Tiltaksanalyse for Nordfjord vassområde

Tiltaksanalyse for Nordfjord vassområde Forslag til miljømål og for betre vassmiljø Faglege innspel til forvaltingsplanen for Vassregion Sogn og Fjordane 2016 2021 www.vannportalen.no/sognogfjordane 2. juni 2014

FORORD Nordfjord Vassområdeutval har utarbeidd denne sanalysen i 2013-2014. Bakgrunnen for arbeidet er rapport om Innspel til vesentlige spørsmål om vassforvaltning frå Nordfjord vassområde av 15. oktober 2012, data frå Vann-Nett, miljøovervaking utført av Vassområdeutvalet i 2013, og innspel frå kommunar og sektorstyresmakter. Tiltaksanalysen skal danne grunnlag for regionalt sprogram for Sogn og Fjordane vassregion. SAMANDRAG Tiltaksanalysen for Nordfjord vassområde viser kva som må til for at vassførekomstane i området skal oppnå god økologisk og kjemisk tilstand innan 2021. Mange av vassførekomstane i vassområdet er imidlertid så sterkt modifiserte av samfunnsnyttige grunnar (vassregulering, flaumsikring, hamner, m.m.) at dei er foreslegne som sterkt modifiserte vassførekomster (ksmvf). Desse førekomstane vil få lågare miljømål ettersom det ikkje vil vere mogleg å oppnå god økologisk tilstand her. Viktige påverknader i vassområdet er vassdragsregulering, sur nedbør og ureining frå landbruk, mindre, private avløp og industri. Av desse er det vassdragsregulering som påverkar flest vassførekomstar, og då hovudsakleg i Bremanger kommune. Det inneber at det er mange ksmvf her, og såleis mange førekomster med lågare miljømål. Norges Vassdrags- og Energidirektorat har føreslege i enkelte vassførekomstar, men mykje arbeid står att, som mellom anna vil bli utført i samband med revisjon av vassdragskonsesjonar. Ein hovudutfordring når det gjeld avrenning frå landbruk og spreidde avløp er manglande datagrunnlag. For å bøte på dette har Vassområdeutvalet kosta omfattande miljøovervaking av vassdrag og kystvatn i 2013. Framleis må kunnskapane aukast mange plassar før kommunane kan utgreie konkrete. Problemkartlegging er føreslege som i dei fleste område der jordbruksavrenning er antatt å vere ein vesentleg påverknad. Vassområdutvalet har planar om å leige konsulent til problemkartlegging i jordbrukstette område i 2014. Denne kartlegginga vil nødvendigvis også omfatte små private avløp frå bustadar, for å finne ut kvar bør settast inn for å få størst mogleg effekt. Forsidebilde: Nordgulen ved Svelgen i Bremanger kommune. Vassførekomst nr 0282010400-C. Foto: Staffan Hjohlman 2

INNHALD INNLEIING... 6 1. NORDFJORD VASSOMRÅDE... 6 1.1 Verneområde... 7 1.2 Stryn - pilotkommune... 7 2. PROSESS OG MEDVERKNAD... 8 2.1 Prosess... 8 2.2 Medverknad... 8 2.3 Lokale høyringar... 11 3. TRENDAR I VASSOMRÅDET... 12 4. KLIMATILPASSINGAR... 12 5. BRUKARINTERESSER... 13 6. GJENNOMFØRTE TILTAK OG TILTAKSOVERVAKING... 13 6.1 Stryn - pilotkommune... 13 7. PÅVERKNADAR I VASSOMRÅDET... 14 7.1 Jordbruk... 14 7.2 Kommunale avløp... 14 7.3 Spreidde avløp... 14 7.4 Industri... 15 7.5 Vasskraft... 15 7.6 Sur nedbør... 17 7.7 Akvakultur... 17 7.8 Småbåthamnar... 17 8. MILJØTILSTAND... 17 9. RISIKO... 18 10. MILJØMÅL... 20 10.1 Kandidatar til SMVF... 20 10.2 Unntak for miljømålet... 20 11. TILTAK FOR Å NÅ MILJØMÅLA... 21 11.1 Jordbruk... 21 11.2 Kommunale avløp... 22 3

11.3 Spreidde avløp... 22 11.4 Industri... 22 11.5 Vasskraft... 22 12. KOSTNADER OG NYTTE... 23 13. BEHOV FOR NYE VERKEMIDLAR... 23 14. OVERVAKING... 23 14.1 OVERVAKING UTFØRT I PROSJEKTPERIODEN... 23 14.2 BEHOV FOR PROBLEMKARTLEGGING... 25 15. USIKKERHEIT I VURDERINGSGRUNNLAG OG EV. KUNNSKAPSHOL... 25 16. ORDFORKLARINGAR... 26 17. TILTAKSTABELLER... 28 18. EID KOMMUNE... 28 ELVAR, EID KOMMUNE... 28 INNSJØ, EID KOMMUNE... 31 KYST, EID KOMMUNE... 31 GRUNNVATN, EID KOMMUNE... 32 19. GLOPPEN KOMMUNE... 33 ELVAR, GLOPPEN KOMMUNE... 33 INNSJØ, GLOPPEN KOMMUNE... 39 KYST, GLOPPEN KOMMUNE... 39 GRUNNVATN, GLOPPEN KOMMUNE... 39 20. HORNINDAL KOMMUNE... 40 ELVAR, HORNINDAL KOMMUNE... 40 INNSJØ, HORNINDAL KOMMUNE... 41 GRUNNVATN, HORNINDAL KOMMUNE... 42 21. JØLSTER KOMMUNE... 43 ELVAR, JØLSTER KOMMUNE... 43 INNSJØ, JØLSTER KOMMUNE... 44 22. SELJE KOMMUNE... 45 ELVAR, SELJE KOMMUNE... 45 INNSJØ, SELJE KOMMUNE... 46 KYST, SELJE KOMMUNE... 46 4

23. VÅGSØY KOMMUNE... 47 ELVAR, VÅGSØY KOMMUNE... 47 INNSJØ, VÅGSØY KOMMUNE... 47 KYSTVATN, VÅGSØY KOMMUNE... 48 24. BREMANGER KOMMUNE... 49 ELVAR, BREMANGER KOMMUNE... 49 INNSJØAR, BREMANGER KOMMUNE... 51 KYST, BREMANGER KOMMUNE... 53 Vassførekomstar i Bremanger kommune, som ikkje oppnår miljømåla (risiko), men der det førebels ikkje er føreslått frå sektorstyresmaktene... 54 25. STRYN KOMMUNE... 59 ELVAR, STRYN KOMMUNE... 59 GRUNNVATN, STRYN KOMMUNE... 65 KYSTVATN, OMFATTA AV PLANPROGRAM 2010-2015, STRYN KOMMUNE... 67 26. TILTAK ETTER TILTAKSPROGRAM FOR VASSREGION VESTLANDET 2010-2015. STRYN VASSOMRÅDE... 68 5

INNLEIING Forskrift om rammer for vassforvaltninga (Vassforskrifta) vart gjort gjeldande 01.01.2007, og gjennomfører EU sitt rammedirektiv for vatn (vassdirektivet) i norsk rett. Føremålet med vassforskrifta er å gje rammer for fastsetjing av miljømål som skal sikre ei heilskapleg ivaretaking og bruk av vassførekomstane våre. Forskrifta skal sikre at det vert utarbeidd og vedteke regionale vassforvaltningsplanar med tilhøyrande sprogram med sikte på å oppfylle miljømåla, og samstundes sørgje for at det vert skaffa naudsynt kunnskap for dette arbeidet. Dette skal gjerast for alle vassførekomstane i Noreg. Forvaltningsplanen med sprogram skal vedtakast i 2015. Miljømåla skal i utganspunktet bli nådd innan 2021. Om vesentlege ar eller andre tungtvegande omsyn gjer det vanskeleg å nå miljømåla innan 2021, kan forvaltningsplanen utsetje fristen for å må miljømåla til neste planperiode (2027). Figur 1. Til mellom økologisk tilstand i vassførekomstane og miljømåla. 1. NORDFJORD VASSOMRÅDE Vassområdet har ein hovudfjord, Nordfjord, og ein mindre fjord /sjøområde kalla Frøysjøen. Alle vassdrag som renn inn i Nordfjord og Frøysjøen høyrer med til Nordfjord vassområde. Kystområdet er avgrensa av Bremangerlandet / Kalvåg i sørvest og Stadtlandet i nord. Vassområdet grenser mot vassregion Møre og Romsdal i nord, vassregion Glomma i aust og vassområda Sunnfjord og Indre Sogn i sør. Sjøområda i ytre del er avgrensa ut til ei nautisk mil utanfor grunnlina. Indre del av Nordfjord vassområde har høge fjell og brepåverka vassdrag med avrenning frå Jostedalsbreen. Utover i Nordfjord er nokre vassdrag påverka av Ålfotbreen i Bremanger. Dei ytre kyststrøka har mindre vassdrag. Gloppen kommune er vertskommune for Nordfjord vassområde. 6

Vassdragsreguleringar og havbruk er viktige næringar/påverkarar spesielt i ytre strøk. I Indre strøk er landbruk viktig. 1.1 Verneområde Elvar som er verna mot vasskraftutbygging: Olden-, Loen- og Strynevassdraga i Stryn kommune Hornindalvassdraget i Eid, Hornindal og Stryn kommunar, Ryggelva i Gloppen kommune, Rimstadvassdraget i Selje og Vågsøy kommunar, Dalsbøvassdraget i Selje kommune og Vingelva i Bremanger kommune Det er oppretta nasjonale laksevassdrag og laksefjordar med formålet å gi eit utval av dei viktigaste laksebestandane i Norge eit særleg vern. Nordfjorden har status som nasjonal laksefjord, og det er ikkje tillatt med akvakulturanlegg innanfor linjene Stårheim-Hamnes i Eidsfjorden og Finnvika-Åseneset, like innanfor Anda-Lote. Det er 3 nasjonale lakseelvar i Nordfjord vassområde: Eidselva i Eid kommune, og Strynselva og Oldenelva i Stryn kommune. Andre deler av vassområdet som er verna er Jostedalsbreen nasjonalpark, landskapsvernområda Breheimen, Strynefjellet, Naustdal-Gjengedal og Ålfotbreen, samt ei rekkje naturreservat som vernar dyr, plantar og naturtypar. Dette regelverket er med på å sette rammer for bruk av vassressursane. 1.2 Stryn - pilotkommune I den første forvaltningsplanen for vassregion Vestlandet inngjekk vassområde Stryn/ Indre Nordfjord i planen. Planen vart vedteke ved kongeleg resolusjon 11. juni 2010. Dette området er no inkludert i Nordfjord vassområde. Forvaltningsplanen for dette området vil bli revidert og inngå i forvaltningsplanen for vassregion Sogn og Fjordane. Figur 2. Nordfjord vassområde omfattar størsteparten av kommunane Selje, Vågsøy, Bremanger, Eid, Hornindal, Stryn og Gloppen, samt indre del av Jølster kommune. 7

Tabell 1. Oversikt over vassførekomstar i Nordfjord vassområde. Tal og samla storleik per type. Tal totalt km 2 /km Tal «i risiko» (oppnår ikkje miljømåla i dag) Elvar og bekkefelt: 285 5532 106* Innsjøar: 82 170 40 Kystvatn: 37 1320 8 Grunnvatn: 26 50 Tal vassførekomstar totalt: 430 154* *) I tillegg er risiko ikkje definert for 26 av elvevassførekomstane og alle 26 grunnvassførekomstane. Dataene i denne tabellen er henta frå www.vann-nett.no 08.04.2014. 2. PROSESS OG MEDVERKNAD 2.1 Prosess Det er Nordfjord Vassområdeutval som har utarbeidd sanalysen. Framgangsmåten tar utgangspunkt i planprogrammet til vassregionutvalet, og prosjektplan til vassområdeutvalet. ene som vassområdeutvalet har hatt med prosjektleiing, møter og overvaking er finansiert av kommunane (50%), Fylkeskommunen (25 %) og Fylkesmannen (25 %). Grunnlaget for arbeidet var lagt av Fylkesmannen, som definerte alle vassførekomstar, gjekk igjennom data frå dei siste 10 åra, og registrerte kjent eller antatt påverknad. Andre sektorstyresmakter bidrog til framskaffing av dette grunnlaget, som er samanstilt i dokumentet «Vesentlege spørsmål om vassforvaltning» (http://www.vannportalen.no/enkel.aspx?m=47223&amid=3612649). Tiltaksanalysen er sektorovergripande. Det er kommunar og statlege sektorstyresmakter som for eigen har utgreidd miljømål og føreslege innanfor sine ansvarsområde. Fylkesmannen sin landbruksavdeling har bistått kommunane med vurderinga i landbrukspåverknad. Det har vore informert om arbeidet etter vassforskrifta gjennom mediaomtale (Firda Tidend: august, 03.12.2012, 10.4.2013, Fjordenes Tid 17.04.2013, 24.04.2013), oppslag på vannportalen.no, kommunane sine heimesider, og på diverse møte (sjå medverknad, nedanfor). Orientering på skular: Eid vidaregåande skule 04. og 09.04.2013, Kjølsdalen skule 09.04.2013 og 10.06.2013, Davik oppvekst 09.04.2013 og Firda vidaregåande skule 19.03.2014. 2.2 Medverknad Vassforskrifta pålegger Vassregionmynda å i samarbeid med vassregionutvalet legge til rette for at alle interesserte får til å delta aktivt i gjennomføringa av forskrifta og særleg ved utarbeiding, revisjon og oppdatering av forvaltningsplanar og sprogram ( 27). Vassregionutvalet har delegert til vassområdeutvala å legge til rette for medverknad på lokalt nivå, jamfør planprogrammet. 8

Som ein lekk i tilrettelegging for medverknad har Nordfjord vassområde oppretta ei referansegruppe med lokale og regionale lag, interesseorganisasjonar, enkeltverksemder og andre interesserte. Det er sendt informasjon med brev/epost til referansegruppa 03.12.2012, 12.03.2013, 07.10.2013 der det er orientert om arbeidet etter vassforskrifta og på kva måtar ein kan vere med å påverke arbeidet. I tillegg er det sendt invitasjon til møter og synfaringar til relevante medlemar av referansegruppa. Tabell 2 gir ein oversikt over aktivitetar med føremål å legge til rette for medverknad frå både medlemar i Vassområdeutvalet, referansegruppa, og andre interesserte. Møta i vassområdeutvalet har vore opne. Tabell 2. Møte og synfaringar i regi av Nordfjord vassområde. Dato Tema for møtet Inviterte deltakarar Tal deltakarar MØTE I VASSOMRÅDEUTVALET 03.03.2011 Oppstartmøte. Erfaringar frå Stryn, organisering Vassområdeutvalet 20 16.03.2012 Arbeidsoppgåver, medlemar, finansiering, Vassområdeutvalet 17 prosjektleiar 28.09.2012 Status, arbeidsoppgåver, finansiering, vesentlege vassforvaltningsspørsmål, Vassdragskonsesjonar til revisjon Vassområdeutvalet 18 16.11.2012 Tiltaksanalyse, organisering, høyring av vesentlege vassforvaltningsspørsmål, foredrag om anadrom fisk v/ Rådgivende biologer. 21.06.2013 Overvaking i 2013, høyringsinnspel til vesentlege vassforvaltningsspørsmål, rekneskap, budsjett, innlegg v/ landbruksavdelinga hos Fylkesmannen og v/ Fiskeridirektoratet 22.01.2014 Prosjektleiarstillinga, overvaking, rekneskap, budsjett, godkjenning av sanalyse, orientering om innan vasskraft v/ SFE MØTE I ARBEIDSUTVALET TIL VASSOMRÅDET 17.10.2012 Organisering, sanalyse, overvåking, vesentlege vassforvaltningsspørsmål, medverknad, synfaringar 18.01.2013 Årsmelding, rekneskap, innspel til vesentlege vassforvaltningsspørsmål, miljøovervaking, synfaringar, sanalyse, framdriftsplan 14.03.2013 Overvaking, overvakingsprogram, økonomi, sanalyse 11.06.2013 sfordeling, tilbod sjøundersøking, evt revidering av vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassområdeutvalet (ope møte) Vassområdeutvalet (ope møte) Vassområdeutvalet (ope møte) Arbeidsutvalet til Vassområdet (9) Arbeidsutvalet til Vassområdet (9) Arbeidsutvalet til Vassområdet (9) Arbeidsutvalet til Vassområdet (9) 16.08.2013 Prosjektleiarstilling Arbeidsutvalet til Vassområdet (9) 21.10.2013 Prosjektleiarstilling, sanalyse, Arbeidsutvalet til konsulentoppdrag med tilførselsanalyse i Vassområdet (9) jordbruk og spreidde avløp 16 21 21 5 5 7 7 5 9

21.11.2013 Tiltaksanalyse og høyring / folkemøte Arbeidsutvalet til 8 Vassområdet (9) 12.02.2014 Problemkartlegging av jordbruk og spreidde avløp i 2014, kommunesamarbeid om spreidde avløp Arbeidsutvalet til Vassområdet (9) 7 MØTE KOMMUNAR 05.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Stryn kommune 2 Lag og organisasjonar (referansegruppe) Vassdragskonsesjonar til revisjon 13.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Selje kommune 3 Lag og organisasjonar (referansegruppe) 14.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Bremanger kommune 3 Lag og organisasjonar (referansegruppe) Vassdragskonsesjonar til revisjon 17.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Jølster kommune 4 Lag og organisasjonar (referansegruppe) 18.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Gloppen kommune 3 Lag og organisasjonar (referansegruppe) 20.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Eid kommune 5 Lag og organisasjonar (referansegruppe) 21.09.2012 Vesentlige vassforvaltningsspørsmål Vågsøy kommune 4 Lag og organisasjonar (referansegruppe) 08.11.2012 Orientering om vassforskrifta, organisering, finansiering, oppgåver og vesentlege spørsmål Bremanger kommunestyre 08.10.2013 Tiltaksanalyse 2014 / sprogram 2010 Stryn kommune 2 17.12.2013 Tiltaksanalysen Gloppen kommune adm 5 INFORMASJONSMØTE FOR ÅLMENTA 29.04.2013 Ope kveldsmøte, Svelgen. Regulerte vassdrag i Fylkesmannen, NVE, SFE, 16 Bremanger kommune. Bremanger komm, ref.gr. 09.12.2013 Ope kveldsmøte / folkemøte. Tiltaksanalysen Eid kommune, ref.gruppa 9 10.12.2013 Ope kveldsmøte / folkemøte felles med Jølster kommune, ref.gr. 9 Sunnfjord vassområde. Tiltaksanalysen 12.12.2013 Ope kveldsmøte / folkemøte. Tiltaksanalysen Selje kommune, ref.gr. 9 SYNFARINGAR Tema og geografisk område 17.12.2012 Dalsbøvassdraget, Selje kommune. Fysisk påverknad ved flaumsikring, for elvemusling 06.06.2013 Stryn kommune. Innvik (Hildeelva, Storelva), Stryn (Kvernhusgrova). Jordbruk, spreidde avløp, vandringshinder, forbygging, regulering 06.06.2013 Hornindal kommune. Kjøsapollen, Storelva. Vegfylling, forbygging 13.06.2013 Nordgulen, Svelgen. Kommunale og spreidde avløp, steinindustri, metallindustri, akvakultur Selje kommune, lokalpolitikar, Ervik jaktog fiskelag, sportsfiskar, NVE, ref.gr. Fylkesmannen, Statens vegvesen, Fylkeskomm., NVE, ref.gr. Fylkesmannen, Statens vegvesen, Fylkeskomm., ref.gr., Fylkesmannen, 3 13 10 13 10

ANDRE MØTE 08.10.2012 Orientering om prosjektet og spørsmålsstilling vedkomande finansiering / sfordeling mellom kommunane Nordfjordrådet (arrangør) (ordførarar og rådmenn) 04.12.2012 Orientering om vassforskrifta og sanalyse Faglaga i Gloppen kommune. Arrangert av landbrukskontoret 10.12.2012 Tiltak innan vasskraft Sogn og Fjordane energi 4 01.03.2013 SMVF NVE, Fylkesmannen, Fylkeskommunen 30.04.2013 Påverknader og i jordbruk Faglaga i Gloppen kommune, Fylkesmannen Arrangert av landbrukskontoret 07.05.2013 Jordbrukspåverknad i Nordfjord VO Fylkesmannen landbruksavdelinga, Gloppen kommune 14.05.2013 Møte i Førde om SMVF NVE, Fylkesmannen, SFE, Prosjektleiar Sunnfjord. Arrangert av NVE 28.05.2013 Møte i Førde / Sandane om SMVF NVE, Fylkesmannen, SFE. Arrangert av NVE 11.12.2013 Tiltaksanalysen Faglaga i Gloppen kommune. Arrangert av landbrukskontoret 5 3 7 5 2.3 Lokale høyringar Nordfjord vassområde har hatt 2 dokument ute på lokal høyring. Vesentlege spørsmål om vassforvaltning i Nordfjord vassområde var på lokal høyring 19.10. 31.12.2012. Høyringa var avertert på vannportalen.no, og heimesider til kommunane. Det kom inn 18 innspel, deriblant skriftlege uttalar, epost, innspel i revisjon av vassdragskonsesjonar, og innspel som vart framført på møte. Vassområdeutvalet tok innspela til vitande og vedtok å ikkje prioritere revidering av dokumentet. Tiltaksanalyse, førebels utgåve, var på lokal høyring 03.12.2013 10.01.2014. Det vart i denne samanheng avvikla folkemøte på kveldstid på Nordfjordeid 09.12., på Skei i Jølster 10.12. og i Selje 12.12. Høyringa og folkemøta vart kunngjort i desember 2013 i 4 lokalaviser i Nordfjord, i den fylkesdekkande avisa Firda, på kommunane sine heimesider, samt på vannportalen.no. Det kom inn 4 skriftlege innspel i tillegg til munnlege innspel på folkemøta. Fleire av innspela har ført til endringar i dokumentet. Ny førebels utgåve av 14.02.2014 vart godkjent slik han låg føre av Vassområdeutvalet 22.01.2014. Etter dette har det kome nye innspel frå fleire av sektorstyresmaktene. Innspela har ført til endringar i sanalysen. 11

3. TRENDAR I VASSOMRÅDET Framskriving av innbyggjartalet i Nordfjord fram til 2021 tilseier ein svak auke på ca 4 %. Men der er tendensar til at folketalet vert meir konsentrert til tettstadane. Dette medfør auka utbygging av bustadar og infrastruktur. Samtidig vert det trong for meir effektiv kommunikasjon og utbygging av vegar. Det er ein tendens til effektivisering innan jordbruket, med større driftseiningar, samdrift og større fjøs. Dette kan medføre ein fare for at gjødselspreiinga vert meir konsentrert til områda nær fjøsane, medan meir avsidesliggande areal blir mindre gjødsla. Jordbruksureining via avrenning kan dermed auke i sentrale område. Det er stor pågang på søknad om nye vasskraftverk, mesteparten småkraftverk (Figur 3). Målsetting om lågare utslepp av klimagassar medfør auke trykk på fornybare energikjelder. Figur 3. Planlagde og eksisterande vasskraftverk i Nordfjord vassområde. (Kjelde: http://atlas.nve.no/). Tiltaksanalysen tek utgangspunkt i noverande situasjon, og inneheld ikkje forslag om for å avbøte eventuell framtidig auke i miljøbelastning. 4. KLIMATILPASSINGAR Meir nedbør og meir intensiv nedbør kan føre til auka avrenning, særleg i sesongar med flaumtoppar. Dette kan føre til endra avrenningsmønster, eventuelt med følgje at ein må endre den framtidige bruken på areal. Våtare hauster kan føre til at bønder kan få innhaustingsproblem og eventuelt problem med spreiing av husdyrgjødsel. Dette kan igjen føre med seg at vasskvaliteten i 12

vassførekomstar vert dårlegare. Gjødsellager er som regel ikkje skjerma for nedbør. Kapasitetsmangel er ei utfordring i dag, og vil bli forsterka ved klimaendring til våtare ver. 5. BRUKARINTERESSER Det er i denne sanalysen ikkje føreslått strengare miljømål enn standard i medhald av vassforskrifta. Brukarinteresse som kunne vore grunnlag for strengare miljømål er til dømes badeplassar, drikkevasskjelder og friluftsliv/rekreasjon. 6. GJENNOMFØRTE TILTAK OG TILTAKSOVERVAKING På alle område er det i moderne tid gjennomført for å redusere miljøulemper i vassdrag. Døme er kommunale og private renseanlegg og avløpsnett, utsleppsreduserande i industri, miljø i landbruket, konsesjonsvilkår for vasskraftregulering, og innan akvakultur for å hindre spreiing av lakselus og rømt fisk. Av som er gjennomført i seinare tid kan nemnast: Gloppefjorden: Ureinsa kommunalt avløp i Øyrane ved Sandane er ført til silanlegg på Elvaneset med utslepp på større djup. Tiltaket vil redusere ureininga, særleg i overflatelaga. Gjennomført i 2013. Lobukta: Reinseanlegg er etablert med nytt utsleppspunkt lenger ut mot Rake. Ferdigstilt ca 2010 etter pålegg frå Fylkesmannen. Svoragrova / Høgegrova i Myklebust, Gloppen kommune: Bekk som låg i røyr under dyrka mark er opna og det er starta opp anlegging av fangdam for å reinske ureining frå landbruk og kloakk. Oppstart 2013, planlagt ferdigstilling i 2014. Dalsbøvassdraget i Selje: Tiltak starta opp i 2013 med auka vassføring og utskifting av elvebotn i eit flaumløp der det tidlegare var ein stor bestand av elvemusling. Målet er reetablering av elvemusling. Miljødirektoratet i Trondheim har etablert nasjonale laksevassdrag i Stryn og Eid kommunar: Oldenelva (088-3-R), Stryneelva (088-3-R) og Eidselva (089-17-R). Føremålet er å verne vassdraga slik at summen av endringar i aktivitetar i vassdraga over tid ikkje skal medføre auka men snarare redusert risiko for villaksen. virkemiddel for et er Lakse og innlandsfiskelova. 6.1 Stryn - pilotkommune I sprogrammet for Stryn vassområde 2010, som vart utforma i pilotfasen, er det fastsett 26. Av desse er 4 gjennomført (ansvarleg styresmakt Statens vegvesen, Mattilsynet og Stryn kommune), 2 er planlagt gjennomført innan 2015, 2 er delvis gjennomført (ansvarleg styresmakt Stryn kommune), 14 er utsett til 2021 eller seinare (ansvarleg styresmakt Stryn kommune, Fylkesmannen, NVE, Fylkeskommunen) og 4 utgår som følgje av ny tilstands-/ risikovurdering (ansvarleg styresmakt Stryn kommune). 13

Tiltak nr 2 er ikkje lenger aktuelt pga for dårleg effekt (ansvarleg styresmakt Stryn kommune og Fylkesmannen). Tiltaket var retta mot jordbruksureining og gjaldt informasjon og stimulering til riktig lagring og bruk av gjødsel og silopressaft, riktig lagring av rundballar, og pløying til riktig tid. Dette et vart vurdert som altfor generelt. Det er ikkje føreslått nye avbøtande på dette området, derimot er problemkartlegging mellom anna i Stryn kommune føreslått i denne nye sanalysen for Nordfjord vassområde. Tiltak nr 27: Utgreie for å betre vassutskiftinga til våtmarksområdet Kjeldeflata, f.eks auka røyrdimensjon for transport av vatn. Tiltaket (utgreiing) er gjennomført. Supersuging er prøvd utan hell. Muddring / utgraving kvar 4. år er meir effektivt. For nærare opplysningar sjå Tabell 4! 7. PÅVERKNADAR I VASSOMRÅDET 7.1 Jordbruk Påverknad frå jordbruk gjer seg gjeldande hovudsakeleg i indre delar av vassområdet (kommunane Eid, Hornindal, Stryn, Gloppen og Jølster). Det manglar mykje kunnskap om kor sterk påverknaden er. Det mest sannsynleg diffus tilførsel av næringsstoff og organisk materiale frå jordavrenning og rundballar som utgjer den største jordbrukspåverknaden. Frå landbrukskontora i kommunane blir det sagt at punktkjeldene (gjødsellager og forsilo) i all hovudsak er tette etter omfattande utbetringar nokre år tilbake. Også forbygging i samband med flaumsikring er registrert som påverknad i jordbrukskommunane, med hovudvekt på Stryn og Gloppen. Forbyggingar gjev eit einsarta miljø i elvane, med lite mangfald av miljø (skjul, gytplassar) og føde. 7.2 Kommunale avløp Kommunale avløp frå renseanlegg er registrert som påverknad med behov for, anten på grunn av at ein ikkje kjenner i kva utsleppet påverkar resipienten, eller fordi ein har datagrunnlag på ureining. 7.3 Spreidde avløp Kloakkavløp frå spreidde bustadar er registrert som påverknad særleg i Eid, Stryn og Gloppen. Men her er stor usikkerheit om en av påverknad fordi ein ikkje kjenner tilstanden i desse små avløpsanlegga, som ofte er fleire tiår gamle. Desse anlegga er som regel slamavskiljar, der avløpet vert etterpolert i ulik. Utløp til kystvatn er ofte godkjent utan etterpolering, medan for utslepp til elv og innsjø er det krav om til dømes infiltrasjon i stedeigne masser, konstruert sandfiltergrøft eller minirenseanlegg. 14

Figur 4. Vassførekomstar med landbrukspåverknad er mest vanleg indre del av vassområdet. Hildeelva og Breimsvassdraget merkar seg ut med mange forgreiningar. 7.4 Industri Industri synast å vere den viktigaste påverknaden i ytre område (Vågsøy, Bremanger og Selje), og er også registrert som vesentleg påverknad i Stryn og Eid. Industripåverknad som medfør risiko: Smelteverk (Elkem Bremanger) og steinutvinning (Bremanger Quarry) i Bremanger kommune Skipsverft i Vågsøy kommune Fiskeindustri i Vågsøy og Selje kommunar Slakteri (Nordfjord Kjøtt) i Stryn kommune Diverse mindre industri i Stryn og Eid kommunar 7.5 Vasskraft Vasskraft gjer seg mest gjeldande i Bremanger kommune, der vasskraftprosjekt i Svelgen, Øksenelvane og Åskora tilsaman produserer 1460 GWh/år (søylediagram nedanfor). I Gloppen, Jølster og Stryn kommunar er det kraftverk som produserer opp mot 50 60 GWh/år (Gloppeelva, Byrkjelo, Stardalen og Innvik) (Figur 5). 15

Figur 5. Utbygde vasskraftanlegg i Nordfjord vassområde. (Kjelde: http://www.vannnett.no/saksbehandler) 16

7.6 Sur nedbør Sur nedbør påverkar mange elvar i vassområdet. Registreringa ber preg av forskjeller i datagrunnlag mellom kommunane. Såleis er det flest førsura elvar og innsjøar registrert i Bremanger og Stryn kommune, nokre også i Selje kommune, medan ingen er registrert i Vågsøy, Eid, Hornindal, Gloppen og Jølster kommunar. Nasjonalt utgjer forsuring ein av dei største påverknadane. Forsuring vert rekna for langtransportert, der internasjonale avtalar er naudsynt for å treffe effektive. Tiltak mot sur nedbør inngår difor ikkje i denne sanalysen. 7.7 Akvakultur Aktuell påverknad frå akvakultur (fiskeoppdrett) er ureining, spreiing av lakselus og rømt oppdrettsfisk. Ureining er ikkje spelt inn som vesentleg påverknad i vassområdet. Lakselus og rømt oppdrettsfisk er spelt inn som påverknad, mellom anna på grunnlag av skjellprøveanalysar. Klima- og miljødepartementet og Nærings- og fiskeridepartementet arbeider med å definere indikatorar og grenseverdiar som skal bli brukte i samband med vurdering av påverknad av rømt oppdrettsfisk og lakselus på ville laksestammar. Påverknadsen frå rømt oppdrettsfisk og lakselus på aktuelle vassførekomstar er difor førebels satt til «ukjent» og miljøstilstand og risikovurdering satt til «udefinert» i Vann-Nett. 7.8 Småbåthamnar Småbåthamnar har ofte ein beskyttande molo som avgrensar vassutskiftinga. Det er då lokalt fare for at avløp frå båtane, men også ureining frå båtoppussing vil hope seg opp i hamnen. Spesielt har det vore retta merksemd mot miljøgiften Tributyltinn (TBT), som tidlegare var mykje brukt i botnstoff. Analysar av TBT i botnsediment (Noteby 2002) synte meget sterk ureining i småbåthamna i Nordfjordeid og sterk ureining i småbåthamna i Innvik. Men areala til småbåthamnane er små i til areala av kystvassførekomstane dei ligg i. Ureininga frå småbåthamnar på heile kystvassførekomsten blir difor uvesentleg. Ingen vassførekomstar i Nordfjord vassområde er difor plassert i kategorien risko på grunn av denne påverknaden. 8. MILJØTILSTAND Miljøtilstand er eit samleomgrep på miljøforholda i vatn, både vasskjemisk og økologisk tilstand. Tabellen nedanfor tar for seg vassførekomster med risiko for ikkje å nå miljømåla innan 2021. Klassifiseringa i tilstand er føretatt av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane på grunnlag av data, anna kunnskap og Veileder 01:2009 og Veileder 02:2013. Miljøtilstanden i kvar vassførekomst går fram av tabellane i avsnitt 17. Svært god God Moderat Dårleg Svært dårleg Udefinert Sum Grunnvatn 3 1 4 8 Elv 8 72 25 15 10 130 Innsjø 2 29 7 1 39 Kystvatn 1 2 6 9 Sum vassområde 1 15 108 32 15 16 187 17

9. RISIKO Tal vassførekomstar satt i risiko for ikkje å nå miljømålet om god økologisk tilstand. Sjå også Figur 6 og Figur 7. Vassførekomstane i risiko er opplista i stabellane i avsnitt 17, med tilstand, påverknader og sektorstyresmakt som har ansvar for å gjere noko med påverknaden. Tal VF Prosent av tal VF Grunnvatn Elvar 106 37 % Innsjø 40 49 % Kystvatn 8 22 % Figur 6. Nordfjord vassområde med kystvatn og grunnvatn markert. Raud farge: risiko for ikkje å nå miljømåla; gul: muleg risiko; grøn: oppnår miljømåla. 18

TILTAKSANALYSE FOR NORDFJORD VASSOMRÅDE 02.06.2014 Figur 7. Nordfjord vassområde med elvar og innsjøar innteikna. Raud farge: risiko for ikkje å nå miljømåla; grå: udefinert med omsyn til risiko; grøn: oppnår miljømåla. Øvste kart viser påverknader utanom forsuring. 19

10. MILJØMÅL 10.1 Kandidatar til SMVF Dersom fysisk påverknad fører til at ein vassførekomst av overflatevatn ikkje oppnår standard miljømål (god økologisk tilstand, GØT, og god kjemisk tilstand), og samfunnsnytta veg opp for ulempene, kan han definerast som «sterkt modifisert vassførekomst» (SMVF). Miljømål er då «godt økologisk potensiale» (GØP) etter nærare definerast for den enkelte vassførekomst. SMVF skal også ha god kjemisk tilstand. (Vassforskrifta 5). I Nordfjord vassområde er om lag halvparten av vassførekomstane i risiko føreslått som SMVF på grunn av regulering pga vasskraft og kanalisering/forbygging /flaumvern. Miljømål Tal vassførekomstar Type mål Standard miljømål jf. 4 352 totalt GØT (god økologisk tilstand) 148 i risiko ksmvf 63 totalt GØP (god økologisk Vassdragsregulering 49 potensiale, etter nærare Kanalisering/forbygging 14 definisjon) 10.2 Unntak for miljømålet Tal vassførekomstar Utsatt frist ( 9) 6 Mindre strenge miljømål ( 10) 35 totalt Vassdragsregulering 33 Kanalisering/forbygging 2 Ny aktivitet eller nye endringar Fleire kraftverk er ( 12) under behandling hos NVE Hovudgrunngjevnad Permanent tørrlagt Flaumvern Vasskraftutbygging Byutvikling 20

11. TILTAK FOR Å NÅ MILJØMÅLA Type mot Tiltaksgruppe Tal VF UREINING Punktkjelder ( 25 bokstav f og vedlegg VII pkt 7.5) diffuse kjelder ( 25 bokstav f) BIOLOGISK PÅVERKNAD Fiskeoppdrett Framande artar Renseanlegg Kompostanlegg Industriutslepp Jordbruk Jordbruk Spreidde avløp Spreidde avløp Spreidde avløp Avfallsdeponi Avfallsdeponi Gyrodactylus salaris, Regnbogeaure Tiltak kommunale avløpsanlegg Problemkartlegging Tiltak mot utslepp Problemkartlegging Informasjon Problemkartlegging Tiltak rensing Tilkobling kommunalt Sluttkontroll Utrede Redusere framande arter FYSISKE INNGREP ( 25 bokstav e og g, vedlegg pkt. 7.4) morfologiske endringar Vegfylling Problemkartlegging 1 hydrologiske endringar Vassregulering Problemkartlegging 9 vassuttak 5 1 1 23 1 8 2 1 1 1 11.1 Jordbruk Sektorstyresmakt for jordbruk er kommunane, med støtte frå Fylkesmannen. I denne omgang er det planar om å gjennomføre problemkartlegging med tilførselsanalyse for å fastslå kjelden til ureining, det vere seg jordbruk, avløp eller naturleg bakgrunnstilførsel. Fylkesmannen sin landbruksavdeling har spelt inn følgjande på kortare og lengre sikt: 1. Problemkartlegging ved behov for meir kunnskap om miljøtilstand, kjelder og omfang av påverknad. Prøvetaking, synfaring, analyse og kartlegging av arealbruk og jordbruksdrift. 2. Punktkjelde dersom problemkartlegginga peikar på konkrete kjelder til ureining. Tiltak retta mot punktkjelder kan i stor gjennomførast utan ekstra planlegging og er. Kommunane har dei juridiske og økonomiske verkemidlane som skal til for å få den ansvarlege til å rette forholda. 3. Tiltaksplan mot overgjødsling dersom problemkartlegginga peikar på diffus avrenning som ein vesentleg påverknad. Her er ei rekkje ulike og verkemidlar som kan kombinerast for å betre forholda. Tiltaksplanane må som regel også omfatte andre påverknader, td. avløp og vassregulering, slik at a vert tilpassa den totale situasjonen. 21

11.2 Kommunale avløp Sektorstyresmakt for kommunale avløp er kommunane. Det er ikkje spelt inn som følgje av arbeidet med vassforvaltning. Men som frå før var planlagt eller gjennomført av kommunane med heimel i ureiningslova og forskrifta er lagt inn i stabellane. 11.3 Spreidde avløp Sektorstyresmakt for spreidde avløp er kommunane. Som er det lagt inn problemkartlegging for å få betre oversikta over miljøtilstand i resipientene og teknisk tilstand til avløpsanlegga. Det er aktuelt å samarbeide kommunane imellom om å utarbeide felles forskrift og gjennomføre tilsyn, med påfølgjande pålegg om utbetring, til dømes utskifting av tankar, filter- og infiltrasjonsmasser. 11.4 Industri Sektorstyresmakter for Elkem Bremanger er Miljødirektoratet, som har spelt inn ei rekkje konkrete utsleppsreduserande. Det skal nemnast at Elkem Bremanger over lang tid har gjennomført omfattande for å redusere miljøulempene. Dette gjeld både prosess og utslepp. Fylkesmannen er sektorstyresmakt for anna industri i Nordfjord, og har spelt inn a risikobasert tilsyn, løyverevisjonar og problemkartlegging. 11.5 Vasskraft Sektorstyresmakt for vasskraft er Norges Vassdrags og Energidirektorat (NVE). Vassdrags som kan vere til nemneverdig skade eller ulempe for allmenne interesser i vassdraget må ha konsesjon etter vassressurslova. Nyare konsesjonar og ein del eldre set vilkår om miljø, til dømes minstevassføring som skal sleppast forbi vassinntaket til kraftverket. Ved fritak for konsesjonsplikt må shavar avklare med kommunen om et treng dispensasjon frå arealplan og byggeløyve. Vassressurslova 5 om aktsomhetsplikt, 10 om minstevassføring, 37 om vedlikehald og 41 om nedlegging gjeld også for konsesjonsfrie. Vilkårsrevisjon er eit til NVE for å få gjennomført. Ved revisjon av konsesjonsvilkåra er det råd å betre miljøtilhøva for ein del av dei eldste vassdragsreguleringane. 22

12. KOSTNADER OG NYTTE Tiltaka som er føreslått har alle stor samfunnsnytte. Der datagrunnlaget er mangelfullt er det problemkartlegging som er føreslått som. Fleire av sektorstyresmaktene har ikkje rekna ut for a dei har spelt inn. Desse ene mangler difor i tabellen nedanfor. (Kommunane sine er er delvis gebyrfinaniserte) Sum ser Tal VF Bremanger kommune 10 mill +20 000 2 Vågsøy kommune 1 mill +? 1 Selje kommune 10 000 1 Eid kommune 10,4 mill + 270000 10 Hornindal kommune 110 000 4 Stryn kommune 160 000 5 Gloppen kommune 730 000 7 Jølster kommune 225 000 4 Statens vegvesen 25 000 1 Miljøkompost, Eid 50 000 1 Smørdal camping, Eid 200 000 1 Myklebust Bekkelag, Gloppen 750 000 1 Elkem Bremanger 1,5 150 mill 1 Grunneigarar Stryn kommune 100 000 1 NVE Regulantar 13. BEHOV FOR NYE VERKEMIDLAR Det er ingen for å fjerne forbyggingar, der dette måtte vere naudsynt. ene med avløps fell ofte på den enkelte huseiagar. Dette gjeld både tilknytning til kommunalt avløpsnett og utbetringar av mindre, private anlegg (for eksempel ny septiktank eller utskifting av infiltrasjonsmasser). Dette er ein utfordring, som utløyser behov for nye støtteordningar. 14. OVERVAKING 14.1 OVERVAKING UTFØRT I PROSJEKTPERIODEN Det er i regi av prosjekt Nordfjord vassområde utført miljøovervaking i form av: Kjemisk/fysiske analysar i 26 elvar og innsjøar (36 lokalitetar). (Vestfold LAB 2013) Fastsittande algar i 22 elvar (31 lokalitetar). (Limno-Consult 2013) Dyr og sediment i sjøbotn i 5 kystvassførekomstar (12 lokalitetar). Strandsone i 5 kystvassførekomstar (15 lokalitetar) 23

Overvakinga er utført i 2013 (Tabell 3). Rapporter ligg føre for undersøkingane i elvar og innsjøar. I nokre av desse stadfestar resultata at tilstanden er utilfredsstillande. I andre syner resultata betre tilstand enn antatt, slik at det ikkje lenger er aktuelt med. Dei sistnemnde er ikkje med i stabellane nedanfor. Tabell 3. Vassførekomstar der det er utført overvaking 2013, i regi av prosjektet. Vurdering av tilstand før og etter overvakinga. Tal lokalitetar pr type undersøking. K=kjemisk/fysisk unders (4 tidspunkt); F=fastsittande algar (begroing); B=bunndyr. Farge indikerer tilstand. Kommune Vassførekomst (vann-nett.no) Tilstand vurdert Overvak Tilstand vurdert Namn Nr før overvaking K F B etter overvaking Bremanger Hausleelva/Storelva, Davik 086-246-R Moderat 1 1 Moderat Bremanger Nordgulen 0282010400-C Moderat 2 3 2 Ikkje avslutta Vågsøy Rimstadelva 089-97-R Moderat 1 1 God Vågsøy Ulvesundet - Måløy 0282012300-2-C Moderat 4 3 4 Strandsone god Botndyr ikkje klar Selje Myreelva ved Drage 091-26-R 2 2 Moderat Selje Sildegapet 0282000033-C God 2 3 2 Strandsone svært god. Botndyruklar Eid Eidselva 089-17-R Dårleg 2 2 God* Eid Hjalma nedre 089-56-R Moderat 1 1 Moderat Eid Hjalma 089-34-R Moderat 1 1 God Eid Torvikelva 089-3-R Moderat 1 1 Moderat Eid Kjøldalselva, nedre 089-7-R Moderat 1 1 God Eid Kjøllesdalsev, øvre med bekkefelt 089-44-R God 1 1 God Eid Nordfjordeid 0282012200-2-C Moderat 3 3 3 Strandsone moderat Botndyr god Hornindal Kjøsapollen 089-1807-1-L Moderat 1 God Hornindal Hornindalsvatnet (referanse) 089-1807-2-L God 1 God Hornindal Maursetelv og Sindreelv 089-65-R God 1 1 Moderat Hornindal Storelva frå Markane 089-35-R God 1 1 God Hornindal Horndøla, Fannemel Lødemel 089-18-R Moderat 1 1 God Hornindal Storelva 089-19-R Moderat 1 1 Moderat Stryn Brulandselva 087-38-R Moderat 1 1 God Stryn Hildeelva 087-149-R Moderat 4 4 Moderat Stryn Bekk i park, Innvik 087-150-R 1 1 Moderat Stryn Ulva 089-24-R Moderat 2 Moderat Stryn Bergsetelva 089-23-R Moderat 2 2 God Gloppen Svoregrova/Høgegrova 087-146-R 3 3 Moderat Gloppen Storelva, Myklebust 087-8-R Moderat 1 1 God Gloppen Bergheimsvatnet 087-29291-L Moderat 1 God Gloppen Myklebustdalselva 087-13-R Moderat 1 1 Moderat** Gloppen Fitjeelva 087-1-R Moderat 1 1 Moderat** Gloppen Jardøla 087-49-R God 1 Udefinert Gloppen Gloppefjorden 0282011800-C God 3 3 3 Strandsone moderat Botndyr god Jølster Stardalselva/Votedalselva 087-57-R Moderat 2 2 Moderat *) Eidselva god tilstand, men påverknad frå rømt oppdrettsfisk er ikkje endeleg avgjort. **) Vasskjemi tyder på god tilstand, men andre parameter setter ned tilstanden (begroing, fisk, fysisk påverknad) 24

14.2 BEHOV FOR PROBLEMKARTLEGGING Problemkartlegging er definert som i de tilfella der det manglar data for å kunne avgjøre om miljøtilstanden er i risiko eller ikkje, samt for å finne årsaka til redusert miljøtilstand. Type påverknad Tal VF Landbruk 23 Avløp 5 Skytebane og deponi 4 Vegfylling 1 Industri 3 Vasskraftregulering 9 Fiske/tersklar 2 15. USIKKERHEIT I VURDERINGSGRUNNLAG OG EV. KUNNSKAPSHOL Det er ei utfordring at økologisk og kjemisk tilstand ikkje er kartlagt i meir enn ein brøkdel av vassførekomstane. Ein stor innsats har difor vore lagt i planlegging, tinging og oppfølging av overvaking i elvar, innsjøar og kystområde (side 23). Ei anna utfordring har vore at fleire av sektorstyresmaktene ikkje har utført sine oppgåvene etter vassforskrifta innanfor gjevne tidsfrister. Innspel i form av framlegg til og vurdering av miljømål har vore sterkt forseinka. Vassområda i Sogn og Fjordane har som følgje av dette fått utsett frist for oversending av sanalysen frå 15. november 2013 til 1. februar 2014. Også rettleiingsmateriale frå sentrale styresmakter har vore sterkt forseinka. Det er store kunnskapshol vedkomande avløp frå bustadar som ikkje er tilknytta kommunale avløpsnett, så kalla spreidde avløp eller mindre avløpsanlegg. Kommunane har brukbar oversikt over septiktankar og tette tankar. Entreprenørane som tømmer septiktankar sender rapportar til kommunane over tilstanden hos sjølve tanken. Kva som skjer med den våte fasen som går ut av tanken, har ein derimot som regel liten eller ingen kunnskap om. Alternativa er direkteutslepp til elv, innsjø eller sjø, infiltrasjon i stedeigne masser, eller i konstruerte sandfiltergrøfter, samt ulike typer minirenseanlegg. Direkteutslepp i ferskvatn er ikkje akseptabelt. Infiltrasjon føreset at massene har kapasitet til å ta opp organisk materiale, næringsstoff og bakterier med meir. Undersøkingar har vist at massene i infiltrasjonsanlegg som regel må skiftast ut etter mindre enn 20 år og i sandfilter etter mindre enn 10 år. Alle kommunane har utfordringar med dei eldre spreidde avløpa, med store kunnskapsmanglar. På eit seminar på Skei, 28.-29. november 2013, i regi av Sogn og Fjordane Fylkeskommune, vart det frå kommunane gjeve uttrykk for at ein ønsker samarbeid kommunane imellom om kartlegging, regelverk, tilsyn og pålegg om i spreidde avløp. Det vart vist til eksempel på slikt samarbeid i Drammensregionen (Tilsynet for små avløpsanlegg i Drammensregionen). Diffus ureining frå jordbruk er ei anna utfordring. Kommunane har god oversikt over drifta på alle gårdsbruka. Driftstilskot føreset ein miljøplan, og stønad med SMIL-midlar (spesielle miljø i 25

landbruket) har strengar krav til miljøplanar. Ideellt sett skulle all gjødsel som vert spreidd på jorda bli omsett av plantene på staden. I røynda fører variert nedbør, jordsmon, helling med meir til større eller mindre av utlekking til vassdraga. Fylkesmannen sin landbruksavdeling har gjort ein kartanalyse av heile vassområdet, og peika ut områder der det på grunn av stor jordbruksintensitet er sannsynleg med ureining. I sanalysen er det føreslått problemkartlegging i desse områda, særleg der tidlegare prøver syner at vassdraga er overgjødsla. Dette omfattar konsulentoppdrag med detaljerte vurderingar av utslepp og avrenning, samt utgreiing av. 16. ORDFORKLARINGAR Avløp frå spreidde bustadar er avløp frå einskildbustadar, som ikkje er tilknytta kommunale avløpsnett. Avløpa er med eller utan rensing og kan ureine overflatevatn eller grunnvatn. Grad av påverknad. Intensiteten av påverknaden (svært stor, stor, middels, liten, uvesentleg eller ukjent ). Graden av påverknaden er fastsett av Fylkesmannen i samarbeid med dei relevante sektorstyresmaktene. I stabellane (Avsnitt 17 osb.) er det hovudsakeleg påverkader av dei tre største ene som er teke med. GØP: God økologisk potensiale, sjå sterkt modifisert vassførekomst, SMVF. GØT: God økologisk tilstand, sjå også Miljømål. Kjemisk tilstand: Kjemisk tilstand i overflatevatn (elv, innsjø og kystvatn) vert fastsett på grunnlag av konsentrasjon av prioriterte stoff (miljøgifter). Kjemisk tilstand for grunnvatn vert fastsett på grunnlag konsentrasjonen av definerte miljøgifter, næringsstoff og salter. ksmvf: Kanditat til sterkt modifisert vassførekomst. Då det er vassregionutvalet som fastset kva som vert SMVF, har vassområdeutvalet berre til å føreslå kandidatar til denne kategori. Miljømål. Standard miljømål for overflatevatn (elv, innsjø og kystvatn) er minst god økologisk tilstand (GØT) og god kjemisk tilstand. Miljømål for grunnvatn er minst god kjemisk og kvantitativ tilstand. Lågare miljømål kan fastsettast i spesielle tilfelle, etter vurdering av mellom anna samfunnsnytte med påverknaden og med avbøtande. Overvaking: Ulike typar av miljøundersøkingar og analysar for å finne tilstand for ein vassførekomst. Døme er vassprøvetaking til kjemiske, fysiske og mikrobiologiske analysar, samt undersøking av førekomande plantar og dyr. Problemkartlegging. Overvaking, der målet er å finne årsaken til ein påverknad. Påverknader. Menneskeskapte til som medfør redusert tilstand i vassførekomsten. Fysisk påverknad er til dømes vassdragsregulering, flomverk, forbygging, kanalisering, endring av elveløp, vegkulvertar, kaier og anna infrastruktur. Påverknaden kan vere i form av ureining frå avløp, jordbruk, industri m.m. Biologisk påverknad er til dømes introduserte arter, auka eksponering for lakselus grunna fiskeoppdrett og rømt oppdrettsfisk. 26

Risiko. Ein vassførekomst er i risiko dersom tilstanden ikkje vil nå miljømåla innan 2021 utan at nye vert sett inn. SMVF: Sterkt modifisert vassførekomst. Vassforskrifta gir til å sette lågare miljømål enn god økologisk tilstand for vassførekomstar der det er fysiske inngrep som har samfunnsnyttige formål. Dette gjeld til dømes vasskraftregulering, flaumsikring, hamnar og infrastruktur. Det skal då fastsettast andre miljømål, så kalla god økologisk potensiale (GØP). Vassforskrifta. Forskrift om rammer for vannforvaltningen (FOR 2006-12-15 nr 1446). Forskrifta er heimla i Forureiningslova, plan- og bygningslova og vassressurslova. Forskrifta er ein implementering av EUdirektivet Vannrammedirektivet i norske regelverk. Vassførekomst: Den minste eininga som blir handtert i vassforvaltninga. Det er 4 slag vassførekomstar i vassomådet: elvar, innsjøar, kystvatn og grunnvatn. Innanfor ein og same vassførekomst skal det vere relativt lik tilstand og påverknad. Ein elv eller innsjø kan vere delt inn i fleire vassførekomstar. Fleire elvar kan vere slått saman til ein vassførekoms, så kalla bekkefelt. Vassområde: Vassregion Sogn og Fjordane er delt inn i 4 vassområde: Nordfjord, Sunnfjord, Indre Sogn og Ytre Sogn. Vassområdeutval: Utval samansett av Vassregionmynde, Fylkesmannen, sektorstyresmaktar og kommunane i vassområdet. Prosjektleiaren er sekretær for vassområdeutvalet. Vassregion: Norge er delt inn i 16 vassregionar. Grensane til vassregion Sogn og Fjordane føl vasskiljene og samsvarar omtrent med fylkesgrensane. Fylkeskommunen er vassregionmynde. Vassregionutval: Utval samanett av vassregionmynde, andre fylkekommunar, Fylkesmannen, sektorstyresmaktar, og kommunane i vassregionen. Økologisk potensiale. Sjå sterkt modifisert vassførekomst, SMVF. Økologisk tilstand. Tilstand vert fastsett anten på skjønn eller på bakgrunn av data. Grunnlag for skjønn kan vere generell kunnskap om vassførekomsten, eks utsjånad, lukt, tilgroing, observerte fiskeførekomster, m.m. Data om vassførekomstar kjem frå ulike typar av overvaking, til dømes kjemiske eller fysiske analysar av vassprøver, undersøking av bakterier, planter og dyr. 27

17. TILTAKSTABELLER Vassførekomstar som er med i tabellane: Tabellane nedanfor viser vassførekomstar som står i risiko for ikkje å nå miljømåla innan 2021. Det er då krav etter vassforskrifta at skal settast inn for å avbøte negativ påverknad og dermed bringe tilstanden opp på eit akseptabelt nivå innan 2021. Fleire av a i tabellane nedanfor er ikkje vedtekne, men skal vurderast nærare på seinare tidspunkt. Påverknader som er med i tabellane: Berre dei viktigaste påverknadene på kvar vassførekomst er tekne med i tabellane. Dette er som regel påverknader som gjer seg gjeldande i middels, stor eller svært stor. Påverknader i liten er berre tekne med der det ikkje er påverknader i større enn dette, eller der er spelt inn. Kart og informasjon om vassførekomstane finn ein på www.vann-nett.no ved å søke på namn eller kode til vassførekomsten. Meir informasjon også på www.vann-nett.no/saksbehandler som og er søkbar, men der det kan vere vanskelegare å finne fram til informasjonen. 18. EID KOMMUNE ELVAR, EID KOMMUNE Eidselva 089-17-R God økologisk tilstand 2013 - usikker risiko, grunna manglande data Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Utslepp frå renseanlegg på Mogrenda (Liten ) Separate avløp frå bustadar på Mogrenda Rømt oppdrettsfisk Lakselus Ny avløpsleidning til renseanlegget på Nordfjordeid. Oppering, nye pumpestasjonar er vedteke. Heile Mogrenda og de fleste små anlegga skal tilkoplast til kommunalt avløpsnett om sommaren 2013. Venter på avklaring frå sentrale styresmakter Venter på avklaring frå sentrale styresmakter Utsleppspunkt i Eidselva blir fjerna og ført til rensing og utslepp i Eidsfjorden. Ureining frå avløp vert minimalt frå noe få eigedomar t.o.m alle skal tilkoplast til anlegget. 10,4 mill Stor S,T: Stor S,T: S: Fiskeridirekt. S: Mattilsynet 28

Leivdøla mot stigedalen 089-62-R Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Skytebane Mogrenda Avfallsdeponi Leivdalen Flomverk og forbygninger (Middels ) Problemkartlegging 5 000 S: kommunen Problemkartlegging 5 000 S: Fylkesmannen? Hjalma 089-34-R Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Jordbruk Ureining frå slamkompost Kontroll av evt miljøplanar i landbrukseigedomar langs elva. Punktutslepp, eventuelle feil og utbetrings ved gjødselkjeller og siloanlegg. Vesentleg redusert ureining NVE / kommunen 50 000 Stor S: T: grunneigar Problemkartlegging 50 000 S: Fylkesmannen T: Miljøkompost Hjalma nedre 089-56-R Miljømål: Godt økologisk potensiale og god kjemisk tilstand (ksmvf) Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Anna diffus kjelde (Middels ) Haugen grovavfallsdeponi (Middels ) Flomverk og forbygninger (Stor ) Jordbruk Lakselus Rømt oppdrettsfisk Smørdal camping er under installasjon av minireinseanlegg på 100 pe. under utføring Kontroll av status og tilstand på gbnr. 38/6 og 38/104 med omsyn til pålagd opprydding og sikring av den tidlegare avfallsplassen. Planlagd Venter på framlegg frå NVE Sjå Hjalma 089-34-R Venter på avklaring Venter på avklaring Vesentleg redusert ureining Grunnlag for evt 200 000,- Stor S: T: grunneigar 10 000 Stor Sjå Hjalma 089-34-R / kommunen S. S: Mattilsynet S: Fiskeridir. 29

Torvikelva i Eid, nedre 089-3-R Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Jordbruk Avløp frå spreidde bustadar Vurder resultat frå overv -13 Kartlegging av utslepp frå mindre spreidd busetnad, utskifting av alle eventuelle direkte utslepp som siloanlegg og gjødselkjeller. Under planlegging Grunnlag for evt Vesentleg redusert ureining Forureiningslova, forskrifta Kartlegging 50 000. Ved utskifting er høg Stor S: kommunen T: VOU S: T: anleggseigar Stårheimselva 089-4-R Udefinert økologisk tilstand 2013 Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Muleg ureining frå avløp frå spreidde bustadar, samt jordbruk. (Middels ) Kartlegging av utslep frå mindre spredd bebyggelse, utskifting av alle eventuelle direkte utslepp. Under planlegging Vesentleg redusert ureining Forureinings lova, forskrifta Kartleggin g 50 000. Ved utskifting er høg kostn Stor S: T: anleggseigar Regulering med minstevassføring (middels ) Gjennomført : minstevassføring Vassdragskonsesjon T: Tussa Energi Lakselus Venter på avklaring Mattilsynet Kjølsdalselva nedre, 089-7-R God økologisk tilstand 2013 Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknader Framlegg til Forventa effekt av Muleg ureining frå avløp frå spreidde bustadar, samt jordbruk. (Middels ) Kartlegging og registrering av avløp frå spreidde bustadar. Oppdage eventuelle direkte utslepp og pålegg om installasjon av reinseanlegg. betre vasstilstand i elva, strengt redusert forureining Kartlegging 50 000. Ved utskifting er høg S: Remmedalselva øvre, 089-93-R Miljømål: God økologisk og kjemisk tilstand Påverknad Framlegg til Forventa effekt av Jordbruk Problemkartlegging av jordbruksureining Grunnlag for vurdering av 50 000. Stor S: 30