Cooperative Banking Sector Germany

Like dokumenter
Danke-Zusatzziehung 2015 vom 12. Januar 2016 Gewinnliste

Gewinnliste. Gewinnsparverein e. V., Köln Danke-Zusatzziehung 2014 vom 13. Januar x Ford KUGA Titanium

Banks/Germany. Ratings of Genossenschaftliche FinanzGruppe

Genoweiter Kontoauszug - Teilnahme aus ganz Deutschland

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck der genossenschaftlichen FinanzGruppe - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank

Cooperative Banking Sector Germany

Übersicht der teilnehmenden Volksbanken Raiffeisenbanken (diese Übersicht wird regelmäßig aktualisiert)

G E S E L L S C H A F T F Ü R Q U A L I T Ä T S P R Ü F U N G M B H

Cooperative Banking Sector Germany

Q2 Results July 17, Hans Stråberg President and CEO. Fredrik Rystedt CFO

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

DZ BANK And German Cooperative Banking Sector Upgraded To 'AA-/A-1+' On Bank Criteria Change; Outlook Stable

DZ BANK And German Cooperative Banking Sector Upgraded To 'AA-/A-1+' On Bank Criteria Change; Outlook Stable

Gjenopprettingsplan DNBs erfaringer. Roar Hoff Leder av Konsern-ICAAP og Gjenopprettingsplan Oslo, 7. desember 2017

Alle Kreditgenossenschaften per Ende 2004* (Werte in Tsd. Euro)

Kopie von qs_teilnehmende Institute

Liste der der BVR Institutssicherung GmbH Stand: gem. 43 EinSiG beigetretenen CRR-Einlagenkreditinstitute Anzahl: 883

Mitglieder der BVR-Sicherungseinrichtung Anzahl: 885 Stand:

Liste der der BVR Institutssicherung GmbH Stand: gem. 43 EinSiG beigetretenen CRR-Einlagenkreditinstitute Anzahl: 924

Liste der der BVR Institutssicherung GmbH Stand: gem. 43 EinSiG beigetretenen CRR-Einlagenkreditinstitute Anzahl: 924

Liste der der BVR Institutssicherung GmbH Stand: gem. 43 EinSiG beigetretenen CRR-Einlagenkreditinstitute Anzahl: 890

Mitglieder der BVR-Sicherungseinrichtung Anzahl: 892 Stand:

Q3 Results October 22, Hans Stråberg President and CEO. Fredrik Rystedt CFO

Liste der der BVR Institutssicherung GmbH Stand: gem. 43 EinSiG beigetretenen CRR-Einlagenkreditinstitute Anzahl: 939

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck des FinanzVerbundes - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck der genossenschaftlichen FinanzGruppe - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

Liste der der BVR Institutssicherung GmbH Stand: gem. 43 EinSiG beigetretenen CRR-Einlagenkreditinstitute Anzahl: 973

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck der genossenschaftlichen FinanzGruppe - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

Note 39 - Investments in owner interests

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

Übersicht: fehlerhafte Widerrufsbelehrungen

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck der genossenschaftlichen FinanzGruppe - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck der genossenschaftlichen FinanzGruppe - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

Mitglieder der BVR-Sicherungseinrichtung Anzahl: 1033 Stand:

"BankCard KontoInfo" der bundesweite Kontoauszugdruck der genossenschaftlichen FinanzGruppe - teilnehmende Institute aus ganz Deutschland

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

2A September 23, 2005 SPECIAL SECTION TO IN BUSINESS LAS VEGAS

FINANCE & CSR. Capital Markets Day. Michael Tønnes Jørgensen Executive Vice President & CFO. Copenhagen, Denmark 1 June 2012

Alle Volksbanken und Raiffeisenbanken per Ende 2017* (Werte in Tausend Euro)

Genoweiter Kontoauszug - Teilnahme aus ganz Deutschland

(see table on right) 1,500,001 to 3,000, ,001pa to 250,000pa

EPS up 43% since 2016 DPS more than quadrupled in the same period.

Note 39 - Investments in owner interests

Am BankCard ServiceNetz teilnehmende Banken

Trust in the Personal Data Economy. Nina Chung Mathiesen Digital Consulting

Accuracy of Alternative Baseline Methods

Accounts. International Democrat Union

Kunsten å bruke sunn fornuft Verden sett fra SKAGEN

Forecast Methodology September LightCounting Market Research Notes

Note 39 - Investments in owner interests

Familieeide selskaper - Kjennetegn - Styrker og utfordringer - Vekst og nyskapning i harmoni med tradisjoner

Rapporterer norske selskaper integrert?

(see table on right) 1,500,001 to 3,000, ,001pa to 250,000pa

Gaute Langeland September 2016

Kunsten å bruke sunn fornuft Verden sett fra SKAGEN

Emneevaluering GEOV272 V17

Western Alaska CDQ Program. State of Alaska Department of Community & Economic Development

Model Description. Portfolio Performance

Øystein Stephansen Senior analyst 8th November 2011

6 December 2011 DG CLIMA. Stakeholder meeting on LDV CO 2 emissions - Scene setter

EDISON FULL YEAR 2005 RESULTS. Milan, February 21 st 2006

Nærings-PhD i Aker Solutions

Navamedic ASA Annual General Meeting. June 8, 2015

Note 38 - Investments in owner interests

Eiendomsverdi. The housing market Update September 2013

Arctic Securities. 5. desember 2007

STILLAS - STANDARD FORSLAG FRA SEF TIL NY STILLAS - STANDARD

UNIVERSITETET I OSLO ØKONOMISK INSTITUTT

FARA ASA REPORT Q1 2009

HAVFISK- first quarter 2013

Unit Relational Algebra 1 1. Relational Algebra 1. Unit 3.3

Resultat av teknisk regnskap

Agenda Registration/Refreshments Sponsor Slot Mark Reeve, Chalcroft Construction

Dagens tema: Eksempel Klisjéer (mønstre) Tommelfingerregler

Sikkert Drillingnettverk på CAT-D Rig

Unterstützer Beschwerde AnaCredit bei der EU-Bürgerbeauftragten (Stand: )

En praktisk anvendelse av ITIL rammeverket

Retained earnings This should be the full amount prior to the application of all regulatory adjustments

På vei mot mindre stimulerende pengepolitikk. Katrine Godding Boye August 2013

Bakgrunnen for kravet om gjenopprettingsplaner

Den ledende digitalbanken med over kunder. Utlånsvekst på 40 % siden børsnotering i 2015

Kunsten å bruke sunn fornuft Verden sett fra SKAGEN

Spar- und Kreditbank Bad Homburg v d Höhe Friedberger Straße 101 Evangelisch-Freikirchlicher Gemeinden eg


Shells energiscenarier frem til 2050

Quarterly report. 1st quarter 2012

Widerrufsbelehrungen in Immobiliendarlehensverträgen

Genoweiter Kontoauszug Teilnahme aus ganz Deutschland

Nøtteknekkeren fem år etter

Involvering gir forbedring. Kjell Rune Skjeggestad HMS-direktør, ConocoPhillips Norge

Ny personvernlovgivning er på vei

Ekstraordinær generalforsamling HAVFISK ASA

Transkript:

Primary Credit Analyst: Harm Semder, Frankfurt (49) 69-33-999-158; harm_semder@standardandpoors.com Secondary Contact: Markus W Schmaus, Frankfurt (49) 69-33-999-155; markus_schmaus@standardandpoors.com Table Of Contents Major Rating Factors Outlook Rationale Related Criteria And Research WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 1

SACP a- + Support 0 + Additional Factors 0 Anchor a- Business Position Capital and Earnings Strong +1 Strong +1 Risk Position Adequate 0 GRE Support 0 Group Support 0 Issuer Credit Rating AA-/Stable/A-1+ Funding Liquidity Above Average Strong +1 Sovereign Support 0 Major Rating Factors Strengths: Group credit profile based on solidarity support and a comprehensive protection scheme. No. 2 market position in German retail banking. Stable deposits and sizable surplus liquidity from local cooperative banks. Strong capitalization from high earnings retention. Weaknesses: High cost base of the local cooperative banks. Continued margin pressure in traditional core products. Limited strategic leadership and execution. WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 2

Outlook: Stable Standard & Poor's Ratings Services' outlook on core group members of Germany's cooperative banking sector (Genossenschaftliche FinanzGruppe), including its main central bank DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank (DZ BANK), is stable, reflecting our expectation that the ratings on Germany's cooperative banking sector are unlikely to change over the next one to two years. It also reflects our opinion that the solidarity support within the sector will remain unchanged. Although we currently anticipate a weakening of economic and financial market conditions globally, we believe that the sector's key credit metrics should remain more resilient than and superior to the average for the German banking industry. We consider positive or negative rating actions unlikely at present, as these would require more fundamental changes to the sector's strengths or weaknesses or to the economic and industry risk in Germany. A heightening of economic risk in Germany, gradual erosion of the sector's market position, a deterioration of its risk-adjusted capital (RAC) ratio to less than 10%, or strategic shifts into higher-risk areas could have negative rating implications. Conversely, the successful execution of a holistic strategy to address the sector's traditional weaknesses--such as cost efficiency and its below-average market position in corporate and private banking--could have positive rating implications. Rationale The starting point for our ratings on core group members of Germany's cooperative banking sector is its 'a-' anchor, which is based on our view of the banking system in Germany. We believe Germany's cooperative banking sector, on aggregate, has a "strong" business position, as our criteria define this term, reflecting the sector's leading retail position in German markets. We assess the sector's aggregate capital and earnings as "strong", because we anticipate that good earnings will improve the sector's RAC ratio to mildly above 11.0% by 2013. The sector's aggregate risk position is "adequate", in our view, balancing its granular loan portfolios in German markets against a higher risk of managing larger members' exposures. The cooperative banking sector's "above-average" funding position and "strong" liquidity are based on the sizable surplus liquidity of the majority of local cooperative banks. We assess the group credit profile (GCP) at 'aa-', because we regard the sector as a cohesive economic group and expect to see solidarity support among member banks in a crisis. We do not factor in additional uplift for potential extraordinary government support. Anchor: Reflects Germany's diverse and resilient economy Under our bank criteria, we use our Banking Industry Country Risk Assessment economic risk and industry risk scores to determine a bank's anchor, the starting point in assigning an issuer credit rating (ICR). Our anchor for a commercial bank operating only in Germany is 'a-', based on an economic risk score of '1' and an industry risk score of '3'. Our economic risk assessment reflects Germany's highly diverse and competitive economy and a lack of major economic imbalances. An export-led economy, Germany remains vulnerable to swings in global economies, trade flows, and capital market trends, however. WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 3

Industry risk benefits from Germany's extensive funding market and banks' domestic funding surpluses from low domestic credit growth and high savings rates. However, the sector's competitive dynamics result in relatively low profitability, which is fueled by significant disparities in the commercial targets and business and risk profiles of market players. Table 1 Cooperative Banking Sector Germany--Key Figures --Fiscal year ended Dec. 31-- (Mil. ) 2011 2010 2009 2008 2007 Adjusted assets 1,001,044 964,479 965,575 975,882 945,516 Customer loans (gross) 606,820 583,326 560,433 547,882 526,985 Adjusted common equity 62,820 59,592 54,254 49,347 38,648 Operating revenues 23,337 25,594 24,849 17,184 25,361 Noninterest expenses 16,911 16,602 16,024 15,518 18,447 Core earnings 4,462 6,089 4,638 186 5,400 Business position: "Strong," due to a leading retail position in German markets We expect the sector to maintain its "strong" business position as the second-largest financial services group in Germany. This is because we view the sector as somewhat less vulnerable than the industry risk score of '3' indicates. The sector comprises more than 1,100 local cooperative banks that service more than 30 million domestic customers, and reported total assets of more than 1 trillion as of year-end 2011. Its business is predominantly focused on the domestic market, with select niche activities abroad through its central banks and specialized product providers. The local mutual banks have impressive market shares in traditional retail banking, which provide, in our view, superior business stability. They are legally independent and cater to retail and small and midsize enterprises (SMEs) in their restricted regions and business areas. Their combined market shares in traditional banking products are generally 10%-30%. Higher-margin services, however, suffer from generally below-average market penetration for larger and affluent SME customers and individuals in bigger cities. The banks also have strong market positions in nonbank financial services through specialized sector entities. DZ BANK, the sector's main central bank, consolidates the specialized product providers, allowing the sector to offer a complete range of financial services, such as insurance, building-savings contracts, mutual funds, and leasing. However, in our view, limited strategic leadership and execution is a relative weakness for the sector with regard to some mutual banking groups. We believe this weakens the sector's financial performance and its ability to respond to challenges (such as intense margin pressure and banks' high cost bases) or to strengthen its below-average position in domestic corporate banking. Table 2 Cooperative Banking Sector Germany--Business Position --Fiscal year ended Dec. 31-- (Mil. ) 2011 2010 2009 2008 2007 Total revenues from business line (currency in millions) 23,337 N/A N/A N/A N/A Commercial banking/total revenues from business line 8.63 N.M. N.M. N.M. N.M. WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 4

Table 2 Cooperative Banking Sector Germany--Business Position (cont.) Retail banking/total revenues from business line 88.13 N.M. N.M. N.M. N.M. Insurance activities/total revenues from business line 1.31 N.M. N.M. N.M. N.M. Other revenues/total revenues from business line 1.93 N.M. N.M. N.M. N.M. Return on equity 7.24 10.58 8.71 0.53 5.27 N/A--Not applicable. N.M.--Not meaningful. Capital and earnings: "Strong", on good earnings to further increase high RAC ratios Our assessment of the sector's capital and earnings as "strong" reflects our expectation that the aggregate RAC ratio (before diversification adjustments) will continue to improve. We anticipate that the aggregate RAC ratio could increase to mildly above 11.0% by 2013 from about 10.1% at year-end 2011. We base this on the cooperative banks' good-quality earnings, moderate growth potential, and ownership structures that support high earnings retention into capital. We also consider its capital position vis-à-vis its diverse domestic retail business risk profile. The quality of capital is strong, in our view. The local cooperative banks hold only a marginal amount of hybrid capital instruments. Distributing capital resources across the sector to support growth remains a challenge. For example, although the cooperative banks enjoy particularly strong capitalization, the RAC ratio for DZ BANK will likely remain moderate at less than 6%. Table 3 Cooperative Banking Sector Germany--Capital And Earnings --Fiscal year ended Dec. 31-- (%) 2011 2010 2009 2008 2007 Tier 1 capital ratio 12.10 11.70 10.80 7.76 7.62 S&P RAC ratio before diversification 10.07 10.78 N.M. N.M. N.M. S&P RAC ratio after diversification 12.20 12.64 N.M. N.M. N.M. Adjusted common equity/total adjusted capital 97.70 97.58 97.35 97.09 96.46 Net interest income/operating revenues 82.23 73.19 70.09 90.92 62.58 Fee income/operating revenues 20.52 19.59 18.41 27.40 21.24 Market-sensitive income/operating revenues (11.11) (0.70) 6.19 (30.07) (1.63) Noninterest expenses/operating revenues 72.46 64.87 64.49 90.30 72.74 Preprovision operating income/average assets 0.62 0.88 0.86 0.16 0.71 Core earnings/average managed assets 0.43 0.60 0.45 0.02 0.55 N.M.--Not meaningful. WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 5

Table 4 Cooperative Banking Sector Germany Risk-Adjusted Capital Framework Data ( 000s) Exposure* Basel II RWA Average Basel II RW (%) Standard & Poor's RWA Average Standard & Poor's RW (%) Credit risk Government and central banks 135,590,353 3,762,413 3 8,711,245 6 Institutions 128,152,121 31,059,815 24 23,907,218 19 Corporate 202,665,571 142,411,451 70 140,803,967 69 Retail 408,038,764 198,842,390 49 163,451,455 40 Of which mortgage 200,430,706 61,252,613 31 38,769,391 19 Securitization 18,698,511 15,799,567 84 46,209,441 247 Other assets 26,540,521 23,984,177 90 24,262,704 91 Total credit risk 919,685,842 415,859,814 45 407,346,031 44 Market risk Equity in the banking book 41,792,241 23,025,759 59 132,243,869 316 Trading book market risk -- 14,375,000 -- 21,562,500 -- Total market risk -- 37,400,759 -- 153,806,369 -- Insurance risk Total insurance risk -- -- -- 29,200,000 -- Operational risk Total operational risk -- 43,702,063 -- 47,988,750 -- ( 000s) Basel II RWA Standard & Poor's RWA % of Standard & Poor's RWA Diversification adjustments RWA before diversification 496,962,635 638,341,150 100 Total adjustments to RWA -- (111,145,236) (17) RWA after diversification 496,962,635 527,195,915 83 ( 000s) Tier 1 capital Tier 1 ratio (%) Total adjusted capital Standard & Poor's RAC ratio (%) Capital ratio Capital ratio before adjustments Capital ratio after adjustments N/A N/A 64,297,000 10.1 60,132,479 12.1 64,297,000 12.2 *Exposure at default. Securitisation Exposure includes the securitisation tranches deducted from capital in the regulatory framework. Exposure and Standard & Poor's risk-weighted assets for equity in the banking book include minority equity holdings in financial institutions. Adjustments to Tier 1 ratio are additional regulatory requirements (e.g. transitional floor or Pillar 2 add-ons). RWA--Risk-weighted assets. RW--Risk weight. RAC--Risk-adjusted capital. Sources: Company data as of Dec. 31, 2011, Standard & Poor's. N/A--Not applicable. Risk position: "Adequate", due to dominance in granular loan portfolios in German markets Our overall risk position assessment for the sector is "adequate". In our opinion, German cooperative banks benefit from a favorable economic environment, their highly granular portfolios of retail and SME clients, and moderate growth potential. Moreover, the cooperative banks' high proportion of collateralized domestic residential mortgage WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 6

loans, their high granularity, and the absence of housing price inflation in Germany reduced potential credit losses after the harsh 2009 recession. Because local banks only operate in their own regions and are constrained by individual regulatory limits on single loans, the single-name concentration risk for the sector as a whole is negligible. German cooperative banks' decentralization, in our view, means that the group lacks a harmonized risk management system and increases the complexity of managing larger members' exposures. Nevertheless, on the positive side, we see that DZ BANK is making progress in reducing risk from its international operations and oversized structured credit investments, and has demonstrated more prudent underwriting over the past few years. Compared with that of local banks, we believe DZ BANK's portfolio will continue to reflect larger, less-diverse exposures, owing to the wholesale nature of DZ BANK's corporate banking activities. Moreover, we believe the German cooperative sector has made structural improvements in risk management and risk monitoring over the past few years following a peak in loan-loss provisions in 2002 and 2003. Table 5 Cooperative Banking Sector Germany--Risk Position --Fiscal year ended Dec. 31-- (%) 2011 2010 2009 2008 2007 Growth in customer loans 4.03 4.08 2.29 3.97 3.05 Total diversification adjustment / S&P RWA before diversification (17.41) (14.70) N.M. N.M. N.M. Total managed assets/adjusted common equity (x) 16.85 17.12 18.74 20.77 25.74 New loan loss provisions/average customer loans 0.12 0.15 0.39 0.30 N.M. Net charge-offs/average customer loans 0.36 0.36 0.29 0.53 N.M. Gross nonperforming assets/customer loans + other real estate owned N/A 0.75 0.79 0.78 0.87 Loan loss reserves/gross nonperforming assets N/A 243.39 283.52 281.95 N/A N/A--Not applicable. N.M.--Not meaningful. Funding and liquidity: Strongly benefits from sizable surplus liquidity of the majority of local cooperative banks In our view, the cooperative banking sector will likely maintain its "above-average" funding position and "strong" liquidity. We base this assessment on the sizable surplus liquidity of the majority of local cooperative banks. These banks' funding stems chiefly from retail deposits, and they typically display loan-to-deposit ratios of about 70%. The sector's strong franchise and broad branch network support its stability in customer deposits. The local cooperatives banks' excess funding is mainly channeled to the sector's two central clearing institutions, DZ BANK and WGZ BANK AG Westdeutsche Genossenschafts-Zentralbank, increasing the clearing banks' liquidity. Roughly 80% on average of the local banks' interbank deposits are held with the sector's two central institutions. DZ BANK and WGZ BANK reinvest the funds in other businesses. The sector also benefits from DZ BANK's ability to access wholesale funding, in particular, through a high level of covered bonds (DZ Briefe). This is because DZ BANK is entitled to include claims against local banks in its cover pool for these bonds. Within the DZ BANK group, funding sources are also well diversified, although more reliant on WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 7

wholesale funding than the local cooperative banks. The sector's three real estate banks are also entitled to issue covered bonds (Pfandbriefe). Table 6 Cooperative Banking Sector Germany--Funding And Liquidity --Fiscal year ended Dec. 31-- (%) 2011 2010 2009 2008 2007 Core deposits/funding base 76.64 74.71 72.59 71.01 65.37 Customer loans (net)/customer deposits 92.33 92.36 93.18 94.42 91.85 Long term funding ratio 86.68 85.94 85.76 86.09 80.97 Broad liquid assets/short-term wholesale funding (x) 0.44 0.38 0.38 0.50 0.54 Net broad liquid assets/short-term customer deposits (14.15) (17.03) (18.27) (15.05) (21.38) Net short-term interbank funding/total wholesale funding 30.66 33.84 30.77 20.95 23.68 Short-term wholesale funding/total wholesale funding 66.34 64.94 61.90 58.57 70.17 External support: No additional support to the 'aa-' group credit profile Our ICR on the sector is equal to our assessment of the GCP. This reflects our view of the sector's aggregate creditworthiness and expected solidarity support in an emerging stress scenario. We view Germany's cooperative banking sector as a cohesive economic group of legally independent institutions. This view is based on the sector's solid level of mutual integration and its system of solidarity, including the sector's protection scheme, which is underpinned by an exceptionally strong track record of more than 75 years of supporting measures for its member banks. The protection scheme is administered by the National Association of German Cooperative Banks (Bundesverband der Deutschen Volksbanken und Raiffeisenbanken e.v.; BVR). Legally, however, the protection system does not give creditors or the banks a claim against the BVR and only covers customer deposits and own bonds held by customers. Nonetheless, we believe that member banks would be rescued even if the funds in the scheme were insufficient. We do not add any uplift to the GCP for potential extraordinary government support because we consider the local cooperative banks to have "low" systemic importance in Germany's banking industry. In addition, unlike some mutual banking groups, the German cooperative banking sector does not need to comply with regulatory requirements on a consolidated basis, which hampers supervision and the fungibility of capital and liquidity within the group. Positively, however, the cooperative banking sector voluntarily publishes consolidated accounts based on International Financial Reporting Standards (IFRS). Our criteria state that subsidiaries or member banks that we consider to have "moderate" or "high" systemic importance--like DZ BANK--would receive the higher indicative ICR, resulting from either our assessment of group support or from our assessment of government support. Additional rating factors: None No additional factors affect this rating. Senior subordinated debt and hybrid capital ratings: Based on the ICR of the German cooperative banking sector Our 'A+' issue ratings on DZ BANK's nondeferrable senior subordinated debt reflect our view of sector support to maintain payments on these instruments. Nevertheless, we believe that Germany's legal and regulatory framework WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 8

allows the authorities to instigate restructuring of a failing bank to the detriment of nondeferrable subordinated debtholders. Our 'A' issue ratings (two notches below the ICR) on several hybrid capital instruments issued by DZ BANK Capital Funding Trust I (nominal 300 million) and DZ BANK Perpetual Funding Private Issuer (Jersey) Ltd. (two issues: nominal 290 million and nominal 210 million), reflect our view that the instruments absorb losses only after a broad earnings test (including management's discretion to reverse capital reserves), measured on unconsolidated balance-sheet profits according to German generally accepted accounting principles. Our 'A-' issue ratings (three notches below the ICR) on DZ BANK's other outstanding hybrid capital instruments reflect our view that the instruments absorb losses only after a narrow earnings test (excluding management's discretion to reverse capital reserves), measured on the consolidated net loss or gain before minority interest according to IFRS. Related Criteria And Research All articles listed below are available on RatingsDirect on the Global Credit Portal, unless otherwise stated. Banking Industry Country Risk Assessment: Germany, June 26, 2012 Full analysis on DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank, March 8, 2012 Full analysis on Cooperative Banking Sector Germany, March 8, 2012 Banks: Rating Methodology And Assumptions, Nov. 9, 2011 Banking Industry Country Risk Assessment Methodology And Assumptions, Nov. 9, 2011 Group Rating Methodology And Assumptions, Nov. 9, 2011 Bank Hybrid Capital Methodology And Assumptions, Nov. 1, 2011 Bank Capital Methodology And Assumptions, Dec. 6, 2010 Germany's Cooperative Banking Sector "Core" group members of the Cooperative Banking Sector Germany (The following institutions have counterparty credit ratings of AA-/Stable/A-1+ and certificate of deposit ratings of AA-/A-1+) Aachener Bank eg Abtsgmuender Bank-Raiffeisen-eG AKTIVBANK AG Allgaeuer Volksbank eg Kempten-Sonthofen Augusta-Bank eg Raiffeisen-Volksbank Bad Waldseer Bank eg BAG Bankaktiengesellschaft Bank 1 Saar eg Bank fuer Kirche und Caritas eg Bank fuer Kirche und Diakonie eg-kd-bank Bank fuer Sozialwirtschaft AG BANK IM BISTUM ESSEN eg Bankverein Bebra eg Bausparkasse Schwaebisch Hall AG WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 9

Bayerische BodenseeBank-Raiffeisen-eG BBBank eg Bensberger Bank eg Berkheimer Bank eg Berliner Volksbank eg Bernhauser Bank eg Bielefelder Volksbank eg Birsteiner Volksbank eg Bopfinger Bank Sechta-Ries eg Brandenburger Bank Volksbank-Raiffeisenbank eg Bremische Volksbank eg Bruehler Bank eg Budenheimer Volksbank eg CB Bank GmbH Credit- und Volksbank eg Darmsheimer Bank eg Dettinger Bank eg Deutsche Apotheker- und Aerztebank eg Deutsche WertpapierService Bank AG Dithmarscher Volks- und Raiffeisenbank eg DKM Darlehnskasse Muenster eg Dortmunder Volksbank eg Dresdner Volksbank Raiffeisenbank eg DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank DZ Bank Ireland PLC DZ PRIVATBANK S.A. DZB Bank GmbH Echterdinger Bank eg Eckernfoerder Bank eg Volksbank - Raiffeisenbank EDEKABANK AG Ehinger Volksbank eg Ehninger Bank eg Emslaendische Volksbank eg Enztalbank eg Erfurter Bank eg Evangelische Darlehnsgenossenschaft eg Evangelische Kreditgenossenschaft eg Evenord-Bank eg-kg Federseebank eg Fellbacher Bank eg Foehr-Amrumer Bank eg Frankenberger Bank, Raiffeisenbank eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 10

Frankfurter Volksbank eg Freisinger Bank eg Volksbank-Raiffeisenbank GENO BANK ESSEN eg GenoBank DonauWald eg Genobank Mainz eg Genobank Rhoen-Grabfeld eg Genossenschaftsbank eg Muenchen Genossenschaftsbank Meckenbeuren eg Genossenschaftsbank Unterallgaeu eg Genossenschaftsbank Weil im Schoenbuch eg Genossenschaftsbank Wolfschlugen eg Geraer Bank eg Gladbacher Bank AG von 1922 GLS Gemeinschaftsbank eg Grafschafter Volksbank eg Hagnauer Volksbank eg Hallertauer Volksbank eg Hamburger Volksbank eg Hannoversche Volksbank eg HAUSBANK MUENCHEN eg Bank fuer Haus- und Grundbesitz Heidelberger Volksbank eg Heidenheimer Volksbank eg Heinsberger Volksbank AG Huemmlinger Volksbank eg Huettenberger Bank eg Husumer Volksbank eg Kaltenkirchener Bank eg Kasseler Bank eg Volksbank Raiffeisenbank Kerner Volksbank eg Kieler Volksbank eg Koelner Bank eg Korber Bank eg KRAVAG-LOGISTIC Versicherungs AG Kulmbacher Bank eg Raiffeisen-Volksbank Kurhessische Landbank eg Landbank Horlofftal eg Leutkircher Bank - Raiffeisen - und Volkesbank eg levobank eg LIGA Bank eg Loechgauer Bank eg Maerkische Bank eg Mainzer Volksbank eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 11

Mendener Bank eg Muenchner Bank eg Norderstedter Bank eg Nordthueringer Volksbank eg Nufringer Bank-Raiffeisen-eG Onstmettinger Bank eg Ostfriesische Volksbank eg Ostharzer Volksbank eg Pax-Bank eg Pommersche Volksbank eg PSD Bank Berlin-Brandenburg eg PSD Bank Braunschweig eg PSD Bank Hannover eg PSD Bank Hessen-Thueringen eg PSD Bank Karlsruhe Neustadt eg PSD Bank Kiel eg PSD Bank Koblenz eg PSD Bank Koeln eg PSD Bank Muenchen eg PSD Bank Niederbayern-Oberpfalz eg PSD Bank Nord eg PSD Bank Nuernberg eg PSD Bank RheinNeckarSaar eg PSD Bank Rhein-Ruhr eg PSD Bank Westfalen-Lippe eg Quoniam Asset Management GmbH R+V Allgemeine Versicherung AG R+V Versicherung AG Raiffeisen Privatbank eg Raiffeisen Spar + Kreditbank eg Raiffeisen- und Volksbank Dahn eg Raiffeisenbank "Nahe" eg Raiffeisenbank Adelzhausen-Sielenbach eg Raiffeisenbank Aichhalden-Hardt-Sulgen eg Raiffeisenbank Aidlingen eg Raiffeisenbank Aiglsbach eg Raiffeisenbank Aindling eg Raiffeisenbank Aitrang-Ruderatshofen eg Raiffeisenbank Alsheim-Gimbsheim eg Raiffeisenbank Altdorf-Ergolding eg Raiffeisenbank Altdorf-Feucht eg Raiffeisenbank Alteglofsheim-Hagelstadt eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 12

Raiffeisenbank Altertheim eg Raiffeisenbank Altschweier eg Raiffeisenbank Alxing-Bruck eg Raiffeisenbank Alzey-Land eg Raiffeisenbank am Dreisessel eg Raiffeisenbank Am Goldenen Steig eg Raiffeisenbank am Kulm eg Raiffeisenbank am Rothsee eg Raiffeisenbank Anger eg Raiffeisenbank Aresing-Gerolsbach eg Raiffeisenbank Arnstorf eg Raiffeisenbank Aschaffenburg eg Raiffeisenbank Aschau-Samerberg eg Raiffeisenbank Aschberg eg Raiffeisenbank Auerbach-Freihung eg Raiffeisenbank Augsburger Land West eg Raiffeisenbank Aulendorf eg Raiffeisenbank Bad Abbach-Saal eg Raiffeisenbank Bad Goegging eg Raiffeisenbank Bad Koetzting eg Raiffeisenbank Bad Saulgau eg Raiffeisenbank Bad Schussenried eg Raiffeisenbank Bad Windsheim eg Raiffeisenbank Baisweil-Eggenthal-Friesenried eg Raiffeisenbank Bauschlott eg Raiffeisenbank Bechhofen eg Raiffeisenbank Beilngries eg Raiffeisenbank Berching-Freystadt-Muehlhausen eg Raiffeisenbank Berg-Bad Steben eg Raiffeisenbank Berghuelen eg Raiffeisenbank Beuerberg-Eurasburg eg Raiffeisenbank Bibertal-Koetz eg Raiffeisenbank Bidingen eg Raiffeisenbank Biebergrund-Petersberg eg Raiffeisenbank Bissingen eg Raiffeisenbank Bobingen eg Raiffeisenbank Boellingertal eg Raiffeisenbank Bretzfeld-Neuenstein eg Raiffeisenbank Bruck eg Raiffeisenbank Buch-Eching eg Raiffeisenbank Buetthard-Gaukoenigshofen eg Raiffeisenbank Burgau eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 13

Raiffeisenbank Burgebrach-Stegaurach eg Raiffeisenbank Burghaun eg Raiffeisenbank Butjadingen-Abbehausen eg Raiffeisenbank Cham-Roding-Furth im Wald eg Raiffeisenbank Chiemgau-Nord-Obing eg Raiffeisenbank Deggendorf-Plattling eg Raiffeisenbank Dellmensingen eg Raiffeisenbank Denzlingen-Sexau eg Raiffeisenbank Dietenhofen eg Raiffeisenbank Dietersheim und Umgebung eg Raiffeisenbank Donau-Heuberg eg Raiffeisenbank Donau-Iller eg Raiffeisenbank Donaumooser Land eg Raiffeisenbank Eberhardzell-Ummendorf eg Raiffeisenbank Ebrachgrund eg Raiffeisenbank eg Aldenhoven Raiffeisenbank eg Asbach-Sorga Raiffeisenbank eg Bad Doberan Raiffeisenbank eg Borken Raiffeisenbank eg Heide Raiffeisenbank eg Offenbach/M.- Bieber Raiffeisenbank eg Scharrel Raiffeisenbank eg Unterwesterwald Raiffeisenbank eg, Bad Bramstedt Raiffeisenbank eg, Bargteheide Raiffeisenbank eg, Baunatal Raiffeisenbank eg, Calden Raiffeisenbank eg, Ebsdorfergrund Raiffeisenbank eg, Flieden Raiffeisenbank eg, Grossenlueder Raiffeisenbank eg, Gundelfingen Raiffeisenbank eg, Hagenow Raiffeisenbank eg, Handewitt Raiffeisenbank eg, Heinsberg Raiffeisenbank eg, Herxheim Raiffeisenbank eg, Lauenburg Raiffeisenbank eg, Leezen Raiffeisenbank eg, Moormerland Raiffeisenbank eg, Niederwallmenach Raiffeisenbank eg, Owschlag Raiffeisenbank eg, Ratzeburg Raiffeisenbank eg, Rodenbach WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 14

Raiffeisenbank eg, Seestermuehe Raiffeisenbank eg, Simmerath Raiffeisenbank eg, Struvenhuetten Raiffeisenbank eg, Teterow Raiffeisenbank eg, Todenbuettel Raiffeisenbank eg, Wolfhagen Raiffeisenbank Ehekirchen-Oberhausen eg Raiffeisenbank Ehingen-Hochstraess eg Raiffeisenbank Eichenbuehl und Umgebung eg Raiffeisenbank Elbmarsch eg Raiffeisenbank Elsavatal eg Raiffeisenbank Elztal eg Raiffeisenbank Emsland-Mitte eg Raiffeisenbank Emtmannsberg eg Raiffeisenbank Erding eg Raiffeisenbank Erkelenz eg Raiffeisenbank Erlenbach eg Raiffeisenbank Erlenmoos eg Raiffeisenbank Ersingen eg Raiffeisenbank Eschlkam-Lam-Lohberg-Neukirchen b. Hl. Blut eg Raiffeisenbank Eschweiler eg Raiffeisenbank Essenbach eg Raiffeisenbank Estenfeld-Bergtheim eg Raiffeisenbank Falkenstein-Woerth eg Raiffeisenbank Fischenich-Kendenich eg Raiffeisenbank Flachsmeer eg Raiffeisenbank Floss eg Raiffeisenbank Fraenkisches Weinland eg Escherndorf-Sommerach-Nordheim Raiffeisenbank Frankenhardt-Stimpfach eg Raiffeisenbank Frankenwinheim und Umgebung eg Raiffeisenbank Frechen-Huerth eg Raiffeisenbank Freinsheim eg Raiffeisenbank Friedelsheim-Roedersheim eg Raiffeisenbank Fuchstal-Denklingen eg Raiffeisenbank Fuessen-Pfronten-Nesselwang eg Raiffeisenbank Gaimersheim-Buxheim eg Raiffeisenbank Gammesfeld eg Raiffeisenbank Garrel eg Raiffeisenbank Gefrees eg Raiffeisenbank Geiselhoering-Pfaffenberg eg Raiffeisenbank Geisenhausen eg Raiffeisenbank Geislingen-Rosenfeld eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 15

Raiffeisenbank Gilching eg Raiffeisenbank Gmund am Tegernsee eg Raiffeisenbank Gotha eg Raiffeisenbank Graevenwiesbach eg Raiffeisenbank Grafenwoehr-Kirchenthumbach eg Raiffeisenbank Grafschaft-Wachtberg eg Raiffeisenbank Grainet eg Raiffeisenbank Greding-Thalmaessing eg Raiffeisenbank Grevenbroich eg Raiffeisenbank Griesstaett-Halfing eg Raiffeisenbank Grimma eg Raiffeisenbank Grosshabersdorf-Rosstal eg Raiffeisenbank Grossostheim-Obernburg eg Raiffeisenbank Gruibingen eg Raiffeisenbank Gymnich eg Raiffeisenbank Haag-Gars-Maitenbeth eg Raiffeisenbank Haibach-Obernau eg Raiffeisenbank Haldenwang eg Raiffeisenbank Hallbergmoos-Neufahrn eg Raiffeisenbank Hallertau eg Raiffeisenbank Hammelburg eg Raiffeisenbank Hardt-Bruhrain eg Raiffeisenbank Haunetal eg Raiffeisenbank Heidenheimer Alb eg Raiffeisenbank Heiligenstadt i. OFr. eg Raiffeisenbank Heilsbronn-Windsbach eg Raiffeisenbank Hemau-Kallmuenz eg Raiffeisenbank Hengersberg-Schoellnach eg Raiffeisenbank Heroldsbach eg Raiffeisenbank Hersbruck eg Raiffeisenbank Hiltenfingen eg Raiffeisenbank Hirschau eg Raiffeisenbank Hochfranken West eg Raiffeisenbank Hoechberg eg Raiffeisenbank Hoehenkirchen und Umgebung eg Raiffeisenbank Hofkirchen-Bayerbach eg Raiffeisenbank Hohenau-Mauth eg Raiffeisenbank Hollfeld-Waischenfeld-Aufsess eg Raiffeisenbank Holzheim eg Raiffeisenbank Holzkirchen-Otterfing eg Raiffeisenbank Horb eg Raiffeisenbank i. Suedl. Bayerischen Wald eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 16

Raiffeisenbank Ichenhausen eg Raiffeisenbank Iller-Roth-Guenz eg Raiffeisenbank Illertal eg Raiffeisenbank im Allgaeuer Land eg Raiffeisenbank im Kreis Calw eg Raiffeisenbank im Landkreis Passau-Nord eg Raiffeisenbank im Naabtal eg Raiffeisenbank im Oberland eg Raiffeisenbank im Stiftland eg Raiffeisenbank Ingersheim eg Raiffeisenbank Ingoldingen eg Raiffeisenbank Irrel eg Raiffeisenbank Isar-Loisachtal eg Raiffeisenbank Jettingen-Scheppach eg Raiffeisenbank Junkersdorf eg Raiffeisenbank Kaarst eg Raiffeisenbank Kaisersesch-Kaifenheim eg Raiffeisenbank Kaiserstuhl eg Raiffeisenbank Kalbe-Bismark eg Raiffeisenbank Kastellaun eg Raiffeisenbank Kehrig eg Raiffeisenbank Kemnather Land-Steinwald eg Raiffeisenbank Kempten eg Raiffeisenbank Kieselbronn eg Raiffeisenbank Kirchheim-Walheim eg Raiffeisenbank Kirchweihtal eg Raiffeisenbank Kirtorf eg Raiffeisenbank Kissing-Mering eg Raiffeisenbank Kitzinger Land eg Raiffeisenbank Knoblauchsland eg Raiffeisenbank Kocher-Jagst eg Raiffeisenbank Kraichgau eg Raiffeisenbank Krumbach/Schwaben eg Raiffeisenbank Kueps-Mitwitz-Stockheim eg Raiffeisenbank Kuerten-Odenthal eg Raiffeisenbank Langenschwarz eg Raiffeisenbank Lech-Ammersee eg Raiffeisenbank Lorup eg Raiffeisenbank Lutzerather Hoehe eg Raiffeisenbank Main-Spessart eg Raiffeisenbank Maitis eg Raiffeisenbank Massbach eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 17

Raiffeisenbank Mecklenburger Seenplatte eg Raiffeisenbank Mehring-Leiwen eg Raiffeisenbank Mehrstetten eg Raiffeisenbank Mengkofen-Loiching eg Raiffeisenbank Mittelrhein eg Raiffeisenbank Mittenwald eg Raiffeisenbank Moetzingen eg Raiffeisenbank Moselkrampen eg Raiffeisenbank Much-Ruppichteroth eg Raiffeisenbank Muenchen-Nord eg Raiffeisenbank Muenchen-Sued eg Raiffeisenbank Mutlangen eg Raiffeisenbank Neudenau-Stein-Herbolzheim eg Raiffeisenbank Neumarkt i.d.opf. eg Raiffeisenbank Neumarkt-St. Veit-Niederbergkirchen eg Raiffeisenbank Neunkirchen am Brand eg Raiffeisenbank Neustadt eg Raiffeisenbank Neustadt-Vohenstrauss eg Raiffeisenbank Niedere Alb eg Raiffeisenbank Noerdliche Bergstrasse eg Raiffeisenbank Nordkreis Landsberg eg Raiffeisenbank Nuedlingen eg Raiffeisenbank Oberallgaeu-Sued eg Raiffeisenbank Oberaudorf eg Raiffeisenbank Oberer Wald eg Raiffeisenbank Oberes Buehlertal eg Raiffeisenbank Oberes Gaeu eg Raiffeisenbank Oberessendorf eg Raiffeisenbank Oberessfeld-Roemhild eg Raiffeisenbank Oberferrieden-Burgthann eg Raiffeisenbank Oberland eg Raiffeisenbank Obermain Nord eg Raiffeisenbank Oberpfalz Sued eg Raiffeisenbank Oberstenfeld eg Raiffeisenbank Oberteuringen eg Raiffeisenbank Oberursel eg Raiffeisenbank Offingen eg Raiffeisenbank Oldenburg eg Raiffeisenbank Ortenburg-Kirchberg v.w. eg Raiffeisenbank Ostprignitz-Ruppin eg Raiffeisenbank Ottenbach eg Raiffeisenbank Parkstetten eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 18

Raiffeisenbank Parsberg-Velburg eg Raiffeisenbank Pfaffenhausen eg Raiffeisenbank Pfaffenhofen a.d. Glonn eg Raiffeisenbank Pfaffenwinkel eg Raiffeisenbank Pfeffenhausen-Rottenburg eg Raiffeisenbank Plankstetten AG Raiffeisenbank Rain am Lech eg Raiffeisenbank Raisting eg Raiffeisenbank Rastede eg Raiffeisenbank Rattiszell-Konzell eg Raiffeisenbank Ravensburg eg Raiffeisenbank Regensburg-Wenzenbach eg Raiffeisenbank Regenstauf eg Raiffeisenbank Rehling eg Raiffeisenbank Reischach-Wurmannsquick-Zeilarn eg Raiffeisenbank Reute-Gaisbeuren eg Raiffeisenbank Rheinbach Voreifel eg Raiffeisenbank Rhein-Berg eg Raiffeisenbank Ried eg Raiffeisenbank Riedenburg-Lobsing eg Raiffeisenbank Risstal eg Raiffeisenbank Roggenburg-Breithenthal eg Raiffeisenbank Ronshausen-Marksuhl eg Raiffeisenbank Rosenstein eg Raiffeisenbank Roth-Schwabach eg Raiffeisenbank Rottumtal eg Raiffeisenbank RSA eg Raiffeisenbank Rupertiwinkel eg Raiffeisenbank Salzweg-Thyrnau eg Raiffeisenbank Sankt Augustin eg Raiffeisenbank Schaafheim eg Raiffeisenbank Schleusingen eg Raiffeisenbank Schrobenhausener Land eg Raiffeisenbank Schrozberg-Rot am See eg Raiffeisenbank Schwabmuenchen eg Raiffeisenbank Schwandorf-Nittenau eg Raiffeisenbank Seebachgrund eg Raiffeisenbank Singoldtal eg Raiffeisenbank Sinzing eg Raiffeisenbank Sondelfingen eg Raiffeisenbank Sonnenwald eg Raiffeisenbank St. Wolfgang-Schwindkirchen eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 19

Raiffeisenbank Stauden eg Raiffeisenbank Steingaden eg Raiffeisenbank Steinheim eg Raiffeisenbank Straubing eg Raiffeisenbank Struecklingen-Idafehn eg Raiffeisenbank Suedhardt eg Raiffeisenbank Suedliches Ostallgaeu eg Raiffeisenbank suedoestl. Starnberger See eg Raiffeisenbank Suedstormarn Moelln eg Raiffeisenbank Sulzbach-Rosenberg eg Raiffeisenbank Tattenhausen-Grosskarolinenfeld eg Raiffeisenbank Taufkirchen-Oberneukirchen eg Raiffeisenbank Teck eg Raiffeisenbank Thannhausen eg Raiffeisenbank Thuengersheim eg Raiffeisenbank Thurnauer Land eg Raiffeisenbank Toelzer Land eg Raiffeisenbank Torgau eg Raiffeisenbank Travemuende eg Raiffeisenbank Trendelburg eg Raiffeisenbank Trostberg-Traunreut eg Raiffeisenbank Tuengental eg Raiffeisenbank Tuerkheim eg Raiffeisenbank Uehlfeld-Dachsbach eg Raiffeisenbank Unteres Inntal eg Raiffeisenbank Unteres Vilstal eg Raiffeisenbank Unteres Zusamtal eg Raiffeisenbank Urbach eg Raiffeisenbank Vellberg-Grossaltdorf eg Raiffeisenbank Vilshofener Land eg Raiffeisenbank Vogelsberg eg Raiffeisenbank Volkach-Wiesentheid eg Raiffeisenbank Volkmarsen eg Raiffeisenbank Vordere Alb eg Raiffeisenbank Vordersteinenberg eg Raiffeisenbank Waldaschaff-Heigenbruecken eg Raiffeisenbank Wald-Goerisried eg Raiffeisenbank Wallgau-Kruen eg Raiffeisenbank Wangen eg Raiffeisenbank Wegscheid eg Raiffeisenbank Weiden eg Raiffeisenbank Weil und Umgebung eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 20

Raiffeisenbank Weilheim eg Raiffeisenbank Weissach eg Raiffeisenbank Weissacher Tal eg Raiffeisenbank Weissenburg-Gunzenhausen eg Raiffeisenbank Welling eg Raiffeisenbank Werratal-Landeck eg Raiffeisenbank Wesermarsch-Sued eg Raiffeisenbank Westallgaeu eg Raiffeisenbank Westeifel eg Raiffeisenbank Westhausen eg Raiffeisenbank Westkreis Fuerstenfeldbruck eg Raiffeisenbank Wiesedermeer-Wiesede-Marcardsmoor eg Raiffeisenbank Wildenberg eg Raiffeisenbank Wimsheim-Moensheim eg Raiffeisenbank Wittislingen eg Raiffeisenbank Wuestenselbitz eg Raiffeisenbank Wyhl eg Raiffeisenbank Zeller Land eg Raiffeisenbank Zirndorf eg Raiffeisenbank Zorneding eg Raiffeisenbank-Volksbank Hermsdorfer Kreuz eg Raiffeisenkasse Erbes-Buedesheim und Umgebung eg Raiffeisen-Volksbank Bad Staffelstein eg Raiffeisen-Volksbank Dillingen eg Raiffeisen-Volksbank Donauwoerth eg Raiffeisen-Volksbank Ebern eg Raiffeisen-Volksbank Ebersberg eg RaiffeisenVolksbank eg Gewerbebank Raiffeisen-Volksbank eg, Aurich Raiffeisen-Volksbank eg, Schwabenheim Raiffeisen-Volksbank Fresena eg Raiffeisen-Volksbank Fuerth eg Raiffeisen-Volksbank Hassberge eg Raiffeisen-Volksbank Isen-Sempt eg Raiffeisen-Volksbank Kronach-Ludwigsstadt eg Raiffeisen-Volksbank Lichtenfels-Itzgrund eg Raiffeisen-Volksbank Miltenberg eg Raiffeisen-Volksbank Neuburg/Donau eg Raiffeisen-Volksbank Neustadt eg Raiffeisen-Volksbank Oder-Spree eg Raiffeisen-Volksbank Ries eg Raiffeisen-Volksbank Saale-Orla eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 21

Raiffeisen-Volksbank Tuessling-Unterneukirchen eg Raiffeisen-Volksbank Varel-Nordenham eg Raiffeisen-Volksbank Wemding eg RBank Raiffeisenbank Gross-Rohrheim eg Rheingauer Volksbank eg Rosbacher Raiffeisenbank eg Rostocker Volks-und Raiffeisenbank eg Rottaler Raiffeisenbank eg Rottaler Volksbank-Raiffeisenbank eg Ruesselsheimer Volksbank eg RV Bank Rhein-Haardt eg Scharnhauser Bank eg Schleswiger Volksbank eg Volksbank Raiffeisenbank Schrobenhausener Bank eg Spar- und Darlehnskasse Aegidienberg eg Spar- und Darlehnskasse Bockum-Hoevel eg Spar- und Darlehnskasse Boerde Lamstedt-Hechthausen eg Spar- und Darlehnskasse Brachelen eg Spar- und Darlehnskasse eg Friesoythe Spar- und Darlehnskasse Hoengen eg Spar- und Darlehnskasse Oeventrop eg Spar- und Darlehnskasse Reken eg Spar- und Darlehnskasse Schloss Holte-Stukenbrock eg Spar- und Darlehnskasse Stockhausen eg Spar- und Kreditbank des Bundes Freier evangelischer Gemeinden eg Spar- und Kreditbank eg, Hammah Spar- und Kreditbank eg, Karlsruhe Spar- und Kreditbank Evangelisch-Freikirchlicher Gemeinden eg Spar- und Kreditbank Hardt eg Spar- und Kreditbank Rheinstetten eg Sparda-Bank Augsburg eg Sparda-Bank Baden-Wuerttemberg eg Sparda-Bank Berlin eg Sparda-Bank Hamburg eg Sparda-Bank Hannover eg Sparda-Bank Hessen eg Sparda-Bank Muenchen eg Sparda-Bank Muenster eg Sparda-Bank Nuernberg eg Sparda-Bank Ostbayern eg Sparda-Bank Suedwest eg Sparda-Bank West eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 22

Spar-u.Kredit-Bank eg, Gemuenden Spar-und Kreditbank Buehlertal eg Spar-und Kreditbank Dauchingen eg Spreewaldbank eg St. Wendeler Volksbank eg Sylter Bank eg TeamBank AG Nuernberg TEBA Kreditbank-GmbH & Co.KG Uhlbacher Bank eg Union Investment Institutional GmbH Union Investment Privatfonds GmbH Union Investment Service Bank AG Untertuerkheimer Volksbank eg VBU Volksbank im Unterland eg Vereinigte Genossenschafts- und Raiffeisenbank Westpfalz eg VR-Bank Westpfalz Vereinigte Raiffeisenbank Burgstaedt eg Vereinigte Raiffeisenbanken Graefenberg-Forchheim-Eschenau-Heroldsberg eg Vereinigte Volksbank AG, Sindelfingen Vereinigte Volksbank eg im Regionalverband Saarbruecken Vereinigte Volksbank eg Limburg Vereinigte Volksbank eg, Brakel Vereinigte Volksbank eg, Telgte Vereinigte Volksbank eg, Wernigerode Vereinigte Volksbank Maingau eg Vereinigte Volksbank Raiffeisenbank eg, Wittlich Vierlaender Volksbank eg Volks- und Raiffeisenbank eg Guestrow Volks- und Raiffeisenbank eg Leinebergland Volks- und Raiffeisenbank eg Wismar Volks- und Raiffeisenbank Eisleben eg Volks- und Raiffeisenbank Fuerstenwalde Seelow Wriezen eg Volks- und Raiffeisenbank Muldental eg Volks- und Raiffeisenbank Prignitz eg Volks- und Raiffeisenbank Saale-Unstrut eg Volks- und Raiffeisenbank Zeitz eg Volksbank Achern eg Volksbank Aerzen eg Volksbank Ahlen-Sassenberg-Warendorf eg Volksbank Allgaeu-West eg Volksbank Altshausen eg Volksbank Alzey eg Volksbank am Ith eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 23

Volksbank Amelsbueren eg Volksbank Ammerbuch eg Volksbank an der Niers eg Volksbank Anroechte eg Volksbank Aschaffenburg eg Volksbank Ascheberg-Herbern eg Volksbank Backnang eg Volksbank Bad Muender eg Volksbank Bad Salzuflen eg Volksbank Bad Saulgau eg Volksbank Bad-Oeynhausen-Herford eg Volksbank Baiersbronn Murgtal eg Volksbank Bakum eg Volksbank Balingen eg Volksbank Baumberge eg Volksbank Bautzen eg Volksbank Beckum eg Volksbank Beilstein-Ilsfeld-Abstatt eg Volksbank Bigge-Lenne eg Volksbank Bitburg eg Volksbank Blaubeuren eg Volksbank Bocholt eg Volksbank Bochum Witten eg Volksbank Boenen eg Volksbank Boerde-Bernburg eg Volksbank Boerssum-Hornburg eg Volksbank Boesel eg Volksbank Bonn Rhein-Sieg eg Volksbank Bookholzberg-Lemwerder eg Volksbank Brackenheim-Gueglingen eg Volksbank Bramgau-Wittlage eg Volksbank Brandoberndorf eg Volksbank Braunlage eg Volksbank Breisgau-Nord eg Volksbank Breisgau-Sued eg Volksbank Bremen-Nord eg Volksbank Brenztal eg Volksbank Brilon-Bueren-Salzkotten eg Volksbank Bruchsal-Bretten eg Volksbank Bruhrain-Kraich-Hardt eg Volksbank Buehl eg Volksbank Butzbach eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 24

Volksbank Chemnitz eg Volksbank Clarholz-Lette-Beelen eg Volksbank Clenze-Hitzacker eg Volksbank Cloppenburg eg Volksbank Daaden eg Volksbank Dammer Berge eg Volksbank Deisslingen eg Volksbank Delbrueck-Hoevelhof eg Volksbank Delitzsch eg Volksbank Demmin eg Volksbank Dessau-Anhalt eg Volksbank Dettenhausen eg Volksbank Diepholz-Barnstorf eg Volksbank Dill eg Volksbank Dillingen eg Volksbank Dinslaken eg Volksbank Donau-Neckar eg Volksbank Dornstetten eg Volksbank Dorsten eg Volksbank Dortmund-Nordwest eg Volksbank Dreieich eg Volksbank Dreilaendereck eg Volksbank Duennwald-Holweide eg Volksbank Dueren eg Volksbank Duesseldorf Neuss eg Volksbank Ebingen eg Volksbank eg Bad Laer-Borgloh-Hilter-Melle Volksbank eg Braunschweig Wolfsburg Volksbank eg Bremerhaven-Cuxland Volksbank eg Dassel Volksbank eg Delmenhorst Schierbrok Volksbank eg Elmshorn Volksbank eg Eppertshausen Volksbank eg Fredenbeck-Oldendorf Volksbank eg Gardelegen Volksbank eg Grebenhain Volksbank eg Horb-Freudenstadt Volksbank eg Koethen Volksbank eg Konstanz Volksbank eg Limbach Volksbank eg Loeningen Volksbank eg Mosbach WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 25

Volksbank eg Nienburg Volksbank eg Osterholz-Scharmbeck Volksbank eg Pattensen Volksbank eg Sangerhausen Volksbank eg Seesen Volksbank eg Sottrum Volksbank eg Steyerberg Volksbank eg Sulingen Volksbank eg Ueberlingen Volksbank eg Verden (Aller) Volksbank eg Villingen-Schwenningen Volksbank eg Waltrop Volksbank eg Westrhauderfehn Volksbank eg, Adelebsen Volksbank eg, Ahlerstedt Volksbank eg, Bassum Volksbank eg, Bechtheim Volksbank Eifel Mitte eg Volksbank Einbeck eg Volksbank Eisenberg eg Volksbank Elsen-Wewer-Borchen eg Volksbank Elsterland eg Volksbank Emmerich-Rees eg Volksbank Emstal eg Volksbank Emstek eg Volksbank Enniger-Ostenfelde-Westkirchen eg Volksbank Erft eg Volksbank Erkelenz eg Volksbank Erle eg Volksbank Esens eg Volksbank Essen-Cappeln eg Volksbank Esslingen eg Volksbank Ettlingen eg Volksbank Euskirchen eg Volksbank Eutin Raiffeisenbank eg Volksbank Feldatal eg Volksbank Filder eg Volksbank Flein-Talheim eg Volksbank Forchheim eg Volksbank Franken eg Volksbank Freiberg und Umgebung eg Volksbank Freiburg eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 26

Volksbank Friedrichshafen eg Volksbank Ganderkesee-Hude eg Volksbank Gebhardshain eg Volksbank Geest eg Volksbank Geeste-Nord eg Volksbank Gemen eg Volksbank Gescher eg Volksbank Glan-Muenchweiler eg Volksbank GMHuette-Hagen-Bissendorf eg (GHB) Volksbank Goeppingen eg Volksbank Goettingen eg Volksbank Grafschaft Hoya eg Volksbank Greven eg Volksbank Grevenbrueck eg Volksbank Griesheim eg Volksbank Gronau-Ahaus eg Volksbank Guenzburg eg Volksbank Guetersloh eg Volksbank Haaren eg Volksbank Halle (Saale) eg Volksbank Halle/Westf. eg Volksbank Haltern eg Volksbank Hameln-Stadthagen eg Volksbank Hamm eg Volksbank Hamm/Sieg eg Volksbank Hankensbuettel-Wahrenholz eg Volksbank Harsewinkel eg Volksbank Haseluenne eg Volksbank Hegau eg Volksbank Heiden eg Volksbank Heilbronn eg Volksbank Heiligenstadt eg Volksbank Heimbach eg Volksbank Hellweg eg Volksbank Helmstedt eg Volksbank Herborn-Eschenburg eg Volksbank Herrenberg-Rottenburg eg Volksbank Heuberg eg Volksbank Heuchelheim eg Volksbank Hildesheim eg Volksbank Hildesheimer Boerde eg Volksbank Hochrhein eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 27

Volksbank Hochwald-Saarburg eg Volksbank Hoechst a. M. eg Volksbank Hoerste eg Volksbank Hohenlimburg eg Volksbank Hohenlohe eg Volksbank Hohenneuffen eg Volksbank Hohenzollern eg Volksbank Hunsrueck-Nahe eg Volksbank im Harz eg Volksbank im Maerkischen Kreis eg Volksbank Immenstadt eg Volksbank in Schaumburg eg Volksbank Jerichower Land eg Volksbank Jestetten eg Volksbank Jever eg Volksbank Kaiserslautern- Nordwestpfalz eg Volksbank Kamen-Werne eg Volksbank Karlsruhe eg Volksbank Kaunitz eg Volksbank Kehdingen eg Volksbank Kempen-Grefrath eg Volksbank Kierspe eg Volksbank Kinzigtal eg Volksbank Kirchheim-Nuertingen eg Volksbank Kirchhellen eg Volksbank Kirnau eg Volksbank Klettgau-Wutoeschingen eg Volksbank Kleverland eg Volksbank Koblenz Mittelrhein eg Volksbank Kraichgau Wiesloch-Sinsheim eg Volksbank Krautheim eg Volksbank Krefeld eg Volksbank Kur- und Rheinpfalz eg Volksbank Kurpfalz H+G Bank eg Volksbank Laer-Horstmar-Leer eg Volksbank Lahr eg Volksbank Laichinger Alb eg Volksbank Langendernbach eg Volksbank Langen-Gersten eg Volksbank Lastrup eg Volksbank Laupheim eg Volksbank Lauterbach-Schlitz eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 28

Volksbank Lauterecken eg Volksbank Leipzig eg Volksbank Lembeck-Rhade eg Volksbank Lette-Darup-Rorup eg Volksbank Lindenberg eg Volksbank Lingen eg Volksbank Lippstadt eg Volksbank Loebau-Zittau eg Volksbank Lohne-Muehlen eg Volksbank Ludwigsburg eg Volksbank Luebbecker Land eg Volksbank Luebeck eg Volksbank Luedinghausen-Olfen eg Volksbank Lueneburger Heide eg Volksbank Magdeburg eg Volksbank Magstadt eg Volksbank Mainspitze eg Volksbank Main-Tauber eg Volksbank Marl-Recklinghausen eg Volksbank Marsberg eg Volksbank Meerbusch eg Volksbank Messkirch eg Raiffeisenbank Volksbank Metzingen-Bad Urach eg Volksbank Minden eg Volksbank Mindener Land eg Volksbank Mitte eg Volksbank Mittelhessen eg Volksbank Mittleres Erzgebirge eg Volksbank Mittweida eg Volksbank Modau eg Volksbank Moeckmuehl-Neuenstadt eg Volksbank Moenchengladbach eg Volksbank Moessingen eg Volksbank Montabaur - Hoehr-Grenzhausen eg Volksbank Muelheim-Kaerlich eg Volksbank Muellheim eg Volksbank Muensingen Raiffeisen- und Volksbank eg Volksbank Muenster eg Volksbank Nagoldtal eg Volksbank Nahe-Schaumberg eg Volksbank Neckartal eg Volksbank Neuenkirchen-Voerden eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 29

Volksbank Neu-Ulm eg Volksbank Niedergrafschaft eg Volksbank Niederrhein eg Volksbank Nordharz eg Volksbank Nordhuemmling eg Volksbank Nordmuensterland eg Volksbank Nordoberpfalz eg Volksbank Nordschwarzwald eg Volksbank Nottuln eg Volksbank Oberberg eg Volksbank Ober-Moerlen eg Volksbank Ochtrup eg Volksbank Odenwald eg Volksbank Oelde-Ennigerloh-Neubeckum eg Volksbank Offenburg eg Volksbank Oldenburg eg Volksbank Olpe-Wenden-Drolshagen eg Volksbank Osnabrueck eg Volksbank Osnabruecker Nordland eg Volksbank Osterburg-Luechow-Dannenberg eg Volksbank Ostlippe eg Volksbank Oyten eg Volksbank Paderborn-Hoexter-Detmold eg Volksbank Peine eg Volksbank Pforzheim eg Volksbank Pfullendorf eg Volksbank Pirna eg Volksbank Plochingen eg Volksbank Raesfeld eg Volksbank Raiffeisenbank Bad Kissingen-Bad Brueckenau eg Volksbank Raiffeisenbank Bayern Mitte eg Volksbank Randerath-Immendorf eg Volksbank Rathenow eg Volksbank Regensburg eg Volksbank Region Leonberg eg Volksbank Reiste-Eslohe eg Volksbank Remscheid-Solingen eg Volksbank Remseck eg Volksbank Reutlingen eg Volksbank Rhede eg Volksbank RheinAhrEifel eg Volksbank Rheinboellen eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 30

Volksbank Rhein-Lahn eg Volksbank Rhein-Lippe eg Volksbank Rhein-Nahe-Hunsruck eg Volksbank Rhein-Ruhr eg Volksbank Rhein-Wehra eg Volksbank Rhein-Wupper eg Volksbank Riesa eg Volksbank Rietberg eg Volksbank Rot eg Volksbank Rottweil eg Volksbank Ruhr Mitte eg Volksbank Saaletal eg Volksbank Saarlouis eg Volksbank Saarpfalz eg Volksbank Saar-West eg Volksbank Saerbeck eg Volksbank Sandhofen eg Volksbank Sauerland eg Volksbank Schermbeck eg Volksbank Schlangen eg Volksbank Schnathorst eg Volksbank Schupbach eg Volksbank Schwaebisch Gmuend eg Volksbank Schwanewede eg Volksbank Schwarzwald-Neckar eg Volksbank Seeheim-Jugenheim eg Volksbank Seligenstadt eg Volksbank Selm-Bork eg Volksbank Senden eg Volksbank Seppenrade eg Volksbank Siegerland eg Volksbank Solling eg Volksbank Spree-Neisse eg Volksbank Sprockhoevel eg Volksbank Stade-Cuxhaven eg Volksbank Staufen eg Volksbank Stein Eisingen eg Volksbank Stendal eg Volksbank Stoermede eg Volksbank Stormarn eg Volksbank Straubing eg Volksbank Strohgaeu eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 31

Volksbank Stutensee-Weingarten eg Volksbank Stuttgart eg Volksbank Sued-Emsland eg Volksbank Suedheide eg Volksbank Suedhessen-Darmstadt eg Volksbank Suedkirchen-Capelle-Nordkirchen eg Volksbank Sulmtal eg Volksbank Tailfingen eg Volksbank Tecklenburger Land eg Volksbank Tettnang eg Volksbank Thuelen eg Volksbank Triberg eg Volksbank Trier eg Volksbank Trossingen eg Volksbank Tuebingen eg Volksbank Ueberherrn eg Volksbank Ueberwald- Gorxheimertal eg Volksbank Uelzen-Salzwedel eg Volksbank Ulm-Biberach eg Volksbank Ulrichstein eg Volksbank und Raiffeisenbank Eisenach eg Volksbank Untere Saar eg Volksbank Vallendar-Niederwerth eg Volksbank Vechelde-Wendeburg eg Volksbank Vechta eg Volksbank Versmold eg Volksbank Viersen eg Volksbank Vilshofen eg Volksbank Visbek eg Volksbank Vogtland eg Volksbank Vorbach-Tauber eg Volksbank Wachtberg eg Volksbank Weingarten eg Volksbank Weinheim eg Volksbank Welzheim eg Volksbank Weschnitztal eg Volksbank Weserbergland eg Volksbank Westenholz eg Volksbank Westerkappeln-Wersen eg Volksbank Westerloh-Westerwiehe eg Volksbank Westerstede eg Volksbank Wewelsburg-Ahden eg WWW.STANDARDANDPOORS.COM/RATINGSDIRECT NOVEMBER 13, 2012 32