Ruspolitisk plan for Balestrand kommune 2014
RUSPOLITISK PLAN FOR BALESTRAND KOMMUNE 1. INNLEIING. 1.1 Bakgrunn for planen I følgje alkohollova 1-7d skal kommunen utarbeide ein alkoholpolitisk handlingsplan. Balestrand kommune har valt å utarbeide ein ruspolitisk plan som og går inn på bruken av andre rusmiddel enn alkohol. Rullering av planen Den ruspolitiske planen vart fyrste gong utarbeidd i 1993. Den har seinare vorte revidert om lag kvart 4. år, sist 2012. 1.2 Lovgrunnlag Lov om omsetning av alkoholhaldig drikk m.v. (alkohollova) av 02.06.89, sist endra 16.02.07, er den sentrale lova som regulerer dei fleste spørsmål kring sal og skjenking av alkohol. I følgje alkohollova 1-7d skal kommunen utarbeide ein alkoholpolitisk handlingsplan. Planen bør reviderast ein gong i kvar kommunestyreperiode. Med heimel i alkohollova kan kommunestyret gje salsløyve og skjenkeløyve for alkoholhaldig drikk. Sal av alkoholhaldig drikk med høgare alkoholinnhald enn 4,7 volumprosent kan berre utførast av AS Vinmonopolet. Løyve til skjenking av alkoholhaldig drikk kan gjelde drikk med inntil 4,7 volumprosent (øl, vin, rusbrus ), drikk med mellom 4,7 og 22 volumprosent (øl/vin/sterkvin) og drikk med meir enn 22 volumprosent (brennevin). Løyveperioden er avgrensa til inntil 4 år. Alkohollova tek utgangspunkt i at alkohol er ei vare som er lovleg å omsette og bruke. Føremålet med lova er å regulere alkoholomsetnaden slik at den skjer i forsvarlege former, og slik at dei samfunnsmessige og individuelle skadene som alkoholbruk kan føre til, vert avgrensa i størst mogleg grad. I tillegg kjem forskrift om orden og lukningstider for overnattings- og serveringssteder, gjeve med heimel i serveringslova. I Norge er det forbudt å innføre, omsette, oppbevare og bruke narkotika. All bruk av narkotika er difor å sjå på som misbruk Andre sentrale lover er lov om sosiale tenester og lov om helsetenester i kommunene, som begge har ein føremålsparagraf som slår fast at ein skal arbeide for å fremme folkehelsa og førebygge helsemessige og sosiale problem.
2. RUSPOLITIKK 2.1 Det har vore ein klar auke i alkoholkonsumet i Norge dei siste 10-15 åra. Auken har vore spesielt stor blant kvinner og unge i aldersgruppa 15-20 år. Dei siste åra har det likevel skjedd ei utflating og også teikn til ein viss nedgang i forbruket blant ungdom. Bruken av illegale rusmiddel auka gjennom 1990-tallet, toppa seg rundt årtusenskiftet og har sidan gått noko tilbake. Det vert stipulert at det er mellom 8.200 og 11.500 injiserande rusmiddelavhengige i Norge. Tal overdosedødsfall er redusert dei siste åra frå 338 i 2001, til 195 i 2006. Faktagrunnlaget i dette dokumentet bygger i stor grad på informasjon frå Helse- og omsorgsdepartementet og Statens institutt for rusmiddelforskning (SIRUS). 2.2 Samfunnsmessig/individuell verknader av rusmisbruk Kvart år er alkoholbruk årsak til mange dødsfall, anten gjennom sjukdom eller ulukker. Av sjukdomsrelaterte dødsfall er levercirrhose den mest vanlege dødsårsaka. Alkoholmisbruk kan vere medvirkande til oppløysing av familiar og mange mister arbeidet sitt pga. misbruket. Vald og mishandling av barn, kvinner og nær familie skjer ofte i alkoholpåverka tilstand. "Dagen derpå" kan føre til skoft frå arbeid, omsorgssvikt og bilkøyring i alkoholpåverka tilstand. Ved bruk av narkotika er risikoen for å bli påført alvorlige helse- og sosiale skader betydelig. Avhengighet kan få store konsekvensar for enkeltpersonar og deira familiar, og overdosar kan medføre dødsfall. 2.3 Nasjonale mål Regjeringa sin politikk på rusfeltet har som overordna mål å redusere dei negative konsekvensane som rusmiddelbruk har for enkeltpersonar og for samfunnet. Dette overordna målet er delt opp i fem hovudmål: Mål 1: Tydeleg folkehelseperspektiv Mål 2: Betre kvalitet og auka kompetanse Mål 3: Meir tilgjengelege tenester og auka sosial inkludering Mål 4: Forpliktande samhandling Mål 5: Auka brukarmedverknad og betre ivaretaking av barn og pårørande Det vert elles vist til Opptrappingsplan for rusfeltet Helse- og omsorgsdepartementet (2007-2008)
2.4 Nytt fokus Alkoholproblemet er ikkje avgrensa berre til alkoholisme. Fokuset i rusmiddelpolitikken må ikkje berre vere på den stigmatiserte "alkoholikaren" men og på forbruket til den vanlege alkoholkonsumenten. Det er difor eit overordna mål med denne planen at vanlege alkoholbrukarar skal få eit meir reflektert og medvite forhold til eige konsum og drikkemønster. Dei fleste med eit alkoholproblem er dessutan vanlege, ressurssterke og veletablerte menneske. Det er mange som har eit alkoholproblem knytt til visse situasjonar eller fasar i livet og ikkje til andre. Det avgjerande er uansett at vi signaliserer ei haldning til alkoholbruken vår. Vaksne må vere medvitne om si rolle som forbilde overfor unge, og ta omsyn til det. Ein kommunal ruspolitikk må og vektlegge behovet for rusfrie arenaer for ungdom. Bruk av alkohol er lovleg, og det vil i praksis vere umogeleg regulere bruken på ein slik måte at ein eliminerer risikoen for alkoholproblem heilt. Målet er difor å senke det totale forbruket slik at alkoholskadene vert mindre og syte for at dei som utviklar problem får hjelp. 2.5 Endra rusmønster I vår kultur har det tradisjonelt vore slik at alkohol vart brukt sjeldan, men når det først vart drukke, gjekk det med store mengder. Bortsett frå mange akutte alkoholskader i slike samanhenger, var dette drikkemønsteret mindre eigna til å utvikla alkoholavhengigheit enn det meir "kontinentale" drikkemønsteret som har utvikla seg dei siste tiåra Kjenneteikna her er: - Lettare tilgang på alkohol. - Alkohol har fått innpass i meir kvardagslege samanhengar. - Konsumet av vin har auka. - Det gjennomsnittlege alkoholforbruket er høgare og meir regelmessig. - Rusbrus kjem i tillegg til anna drikk. I tillegg til dette har kvinnene og ungdom av begge kjønn auka sitt konsum av alkohol. Debutalderen er gått ned til 13 år. Det er ei omfattande rekruttering til alkoholbruk i tida mellom 14 og 16 år. Andre land arbeider med å redusere alkoholbruken, og Norge er for mange eit forbilde med sin politikk på området.
Vi bør også ha eit medvite forhold til kva vi vil ta etter av andre kulturelle impulsar, som t.d. omgang med alkohol. Ikkje minst gjeld dette i ein turistkommune som Balestrand. I dette ligg og bruk av narkotika. 2.6 Kommunale mål På kommunalt nivå bør ein ha ei overordna ruspolitisk ramme i tråd med nasjonale mål på dette feltet. Ramma for alkoholpolitikken er at legal omsetnad av alkohol skal finne stad i kontrollerte former. Dette kan skje gjennom kommunale sals- og skjenkeløyve for omsetnad av alkohol, der kommunen gjennom ei kontrollordning ser til at sal og skjenking skjer i samsvar med lova. Det er eit politisk mål at butikkutsal i kommunen på frivillig basis tek eit samfunnsansvar og unnlet å omsette såkalla rusbrus, då dette er ei vare innretta på ungdom spesielt. Samstundes vil det vere eit viktig mål for kommunen å avgrense dei samfunnsmessige og individuelle skadene som alkoholbruken kan føre med seg. I tråd med dei nasjonale måla, vil eit overordna mål difor vere å senka det totale forbruket slik at alkoholskadene vert mindre. Dette er ei stor utfordring som ein ikkje vil greie utan medvite arbeid, felles løft og personleg motivasjon. Kampanjar vil såleis vera ei heilt naudsynt arbeidsform. Som eit ledd i dette vil ein søke å avgrense forbruket av alkoholhaldige drikker, og iverksette tiltak som kan redusere etterspurnaden, og påverke drikkemønsteret. Ein vil legge vekt på informasjons- og haldningstiltak, og skulen vil her vera den mest sentrale arena. I tillegg vil ein støtte rusfrie miljø og aktivitetstilbod til alle aldersgrupper. Vidare vil kommunen legge vekt på helsefremjande og førebyggjande arbeid i alle sektorar og samordning av dei ressursane ein har til rådvelde. Ein vil søke å styrke tiltak overfor grupper i "risikosona", og utvikle behandlings- og ettervernskjeder for rusmiddelmisbrukaren i lokalsamfunnet. 2.7 Tverretateleg arbeid i kommunen SLT (samarbeid om lokale kriminalitetsførebyggjande tiltak) starta formelt i 2000. I dette samarbeidet, som er forankra i den kommunale leiinga, deltek representantar frå oppvekstområdet, sosial- og barneverntenesta, skulehelsetenesta, ungdomsarbeidaren, ungdomsrådet og politiet. Det er her stort fokus på gode førebyggjande tiltak som m.a. kan vere eigna til å hindre uønska rusmiddelbruk. Det er i kommunen tilsett ein folkehelsekoordinator og etablert eit folkehelseråd, som m.a. arbeider med dei same målsettingane, men då med eit breiare fokus. Folkehelsekoordinator er og SLT koordinator 2.8 Skulane sitt arbeid med bruken av alkohol/narkotika
Ved Sagatun skule er arbeid i høve rusmiddelbruk fastlagt i ulike fag på ulike årstrinn. I tillegg har skulen eit nært samarbeid med helsesøster og lensmannskontoret om opplegg i klassane på ungdomssteget. Hovudsatsinga er i 9. klasse, der skulen i fleire år har delteke i Juvente sitt opplegg FRISTIL, som er eit lokalt tilpassa undervisningsopplegg om alkohol og narkotika. To elevar vert sendt på kurs for så å gjennomføre opplegget i eigen klasse med involvering av foreldregruppa. Sygna vidaregåande skule ynskjer og arbeider aktivt for eit heilt rusfritt miljø ved skulen. Reglementet deira har difor eit totalforbod mot å oppbevare rusmiddel, nytte rusmiddel eller vise seg rusa på skulen. I tillegg vert ulike tema om rus teke opp i fag der det er naturleg og ligg under læreplanane. Enkeltår har skulen temadag og i ulike høve har tidlegare rusmisbrukare fortalt om sine erfaringar på desse arrangementa. 2.8 Konflikt mellom interesser Ved utforminga av ein ruspolitisk plan, må ein erkjenne konfliktar som vil kunne vere mellom m.a. næringslivsinteressene i kommunen og andre interesser, og dei reine edruskapspolitiske måla som det er ynskje om å fremme. Ein realistisk ruspolitisk plan vil difor i stor grad verte eit kompromiss mellom desse ulike interessene. Kanskje vil dette spesielt gjelde i ein turistkommune som Balestrand Utfordringa i planen vil ligge i det å utforme ein politikk som tek omsyn til dei ulike sidene i desse interessekonfliktene. Planen bør likevel primært vere ein ruspolitisk plan for dei som bur i kommunen, både ung og gamal. Dei ynskje næringslivet og reiselivsnæringa har om å kunne drive sal og skjenking av alkohol må difor tilpassast dei måla ein set for alkoholpolitikken generelt i kommunen. 3. ALKOHOLOMSETNADEN I BALESTRAND KOMMUNE 3.1 Kommunale salsløyve for alkoholhaldig drikk under 4,7 volumprosent (øl og rusbrus ) Det er for inneverande periode innvilga 3 salsløyve for slik alkoholhaldig drikk i kommunen. 3.2 Kommunale skjenkeløyve for øl, vin og brennevin Det er frå 1. april 2003 innvilga følgjande kommunale skjenkeløyve: 4 ålmene skjenkeløyve for øl, vin og brennevin. 3 ålmene skjenkeløyve for øl og vin, av dette er det 1 pensjonat og 2 restauranter. 2 ambulerande skjenkeløyve Mynde til å gjere vedtak om godkjenning av ny styrar og stedfortredar ved skifte jfr. alkohollova 1-7e er delegert til rådmannen.
3.3 Kommunale sals- og skjenkeavgifter Iflg. alkohollova skal bevillingsgebyr fastsetjast for eit år om gangen på grunnlag av forventa omsett mengde alkoholhaldig drikk jfr. 7-1. Mynde til å gjere vedtak om sals- skjenkegebyr er delegert til rådmannen. Det er fastsett følgjande satsar: Salg: - 0,18 kr pr. vareliter for alkoholholdig drikk i gruppe 1 Skjenking: - 0,37 kr pr. vareliter for alkoholholdig drikk i gruppe 1-1,01 kr pr. vareliter for alkoholholdig drikk i gruppe 2-3,31 kr pr. vareliter for alkoholholdig drikk i gruppe 3. Bevillingsgebyret utgjør pr. år minimum kr 1380 for salg og kr 4100 for skjenking. Bevillingsmyndigheten kan likevel i særlige tilfeller bestemme at gebyret skal settes lavere. For ambulerende bevilling kan bevillingsmyndigheten kreve et gebyr på inntil kr 290 pr. gang. 3.4 Kor mykje alkohol vert omsett i Balestrand kommune gjennom dei ulike løyva? Ein kan setja opp følgjande oversyn over omsetnaden av alkohol i kommunen i løpet av dei 4 siste åra: Kor mykje alkohol vert omsett i Balestrand kommune gjennom dei ulike løyva. Omsetting 2009 2010 2011 2012 Salsløyve 70998 73968 60550 65562 Øl ved skjenking 11420 12537 11789 9789 Vin ved skjenking 5428 7140 5769 5257 Brennevin ved skjenking 394 558 380 291 3.5 Uregistrert forbruk av legal og illegal omsetnad av alkohol I tillegg til registrerbar omsetnad av alkohol gjennom sals- og skjenkeløyve, kjem uregistrert forbruk av legal og illegal omsetnad av alkohol. Mykje av dette er alkohol som er skaffa på lovleg vis, slik som heimelaga vin og turistkvotar av vin/brennevin. Ein del vil vere illegal alkohol, som heimebrent og smuglarvarer, som vil vere vanskeleg å talfeste. I Norge reknar ein med uregistrert forbruk utgjer omlag 25-30% av totalforbruket.
4. ORGANISERING AV KONTROLLVERKSEMDA I KOMMUNEN I alkohollova 1-9 går det fram at kommunen er pålagd å føre kontroll med sals- og skjenkeløyva. I kap. 9 i forskriftene er det gjeve utfyllande føresegner om dette. Kommunen skal gje råd og rettleiing til løyvehavarane slik at omsetnaden av alkohol kan skje i samsvar med regelverket, og på ein slik måte at alkoholpolitiske og sosiale omsyn vert ivaretekne. Oppdraget med å utføre kontrollar vert gjeve til engasjerte kontrollørar som oversender sine rapportar til kommunen. Balestrand kommune samarbeider med dei øvrige kommunane i Sogn regionråd om kjøp av tenester i høve til dette arbeidet. Kommunen må arbeide for at desse kontrollane vert så effektive som råd. Kommunen har klare retningslinjer for brot på alkohollova. Desse er strenge slik at det ikkje vil løne seg for løyvehavarane å omgå regelverket, jfr. 6.1.6. 5.VURDERING AV "RUSSITUASJONEN" I KOMMUNEN 5.1 Sett frå lensmannskontoret Lensmannskontoret vurderer det slik at misbruk av alkohol og narkotika ikkje er eit stort problem i Balestrand kommune. Det er registrert at begge deler førekjem. Lensmannskontoret har som mål å vere med på å medverke til at det ikkje vert noko problem i åra som kjem. Samarbeid med andre etatar, som mellom anna i regi av SLT/politiråd, vil vere viktig. 5.2 Sett frå legekontoret Kommunelegen har ein del kontakt med personar som har rusrelaterte problem og reine rusproblem og der alkohol er det dominerande agens. Dette er i hovudsak knytt til den noko eldre befolkninga. Ein har ikkje inntrykk av at dette er eit aukande problem, snarare det motsette. Ein har registrert få rusrelaterte ulukker. Det er restriktiv forskrivning av vanedannande medikament (A-B-preparat). Ein har eit klart inntrykk av eit aukande problem knytt til illegale rusmiddel i ungdomsmiljøet og den noko yngre aldersgruppa. Ein del av dette har kome fram i samband med pasientretta arbeid ved psykososiale problemstillingar. Ein har ikkje kjennskap til at det er etablert eit miljø for injiserande illegale stoff. 5.3 Sett frå sosialtenesta Sosialtenesta er involvert i få saker der misbruk av alkohol/narkotika er eit stort problem. Det har tidlegare år vore nokre tunge saker der kontoret har brukt mykje ressursar på å hjelpe til med å betre livssituasjonen, men det er ikkje situasjonen i dag. Ein opplever elles at det er vanskeleg å koma inn i saker der det foregår misbruk av alkohol. Ein har elles det inntrykket at det mellom ungdom ikkje er eit spesielt stort synleg rusproblem. Ein konstaterer elles at alkohol er lett tilgjengeleg i Balestrand kommune, både når det gjeld sals- og skjenkestader. Sommartid er det mange skjenkestader i høve til folketalet. Dette er i seg sjølv ein risiko for eit høgt alkoholkonsum. Sosialtenesta er kjend med at det forekjem bruk av narkotika i kommunen, men dette gjeld ikkje dei heilt unge og har ikkje stort omfang.
5.4 Uttale frå Sagatun skule og Sygna vidaregåande skule Når det gjeld bruken av rus blant elevane på ungdomstrinnet har ein eit positivt inntrykk av situasjonen. Ein registrerer at alkoholbruk kan forekomme, men då ikkje i tilknyting til skulesituasjonen, og det synest ikkje å ha stort omfang. Sygna vidaregåande skule sine vurderingar er: - Elevane som trekker mot rusmiljø vert "lokka" til miljø med betydeleg eldre personar enn dei sjølve, ofte godt over 20 år. - Det er lite rusproblem på skuleområdet, men ein ser at ei gruppe trekker til rusmiljø i bygda. - Det er kun sporadiske tilfelle av nokotika blant internatelevane (skjer i gj.snitt kanskje èin episode annakvart år) - Ein trur ikkje at rusmiljøet er mindre nå, heller aukande. På Sygna har ein null-toleranse for oppbevaring, bruk og å vere berusa på skuleområdet. Alkohol fører til utvising frå internat nokre dagar første gong, og evt for godt andre gong. Direkte utvisning frå internat for resten av skuleåret ved bruk av narkotika. 5.5 Samla vurdering Ei samla vurdering av russituasjonen i kommunen er det ikkje er eit stort problem og at det ikkje er store endringar frå tidlegare. Med den kjennskap ein generelt har til bruken av rusmiddel er det viktig å følgje med på utviklinga. 6. FRAMLEGG TIL RUSPOLITISK HANDLINGSPLAN FOR BALESTRAND KOMMUNE 6.1.1 Sals- og skjenkeløyve A) Salsløyve for drikk med alkoholinnhald inntil 4,7 volumprosent Halde fast ved noverande omsetnadsform, dvs. sal gjennom daglegvarebutikkar, og ved sal i eige verksemd hjå produsentar av drikk med alkoholinnhald inntil 4,7 volumprosent. B) Skjenkeløyve for drikk med alkoholinnhald under 22 volumprosent Ålmene skjenkeløyve for drikk med alkoholinnhald under 22 volumprosent ( øl, vin, «rusbrus»), skal kunne gjevast til hotell, pensjonat og restaurantar. C) Skjenkeløyve for drikk med alkoholinnhald mellom 22 og 60 volumprosent (brennevin) Til hotell, pensjonat og restaurantar, kan det i tillegg innvilgast ålmene skjenkeløyve for drikk med alkoholinnhald over 22 volumprosent (brennevin). D) Tilverking av øl og vin Etter søknad kan ein gje eit utvida løyve til tilverking av øl og vin og til skjenking i eiga verksemd. E) Uteservering
Kommunen bør berre gje løyve til uteservering av øl, vin og brennevin, der tilhøva ligg særskilt til rette. Ved uteservering av alkohol, skal areal utanfor serveringsområdet skjermast frå innsyn til serveringsområdet. Dette kan gjerast ved at serveringsstaden monterer, set opp skjerm/gjerde, som har høgd minimum 30 cm over bordplate. D) Ambulerande skjenkeløyve Kommunen skal oppretthalde ordninga med 2 ambulerande skjenkeløyve. Rådmannen får delegert mynde til å ta avgjerd om tildeling av ambulerande skjenkeløyve. 6.1.2 Kommunale sals- og skjenkegebyr Sals- og skjenkegebyr for kommunale løyve er etter alkohollova fastsett for eit år om gongen på grunnlag av forventa omsett mengde alkoholhaldig drikk. Gebyret vert rekna etter satser pr. liter øl, vin og brennevin jfr. 3.3. 6.1.3 Sals- og skjenketid Sal av alkoholhaldig drikk med inntil 4,7 volumprosent alkohol kan skje frå kl 08.00 til kl 20.00. Skjenking av alkoholhaldig drikk med mindre enn 22 volumprosent alkohol kan skje i tidsrommet 08.00 02.00. Skjenking av alkoholhaldig drikk med 22 volumprosent eller meir kan skje frå kl 13.00 til kl 01.00. Kvar einskild søknad må vurderast med omsyn til eventuell innskrenking eller utviding. Ved einskildhøve kan rådmannen etter søknad utvide skjenketida med ein time. Med einskildhøve reknast arrangement som skjenkehaver arrangerer på vegne av andre og gjeld eit bestemt høve. Det kan t.d. vere feiring av bryllaup, spesielt arrangement av firma eller anna tilstelling. Det skal vere ein restriktiv praksis i høve til slike søknader. 6.1.4 Løyveperiode Kommunale sals- og skjenkeløyve vert innvilga i samsvar med lov om omsetning av alkoholhaldig drikk m.v. 1-6 og gjeld i 4 år, og med opphøyr seinast 30. juni året etter at nytt kommunestyre tiltrer. 6.1.5 Krav til vandel Etter at kommunen har motteke søknad om sal eller skjenking av alkohol, skal ein straks sette i verk undersøkingar i tråd med krava i alkohollova 1-7b. Søkjaren må ha utvist uklanderleg vandel i forhold til alkohollovgjevinga, føresegner i anna lovgjeving som har samanheng med alkohollova sine føremål samt skatte-, avgifts- og rekneskapslovgjevinga. 6.1.6 Kontroll Balestrand kommune kjøper tenester frå firma som skal stå for kontrollen. Det skal gjennomførast minst 3 årlege kontrollar. Kontrollør rapporterer til utval for oppvekst og omsorg. Utvalet gjer innstilling til kommunestyret om eventuelle reaksjonar etter brot på regelverket.
Kostnader med kontrolltenesta vert dekka av inntekter frå avgifter frå sals- og skjenkeløyve. 6.1.6 Retningslinjer for reaksjonar ved klare brot på alkohollova Første gongs brot: Skriftleg åtvaring Andre gongs brot: Inndraging av løyvet for ein periode på mellom ei veke og 6 månader, alt etter kor alvorlege brota har vore. Tredje gongs brot: Inndraging av løyvet for resten av løyveperioden. 6.1.7 Alkohol ved kommunale tilskipingar A) Balestrand kommune dekker ikkje utgifter til kjøp av alkoholhaldige drikkevarer. B) Ved tilskipingar der Balestrand kommune står som arrangør/vertskap, skal det ikkje skjenkast alkohol. Punkt b er knytt til den formelle delen av tilskipinga. Det er opp til vertskapet i kvart einskild høve å avgjere når denne delen av arrangementet er over. 6.2.1 Haldningsskapande arbeid, opplysning og politiske verkemiddel Med denne planen ynskjer vi å halde fram ein prosess som skal - skapa ei meir medviten haldning til vårt eige alkoholbruk. - gjere løyvehavarar og skjenkestader medvitne om deira samfunnsansvar og få desse med i eit samarbeid om førebyggjande tiltak. - vidareutvikle arbeidet med å skapa reelle alternative miljø for ungdom utan alkohol. - utvikle eit tverretatleg samarbeid der helse- og sosialtenestene og einingane innanfor oppvekstområdet set inn ressursar ovanfor risikogrupper og einskildpersonar - gjere hjelpeapparatet betre rusta til å oppdaga alkoholrelaterte problem tidleg og setja i verk relevante tiltak. Dette kan vere ettervernsgrupper, som kan femje både dei som har fått hjelp for problemet sitt og dei som er i faresonen. - gjere innbyggjarane medvitne om dei negative haldningane som vert formidla ved langing av alkohol. - fokusere på aktuelle tiltak for å førebyggje etablering av narkotikamiljø i kommunen. 6.2.2 Politiske verkemiddel A) 50% av kommunen sine inntekter frå sals- og skjenkegebyr skal gå til førebyggjande tiltak innan rusvernarbeid. Beløpet vert avsett på sosialbudsjettet. Ein del av beløpet vert brukt til kostnader i samband med Juvente Fristil sitt program for 9. klasse. Det resterande av beløpet kan delast ut til frivillige lag og organisasjonar i samband med konkrete tiltak. B) Kurs for helse- og sosialarbeidarar. Det bør setjast av midlar slik at tilsette i helse- og sosialsektoren kan få skulering i rusmiddelarbeid. Målet med slik skulering må i tillegg til generell kompetanseheving, vere å betra samarbeidet og gjere hjelpeapparatet i stand til å komma tidlegare inn med tiltak. Kurs for tilsette som er knytt til barn og unge sitt oppvekstmi1jø. Tiltak innan skulesektoren Rusmiddeldirektoratet og Kunnskapsdepartementet har utarbeidd skuleringsopplegg for lærarar i grunnskulen. Utval for oppvekst og omsorg har ansvar for den lokale tilrettelegging og gjennomføring. Føremålet med rettleiingstenesta er å motivere og kvalifisera lærarar for ei betre undervisning i emnet.
Tilsette i skule, barnehage og kultursektoren må få informasjon om hjelpeapparatet. Dei må og få skulering slik at dei kan fanga opp signal om rusmisbruk i heimen og hos den unge sjølv. C) Kommunestyret set av midlar til opplysnings- og haldningsskapande arbeid kvart år framover. D) Balestrand kommune innleiar ein dialog med løyvehavarane lokalt og regionalt gjennom Sogn regionråd om å avstå sal av rusbrus i butikk. E) Administrasjonen og formannskap syter for at dei ulike løyvehavarane får delta på møte der ulike sider av praktiseringa av løyva vert drøfta. 6.3 Rullering av planen Planen vert oppdatert i henhold til ny organisering. Planen skal rullerast av kommunestyret kvart 4.år og handlingsplanen kvart år av formannskapet.