Døme på universell utforma nærtransport i ein utkantkommune 2010 1
Sidan dette er ein folkehelsekonferanse vågar eg spørsmålet : Har drosjekøyring noko som helst med folkehelse å gjere? 2010 2
Serviceskyss (seniorskyss) er bestillingstransport som går faste dagar langs ein fast rutetrasè, med avstikkarar til dei som tingar plass. Tinging må gjerast innan kvelden før Passasjerane vert henta ved eigen bustad og køyrd til endehaldeplassen, med retur seinare på dagen. Rutene vert køyrd med drosjer Pris er kr 15,- kvar veg 2010 3
I Gaular starta dette hausten 2003. Då fekk vi etablert to ruter, ei i Bygstad og ei på Viksdalen etter innspel frå ein drosjeeigar og med starthjelp frå fylkeskommunen v/solfrid Fossberg Frivilligsentralen fekk ansvar for oppstartprosessen og for tilrettelegging av tilboda dei reisande skulle få på endehaldeplassane Oppstart av generasjonskafear i frivilligsentralen sin regi begge stader Fekk starte opp vår tredje rute for Sandeområdet i desember 2009 2010 4
Med den 3. ruta for Sande har Gaular no eit komplett tilbod på serviceskyss til alle innbyggjarane i kommunen Gaular kan på den måten brukast som pilotkommune, og dei erfaringane dette gjev oss kan kome andre til gode Men det er likevel viktig å understreke at det som fungerar svært godt i Gaular ikkje treng å fungere like godt i andre kommunar Behova kan være ulike og tilbodet må leggjast opp deretter. Viktig at frivilligsentralar eller andre lag kan gje eit sosialt tilbod, t.d. ein kafé 2010 5
Rutene går slik: Bygstad: kvar tirsdag til Eidevik (sentrum) i Bygstad, Tirsdagskafeen og Sparbutiken Viksdalen: kvar onsdag til Bygdetunet i Vikja, Onsdagskafeen og Jokerbutikken Sande: kvar fredag til sjukeheimen via sentrum. I tilegg går det ei ekstra rute andre torsdagen i månaden til medlemsmøte i Gaular Pensjonistlag. Ruta går både frå Bygstad og Sandeområdet 2010 6
Mange har dårleg kollektivtilbod (Transportøkonomisk Institutt) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Oslo Storbykomm. Større tettst. Omlandskomm. Rurbane komm. Utkantkomm. Veit ikkje Dårleg Svært dårleg 2010 7
Tida på døgnet som folk reiser 16 14 12 10 8 6 4 2 0 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 Eldre Resten av befolkninga Kjelde: Frode Longva, Transportøkonomisk Institutt 2010 8
Andel av seniorar som verken har bil eller førarkort Mann Kvinne 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 1 %10 % 5 % 25 % 15 % 68 % 60-66-år 67-79 år 80 år og eldre Kjelde: Transportøkonomisk Institutt 2010 9
Seniorskyssen hadde mange passasjerar heilt frå starten av. Første heile driftsåret (2004) var det 2005 passasjerar, fordelt på 790 i Bygstad og 1215 på Viksdalen Brukarane fekk tidleg eit eigarforhold til seniorskyssen, og uttalte ofte at.. vi må bruke skyssen så dei ser at den er så populær at dei ikkje kan legge den ned 2010 10
Passasjerar med serviceskyssen 2004-2009, til sammen ca 11.800 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Bygstad Viksdalen 2010 11
Passasjerar med serviceskyssen 2004-2009 (til sammen ca 12.000) og anslag for 2010 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Sande Viksdalen Bygstad 2010 12
Passasjertal for Eldredagen 14.10.2010. Ruter til og frå Sande frå alle deler av kommunen 50 40 30 20 Sande Viksdalen Bygstad 10 0 2010 13
Bygstad 42 % Viksdalen 32 % Serviceskyssen i Gaular Samanhang mellom kafegjester og dei som kjem med serviceskyssen (2004-2009) 10000 8000 6000 4000 2000 0 Kafegjester totalt Kafegjester med serviceskyssen 2010 14
2010 15
Suksessfaktorar i Gaular: Reise i lag med andre som dei kjenner. Opplevinga startar heime på tunet. Nært, kjært og trygt. Utføre praktiske gjeremål som handling, bankbesøk, bibliotek m.m. Gå på kafé, treffe andre som kjem med den andre ruta, eller dei som køyrer sjølv til kafeen Av og til får dei andre tilbod på kafeane; markering av m.a. Verdsdagen for psykisk helse, orientering om ulike aktuelle tema, influensavaksinering, utdeling av strøsand, kulturformidling m.m. Møte kjende, vennlege og serviceinnstilte sjåførar 2010 16
fleire suksessfaktorar.. Ingen kostnad eller ekstra administrasjon for kommunane. Avlastar den tradisjonelle TT ordninga (dør til dør kortet) Får skreddarsydde brukarstyrte skyssruter som folk nyttar seg av. Rimeleg for brukarane, 15 kr kvar veg Kan være med på å styrke grunnlaget for nærbutikken eller eldresenteret Tilrettelegging av tilbod på endehaldeplassen kan utløyse meir frivillig innsats og samarbeid 2010 17
Serviceskyssen, - lag på lag med gode opplevingar Tilrettelagt universell utforma transport. Reisande vert henta ved eigen bustad, køyrd fram og attende, og får hjelp til å bære varer i hus Kan sjølv utføre praktiske gjeremål på endehaldeplassen. Vert derfor mindre avhengig av hjelp frå heimetenestene i kommunen Sosialt å reise i lag og å gå t.d. på kafé. Mange av dei reisande er ikkje ute av huset elles i vekene. Planlegg turen i god tid, ser fram til turen og bestiller gjerne plass veka før. Passar på kvarandre at det vert tinga plass 2010 18
Oppsummering av folkehelsemoment: Bryte einsemd Planlegge turen, fylgje med på kalendaren og tinge plass kvelden før Sjølv utføre gjeremål på endehaldeplassen Klare sjølv, vert mindre avhengig av hjelp frå heimetenestene Reise i lag med folk dei trivest i lag med, turen er målet Sosialt og inkluderande Virkar styrkjande på både den fysiske og psykiske helsa 2010 19
Har drosjekøyring noko som helst med folkehelse å gjere? JA!! 2010 20
Samferdselsutvalet har i 2010 gitt støtte til serviceskyssruter totalt 14 kommunar i fylket I perioden januar juli har det reist 6.812 passasjerar i desse kommunane Balestrand Leikanger Fjaler Gaular Fokusprosjektet Førde Vågsøy (inkl. flexitaxi) Askvoll Hyllestad Naustdal Gulen Luster Solund Sogndal Flora 2010 21
Nokre utfordringar, lokalt og på fylkesplan: Økonomi, få til ei varig ordning. Svært uheldig å etablere eit tilbod som etter ei tid vert fjerna. Talet på reisande vil variere over tid. Heile tida eit arbeid for å gjere skyssordninga kjend for nye brukar. Viktig å informere om at serviceskyssen er open for alle, like mykje for bestefar med rullator som småbarnsmor med barnevogn At billettprisen vert halden så låg som råd Få med alle som ynskjer det, også dei som sit i tunge rullestolar, eller bur der det er lange avstikkarar frå rutetraseèn 2010 22
Takk til dei i fylkesadministrasjonen som har jobba med å skaffe prosjektmidlar til serviceskyssen Takk til fylkespolitikarane som omdisponerer midlar og øyremerker dei til skyssordninga, men det forpliktar at dei fylgjer opp løyvingane Til slutt takk til framifrå innstilling og service frå dei tre drosjeeigarane i Gaular 2010 23
2010 24