste medlemer Kravet om at kvart kjønn skal ha ein minimumsrepresentasjon har skapt diverse problem og omval i fleire selskap dei siste åra Dermed krevst det ei samordning om kven som skal stille med kvinnelege eller mannlege kandidatar, også i selskap der alle kommunane er representerte i styret I Ålesundregionen kan ei tenkje seg ei løysing som er delvis matematisk etter folketalet der Ålesund til dømes vel to styrerepresentantar, og grupper av andre kommunar går saman om dei andre 5 Men når det i tillegg krevst samordning om kjønnsfordelinga blir det svært vanskeleg å samordne ein valprosess utan valkomité Når styringsgruppa etter drøfting av ulike modellar kom fram til denne løysinga som er foreslått i 82, så finn ein det ikkje naturleg at denne komiteen skal ha avtalefesta bindingar i form av delingsnøkkel etter folketal, geografiske omsyn ell Såleis ha ein heller valt å formulere ein del stikkord for valkomiteen sine omsyn i 93; Ved val av styremedlemer skal valkomiteen med sine forslag og representantskapet i sitt styreval ta omsyn til selskapet sitt behov for lokalkunnskap, røynsle i styrearbeid, og kompetanse innanfor relevante fagområde som miljøfag, informasjon, økonomi og liknande

19 Etablering av selskap for avfallshåndtering 17 7 Namn på selskapet Nemninga renovasjonsselskap var mykje nytta tidlegare då hovudoppgåva var innsamling og deponering Etter kvart som oppgåvene blei fleire og meir omfattande var det mange som tok inn miljø som ein del av namnet I Sogn og Fjordane, Hordaland og Rogaland er det såleis 6 selskap som kallar seg Miljøverk Som geografisk omgrep er Ålesundregionen så innarbeidd at det synest naturleg å bruke, og namneforslaget er såleis: Ålesundregionen Interkommunale Miljøselskap (ÅRIM)

20 Etablering av selskap for avfallshåndtering 18 8 Andre moment i selskapsavtalen 81 Møte i representantskap og styre Innhaldet i desse punkta ( 8 og 10) er i samsvar med IKS - lova med eit tillegg i 81 om at representantskapet skal kome saman minst 2 gonger for året Føremålet med dette er å nytte representantskapet, der alle kommunane er representert, som eit meir aktivt kontaktorgan enn i dei selskap som berre har eitt møte kvar år (årsmøtet) 82 Innskotsplikt, budsjett, låneopptak Ved formulering av 13 må ein vurdere kva summar som er naturlege i dette høvet Eigenkapitalen brukar å vere forholdsvis låg i slike selskap, men ramma for samla låneopptak varierer mykje i høve til investeringsplanane for kvart selskap Selskap som skal investere i eit forbrenningsanlegg eller deponi har behov for ei høg ramme, medan andre som berre skal overta avfallsbehaldarane til hushaldsabonnentane ikkje har same behovet Endring av den avtalefesta ramma krev sakshandsaming i alle kommunane, og det kan difor vere naturleg med eit nivå som gjev rom for bygging av ein del gjenvinningsstasjonar i regi av selskapet 83 Klageutval Alternativet til oppnemning av eige klageutval, er ei løysing der kvar kommune handsamar dei klagesakene som gjeld avfallsbehandlinga Det kan sjølvsagt vere fordelar med at personar med god lokalkunnskap vurderer dei einskilde sakene, men det kan også vere ei ulempe at saker som kanskje er svært like kan få ulikt utfall frå kommune til kommune Det synest mest tenleg med eit eige utval, men også dette bør ha eit medlemstal som er mindre en talet på medlemskommunar Vi foreslår 7 medlemer 84 Nye medlemer, rett til å tre ut, oppløysing mv For desse punkta kan ein sjølvsagt vise til teksten i lova om interkommunale selskap utan å setje opp eigne punkt, men det kan vere ønskjeleg å ta inn teksten i selskapsavtalen slik at ein i same dokument kan finne svar på dei viktigas-

21 Etablering av selskap for avfallshåndtering 19 te spørsmåla om stifting, føremål, representasjon, økonomi og endring/oppløysing

22 Etablering av selskap for avfallshåndtering 20 9 Vidare saksgang 91 Formell sakshandsaming Styringsgruppa vil presentere sitt forslag til selskapsavtale for ordførarar og rådmenn i deltakarkommunane i eit møte den Deretter vil ÅRU sende forslaget til handsaming i kommunane, der dei vert invitert til deltaking i selskapet, og til å velje representantar til deltaking i stiftingsmøte og representantskap I første møte må representantskapet velje medlemer i ein valkomité som til neste representantskapsmøte fremjar forslag til styreval Deretter blir det styret si oppgåver å tilsetje dagleg leiar og å drøfte selskapet sin strategi for dei første driftsåra Ein grov framdriftsplan kan sjå slik ut: 2008 Nov des Vedtak om deltaking 2009 Jan Stiftingsmøte Feb Valkomité i arbeid Mars Representantskapsmøte, val av styre April Annonsering dagleg leiar Mai Tilsetjing dagleg leiar August/sept Oppstart dagleg leiar 92 Prioritering av tiltak Med ein framdriftsplan som skissert, kan selskapet vere i drift andre halvår 2009 Sett i høve til nasjonale mål for gjenvinning, innføring av deponiforbod etc, så kan det vere ønskjeleg å gjennomføre ein del tiltak også i den næraste perioden før selskapet er driftsklart Slik sett kan ein vurdere om fagpersonane i deltakarkommunane bør ha ein funksjon som fagråd eller liknande i etableringsfasen, der dei på den eine sida førebur arbeidet med felles føresegner, komande felles tilbodsinnhenting på diverse tenester mv, men også ser til at det ikkje blir gjennomført tiltak som opplagt er i strid med det samarbeidet ein tenkjer seg å etablere

23 Etablering av selskap for avfallshåndtering 21 I ei spørsmålsrunde i juni om tiltak og tenester som fagpersonane såg føre seg å overføre til eit selskap, fekk vi også eit inntrykk av dei forhold som synest å ha høg prioritet når det gjeld framtidig samarbeid Dette vil til dømes vere: Utarbeiding av felles forskrifter for renovasjon og slamtøming Å førebu innhenting av felles tilbod på innsamling av avfall, der eit selskap skal overta kommunane sitt ansvar som avtalepart, men der kommunane sin lokalkunnskap og røynsler må kome til nytte i ein overgangsfase Bør regionen inndelast i fleire renovasjonsområde ved innhenting av innsamlingstilbod? Framtidig eigarskap og drift av etablerte gjenvinningsstasjonar, som td i Ålesund, Giske, Haram og Sykkylven Fagpersonane sine røynsler når det gjeld bygging og drift av gjenvinningsstasjonar som grunnlag for etablering av nye stasjonar Spesielle forhold som gjeld personell og funksjonar i Ålesund (Bingsa) kva alternativ er mest aktuelle når det gjeld deling av eigarskap og drift, og arbeidsgjevaransvar for personell? Fleire moment og tiltak bør drøftast i selskapet sin etableringsfase, slik at det ikkje blir eitt års stillstand i alt samarbeid Men samtidig er det viktig at det ikkje blir gjort vedtak eller sett i verk tiltak som det er naturleg at styret i eit nytt selskap bør vere med å ta stilling til Mykje av det som er nemnt kan såleis sjåast som fagpersonane si saksførebuing for selskapet, slik at styret og dagleg leiar får eit fagleg grunnlag for sitt arbeid i oppstartfasen

24 Etablering av selskap for avfallshåndtering Vedlegg 101 Forslag selskapsavtale 102 Lov om IKS 103 Døme på føremålsformuleringar 104 Samanstilling av status for kvar kommune 105 Målsetjing i avfallsplanen for