ЕСІЛ ӨҢІРІ ҚҰРЫЛЫСШЫ ЕҢ ҚҰРМЕТТІ, ЕҢ ЖАУАПТЫ МАМАНДЫҚ ҒАБИТ МҮСІРЕПОВ АТЫНДАҒЫ АУДАННЫҢ БҰҚАРАЛЫҚ САЯСИ АҚПАРАТ ГАЗЕТІ

ҒАБИТ МҮСІРЕПОВ АТЫНДАҒЫ АУДАННЫҢ БҰҚАРАЛЫҚ САЯСИ АҚПАРАТ ГАЗЕТІ 14 ақпан 2005 жылдан бастап шығарылды жыл 33 (508) www.esil-oniri.kz ҚҰРЫЛЫСШЫ ЕҢ ҚҰРМЕТТІ, ЕҢ ЖАУАПТЫ МАМАНДЫҚ Өткен сенбіде аудан әкімдігінің үлкен залында аудан құрылысшыларының кәсіби мерекесі «Құрылысшылар күні» аталып өтті. Тамыз айының лықтарына жекелей тоқталып өтті. Қарыбай Қауашұлы Шаяхин басқаратын «ПМК5» ЖШС- 2004 құрылған, бұл күндері жетістіктері мол құрылыс компаниясы. Өзде- да өздеріне қойылған тапсырыстарды уақытында және жақсы көрсеткіштермен орындайтын құрылыс ұжымы ретінде көріне білді. «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасын орындауда 2011 жылы 10 тұрғын үй тұрғызған қазіргі күндері аудан орталығында ірі спорт кешенінің құрылысын орындауда, сонымен қатар бассейн де осы құрылыс ұжымына жүктелген. Ғалым Ерғалиұлы Жахин басшылық жүргізетін «СК-СГБ» ЖШС құрылғанына аз уақыт өтсе де, өздерін көрсете білді.екі жылға жеткізбей, жоспардан бұрын Пески ауылында 250 оқушыға арналған мектептің ғимаратын және аудан орталығындағы 100 төсектік ауданаралық туберкулезге қарсы диспансер, 90 кісі қабылдай алатын емханасымен бірге құрылысын бітірген. Ұжымда өз ісінің мамандары жұмыс істейді, сонымен қатар құрылысқа қажетті техникалары мен жақсы дамыған өндіріс орны бар. Аудан әкімінің орынбасары ауданның әлеуметтік-экономиклық дамуына автокөлік жолдарының құрылысы мен жөндеуі зор ықпал көрсететіндігіне тоқтала келіп, ауданда жол жөндеу саласында Лидия Александровна Магилевская басқаратын ДЭУ-66, Грайр Альбертович Авдоян басқаратын МГА «Дорстрой» ЖШС, Саша Джванович Чолоян басқаратын «Арто Сам» ЖШС ұжымдары қыста жолдарды қардан тазаласа, жазда олардың құрылысы мен жөндеу жұмыстарын жүргізеді, сонымен қатар саябақтарда, аулаларда, Ғабит Мүсірепов атындағы аудан әкімінің «Құрмет грамотасымен» еңбектегі табыстары үшін «ПМК-5» ЖШС ағаш шебері Д.А. Шестаков, менеджер Ю.А. Чайка, учаске басшысы Д.Е. Бірімжанов, аудан әкімінің грамотасымен кірпіш қалаушы Ж.А. Мұқанов, дәнекерлеуші Е.Қ. Тілеулин, кран жүргізуші С.Г. Богатов, жиһаз жасаушы Р.Е. Садуов, «Солтүстік құрылыс» ЖШС бойынша прораб А.Ө. Жарылқапов, кран жүргізушілер А.А. Сидоренко, М.П. Ковалев, «СК СГБ» ЖШС бойынша аудан әкімінің «Құрмет грамотасымен» прораб В.Н. Лопухин, экскаватор жүргізуші М.А. Макрамов аудан әкімінің грамотасымен бригадир В.М. Годлевский, электрмен дәнекерлеуші Ю.Н. Дегтяруг, кран жүргізуші А.М. Исаев марапатталды, «МГА Дорстрой» ЖШС директор Г.А. Алдоян, жұмысшылар А.М. Воздвиженский, Г.И. Треглазов, В.В. Волков, «Арто Сам» ЖШС бойынша директор С.Д. Чолоян және аудандық құрылыс бөлімінің есепшісі Жанна Маратқызы Нуркина марапатталды. Мерекелік жиналысқа қатысқан және барлық құрылысшыларды кәсіби мерекелерімен құрылыс бөлімінің басшысы М.Б. Шамшетов, тұрғын үй- коммуналдық шаруашылығы автомобиль жолдары және көлік бөлімінің басшысы А.И. Гусаков, аудандық «Нұр Отан» партиясы филиалы төрағасының бірінші орынбасары Ф.И. Штранин, «ПМК-5» ЖШС директоры Қ.Қ. Шаяхин, Новоишим ауылдық округінің әкі- екінші жексенбісі - Кеңес Одағы кезінен қалған ең маңызды кәсіби мерекелерінің бірі. Құрылысшы мамандығы көне дәуірден адам баласы өзінөзі білгеннен бері келе жатқан мамандық. Құрылысшы болу-ең құрметті, ең қажетті, ең жауапты мамандық. Мерекелік жиналыста аудан әкімінің орынбасары Н.В. Мацедон ашып, өз баяндамасында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 329, 2011 жылдың 31 наурыздағы қаулысымен бекітілген тұрғын үй құрылысының бағдарламасы елімізде стратегиялық мақсат болып саналады. Құрылыс саласының өркендеп өсуі- Отанымыздың экономикалық дамуына өз үлесін қосуда. Ауданымызда 2011-2013 жылдар аралығында бағдарламаны орындауда 18629 шаршы метр (204 пәтер), оның ішінде жалпы көлемі 1544 шаршы метр 18 пәтерлі тұрғын үй, «2020 жұмыспен қамту бағдарламасы» бойынша 4200 шаршы метр (60 пәтер), шаруашылық қожалықтары «Нежинка-Ерке» ЖШС және «Ақселеу» ЖСШ 2241 шаршы метр (40 пәтер), жеке меншік құрылысы бойынша 10644 шаршы метр (86 пәтер) іске қосылып тапсырылған. Ағымдағы жылдың бірінші тамызына дейін 2805 шаршы метр, Новоишим ауылында 17 тұрғын үй 2501,5 шаршы метр Раисовка ауылында 2 тұрғын үй 128,1 шаршы метр, Дружбада 1 үй 175,4 шаршы метр салынуда. 2013 жылы ауданның төрт елді мекенінде Чистопол, Привольное, Андреевка, Шөптікөл ауыз сумен қамту құрылыстары жүргізілген. Аудан орталығы Новоишим ауылының келбеті жылдан жылға жақсаруда, бұған айғақ -«Ел Ордасы Астананың кішірейтілген нұсқасы», «Юра дәуіріндегі» саябақ және басқа жаңа бой көтерген ғимараттар, тұрғын үйлер мен гүл алаңдары, саябақтар. Николай Васильевич өз баяндамасында ауданымыздың ірі құрылыс қожа- рінде ағаш өңдеу, жиһаз шығару, пенаблок жасайтын цехтары бар, құрылысқа қажетті техниканың бәрі жеткілікті, ұжымда 50 шақты құрылысшы жұмыс істейді. Совет ықшам ауданындағы 12 және 18 пәтерлі үйлерді осы серіктестік салған, «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасын орындау мақсатында Бәйтерек ықшам ауданында 50 тұрғын үйді пайдалануға берілген, қазір стансада 50 пәтерлі тұрғын үй және Буденный ауылында 90 оқушыға арналған мектеп тұрғызылуда. Дәулет Беймендіұлы Амангелдиев басшылық ететін «Солтүстік құрылыс» ЖШС «Жастар» спорт алаңында «Ақ бидай2014» спартакиадасы қарсаңында асфальт төсеп, құрылыс және жөндеу жұмыстарын жүргізді. Николай Васильевич сөз соңында құрылысшыларды кәсіби мерекемен құттықтап, құрылысшылардың арқасында аудан тұрғындары және қонақтар өздерін жол бойында және демалыс орындарында жайлы сезінеді. Еңбекте қызықты және жаңа жобалар мен жоспарлардың орындалуын шын жүректен тілеп, құрылысшыларға зор денсаулық, отбасыларына амандық және бақыт тіледі. мі К.М. Құрманов, аудандық ішкі істер бөлімі басшысының орынбасары С.М. Каменов өздерінің құрылысшыларға кәсіби мерекелерімен қттықтауларын жолдады. Мерекелік жиналыс соңында марапатталған құрылысшылар аудан және бөлім басшылары аудандық әкімдік ғимаратының алдында суретке түсті. Құрылысшыларды кәсіби мерекесімен газетіміздің алқа мүшелері де құттықтап, өздерінің тілектестіктерін білдіреді. М. СӘРСЕНБАЕВ

2 «НҰР ОТАН» ПАРТИЯСЫ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ЖАҢА БАҒДАРЛАМА «Нұр Отан» партиясы филиалының ғимаратында аудандық партия ұйымының конференциясы болып өтті, оған облыстық партия бөлімінің мүшесі Анаргүл Жайсұлтанқызы Болатова, аудандық партия бөлімінің, сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұйымның мүшелері, аудандық мәслихаттың депутаттары, мемлекеттік мекемелердің басшылары, партия белсенділері және БАҚ қызметкерлері қатысты. Күн тәртібінде ағымдағы жылдың 19 тамызында болатын облыстық партия конференциясына делегаттар сайлау, белгіленген квота бойынша аудандық партия ұйымынан 5 делегат сайлануы керек болатын. Сайлау қорытындысы бойынша «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалының төрағасы, аудан әкімі М.И.Тасмағанбетов, саяси кеңестің мүшесі, мәслихат хатшысы Б.Қ. Искакова, ППО төрағасы, Новоишим ауылдық округінің әкімі Қ.М. Құрманов, партиялық қадағалау комиссиясының төрағасы, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің бастығы Н.Қ. Барақаев, саяси кеңестің мүшесі, партия ұйымы- ның бірінші орынбасар Ф.И. Штранин сайланды. Конференция соңында саяси кеңестің отырысы болып, онда «2015-2025 жылдары «Нұр Отан» партиясының сыбайлас жемқорлыққа қарсы Бағдарламасының жобасын» талқылау қаралып, аудандық партия ұйымы төрағасының бірінші орынбасары Ф.И. Штранин: «Жаңа Бағдарлама жалпы мемлекетаралық және Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүргізілген шараларға сүйене отырып, үкіметтің, азаматтардың және қоғамдық ұйымдардың бірлесе отырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруы арқасында жүргізілуді талап етеді, бүгінгі отырыста 2015-2025 жылдары сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа Бағдарламаның жобасын талқылауда сіздер дұрыс бағалайды деп ойлаймын»,-деп, баяндамасын аяқтады. Жарыс сөзге шыққан Қ.М. Құрманов жаңа Бағдарламаның 2008 жылғы Бағдарламадан негізгі өзгерістері туралы, М.Х. Габду- лов сыбайлас жемқорлыққа қарсы барлық қоғамдық ұйымдарды жұмылдыру жөнінде, Н.Қ. Барақаев сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүргізілетін шарада азаматтарды заң жүзінде қолдау керектігін көрсетті, А.И. Базаров партия арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін күшейту туралы өз пікірлерін ортаға салды. Отырыс соңында «2015-2025 жылдары «Нұр От- қабылданды. Сонымен қатар осы отырыста «Нұр Отан» партиясының жаңа үлгідегі мүшелік партия билеттері аудан әкімінің орынбасары Н.В. Мацедонға, зейнеткер А.В. Мирныйға, зейнетк ер М.Ә. Әлмұхамбетовке, еңбек ардагерлері кеңесінің төрайымы Н.А. Ефремоваға, Новоишим стансасының бастығы И.Е.Шаймерденовке, Новоишим ауылдық ан» партиясының сыбайлас жемқорлыққа қарсы Бағдарламасының жобасы» мақұлданып округі әкімінің орынбасары Р.Ж. Жапаровқа тапсырылды. М. СӘРСЕНБАЕВ БАҒДАРЛАМАНЫҢ ЖОБАСЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛ-ҚАЗАҚ ТІЛІ ТІЛ МӘРТЕБЕСІНЕ САЙ ҚЫЗМЕТ ЕТУ "Қазақстан-2050 Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауында Елбасы Н.Ә. Назарбаев : «Қазақ тілі біздің рухани негізіміз. Біздің міндетіміз оны барлық салада белсенді пайдалана отырып дамыту. Біз ұрпақтарымызға бабаларымыздың сандаған буынының тәжірибесінен өтіп, біздің де үйлесімді үлесімізбен толыға түсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруға тиіспіз. Бұл өзін қадірлейтін әрбір адамның дербес шешуіне тиіс міндет». Мемлекеттік тілді құрметтеу- әрбір азаматтың парызы. Әр халықтың ең қымбат игілігі оның тілі екендігі белгілі. Өйткені тілкез келген ұлттың ұлағатын,елдің елдігін танытатын бірден бір белгісі. «Дружба ауылдық округіның әкімшілік аппаратты» мемлекеттік мекемесінде ісқағаздары қазақша жүргізіледі. 2014 жылы 16 маусымда мемлекеттік қызметкерлер «Қазтест» бағдарлама бойынша тестілеуді табысты тапсырды. Ауылдық кітапханалар - ауыл балаларының бірден бір біліми, мәдени ақпараттық орталығы ретінде қызмет атқарады. Жеке жас оқырманның немесе топ оқушыларының өмірлік көзқарастарын қалыптастыратын мәселелерге арналған шараларды ұйымдастыруда мәдени және әлеуметтік сана-сезімін дамыту, олардың эсте- СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ КҮРЕС МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТТЫҢ БАСЫМ БАҒЫТЫ тикалық дамуына ықпал етуге бағытталады, сонымен бірге ата-аналар мен мектеп, балабақша тәрбиешілеріне, мектеп мұғалімдеріне арнайы ақпараттар қызметтері ұдайы көрсетіледі. «Мен қазақ тілін үйренемін» тақырыптық сөрелер, кітап көрмелер ресімделген. Біздің округте жыл сайын халық күні мейрамы «Ұлыстың ұлы күні» өткізіледі. Қазіргі күні мемлкеттік тілге қатысты материалдық ынталандыру шараларының жан-жақты ойластырылған. Ережесі, тәртібі жасалу үстінде. Онда мемлекеттік тілді ден қойып үйренушілер, іс-қағаз жұмыстарында ұтымды қолданушылар және белсене насихаттаушылар туралы талап- тар белгіленген. Ел тәуелсіздігін алғаннан бері жүргізіліп келе жатқан тіл саясатының арқасында қазіргі таңда тіл туралы жақсы қоғамдық көзқарас қалыптасып отыр. Мемлекеттік тіл мәртебесіне ие қазақ тілі бүгінде ұлттық руханиятымыздың өзегіне айналды. Көп ұлтты мемлекетте қазақ тілінің мемлекеттік тіл мәртебесіне сай қызмет етуін қамтамасыз ету өте күрделі мәселе. Сондықтан да тіл жанашыры боламыз деп жай ғана мақсат қоймай, сол мақсатқа қол жеткізейік. М.Х.ГАБДУЛОВ, Дружба ауылдық округінің әкімі Бүгінде 2008 жылғы бағдарлама өзінің өзектілігін жоғалтты, өйткені онда «Қазақстан 2050» Стратегиясының жаңа міндеттері, сондай-ақ «Нұр Отанның» саяси Доктринасында белгіленген партия мұраты мен басымдықтары ескерілмеген. «Нұр Отанның» ХV Съезінде партия көшбасшысы Н.Ә. Назарбаевтың: «Саяси көшбасшылықтың түбегейлі мәселесі біздің сыбайлас жемқорлыққа қарсы бітіспес стратегиямыз»,- деген сөздері бүгінгі қоғамның үмітіне сай келіп отыр. «2015-2025 жылдарға «Нұр Отан» партиясының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресі» Бағдарламасының жобасын талқылай келе, бағдарламаның басты міндеті мемелекеттік билік пен басқару органдарының, сондай-ақ корпоративтік бизнестің қызметіне партиялық және қоғамдық бақылауды күшейту арқылы қоғамның барлық тобын сыбайлас жемқорлыққа қарсы қозғалысқа тарту. Сондайақ көлеңкелі экономиканың деңгейін азайту, мемлекеттік басқарудың тиімділігі мен мемлекеттік қызметтің сапасына қатысты мониторинг жүргізу. Бағдарламада алғаш рет сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін қоғамның және әр азаматтың жауапкершілігі бекітіледі. Бағдарламаны іске асыру мақсатында келесі тетіктер қарастырылған: - азаматтармен тиімді кері байланысты орнату; - партиялық тетіктер арқылы азаматтық қоғаммен қарым-қатынасты күшейту; -партия арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін күшейту; - сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы әлемнің үздік отыз елдің стандарттарына сай жетілдіру. Бүгін «Нұр Отан» Фракциясының депутаттары сыбайлас жемқорлықпен күрес саласындағы бірқатар заңнаманы дайындады. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы ісқимыл туралы» жаңа Заңды қабылдау қажет, өйткені қолданыстағы заң 16 жыл бұрын қабылданған, қазіргі жағдай талабына сай келмейді. Осы орайда «Нұр Отан» қоғамның барлық тобының біріктіріп, Бағдарламаны жүзеге асыру мерзімін «Қазақстан 2025» Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясымен сәйкес келтіреді. Қазіргі уақытта партия ұйымдарының басты мақсаты мемлекеттік және мемлекеттік емес қоғамның барлық ұйымдарымен бірлесіп, осы бағдарламаны талқылап, бекіту қажет. А. БАЗАРОВ, Шұқыркөл ауылдық округ әкімі

СТРАТЕГИЯЛЫҚ БАСТЫ МАҚСАТ 2014 жылдың 17 қаңтарында күні Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан жолы2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» жыл сайынғы Жолдауы жарияланды. Биылғы Жолдау «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру бағыттарына арналған. Ұлт басшысы «Қазақстан-2050» Стратегиясының ең басты мақсаты-елімізді дамыған 30 елдің қатарына енгізу екендігін атап айтты. Ол: «Мәңгілік Қазақстан» жобасы ел тарихындағы біз аяқ басатын жаңа дәуірдің кемел келбеті», - деді. Ауылдық округте Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлының Жолдауын ақпаратты-түсіндіру бойынша насихаттау жұмыстары жүргізілуде. Салқынкөл ауылдық округінде және барлық мемлекеттік мекемелерде Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы бойынша ақпараттық бұрыштар рәсімделген. Бекітілген кестеге сәйкес округтің селоларында, ақпараттық-насихаттау тобының қатысуымен Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауын талқылау бойынша жиналыстар мен жиындар өткізілді. Ауылдық округте ақпараттық-насихаттау тобы өз жұмысын жүргізді, топтың мүшелері 7 адамды құрайды. Ақпараттықнасихаттау топтарының жұмысы ауылдық округтің елді мекендеріне бару тізіміне сәйкес жүргізіледі. Ауылдық округтің 2 мектебінде Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Жолдауы негізінде үлкен жұмыстар жүргізіліп жатыр. Ауылдық округтің кітапхана қызметінің бағыты-қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауын тұрғындар арасында насихаттау. Бұл тақырыпта кітап көрмелері ұйымдастырылып, дөңгелек үстелдер, ақпараттық сағаттар, әңгімелесулер, диалогтер өткізіледі. Ауылдық округ ұйымдарында, жиналыстарда, еңбек ұжымдары кездесулерінде мемлекеттік органдар, ауылшаруашылық құрамаларының басшыларымен, аудандық мәслихат депутаттарымен Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауын түсіндіру бойынша үнемі жұмыс жүргізілуде. 3 СПОРТ ЖОЛДАУҒА ҚОЛДАУ 2014 ФУТБОЛ КУБОГІНІҢ ИЕГЕРІ Ау д а н о р т а л ы ғ ы н ы ң «Жастар» спорт алаңында өткен Целинный Футбол Лигасы кубогінің финалдық кездесуінде Рузаев ауылының футбол командасы жеңіске қол жеткізді. Новосел командасының қақпасына жауапсыз бес гол соққан рузайлықтар спорт алаңына жиналған футбол жанкүйерлеріне тамаша көңіл-күй сыйлады. Ойын барысына қысқаша тоқтала кетейік. Ойын Рузаев ауылының футбол командасының шабуылымен басталды, қас қағым аралықта, бесінші минутта өте қауіпті бұрыштама добын орындағаннан кейін, А. Смирнов есеп ашты. Гол жіберіп алғаннан соң, Новосел футбол ойыншылары тайлы-тұяғымен алға ұмтылды. Бұл жолы рузайлықтардың тас қамал қорғанысы сыр берген жоқ. Қалған уақытта рузайлықтарда гол соз.с. ҚҰЛАНОВА, ғуға көптеген мүмкіндіктер болсалқынкөл ауылдық са да, 1-ші тайм 1-0 есебімен округінің әкімі аяқталды. Үзілістен кейін, Рузаев футбол ойыншылары өз қимылдарына белсенділік қосты. Соның нәтижесінде 57ші минутта А. Смирнов екінші гол соқса, 66-ші минутта олар хет-трик авторы атанды. Ал 70ші минутта жанкүйерлер ойындағы төртінші голға куә болды. Қапталдан шығарған Игорь Романенко пасын жерге түсірместен қақпаға шірене тепкен В. Костыгин тамаша голдың авторы атанды. Ойын аяғы жақындаған уақытта Максим Левицкий пенальти добын та- маша орындап,5-ші голды қақпаға кіргізді. Қалған уақытта қарсыластар алмакезек шабуылдарға иек артқанымен, есеп өзгермеді. Ойын нәтижесі 50 болғанымен, Новосел ауылының командасына да алғыс білдіру қажет, олар ойынның соңына дейін белсене күресіп, шыдамдылық танытты. Ал Рузаев футбол ойыншыларын жеңіспен құттықтаймыз! Сергей ВОРОНЦОВ ЖАСТАР КҮНІ ЖАСТАР ӨЗ ӨНЕРЛЕРІН КӨРСЕТЕ БІЛДІ Өткен жұманың сейсенбі күні Новоишим ауылында халықаралық жас- мендерді қатысушылармен таныстырды. Тоғыз қатысушы сынға түсті: Қазбеков тар күніне арналған «Өз өнеріңді көрсет» атты ән-би сайысы өтті. Мен үшін осы сайыстың бір ерекшелігі болды, мен журналист ретінде ғана емес, төрешілер комиссиясының мүшерлерінің бірі де болдым. Аталған сайыс сағат он бірде басталды,оны бастаған жүргізушілер Кушекбаев Алтынкен мен Фарбей Оксана халықаралық жастар күні туралы қысқаша мәлімет беріп, көрермендер мен қатысушыларды сайыстың барысымен таныстырды. Келесі сөз кезегін алғанаудан әкімінің орынбасары А.Ж. Тайшабаева жиналған жұртты мерекемен құттықтап, бүгінгі жастар еліміміздің ертеңі, мемлекетіміздің жарқын болашағы екендігін атап көрсетті. Сонымен қатар, 2050 стратегиясында Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев жастардың еліміз үшін маңыздылығына, олар еліміздің болашағы екендігіне назар аударғанын айта кетті. Алтыншаш Жұлдызбекқызы өз сөзін аяқтағаннан кейін, жүргізүшілер көрер- Темірхан (Бірлік ауылдық округі), Лесников Артем (Чистопол а/о), Бердникова Дина, Литвинова Александра (екеуі де Шөптыкөл а/о), «Непоседы» тобы (Возвышен а/о), «Галадэнс» тобы (Андреевка а/о), Ешимбаев Рустем (Андреевка а/о), Ибрагимов Алишер (Новоишим а/о) және де Рузаев ауылынан дуэт Новик Андрей, Кожура Сергей. Ал төрешілер алқасына аудан әкімінің орынбасары, алқаның төрайымы А.Ж. Тайшабаева, жастар орталығының басшысы Ж.Т. Нуртазин, өнер мектебінің оқытушысы Г.М, Конкашева, өнер мектебінің хореограф-оқытушысы Л.Ю. Титова және «Есіл өңірі» газетінің тілшісі С. Воронцов кірді. Есеп комиссиясының мүшелері А.А. Ргебаев және Р.О. Ержанов. Қазбеков Темірхан «Песня для тебя» атты өлеңді гитарамен орындап, сайысты ашты. 3, 4, 5 балдық бағалау жүйесі бойынша, әділ қазылардың бәрі оған «төрт» деген баға қойды. Келесі сахнаға шыққан Лесников Артем «Любовная ли- рика» атты өлеңді тамаша орындап, бүкіл төрешілердің «бес» деген бағасына лайық болды. Шөптыкөл ауылдық округінен келген екі қыз, өлеңдерін жақсы айтып, жұрттың көңілін көтерді. Ал сайыстың ең жас қатысушылары, Возвышен округінің «Непоседы» тобы керемет би билеп, бүкіл төрешілерге өте жағымды әсер қалдырды. Қалған қатысушылардың ішінде Ешимбаев Рустем және Ибрагимов Алишерге ерекше назар аудару қажет, екеуініңде де өлең айту қабілетімен қатар, сахнада өзінөзі ұстау қабілеті аса жоғары екен. тармен марапатталды. Содан соң Жеңіс Тобағабылұлы Нуртазин бүкіл қатысушыларды «Дионис» мейрамханасына шай ішуге шақырған. Айта кету керек, сол күні осы сайыс қана емес, қасында балабақша балаларының арасында сурет салу сайысы болды. «Астана», «Айгөлек» балабақшаларының балалары өз суреттерін мәнерлеп салатынын көрсете білді, сонымен қатар басқа кол өнерінің көрмесі де өтті. Өткен іс шара маған өте жақсы әсер қалдырды. Шынында да, ауданымызда Қатысушылар өз өнерлерін көрсеткеннен кейін, төрешілер үшін аса маңызды әрі жауапты кез келді, қатысушылардың ішінен қайсысы ең жақсы, ең дарынды екенін анықтау. Сонымен, әділ қазылардың ортақ шешімі бойынша бірінші орынға екі қатысушы ие болды. Біріншісі Артем Лесников болса, екіншісі «Непоседы тобы». Екінші орынға А. Ибрагимов қол жеткізсе, Р. Ешимбаев үшінші орынды місе тұтты. Жоғары аталған қатысушылар дипломдармен және бағалы сый-лық- дарынды, белсеңді, шалқыған шабыты быр, ойы алғыр жастар көп екен. Болашақта осы жас жігіттер мен қыздар еліміздің қозғаушы күші, мемлекеттіміздің абыройын көтеретін, Отанымыздың нағыз азаматтары болады деп сенемін. Және де халқымызды біріктіретін, Отанға деген сүйіспеншілік қалыптастыратын, туған жерге деген қадірін қастерлейтін осындай мерекелерді көбірек өткізген жөн деп санаймын. Сергей ВОРОНЦОВ

4 КЕМБРИДЖ ТӘСІЛІМЕН БОЛАШАҚҚА ҚАДАМ БІЛІМ «Ұстаздың биігі ойлана қарасаң, биіктей береді, үңіле қарасаң, тереңдей береді, қол созсаң қарсы алдыңда, айналсаң артыңда тұрғандай»,- деп Сократ айтқандай, егеменді еліміздің алдыңғы қатарлы отыз мемлекеттің қатарына қосылуға табандылықпен жылжу сая- «Тісі шыққан балаға шайнап берген ас болмас!». Екі жарым мың жыл бұрын қытай ғұламасы Конфуций былай деген: «Маған айтып берсең-ұмытып қаламын, көрсетсең- есімде сақтаймын, өзіме жасатсаң-үйреніп аламын!»- десе, ХХ ғасыр басында Мария Монтессори: «Менің өзім жасауым үшін маған көмектес»,-деп, туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жинақтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылады. Сондықтан оқу-шылардың оқу үдерісін түсінуге, нені оқу керектігін түсінуіне, өздігінен білім алуына ерекше көңіл бөлінеді. Себебі баланың ынтасын, дамуын, қызығушылықтарын анықтап, әрі қарай оқу үдерісін жалғастыру үшін бір шешімге келу қажет. Ал бағалау - оқу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жинақтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин. Оқушылардың білімін бағалау арқылы оқыту мен оқудағы міндеттерімізді айқындаймыз. Ал бағалау жоғары сынып оқушылары үшін маңызды болып табылады. Сондықтан қойған бағамыздың шын екендігіне олардың көзін жеткізу керек. Бірақ баға қоюдың өзі білім мен үлкен шеберлікті қажет ететіндіктен, дәстүрлі сабақтарда оқушы оқушылардың бір-бірінің жұмысын бағалауда жұлдыз беру арқылы оқушылардың оқуға ынтасын артты-рады, ал тілек жазу арқылы жіберген кемшіліктерін немесе тағы да не қосуға болатынын жазады. Яғни оқушы құрдастарын бағалау үшін оның жұмысының дұрыс, бұрыстығын айту не жазу үшін жауабын мұқият бақылап отырады. Содан соң сыни тұрғыдан қарастырып, өз ойын түсінікті етіп жеткізуге тырысады. Бұл тәсіл арқылы бағалауда бағалаушы баланың да түсінігі анықталады. Сондай-ақ бұл бағдарламаның ерекшелігі оқушыларды топтап оқытуы болып отыр. Топтап оқытудың пайдасы туралы Ибн Сина Әбу Әли Хусейін Ибн Абдолла (Авиценна 980-1037) былай деген болатын:«егер бала жалғыз оқып, сыныптастары жоқ болса, бұл оқытушы мен үйретушіге ортақ қынжылыс болмақ. Сондықтан ең жақсысы - балалар оқу тәрбие үрдісінде үлгілі мінезге бір-бірінен үйренетін ұжымдық оқытуды ұйымдас- саты қоғамымыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер енгізіп, жаңа талаптар қойылып отыр. Соның ішінде болашақ ұрпаққа әлемдік деңгейде білім беру мақсатына орай білім мазмұнына жаңаша қарау басты міндеттердің бірі. Қазіргі кезде білім берудің жаңа жүйесінің жасалынуы, білім мазмұны мен әдістәсілдерінің жаңаруы бәсекелестікке қабілеті мол, шығармашылық бағытта еңбектенетін, ой қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді. Бұл ауқымды мәселе туралы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында: «Біз білім беруді жаңғыртуды одан әрі жалғастыруға тиіс- өзінің тамаша үйрету жүйесінің негізгі қағидасы ретінде алған. Осы міндеттерді негізге ала, тамыздың 13-ші жұлдызында Новоишим қазақ орта мектебінің ғимаратында қазақ тілі және әдебиеті мұғалімдері арасында «Оқушының тілдік құзырлығын дамытуда заманауи технологияларды қолдану білім сапасын арттырудың басты талабы» тақырыбында білім беру қызметкерлерінің тамыз педагогикалық кеңесінің секция отырысы өтті. Секция отырысын аудандық білім бөлімінің әдіскері К.С.Жукенова ашып, ұстаздарды жаңа оқу жылымен құттықтады. Тілді жетік меңгерген, сөздік қоры мол, сындарлы ойлау қабілеті жоғары оқушылардың қатары көбейе беруге тілектестік білдірді. Отырыс барысында білімін бағалауда қиналатынбыз. Осы курс барысында оқушыларға формативті баға қойғызу арқылы ой елегінен қазақ тілі және әдебиеті мұғалімдері М.М.Жахина, Ж.Қ.Дүйсенбина, З.М.Нұрмақанова, А.Қ.Молдабекова, С.Е.Әбілқайырова белгіленген тақырып аясында баяндама оқып, өздерінің тәжірибесімен бөлісіп, шеберлік сыныбын өткізді. Ұстаздардың тәжірибе бөлісу мақсатында өткізген шеберлік сыныбынан жас мамандардың біраз әдіс-тәсілдер жинақтағандары көрініп тұрды. Кембридж Бағдарламасының негізгі міндеті- қазақстандық мұғалімдерге педагогикалық тәжірибелерін жетілдіру. Жеті модульдің бірі бағалауды әр ұстаз өз сабақтарында қолданылатындығы байқалады, себебі бағалау одан арғы оқу өткізіп, қорытынды баға қоюды үйрендік. Яғни оқушылар бақылау, интерпретациялау, қорытындылау дағдыларына сүйене отыра, формативті баға шығарады. Егер оқушы құрдастарының жауаптарын тыңдамаса, түсінбесе, логикалық қорытындысын жүзеге асыра алмайды, яғни өзара бір-бірін бағалай алмайды. Бағалау - оқу үрдесінде оқу үшін және оқыту үшін ең маңызды сабақ кезеңі. Сондықтан бағалау тек сабақтың соңында ғана болмай, сабақтың өн бойында қолданылуы тиіс. Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын бағалауда «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісін қолдандым. Себебі бағалаудың бұл әдісі тыру». Балаларды ұжымдық оқытудың төмендегідей пайдасы бар. 1. Оқушылар оқу және тәрбие үрдісінде ғылымға сусап тұрады.өз білімдерін мақтан тұтып, досының білімін қызғанады. Намыс пен мақтаныш тәрбиеленушіні өзгелерден кейін қалмауға міндеттейді. 2. Оқушылар кездескенде үнемі сөйлеседі, сонымен естерін және шешендігін дамытады. Егер балалардың біреуі жақсы сөз естісе және оны құрбыларына айтса, онда балалардың естері дамиды және өзін-өзі оқыту журеді. 3. Ұжымдық оқытудың келесі қоғамдық пайдасы оқушылар өзара достасады, бірін-бірі сыйлауға үйренеді, өзара дауласады, жарысады және құқықтар мен міндеттер туралы пікір айтысады. Топқа бөліп оқытқанда оқушылардың талпынысы артады, әр оқушы өзін жеке керекті тұлға ретінде сезінеді және өз үлесін қосуға талаптанады. Бір адамның айтқанынан гөрі бірнеше адамның айтқаны есінде тез жатталады. «Диалогтік оқыту», «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету», «Талантты және дарынды балалармен жұмыс» модульдерін қолдану арқылы оқушылардың тілдік, сындарлы ойлау қабілеттері дамып, бірбірімен қатынасқа түсіп, сынып белсенділігі артатындығы да сөз етілді. Сонымен қатар ойын түрлері мен маңыздылығы да қозғалып, талданды. Секция отырысы соңында ұстаздардың 2013-2014 оқу жылындағы жетістіктері талқыланып, келесі оқу жылына жаңа міндеттер мен мақсаттар айқындалды. «Ұстаз кім: «үйретуші» мен «білім көзі» ме, әлде «үйрену процесін ұйымдастырушы», «менеджер», «үйренуге жағдай жасаушы» ма? Бұл күнге дейін білім берудегі басты тұлға мұғалім болса, бүгінгі күні оқу мен оқытудың ең басты субъектісі - оқушы, ал ұстаз- оқушының шығармашылық жұмысының бастамашысы, ұйытқысы, ынталандырушысы, бағыттаушысы. піз...«өмір бойы білім алу» әрбір қазақстандықтардың жеке кредосына айналуы керек», -деп бекер айтпаған. Сондай-ақ Елбасы оқыту жүйесіне заманауи әдістер мен технологияларды ендіру керектігі жайлы да айтқан. Көптеген ұстаздар арасында «Сабақты қалайша қызықты да нәтижелі өткізуге болады?»- деген сұраулар туындайды. Бүгінгі күнгі білім беру: «Үйрену мен үйрету тек өзара белсенді әрекеттерге негізделген қарым-қатынас арқылы ғана жүзеге асырылады. Тек әрекеттесу ғана үйренуге/ үйретуге болады»,- дегенге сайма-сай келеді. Халық даналығы да осыны растап тұр: С.Е.ӘБІЛҚАЙЫРОВА

АЛҚАЛЫ БИЛЕР 5 ЖАҚСЫНЫҢ АТЫ ӨЛМЕЙДІ Сегіз серінің: Ер Сырымдай халқыңның көсемі бол, Тоқсан бидей үш жүздің шешені бол, -деген әйгілі батасы халық жадында сақтал ғанымен, зиратының қайда екені бертінге дейін белгісіз болып келді. Көп жылғы ізденістің арқасында Ғабит Мүсірепов атындағы ауданның Западное елді мекені маңынан Тоқсан бидің бейіті табылды. Осы өңірді жаз жайлауына, қыс қыстауына айналдырса керек. Есілдің арғы бетіндегі Қарауыл төбеге жерлеңдер. Түбінде осы жер тоғыз жолдың торабына айналады. Сонда ұрпақтарым еске алар, деп көріпкел бабамыз өсиет еткен көрінеді. Расында да, бұл жермен Қостанай-Көкшетау, Жезқазған-Петропавл күре жолдары өтеді. Алайда, дана бидің зираты табылып, сүйінші сұралғанымен, бейітті қоршап, басына белгі қоюға ешкім суырылып шыға қойған жоқ еді. Мұрағат құжаттары арқылы Солтүстік-Батыс, кейін Тобыл губерниясы қазақтарының төбе биі болғаны дәлелденсе де, қаражат тапшылығы игілікті істі үзіп тастағандай болды. Осы тұста облыстық соттың төрағалығына сайланған Бекет Тұрғараұлы қаржылай демеушілік етіп, қолын созды. Бұған дейін меценаттығымен Атымтай жомарт атанған тәжірибелі судья бейітті айналдыра қоршатып, құлпытас орнатуға, Тоқсан бидің шешендік сөздері топтастырылған жинақты шығаруға тікелей атсалысты. Киіз үй тіктіру, ас беру, тағы басқа шығындарын көтеріп алды. Судьялар қауымдастығын да, өзгелерді де бір кісідей жұмылдыра білді. Ең мерейлісі күні кеше ғана қабірдің үстіне биіктігі жеті метрлік, әсемдігі көз жауын алатын кесененің тұрғызылуы. Осылайша, құла дүзде жападан-жалғыз қалған баба қорымы тәу ететін қасиетті орынға айналды. Бекеңнің ұсынысымен Петропавлдағы бір көше Тоқсан бидің атын иеленді. Республика судьялар одағының жергілікті бөлімшесі Западное ауылына Тоқсан бидің есімін беру туралы үндеу қабылдап, оны аудандық әкімдік пен мәслихат қолдады. Сот қызметкерлері бір күндік жалақыларын аударып, екі айдың ішінде кесененің тұрғызылуына өз үлестерін қосты. Петропавл қалалық сотының төрағасы Қазкен Досановтың отбасы кесенені орнатуға 180 мың теңге бөлсе, Вест ЖШС-нің басшысы М.Тасмағамбетов және басқалар да қолдан келген көмектерін аянып қалмады. Астанажарнама фирмасы биік жотаның басынан жолындағы ұлтжанды азаматтардың жан жадыратар істеріне жұртшылық риза болып тарасты. Ал Тоқсан би бабамыздың туысы Зағыпар Байқуанышев ақсақал: «Жарықтық, жақсының аты өлмейді деген осы емес пе? Жасы-кәріміздің аруағы желепжебеп жүрсін. Өзіңе-өзің кәміл бол, халқыңа әділ бол, жауыңа қатал бол, досыңа адал бол!» - деп толғанып батасын берді. Тоқсан би денесі шағын ғана, бойы кішкентай адам болған. Бірақ өте сәнді киініп менмұндалап көрінетін мазарды сапалы салғаны бірден аңғарылады. Кемеңгер шешеннің басына кесене орнату салтанатына үрім-бұтақтары сонау Түмен, Қорғаннан арнайы келіп, тағзым етті, құран бағыштады, ас берді. Өлі риза болмай, тірі байымайды дейді халық. Ел абыройын көтеру жүруді ұнатыпты. Үстіне жиегі мен етектері оқаланған, қызыл барқыт шапан, табаны былғары етік киіп, белін бұхарлық жібек белбеумен буып жүреді екен. Тоқсан өмір заңдылықтарынан дұрыс қорытынды шығарып, басқаларға сабақ сияқты үйреткен. Пәлен жерде оқыды дейтін дәлеліміз болмаса да, бидің есепсіз сөз айтпайтыны, халық даналығын дәл, әрі орынды қолданатындығы кімді де болса оның аса білімді екенін мойындатады. Оның мына бір сөздеріне көңіл бөлейік: Бұлбұлдан шешен құс жоқ, Бармақтай-ақ қарасы. Оқтан жылдам ажал жоқ, Тырнақтай-ақ жарасы. Көңілің қалса жақыннан, Алыстығын айтайын Жер мен көктей арасы. Қалай тауып айтқан сөздер және ұйқастары қандай?! Ел ішінде Тоқсан би айтыпты деген өлеңмен айтылған толғаулар, нақыл сөздер көп. Солардың кейбіреулері : Адасқан адам жол таппас, Еріншек жігіт мал таппас, Ер зарығып налымай Дәулет пенен бақ таппас. Кекірейіп кер кеткен, Өмірінде дос таппас. Артында сөзі қалмаса, Жақсының аты жоғалар. Ер жігітке бақ қонса, Дұшпаны да жағалар. Сөзімді өз өлеңіммен аяқтаймын :Даналардың даналығы өшпейді, Асыл сөздің дәмі мәңгі кетпейді. Қазағымыз шешендерін сыйлаған, Еліміздің бостандығын аңсаған. Ел аралап, бірлестірген халықты, Қалың елге ашып жүрді жарықты. Атақты бабамызға біз бас иеміз, Мазары тұр Есілдің жағасында. Біздің ауыл сүйікті мекеніміз, Қасиетті ол ұлы бидің арқасында!бұл мәліметтер «Тоқсан би» кітабынан, ел ішінде белгілі аңыздардан, мазардың ашылуына арналған құжаттардан жинақталған. Қ. Т. БЕЙСЕНОВА, Тоқсан би ауылы, қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі БІЛЕ ЖҮР! ҚАЗАҚ ҮШІН ҚАЙ САН ҚАСИЕТТІ? Қазақ халқының өзіне тән ұлттық ұғымына енген, қасиетті саналатын бірнеше сандары бар: 3,7,9,12,40, 1000. Кеше ғана Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тәуелсіздігіміздің 22 жылдығына арналған баяндамасында қазақтың ырым тұтатын 7 саны 7 қазына сияқты, біздің мемлекетіміздің 2050 жылға дейін даму стратегиясы да 7 кезеңнен тұратынын талдап өтті. 1. Шекарамыз берік, Мәңгілік елміз, мақсатымыз көрші мемлекеттермен достықта болу. 2. Халқымыздың бір шаңырақ астында мызғымас тату-бірлігі. 3. Салт-ғұрпымыз, мәдениетіміз және ана тіліміз. 4. Индустриялық-инновациялық экономикасы дамыған елге айналдық. 5. Ұлттық байлығымыз ол біздің ереулі еңбегіміз. 6. Сәулетті Астанамыз мемлекетіміздің қуаты. 7. Бүкіл адамзат алдындағы жауапкершілігіміз және бейбітшілікті сақтауға арналған ұсынысымыз. Орта ғасыр алхимиктері мен астрологтарының жеті күнге, жеті жұлдыз атын беруі, жеті металдың (алтын, күміс, темір, сынап, қалайы, мыс, қорғасын) пайда болған күні деп жексенбі, дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі күндеріне ат беруі. Бұл күндердің ішінде әр күнге арнайы ырымдар жасауы (мысалы, жолға сәрсенбі сәтті күні шығуы немесе тойды сәрсенбі күні жасауы, жұма ауыр күн деп есептеп, жолға шықпай, құдайы садақа беріп, мешітке намазға баруы). Өлген адамды жұма күні жерлемеу, өлген адамдардың жетісін, қырқын беру, жеті шелпек пісіріп, еске түсіру, баланың ержетуін жеті жаспен мөлшерлеп, «жетіге келгенше жерден таяқ жерсің», «жеті қабат жер асты, жеті қабат аспан әлемі», жеті атадан бері қыз алыспаңдар деген. Данышпан бабаларымыздың тарихи дағдылары, өсиетті сөздері бүгінгі күндерге де үлгі: «Жеті жұрттың тілін біл, Жеті түрлі ілім біл». Жершары беті мәңгі қозғалыста болатын ірі жеті тақта бөліктерінен құралған. Жеті қарама-қайшылық: жер мен аспан, жас пен кәрі, жақсы мен жаман, тәтті мен ащы, түн мен күн, су мен тас, жаз бен қыс. «Жеті қарақшы жұлдызы» «Жұт жеті ағайынды, жиенімен сегіз». Осындай 7 санына байланысты бірнеше нақыл сөздерді келтіруге болады. Байырғы қазақ күнтізбесі бойынша (оның негізі ертедегі араб күнтізбесінде жатыр) он екі айға арнайы жәндіктер мен хайуанаттар атын беру (тышқан, сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз), оларды 12 қазына деп атау, он екі жылды адамның бір мүшелі қатерлі жыл деп арнайы атап өту, «он екі мүшең сау болсын», «он екіде бір нұсқасы жоқ», «он екі баулы өзбек, тоғыз баулы түрікмен» немесе лироэпос жырларында кездесетін «Орай да орай оқ атқан Он екі тұтам жай тартқан!» («Қобыланды батыр») «Он екі айдың жартысы жаз болады, Жаз белгісі үйрек пен қаз болады» («Қозы Көрпеш Баян сұлу») «Үлкендігі басының Он екі қарыс қазандай» («Қамбар батыр») деген сөз тіркестері 12 санын ерекше қасиет тұтудың белгісі. Қазақта «Түйе бойына сеніп жыл аттарынан құр қалды»,-деген, қалжың кезінде салыстырмалы ұғымдарда бар. Енді бір түсіндірме, ол түйенің дене құрылысына байланысты. Яғни мүшелдегі хайуандар бәрі жиналып, түйенің денесін бөлісіп алған екен. Шынында да, түйенің құлағы тышқандікіндей, тұяғы сиырдікіндей, кеудесі барыстікіндей, ерні қояндікіндей, мойны жыландікіндей, шудасы жылқының жалындай, жоны қойдікіндей, бөксесі мешіндікіндей, төбесі тауықтікіндей, сандары иттікіндей, құйрығы доңыздікіндей емес пе?!». Осындай түсіндірме сөз тізбектері қазақтың өлеңдерінде де орын алған: Өлеңнің ұзыны бар, қысқасы бар, Сөздің де айта алатын ұстасы бар. Қарағым, сен білмесең мен айтайын, Түйеде он екі жылдың нұсқасы бар. Бұл жөнінде мынандай түсіндірме сөйлемдер де бар: Түйе жылдан құр қалмаған, қайта оны жоғарыда аталған он екі түрлі жан иесінің жиынтық нұсқасы, яғни мүшел он екі жылдың символдық-синтезі десе де болғандай. Ботасын бойында он екі ай көтеретіні де мүмкін, осы санмен орайлас заңдылық болар». Жалпы, мүшел жылды білгісі келген кісі туған жылын он екіге бөледі. Егер жыл он екіге калдықсыз бөлінсе, ол мешін жылы туған болып шығады. Ал он екіге бөлінбей, қалдық қалатын болса, жылды сол қалдық бойынша айкындайды. Қалдық бір болса тауық жылы, екі болса ит, үш болса доңыз, төрт болса тышқан, бес болса сиыр, алты болса барыс, жеті болса қоян, сегіз болса қой, тоғыз болса жылан, он болса жылқы, он бір болса барыс жылы. Азия халықтарының жылдарды белгілеуін зодиак тілімен айтсақ, былай түсіндіріледі: тышқан жылында туғандар зерек, сиыр жылында туғандар қайтпас қайсар, барыс жылдылар тәкаппар да озбыр, қоян жылдылар биязы да сыпайы, ұлу жылдылар арманшыл, жылан жылы туғандар ұрыскеріске батыл, жылқы жылдылар ашықжарқын, ырықты, қой жылдылар момын да табанды, мешін жылдылар зерек те қағылез, тауық жылдылар болжампаз да сәуегей, ит жылдылар адал да мейірімді, доңыз жылдылар байсалды да дарқан келеді. Бұрынғы қариялар мектепке баратын балаларға тілек-бата айтатын: «Хатты тез танып, кітапты көп оқып, Лұқпандай хакім, Атымтайдай жомарт, 12 ғалымның тілін білсін» деп. Қазақта Ораза айын 12 айдың Сұлтаны дейді, өйткені осы айда даудамайдан, ұрыс-керістен, ұрлық-қарлықтан арылып, тек денсаулықты тазалыкты, жақсы мінезді қалыптастыру керек. Жылқы малын сойғанда, соғым етін 12 жілікке бөлуі, киіз үйдің де 12 қанатқа дейін болуы, сағаттың тілі де 12 санымен аяқталуы, ертеде халықтың санын көбей ту үшін қыздарды 12-13 жастарында күйеуге де берген. Міне, осының барлығы 12 санының қасиетті екенін білдіреді. Өмір болған соң кейде ренішті жағдайлар да кездесіп тұрады. Мысалы, қазақ даласының батыры, дүниежүзінің бірнеше рет күрестен жеңімпазы, цирк өнерінің атасы Қажымұқан Мұңайтпасұлы 1948 жылдың 12 тамызында дүниеден өтті. Отансүйгіштігін, патриоттық борышын күш атасы Қажымұқан былай сипаттайды: Жиырма төрт патшалықты араладым, Палуанды неше түрлі жараладым. Жүрегімді жылытқан қызуы мол, Туған жердей ыстықты таба алмадым. Кәсіптік бокстың өзі де 12 раунттан тұрады. 9 балдық сейсмикалық аудандарда 12 қабатты үйлерді салған өте тиімді және қауіпсіз. Қазақтың ұлы ғалымы, ағартушы-демократ Шоқан Уәлиханов 1835 жылы 12 қарашада дүниеге келген және 12 жасында Сібірдегі кадет корпусына оқуға орналастырылған. Қазақтың екінші дүниежүзілік соғыста аты шартарапқа жайылған, сөзге, іске де батыл, соғыс командирі, жауынгер-жазушы Бауыржан Момышұлы да жылдың 12-айында дүниеге келген. Қазақстан Республикасы академиясының тұңғыш президенті, кеңес өкіметі академиясының Орта Азия бойынша бірінші академигі Қаныш Имантайұлы Сәтбаев та 12 сәуірде 1899 жылы дүниеге келген. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың дүниежүзілік беделінің арқасында «ЕХРО 2017» көрмесін Астанада өткізу де осы ғасырдың 12 жылында шешілді.

6 ОҚЫРМАНДАР НАЗАРЫНА 2014 ЖЫЛҒЫ 6 АЙ ІШІНДЕГІ ҚЫЗМЕТ ҚОРЫТЫНДЫСЫ ТУРАЛЫ «Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ қолданыстағы зейнетақылық заңнамаға сәйкес, міндетті, міндетті кәсіптік және ерікті зейнетақы жарналарын тартумен айналысады, зейнетақы жинақтарын төлеуді және зейнетақы активтері мен инвестициялық портфельді есептеуді жүзеге асырады. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры зейнетақымен қамсыздандыру туралы барлық шарттар бойынша құқық мирасқоры болып табылады және бұған дейін жеке жинақтаушы зейнетақы қорларына бөлініп кеткен барлық зейнетақы активтерін жинақтайды. Зейнетақы активтерін сенімгерлік басқаруды Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүзеге асырады. Зейнетақы активтерін инвестициялық басқару инвестициялық декларацияға сай іске асырылады. Сонымен қатар, инвестициялық шешімдер БЖЗҚ-ның зейнетақы активтерін басқару жөніндегі кеңесінің (консультативтік кеңесші орган) ұсыныстарына, соның ішінде бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін орналастыру үшін рұқсат етілген қаржы құралдарының тізбесіне сәйкес қабылданады. Кеңестің дербес құрамын мемлекет басшысы бекіткен. Қазіргі уақытта Ұлттық Банк зейнетақы активтерін қабылдау-өткізу шараларын аяқтау қорытындысы бойынша инвестициялық портфельге талдау жасау және оны нарықтық құнға келтіру жөніндегі жұмыстарды жүргізуде. Негізгі көрсеткіштер Республика бойынша ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында БЖЗҚ салымшыларының (алушыларының) шарттардың барлық түрлері бойынша жеке зейнетақы шоттарының (ЖЗШ) саны 9 947 243 бірлікті, зейнетақы жинақтарының сомасы - 4,18 трлн. теңгені құрады. Жылдың басынан бергі таза инвестициялық табыс - 147,4 млрд. теңге. Зейнетақы төлемдерінің сомасы - 38,8 млрд. теңге. Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында БЖЗҚ Солтүстік Қазақстан облысы салымшыларының (алушыларының) шарттардың барлық түрлері бойынша жеке зейнетақы шоттарының (ЖЗШ) саны 317 447 бірлікті, зейнетақы жинақтарының сомасы 114,7 млрд. теңгені құрады. Өңірлік желі Салымшыларға ыңғайлы болу үшін БЖЗҚ-да кең ауқымды өңірлік желі құрылған. Бүкіл республика бойынша БЖЗҚ-ның 220 бөлімшесі жұмыс істейді. 2014 ж.1 шілде бойынша БЖЗҚ құрылымына Қазақстанның әрбір облыс орталығында және Астана, Алматы, Жезқазған, Семей қалаларында бір-бірден барлығы 18 өңірлік желі кіреді. Барлық филиалдар мен көптеген қызмет көрсету орталықтары жұмыс күндері таңғы сағат 8-ден кешкі сағат 7-ге дейін үзіліссіз және сенбі күндері таңғы сағат 9дан түскі сағат 1-ге дейін жұмыс істейді. Қалғандары жұмыс күндері сағат 9-дан кешкі сағат 6-ға дейін ашық болады. Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары туралы Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) бойынша шарт жасасу жұмыстары жалғасуда. Республикасы бойынша ағымдағы жылдың 01 шілдесіндегі жағдайға сәйкес осы санатты салымшылар үшін 298 778 ЖЗШ ашылды, СҚО бойынша 4 864 ЖЗШ-ты құрайды. Жылдың басынан бергі МКЗЖ сомасы шамамен 8,8 млрд. теңгені құрады (Республика бойынша). Хабарландыру туралы Зейнетақы активтері БЖЗҚ-ға ағымдағы жылы өткізілген жинақтаушы зейнетақы қорларының («Астана», «МұнайГазДем», «Грантум», «Ұлар Үміт» ЖЗҚ және Қазақстан Халық Банкінің ЖЗҚ) салымшыларын (алушыларын) 01.07.2014 ж. жылғы жағдай бойынша қосымша хабарландыру өткізетіндігі туралы бұрын да бірнеше рет мәлімделген болатын. ЖЗШ жай-күйі туралы мәліметтерде ЖЗШ-ның БЖЗҚ-да ашылған күнінен басталған ақпарат және 01.01.2013 ж. бастап 30.06.2014 ж. дейінгі кезеңдегі жарналар мен инвестициялық табыстар туралы тарихи деректер көрсетіледі. Барлығы 2,2 млн. аса салымшыны хабарландыру жоспарлануда. Салымшыларға (алушыларға) зейнетақы шотының жай-күйі туралы ақпарат олардың зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартқа немесе ақпарат алу тәсілін анықтау туралы келісімге отырған кезде өздері таңдаған әдіс бойынша беріледі. Сондай-ақ салымшыларға неғұрлым қолжетімді және хабардар болуды қамтамасыз ету, соның ішінде e-gov порталы мен Халыққа қызмет көрсету орталықтары (ХҚО) арқылы қамтамасыз ету бойынша жұмыстар жүргізілуде. БЖЗҚ-ның салымшылардың зейнетақы жинақтарының жайкүйі туралы инвестициялық табыс есебі көрсетілген ақпаратты электрондық форматта беру мәселесі тиісті министрліктермен және ведомстволармен келісімделіп, ҚР Үкіметіне бекітілуге берілді. Ағымдағы жылдың қыркүйек айында БЖЗҚ e-gov порталына қосылады деген болжал бар. БЖЗҚ-ның автоматтандырылған ақпараттық жүйесін e-gov пен ХҚО-ға қосу салымшыларға (алушыларға) жеке зейнетақы шотының жай-күйі туралы ақпаратты толық көлемде (инвестициялық табыс есебімен бірге) Қазақстан бойынша кезкелген ХҚО дан алу мүмкіндігін береді. Электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) және смартфондар мен планшеттерге арналған ENPF мобилдік қосымшасы БЖЗҚ сондай-ақ зейнетақы жинақтарының жай-күйі туралы ақпаратты нақты уақыт тәртібінде алуды жеңілдету бойынша үлкен жұмыс атқарды. Ағымдағы жыл- дың шілдесінен бастап салымшылар (алушылар) зейнетақы жинақтарының жайкүйі туралы ақпаратты интернет арқылы алу үшін, азаматтар ХҚО-лардан электрондық үкімет (e-gov) порталында пайдалану мақсатында алатын ЭЦҚ-ны қолдана алады. Бұл мүмкіндікке Қордың ақпараттық жүйесін Ұлттық куәландыру орталығымен (ҰКО) біріктірген соң ие болдық. ЭЦҚ-ны алу және ол үшін қандай бағдарламалар қажет екендігі туралы ақпаратты ҰКО-ның веб-сайтынан (www. pki.gov.kz ) алуға болады. БЖЗҚ смартфондар мен планшеттерге арналған Android, ios және Windows операция жүйесінде жұмыс жасайтын ENPF мобилдік қосымшасын әзірлеп енгізгенін естеріңізге саламыз. Мобилдік қосымша салымшыларға (алушыларға) өз зейнетақы шоттарынан үзінді көшірмелерді он-лайн тәртібінде қарауға, жақын орналасқан филиалмен немесе call-орталықпен байланысуға, сондай-ақ БЖЗҚ туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Солтүстік Қазақстан облысы бойынша салымшыларға (алушыларға) арналған қызмет көрсету өңірлік бөлімшелерінің орналасқан жері және жұмыс кестесі Петропавл қаласында: - Солтүстік Қазақстан облыстық филиалы (Бас офис), Бөкетов көшесі, 16 үй - Бөлімше 2, М. Әуезов көшесі, 162 үй Жұмыс кестесі сағат 8.00-ден 19.00 дейін, үзіліссіз;сенбі күні сағат 9.00-ден 13.00 дейін;демалыс күні жексенбі. Қызмет көрсету орталықтары (ҚКО) ауданда: - Ғабит Мүсірепов атындағы аудан, Новоишим ауылы, Школьная көшесі, 19 (Новоишим елді мекеніндегі ҚКО) Жұмыс кестесі сағат 9.00-ден 18.00 дейін, үзіліс сағат 13.00-ден 14.00 дейін. Демалыс күндері сенбі, жексенбі. Байланыс көздері: 8(727) 250 83-89 ( і ш кі. 2 7 2, 2 6 9, m a r i n a _ a @ e n p f. k z, teplih_m@enpf.kz, a.kuanov@enpf.kz

8 ОҚЫҢЫЗ, ҚЫЗЫҚТЫ! ҚАРҒА БАЛАСЫН АППАҒЫМ ДЕР, КІРПІ БАЛАСЫН ЖҰМСАҒЫМ ДЕР. Бүгінгі күнде айналамыздағы көптеген хайуанаттарды қалай атау керек екенін біле бермейміз. Оның өзіндік себептері де бар, мысалы, қазақ жұртының мал шаруашылығы өмірінен алыстай бастауы мен қолдағы шаруашылықта тек қазаққа таныс төрт түліктің қалуы деуге болады. Ендеше, бұл дүниелерді біле жүрген, көкейге түйе жүрген артықтық етпейді. Аталықтарының аталуы: Қандағай-бұланның бұқасы. Андағай-бөкеннің бұқасы (бұл шашылып шапқылайтын аң екен). Абадан, арлан-қасқырдың еркегі. Сұғын бұғының бұқасы (қазақ қадала қарағанды «сұғын қадап» дейді). Істі, мәнжу-аюдың еркегі. Сырттан-арыстанның еркегі. Қабан, теріс азу, қаракиік-доңыздың еркегі. Шәулі-бүркіттің еркегі. Лөкшік-екі жастағы түйе. Буыршын-үш жастағы түйе. Өлек-төрт жастағы түйе (бура). Мая-бестен асқан бура. Бура-қос өркешті түйенің еркегі. Сырттан-иттің ең мықты төбеті. Төбет-иттің еркегі. Кежек-үйректің еркегі. Құмайық-ит (қазақта «Ит төресіқұмайық, құс төресі-бидайық»,-деген мақал бар). Хайуанаттардың аналығының атаулары: Мауыр-піл ұрғашысы. Мелике-жыланның ұрғашысы. Бүлдіршін-нардың інгені. Аруана-нардың інгені. Мегежін, торапай-қаракиіктің ұрға- Машы-есектің ұрғашысы. Өлекшін, құртқа, шулан-қасқырдың қаншығы. Кірекей-аюдың ұрғашысы. Қаншыр-арыстанның ұрғашысы. Жусақ-тауешкінің шыбышы. Таутан-барыстың ұрғашысы. шысы (енді ғана үйігу жасына жеткен қаракиіктің ұрғашысын торапай дейді). Ақ тамақ-толқсып жеткен құнажын. Ұябасар-ұрғашы бүркіт. Қаншық-иттің ұрғашысы. Інген-түйенің ұрғашысы. Хайуанаттардың төлдерінің аталуы: ДЕНСАУЛЫҚ-ЗОР БАЙЛЫҚ ТАМЫЗДА ЖЕУГЕ ҰСЫНЫЛАТЫН АЗЫҚ-ТҮЛІКТЕР Тамыз - егін жинау айы, демек, дастарханымыз көкөністер мен жемістерге бай болуы керек. Бір уақыт вегетариандық мезгіл жариялайық. Қарбыз Шөлді піскен қарбызбен басамыз, сонымен бірге бүйрек пен бауырды емдейміз, ісінуден қорғанамыз. Нәзік жасұнықтың арқасында қарбыз ішекті абайлап жиырылтады және холестириннің шығуына әсер етеді. Бар жоғы 150 грамм қарбыз адамды бір күндік магний нормасымен қамтамасыз етеді, демек, жүйке жүйеңіз күйзеліске төтеп беруге бейім болады. Егер қарбыздың өзін жеуден жалықсаңыз, шырынын сығып алып ішіңіз. Қауын Дәмді және шырынды қауын тұтынуға жеңіл қантқа (16-18% және одан да жоғары), ақуыз бен крахмалға бай, сол себепті бір порция тамақ жеумен бірдей. Оның құрамында кремний, С дәрумені, каротин, сонымен қатар органикалық қышқылдар, калий минералды тұздары, натрий мен темір мол, осының арқасында бұл маусымдық азық қан құрамын қалыпқа келтіріп, жүйке жүйесін тыныштандырады. Қауынның жұмсағынан сорбе дайындайды, сонымен қатар оны жеміс салатына да қосуға болады - ол барлық жеміс-жидектермен жақсы үйлеседі, әсіресе ананаспен. Баялды Бұл көкөністен жасалатын мәзір Газеттің меншік иесі және шығарушысы: «Информ-Дала Север» ЖШС Директор С.Б. ЕСЕНТАЕВА Редактор С.Қ. УРАЗБЕКОВА өте көп: баялдыны қуырады, бұқтырады, қыздырып пісіреді, грилде дайындайды, сорпаға, салатқа, қуырдаққа қосады, қыс мезгіліне мұздатып қояды және маринадтайды. Аспаз ханымдар мерекелік дастархан үшін баялдыны жаңғақ, анар дәнін, ірімшік немесе ветчина салмасымен дайындап, түрлі орамалар жасайды. Баялдыда кальций, фосфор, темір тұзы көп және В тобының дәруменіне бай. Алайда піскен ірі жемістерді сатып алмау ұсынылады: оларда зиянды соланин жиналады. Жүзім Тамыз - жүзім диетасына отыруға тамаша мезгіл. Бір-жеті күн бойы жүзім жеу - ас қорыту жүйесін жеңілдетуге, ағзаны боқаттардан тазартуға, зиянды холестериннің деңгейін түсіруге көмектеседі. Уылжып піскен жүзім ағзада жақсы қорытылады және ішек қабырғалары мен шырышты қабатын тітіркендірмейді. Жүзімнің қабығы мен дәнегі қартаюдың алдын алады, өйткені көп мөлшерде фенолды заттектерден тұрады, олар бос радикалдарды бейтараптандырады. Алайда іш қатумен зардап шегетін адамдарға жүзімнің қабығы мен дәнегін жеуге болмайды. Қара өрік Қара өріктің пайдасы - дәрумендер мен микроэлементтерде. Олардың ішінде А дәрумені (қошқыл түсті жемістерде көп кездеседі), В1, В2, С және Р. Калий мен фосфор алма мен алмұртқа қарағанда осы қара өрікте мол. Сонымен қатар бұл жемістің құрамында кальций, магний және темір бар. Қара өрікті салатқа, сорпаға қосуға болады, сонымен қатар ол ет тағамдары мен десерттерге нәр береді. Одан сергітетін шырын және хош иісті қышқылды тосап дайындауға болады. Қара өрік термиялық өңдеуге төзімді, сондықтан бәлішке жақсы салма бола алады. Қызанақ Бұл көкөністің барлық пайдалы қасиеттерін тұтынып қалатын нағыз мезгіл. Піскен қызанақ С дәруменіне, қант, жасұнық, минералдар, органикалық қышқылдар мен пектин заттектеріне бай. Томатты тағамға қосу арқылы кальцийдің сіңуіне атсалысатын және бүйрек жұмысын жақсартатын К дәруменін аласыз, сонымен қатар В тобының дәрумендеріне қанығасыз. Томаттар әсіресе жүрек-қан тамырлары ауруы кезінде, әлсіздік, қан аздық пен асқазан-ішек жолдарының мәселелерінде пайдалы. Қызанақ қосылған салатты өсімдік майымен араластырсаңыз көбірек пайдасын аласыз. Өйткені өсімдік майларымен үйлескенде ликопин әдеттегіден жақсы сіңеді. Көгілдір-аққу балапаны. Мамыр-қаздың балапаны. Күшік-ит және ит тұқымдас хайуанаттардың баласы. Абдан-арыстанның күшігі. Қонжық-аюдың күшігі. Алан-қабыланың күшігі. Бөлтірік-қасқырдың күшігі. Шөнжік, мәулен-жолбарыстың күшігі. Жаутаң, мыршай, қарақұлақ-түлкінің күшігі. Бодық-борсықтың күшігі. Қонай-құндыздың күшігі. Торай-доңыздың күшігі. Еңілік-еліктің бұзауы. Құралай-киіктің лағы (ұшартышқан, құмалағы дәрі). Қодық-есектің құлыны. Көдек-құланың құлыны, Баспақ-алты айлық бұзау (сиырдың). Қодыға-маралдың бұзауы. Көжек-қояның баласы. Марғау, безек, соқыр-мысықтың баласы. Балапан-құстардың баласы. Бота-түйенің төлі. Көпек-ерте туылған қозы. Көпелдес-ерте туған жүндес қозы. Тайлақ-бір жастан асқан бота. Тана-тайынша. Торпақ-бұзау тайынша. Дайындаған: СҰҢҚАР АҚБОЗ Ж А Р Н А М А САТАМЫН! 42-1. 1989 жылғы Газ-53 автокөлігі, карбюратор сатамын. Тел. 8-778-331-14-06 43. 1990 жылғы ауди автокөлігін сатамын. Тел. 8-701953-81-15 45. 1999 жылғы ВАЗ-2107 автокөлігін сатамын. Тел. 278-40, 8-778-905-39-64 46. Шпал сатамын. Тел. 25-6-02, 8-775-213-91-23 47-1. Нежинка ауылында үй сатамын. Тел. 8-775-31532-83 ЖҰМЫС ІЗДЕЙМІН! 44. Есепшілік жұмыс орынын іздеймін. Тел. 8-778-20542-82 ЖҰМЫСҚА ШАҚЫРАМЫЗ! «Есіл өңірі» газетіне қазақ тілін жетік білетін, сөз байлығы мол тілші қажет, сондай-ақ «CorelDRAW Х3, Х5» бағдарламасын, қазақ тілін жетік білетін бағдарламашы, бухгалтер қажет. Тел.: 21-1-25. Мекенжайымыз: Новоишим с. Абылайхан көшесі 30 үй. Дайындаған: Анар Мұстафина ГАЗЕТ ҒАБИТ МҮСІРЕПОВ АТЫНДАҒЫ АУДАН ӘКІМІНІҢ ТАПСЫРЫСЫ БОЙЫНША ШЫҒАРЫЛАДЫ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК АҚПАРАТТЫҚ САЯСАТТЫ ЖҮРГІЗУДЕ РЕСМИ БАСЫЛЫМ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ «Есіл өңірі» газеті 2013 жылғы 11 желтоқсанда, Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігінде есепке қойылып, 14020-Г куәлігін алды. Газет жұмасына бір рет дүйсенбі күні шығады. Таралымы 1520 дана. Газеттің индексі 65601 «Есіл өңірінде» жарияланған материалдарды көшіріп басқан кезде, газетке сілтеме жасалуы міндетті. Жарнаманың мазмұны мен мәтініне жарнама беруші жауапты. Жарияланған мақала авторларының пікірлері редакция көзқарасын білдірмейді. Қолжазба қайтарылмайды. Келген хаттарға жауап жолданбайды. Бағасы келісімді. Газет «Информ-Дала Север» ЖШС-де теріліп, Полиграф АҚ-ның баспаханасында басылады. (СҚО, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-ші, 11-үй). Біздің редакцияның мекенжайы: Солтүстік Қазақстан облысы, Ғабит Мүсірепов атындағы аудан, Новоишим селосы, Абылайхан көшесі, 30 үй Тел. 21-1-25 Газеттің веб-сайты: www.esil-oniri.kz E-mail: Gazeta-e@rambler.ru