Rapport nr. 836-2012 RESIPIENTGRANSKING MOMB LOKALITET LJØSØY Øygarden kommune
Resipientanalyse AS Foretaksnr.: NO 998 058 376 mva Adresse: Dortledhaugen 156 5239 Rådal Kontaktperson: Frode Berge-Haveland Telefon: 40231779 Epost: resipientanalyse@online.no Internett: http://www.resipientanalyse.no Lokalitetsnamn, nr.og biomasse Ljøsøy 14 435 2 340 TN Kommune Øygarden kommune Oppdragsgjevar Blom Fiskeoppdrett AS Oppdragsart MOMB resipientgransking etter NS 9410:2007 Personell feltgransking Frode Berge-Haveland, Resipientanalyse AS Martin Blom, Blom Fiskeoppdrett AS Dato, rapport 26 / 10 2012 Dato, felt 21 / 08 2012 Rapport nr. 836 2012 Rapportsider 16 Miljøtilstand 1 Konklusjon og fagleg råd Botnen i lokaliteten består i hovudsak av sand, skjelsand og grus på stein og fjellbotn. Det blei kun påvist sterk lukt av hydrogensulfid ved eit prøvepunkt, og noko lukt ved eit. Det blei ikkje påvist gassbobling i nokon av grabbprøvane. Det blei påvist gravande botndyr ved 6 prøvepunkt. Børstemarken Malacoceros fuliginosa som er definert som opportunister som kan lever oppå belasta sediment blei kun påvist ved eit prøvepunkt. Det blei ikkje påvist fôrrester ved nokon av prøvepunkt. Fiskefekalier blei påvist ved 2 av prøvepunkta. Ved sist MOMB gransking (Resipientanalyse, 494-2010) fekk lokaliteten også miljøtilstand 1, meget god. Måling av oksygenkonsentrasjonen viser at miljøtilstanden (KLIF veileder 97:03) er meget god i merdnivået (dvs. mellom 0 til 40 meters djup), og i resten av vassøyla. Denne MOMB granskinga viser at nærsona i lokaliteten er lite belasta med tilførsel av organisk materiale frå oppdrettsanlegget. Fagansvarleg i Resipientanalyse AS Kvalitetsansvarleg i Resipientanalyse AS Frode Berge-Haveland Cand. Scient. Marin mikrobiolog Daglegleiar i Resipientanalyse Kjetil Aursland Cand. Scient. Mikrobiolog Kvalitetsleiar i Resipientanalyse Side ii
INNHALD 1.0 Innleiing 1 2.0 Resipientbeskriving 2 Figur 2.1 Sjøkart (1: 50 000) over resipientområdet 3 Figur 2.2 Botnkart (1: 20 000) over lokalitetsområdet 4 Figur 2.3 Botnkart (1: 5 000) med avmerka prøvepunkt 5 3.0 Prøveuttak 6 Tabell 3.1 Prøve posisjonar 6 4.0 Resultat 7 Prøveskjema, B.1 8 Skjema for prøvetakingspunkt, B.2 9 Vedlegg 4.1 Bilder av grabbprøvar 10 Vedlegg 4.2 Bilder av grabbprøvar 11 Vedlegg 4.3 Bilder av grabbprøvar 12 Vedlegg 4.4 Miljøtilstand i sedimentet, MOMB 13 Vedlegg 4.5 Miljøtilstand i sjøvatnet 14 Vedlegg 4.6 Miljøtilstand i strandsona 15 5.0 Referansar 16 Side iii
1.0 Innleiing Denne resipientgranskinga er utført på oppdrag for Blom Fiskeoppdrett AS for å kartlegge miljøtilstanden i lokaliteten og for å vurdere lokalitetens framtidige produksjonskapasitet og bæreevne etter krava stilt i 35. Miljøovervåking i akvakulturdriftsforskrifta (Fiskeri og Kystdepartementet, 2008) og NS 9410:2007 Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Side 1
2.0 Resipientbeskriving Lokaliteten Ljøsøy ligg i Hjeltefjorden ca. 200 meter nordvest for øya Ljøsøy og ca. 300 meter aust for Usneset på øya Oni i Øygarden kommune. Hjeltefjorden strekker seg ca 26 nautiske mil i Nord Vestlig retning frå Hjelteskjær lykt til Fedje og danner med Herdlefjorden og Byfjorden de Nordlige inn- og utseilingen til Bergen. Hjeltejorden er ren og dyp midtvaters. Langs fjordsidene er en mengde sund og bukter dekket av uten foreliggende holmer, skjær og grunner. Strømmen i søndre deler av Hjeltefjorden går som regel Nordover men kan unntaksvis under vedvarende sterk vind frå Nord gå den motsatte veien (Den Norske Los 3, 2006). Frå Hjeltefjorden strøymer vassmassane ut i Fedjeosen på over 500 meters djup og Fedjefjorden i nord på mellom 200 og 400 meters djup. Nord og vest for Fedje renn vassmassane ut i kyststraumen og vidare nord i Nordsjøen og Norskehavet. Lokaliteten ligg med andre ord ved ein stor resipient. Ved prøveposisjonane varierte djupet frå 68 til 90 meters djup. Side 2
Ljøsøy
Ljøsøy
6 9 8 7 3 4 5 10 2 1
3.0 Prøveuttak Prøveuttak av sediment til denne MOMB resipientgranskinga er utført etter gjeldande krav i Norsk Standard (NS 9410:2007). Det blei tatt grabbprøvar frå 10 prøvepunkt av botnen. Alle med ein Van Veen Grabb med prøve areal 225 cm 2. I tillegg blir det målt turbiditet, fluorescens, oksygen, temperatur, salinitet og tetthetsprofil igjennom heile vassøyla ved lokaliteten. Målingane blei utført med ein SD 204 frå SAIV AS. Måle instrumentet blei kalibrert etter kalibreringsprogram frå produsent. Siktedjup blei målt med ei kvit secchi skive (20 cm i diameter) frå Wildco. ph og Eh blei målt i sedimentprøvane med WTW ph3110 analyseinstrument. ph elektroden blei kalibrert med ph buffer 4,01 og 7,01 i felt før prøvestart. Eh elektroden blei kontrollert i Eh buffer 475± 5 mv i felt før prøvestart. Både ph og Eh elektroden blei kontrollert før kvar nye måling i sedimenta ved kontroll måling i friskt sjøvatn. Prøveposisjon er merka av i tabell 3.1. Prøveposisjon er merka av i tabell 3.1. GPS posisjon for alle prøvetakingspunkta blei registrert med ein Garmin GPS map 60CSx. Tabell 3.1 Prøve nr. Dato: Prøve posisjon 1 21-AUG-12 N60 33.854 E4 52.538 2 21-AUG-12 N60 33.880 E4 52.627 3 21-AUG-12 N60 33.911 E4 52.726 4 21-AUG-12 N60 33.930 E4 52.786 5 21-AUG-12 N60 33.943 E4 52.827 6 21-AUG-12 N60 33.965 E4 52.817 7 21-AUG-12 N60 33.930 E4 52.701 8, H 21-AUG-12 N60 33.898 E4 52.597 9 21-AUG-12 N60 33.887 E4 52.558 10 21-AUG-12 N60 33.871 E4 52.509 Side 6
4.0 Resultat Kvalitativ faunavurdering og sensorisk vurdering av botnsedimenta utgjer dei to hovudpunkta i ein MOMB resipientgransking, ved sidan av måling av ph og redokspotensialet (Eh). Hydrogensulfid (H 2 S) blir danna ved reduksjon av sulfat (SO 4 ), når det oppstår oksygensvikt i marinesediment. Hydrogensulfid blir påvist ved lavt redokspotensiale (Eh), svartfarga sediment og svovelhaldig lukt. Gassbobling av metan (CH 4 ) og karbondioksid (CO 2 ) oppstår også ved oksygensvikt i sedimenta etter ei tid. Karbondioksid og metan blir påvist ved gassbobling. Karbondioksid blir og påvist ved lav ph i sedimenta. Resultat og vurdering av desse parametrar er å finne i tabell B.1 og B.2. Hydrogensulfid er ein karakteristisk og giftig gass som blir danna av sulfatreduserande bakteriar i marine sediment ved reduksjon av sulfat. Denne prosessen oppstår naturlig i sjøvatn med lite vassutskifting og i innelukka pollar med brakkvatn. I sedimenta under oppdrettsanlegg med lite vassutskifting og sedimentering av organisk materiale finn ein denne prosessen igjen. Hydrogensulfid er ein vassløyselig gass, som oppløyser seg i sjøvatnet. Miljøtilstanden i kvar enkelt grabbprøve og den samla miljøtilstanden er å finne i vedlegg 4.1. Sjå vedlegg 4.2, 4.3 og 4.4 for bilde av grabbprøvane. Miljøtilstanden i vassmassane blir målt med siktskjeve og STD med oksygenmålar. Resultat av oksygen, temperatur, salinitet, klorofyll a (alger) og tetthetsmåling i vassmassane er å finne i vedlegg 4.5. Oksygenkonsentrasjon over 3,5 ml O 2 /l og 50 % metting i vassmassane er ein god indikasjon på at ein ikkje har hydrogensulfid løyst i sjøvatnet (konsentrasjon over 3,5 ml O 2 /l og 50 % metting tilsvarar miljøtilstandsklasse II God i KLIF veileder 97:03). Miljøtilstanden i strandsona blir undersøkt med ei enkel strandsone synfaring der eventuell synleg forureining blir registrert. Det blir sett etter avfall (plast og tauverk), oljesøl, skum og fett (rester frå tørrfôr), slam og framvekst av grønalgar, trådforma brunalgar og evt. påvising av andre endringar i algesamfunnet i strandsona. Sjå vedlegg 4.6. for bilde frå strandsona. Side 7
Miljøovervåking av bunnpåvirkning frå marine akvakulturanlegg NS 9410:2007 ResipientanalyseTel. 40231779 / 55135242 Dortledhaugen 156resipientanalyse@online.no PRØVESKJEMAET, B.1 5239 Rådal www.resipientanalyse.no Firma: Blom Fiskeoppdrett AS Lokalitet: Ljøsøy Gr. Parameter Poeng Prøvenummer Indeks 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 I Dyr Ja (0) Nei (1) 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0,2 Tilstand (Gruppe I) A merk 0 vist påviste dyr, merk 1 viss ikkje påvist botndyr, viss kun ikkje gravande opportonistiske børstemakk påvises merk også 1 ph verdi 6,7 7,4 8,0 8,0 7,7 8,0 8,1 8,0 7,0 7,8 Eh verdi -370-240 0 0-46 0 32 0-336 -81 II +ref. verdi -153-23 217 217 171 217 249 217-119 136 ph/eh fra figur 5 2 0 0 0 0 0 0 3 0 1,0 Tilstand, prøve 4 2 1 1 1 1 1 1 3 1 Tilstand (Gruppe II) 1 Buffertemp: 15,0 Sjøvannstemp: 15,7 Sedimenttemp: - NB! Verdier i kursiv er ph sjø: 8,2 Eh sjø: 100 Referanseelektrode: estimerte verdier Gassboble Ja = 4 Nei = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Farge Lys/grå = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Brun/sort = 2 2 2 Ingen = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Lukt Noe = 2 2 Sterk = 4 4 Fast = 0 0 0 0 0 0 0 0 III Kons. Myk = 2 2 2 Løs = 4 4 <1/4 = 0 0 Grabbv. 1/4-3/4 = 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 (v) v > 3/4 = 2 0-2 cm = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Slamtykk. 2-8 cm = 1 (t) > 8 cm = 2 Sum 11 3 1 1 1 1 1 0 7 1 Korrigert sum (*0,22) 2,4 0,7 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,0 1,5 0,2 0,6 Tilstand (prøve) 3 1 1 1 1 1 1 1 2 1 Tilstand (Gruppe III) 1 Middelverdi gruppe II og III 3,7 1,3 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 2,3 0,1 0,8 Tilstand (prøve) 4 2 1 1 1 1 1 1 3 1 Tilstand gruppe II og III 1 ph/eh Tilstand Korr.sum Gruppe I Gruppe II og III Lokalitetstilstand Indeks Tilstand A 1, 2, 3, 4 1, 2, 3, 4 Middelverdi 4 1, 2, 3 1, 2, 3 < 1,1 1 4 4 1,1 - < 2,1 2 2,1 - < 3,1 3 LOKALITETSTILSTAND 3,1 4 1 Side 8
Miljøovervåking av bunnpåvirkning frå marine akvakulturanlegg NS 9410:2007 Resipientanalyse Tel. 40231779 / 55135242 Dortledhaugen 156resipientanalyse@online.no SKJEMAET FOR PRØVETAKINGSPUNKT, B.2 5239 Rådal www.resipientanalyse.no Firma: Blom Fiskeoppdrett AS Lokalitet: Ljøsøy Prøvetakingssted (nr) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Dyp (m) 70 95 90 80 85 65 80 75 70 60 Antall forsøk 2 1 2 2 1 1 1 2 1 1 Bobling (i prøve) Primær- Grus + + + + + + + sediment Skjellsand + + + + + + + Sand + + + + + + Mudder + + Silt Leire Fjellbunn Steinbunn + + + + + + Pigghuder, antall Gravande kråkebolle Slangestjerne Krepsdyr, antall 3 Hoppekreps 3 Tanglus Tanglopper Skjell, antall Thasira sp. Skallus, leddsneler Gravande børstemakk 90 5 20 20 8 70 Capitella capitata 60 15 50 Kambørstemark Ikkje gravande opportonister 5 Malacoceros fuliginosa 5 Vigtorniella ardabilia Slimål Nematoder Lauv Drivtang Hydroide frå anlegg Blåskjell frå anlegg + Beggiatoa (bakteriebelegg) Fôr, evt. antall pellets? Fekalier + + *Ståendebiomasse i anlegget 2008 2009 2010 2011 2012 *Produksjon og fôrforbruk for Fôrmengd - 1400 2500 1393 1938 inneværende år samt de tre foregående årene noteres i tonn Bruttoproduksjon - 1300 1950 1083 1655 * Produksjonsdata mottatt frå Øyvind Blom i Blom Fiskeoppdrett AS Side 9
Vedlegg 4.1 1 Bilder av grabbprøvene før og etter siling igjennom 1mm sil 2 3 4 Side 10
Vedlegg 4.2 5 Bilder av grabbprøvene før og etter siling igjennom 1mm sil 6 7 8 Side 11
Vedlegg 4.3 9 Bilder av grabbprøvene før og etter siling igjennom 1mm sil 10 Side 12
6 9 1 2 3 4 5 10 87 Lokalitetens samla meget miljøtilstand: god god Lokalitetens samla dårlig miljøtilstand: meget dårlig Miljøtilstand:
Vedlegg 4.5 0 db 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 0,2 22,0 7,4 80,0 30,0 1,0 0,4 10,0 30,5 Miljøtilstanden i sjøen dokumentert med oksygen, hydrografi og siktdjup. 2,0 22,5 7,5 0,6 3,0 23,0 7,6 85,0 11,0 0,8 31,0 4,0 1,0 23,5 7,7 12,0 31,5 5,0 1,2 24,0 7,8 90,0 13,0 32,0 1,4 6,0 24,5 1,6 7,9 32,5 7,0 25,0 14,0 1,8 8,0 8,0 25,5 95,0 33,0 Oksygen: Oksygen konsentrasjon over 65 % metning blir klassifisert som miljøtilstand 1 Meget god. Oksygen konsentrasjon over 50 % metning blir klassifisert som miljøtilstand 2 God. Tabell 4 i KLIF veileder 97:03. Siktdjup: Siktdjup over 7,5 meter blir klassifisert som miljøtilstand 1 Meget god. Siktdjup mellom 6,0 og 7,5 meter blir klassifisert som miljøtilstand 1 Meget god. 2,0 15,0 8,1 9,0 2,2 26,0 33,5 10,0 T (FTU) 2,4 F (µg/l) 26,5 Density 8,2 mg/l 100,0 Ox % 16,0 Temp 34,0 Sal. Side 14
Vedlegg 4.6 Miljøtilstanden i Strandsona dokumentert med bilder Side 15
5.0 Referansar Fiskeri og Kystdepartementet, 2008. FOR-2008-06-17-822: Forskrift om drift av akvakulturanlegg (akvakulturdriftsforskriften). www.lovdata.no NS 9410:2007. Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Sjøkart (1:50 000). Henta frå www.fiskeridir.no Botnkart (1:20 000). Henta frå www.fiskeridir.no Botnkart (1:5 000). Henta frå www.fiskeridir.no Den Norske Los 3, 2006. Farvannsbeskrivelse Jærens rev Stadt. Dyreliv i havet, 2008. Håndbok i Norsk Marin Fauna. 5 utgave. Kom Forlag. Havets dyr og planter, 2000. NKS Forlaget. Resipientanalyse, 494-2010. MOMB Ljøsøy Blom Fiskeoppdrett AS 21. August 2012. Side 16