For den sjuke Sjukepengar Sjukmelding er aktuell når medisinske grunnar gjer at ein person ikkje kan vere i jobb. Sjukepengar er ein rett som blir opparbeidd via eit tilsettingsforhold eller inntekt som frilansar eller sjølvstendig næringsdrivande. I 2011 vart det innført nye reglar ved sjukmelding. Målet med endringa var å komme så tidleg som mogleg inn og gje tett oppfølging av den sjukmelde. Legen skal ved første konsultasjon vurdere om pasienten har arbeidsevne til andre oppgåver enn den ordinære arbeidssituasjonen, samt tempo i arbeidet. Arbeidsgjevar skal legge til rette arbeidet i forhold til den sjuke sitt funksjonsnivå og tempo. Legen skal også vurdere gradert sjukmelding. Dersom pasienten ikkje har arbeidsevne, skal pasienten vere sjukmeld på vanleg måte. Innan 4 veker skal pasient og arbeidsgjevar lage ein oppfølgingsplan for korleis pasienten så raskt som mogleg kan komme tilbake i arbeid. Etter 7 vekers sjukmelding skal arbeidsgjevar kalle inn den sjukmelde til dialogmøte. Innan 9 veker skal arbeidsgjevar sende inn oppfølgingsplan til NAV. Har pasienten behov for sjukmelding utover 8 veker, skal dette vere medisinsk grunngitt med ei utvida legeerklæring. Arbeidstakaren skal og vere aktiv i vurderinga av si eiga arbeidsevne. NAV skal så tidleg som mogleg vurdere om arbeidsavklaringspengar skal prøvast dersom tiltak ikkje fører fram. Ved ytterlegare forlenging av sjukmelding, skal NAV seinast etter 6 månader halde eit dialogmøte mellom den sjukmelde og arbeidsgjevar. Dersom ikkje arbeidsgjevar eller lege følger opp ansvaret sitt, kan NAV vedta sanksjonar. Sjukmelde som ikkje kan utføre sine vanlege arbeidsoppgåver, kan få aktiv sjukmelding. Aktiv sjukemelding kan ein få i 4 veker, eventuelt i 8 veker dersom rehabilitering eller tilrettelegging tar lenger tid. Aktiv sjukmelding kan og forlengast ytterlegare etter vedtak frå NAV. Dersom den sjuke ikkje har arbeidsgjevar, er det NAV-kontoret som følger opp. Den sjukmelde vert då kalla inn til samtale på NAV-kontoret, vanlegvis etter 8 vekers sjukmelding. www.nav.no Vilkår for sjukmelding: a. vere arbeidsufør med funksjonsnedsetting på grunn av eigen sjukdom eller skade b. ha vore i jobb i minst 4 veker c. ha ei årsinntekt over ½ G. Denne inntektsgrensa gjeld ikkje for sjukepengar i arbeidsgjevarperioden. G = Grunnbeløpet i folketrygda, som er sjølve stammen for ytinga. Grunnbeløpet er per 1. mai 2013 kr 85 245. Beløpet blir regulert kvart år i forbindelse med statsbudsjettet. Sjukepengar utgjer 100 prosent av lønnsinntekt inntil 6 G og kan bli utbetalt i 52 veker. Dei 52 vekene gjeld uansett grad av sjukmelding. Sjukepengar kan graderast frå 100 prosent til 20 prosent, eller som aktiv sjukmelding. For å få rett til nye sjukepengar frå NAV, må lønnstakar stå i arbeid i minst 26 veker utan sjukmelding. Dersom lønnstakar har permisjon i over ein månad, mister han sjukepengeretten. (Folketrygdlova kap. 8, Arbeidsmiljøloven 4-6.) 1
Arbeidsavklaringspengar Arbeidsavklaringspengar skal sikre den sjuke inntekt i ein overgangsperiode kor han/ho på grunn av sjukdom eller skade har behov for arbeidsretta tiltak, medisinsk behandling, arbeidsutprøving eller anna oppfølging frå NAV for å komme i arbeid. Vilkåret er at arbeidsevna er redusert med minst 50 prosent. Ein kan og få arbeidsavklaringspengar mens ein ventar på aktiv behandling eller arbeidsretta tiltak, eller mens uføresøknad vert vurdert. Stønaden kan og vere aktuell i nokre andre tilfelle, sjå https://www.nav.no/arbeid/jobb+og+helse/arbeidsavklaringspenger Arbeidsavklaringspengar utgjer 66 prosent av den pensjonsgjevande inntekta. Kor lenge ein får arbeidsavklaringspengar, vil avhenge av behovet for å vere i arbeidsretta aktivitet. Som hovudregel kan ein likevel ikkje få arbeidsavklaringspengar i meir enn fire år. I særskilde tilfelle kan stønadsperioden bli forlenga utover fire år. Pasientar som fyller vilkåra for både sjukepengar og arbeidsavklaringspengar, har rett til å velje den satsen som er høgast. Personar som ikkje har mottatt sjukepengar eller andre ytingar, vil kunne få arbeidsavklaringspengar tilsvarande ein årleg minste yting tilsvarande 2 x G. For å få utbetalt arbeidsavklaringspengar må ein sende meldekort kvar 14. dag. NAV kan på visse vilkår frita enkeltpersonar frå plikta til sjølv å sende meldekort. Det må leggast ved ei legeerklæring som seier noko om den aktuelle situasjonen. Uførepensjon Uførepensjon kan den sjuke søke om etter eitt års sjukdom. Ein kan og ha rett på uførepensjon dersom ein er heimeverande eller aldri har vore i arbeid. Ein må ha gjennomgått medisinsk behandling og/eller hensiktsmessige arbeidsretta tiltak for å betre inntektsevna. Det er ein sjølv som sett fram krav om uførepensjon til NAV. Vilkår a. Mellom 18 og 67 år b. Langvarig arbeidsufør c. Minst 50 prosent varig arbeidsufør Vær merksam på at det er spesielle reglar for unge uføre, dvs. før fylte 26 år. Ein kan ikkje søkje om uføretrygd for mindre enn 50 prosent. Uførepensjonen blir rekna ut på bakgrunn av pensjonsgjevande inntekt. NAV kan i forkant rekne ut kva pensjonen vil bli. Når ein har mottatt uførepensjon i eitt år, kan ein ha ei eigen inntekt inntil 1 x G. Har ein inntekt over dette før eitt år er gått, blir uførepensjonen redusert eller fell frå. Ta på førehand kontakt med NAV-kontoret for å inngå avtale om dette. (Folketrygdlova kap 12.) Pleiepengar for pleie av nære pårørande i livets sluttfase I den siste livsfasen kan pårørande få pleiepengar via NAV for å pleie den sjuke i heimen. Den sjuke kan ikkje vere innlagt i sjukehus eller annan offentleg institusjon. Pleia kan skje i heimen til den sjuke eller i heimen til pårørande. Fastlege eller sjukehuslege søker, på bakgrunn av den sjuke sin situasjon, om pleiepengar. Pleiepengar er same beløpet som sjukepengar, dvs. 100 prosent av lønnsinntekt, og kan bli gitt i inntil 60 dagar. Dette gjeld og for sjølvstendig næringsdrivande. Pleiepengar blir gitt frå første dag, utan arbeidsgjevarperiode. Dei 60 dagane kan delast på fleire pårørande. NAV har eit eige søknadsskjema for denne ytinga. 2
Les meir om pleiepengar: http://www.helse-bergen.no/omoss/avdelinger/klb/sider/for-parorande-av-alvorlegsjukedoyande.aspx Permisjon utan lønn Arbeidsmiljøloven har sidan 2010 hatt ein regel om at arbeidstakarar har rett til permisjon utan lønn frå arbeidsgjevar i inntil 10 dagar i året for å kunne gi pleie og omsorg til nære familiemedlemmer over 18 år. Grunn- og hjelpestønad Grunnstønad Grunnstønad er ei yting som skal kompensere for gitte ekstrautgifter i forbindelse med sjukdom. Vilkår a. sjukdommen varer over 2 år b. stadig gjentatte utgifter c. dokumenterte utgifter over kr 653 per månad ( per 1. januar 2014). Grunnstønad blir sett fram som krav til NAV og ein må dokumentere eller grunngi utgifter. Det finst 6 satsar for grunnstønad. Hjelpestønad Hjelpestønad er ei yting som skal kompensere for søkjarens utgifter ved behov for særskilt hjelp, tilsyn og pleie grunna sjukdom. Sjukdommen må vare i meir enn 2 år. Det er eit vilkår at ein har hjelp frå familie eller nære pårørande. Den sjuke må få hjelpa i heimen og kan ikkje vere innlagt i sjukehus eller annen offentleg institusjon for å ha rett på ytinga. Per 1. januar 2014 er sats 1 (til tilsyn og pleie) kr 1 171 per månad. (Folketrygdlova kap 6.) Særfrådrag ved store sjukdomsutgifter Dersom ein hadde store utgifter i forbindelse med varig sjukdom i meir enn to år, kunne ein fram til 2011 sette fram krav om særfrådrag ved sjølvmeldinga. Denne regelen er oppheva frå og med inntektsåret 2012, men dei som hadde fått særfrådrag for både 2010 og 2011, vil kunne krevje eit redusert frådrag til og med året 2014. Etter det skal ei ny ordning komme på plass. For inntektsåra 2013 og 2014 er særfrådraget avgrensa til 67% av kostnadene. Les meir: http://www.skatteetaten.no/no/person/selvangivelse/fradrag/vilkar-for-a-kreve-sarfradragfor-store-sykdomsutgifter/ Frikort for helsetenester Tak for eigendel 1 Tak 1 gjeld eigendel for behandling hos lege, psykolog, i poliklinikk, røntgeninstitutt, pasientreiser og medisinar og utstyr på blå resept. Når utgiftene overstig kr 2 105 (per 1. januar 2014), vil ein ha rett på frikort frå HELFO (Helseøkonomiforvaltningen). Frikortet kjem automatisk i posten når ein person til saman har betalt meir i eigendelar enn beløpet som gir rett til frikort. 3
Eigendel for medisinar og utstyr på blå resept Frå og med fylte 16 år betaler personen 38% av reseptbeløpet, men ikkje meir enn 520 kr per utlevering av legemiddel for tre månaders forbruk. Barn under 16 år, minstepensjonistar og personar som treng lindrande behandling i livets sluttfase, er fritatt for å betale eigendel. Full dekning for pasientar i livets sluttfase gjeld følgjande legemiddelgrupper: smertestillande angstdempande middel roande middel avførande hostestillande kvalmestillande søvnframkallande Tak for eigendel 2 Tak 2 omfattar: fysioterapi, enkelte former for tannlegehjelp, opphald i rehabiliteringsinstitusjonar og behandlingsreiser til utlandet i regi av Oslo Universitetssykehus. Eigendel på rehabiliteringsinstitusjonar er kr 128,- per døgn. Pasientar med langtkomen, uboteleg kreftsjukdom skal ikkje betale eigendel for fysioterapi. Taket for eigendel 2 er per 1. januar 2014 kr 2 670. Ved spørsmål i forbindelse med frikort: ring HELFO sin frikorttelefon 815 70 050 Legemiddel, medisinsk utstyr og næringstilskot Legemiddel Pasientar med behov for lindrande behandling i livets sluttfase får dekka sine medisinar på blå resept utan eigendel (sjå over). Dersom legemiddelet ikkje er på førehandsgodkjent refusjon, kan legen søke HELFO om individuell refusjon på vegne av pasienten. Næringstilskot Sjukdom som hindrar tilførsel av vanleg mat eller opptak av viktige næringsstoff, kan vere grunnlag for refusjon til næringsmiddel på blå resept. Dette gjeld og pasientar med kreft/immunsvikt eller annen sjukdom som medfører så sterk svekking at næringstilskot er nødvendig. Både blå resept og søknadsskjema til HELFO må fyllast ut av lege. Hovudregelen er at det ytes refusjon til næringsmiddel som er oppført på HELFO sin produkt- og prisliste. Dersom særlege grunner er oppfylte, kan ein og få refusjon utover desse listene. Om vedtak frå HELFO kan visast fram, betaler pasienten berre eigendel. Forbruksmateriell ved bruk av næringsmiddel Forbruksmateriell til bruk ved sondeernæring og parenteral ernæring blir dekte av det regionale helseføretaket. Medisinsk forbruksmateriell og behandlingshjelpemiddel Medisinsk forbruksmateriell, bl.a. stomi- og inkontinensutstyr, vert dekt over blåreseptordninga. Det blir berre gitt refusjon til medisinsk forbruksmateriell som er oppført på HELFO sine produkt- og prislister. Pasienten betaler berre eigendel. 4
Det kan bli gitt bidrag til nødvendige utgifter til bandasjemateriell og medisinsk forbruksmateriell til behandling utanfor institusjon av kroniske og alvorlege sår og fistlar, som til dømes kreftsår og liggesår. Pasienten legg då ut full pris og leverer originale kvitteringar og legeerklæring til HELFO. Etter bidragsordninga kan 90 prosent av utgiftene over kr 1 695 per kalenderår bli refundert. Dersom heimesjukepleia steller såra, ert det kommunen som skal dekke utgiftene, og ein kan då ikkje søke til HELFO. HELFO kan og gi bidrag til ein del andre føremål, til dømes opphald på Montebellosenteret. Smertepumper Smertepumper blir lånt ut og forbruksmateriell til smertepumper blir dekt av det regionale helseføretaket, også om pasienten får heimesjukepleie. Det er berre legespesialistar tilsett i helseføretaka eller med avtale med helseføretaka som kan rekvirere slike hjelpemiddel. Sjå: www.behandlingshjelpemidler.no Legemiddel som vert brukt i smertepumpe, skal rekvirerast på blå resept. Bidrag til spesielle formål Det kan vere mogleg å få utgiftene dekte også når legemidlet eller anna ikkje kjem inn under blåreseptordninga. Regelen er at pasienten betaler kr 1 695 i eigendel per kalenderår, og deretter får dekt 90 prosent av det som overstig dette beløpet. Legen må søke i kvart enkelt tilfelle. Dekking av reiseutgifter Mange pasientar treng transport til lege, fysioterapeut og sjukehus. Som hovudregel vert dekning gitt for billigaste reisemåte med rutegåande transport til næraste offentleg godkjente behandlingsstad. Om pasienten har behov for annan transport, til dømes eigen bil eller drosje, må han få ein rekvisisjon eller legeerklæring som slår fast at helsetilstanden gjer det nødvendig med dyrare transport. Eigendel reise er kr 135,- kvar vei. Bebuarar i sjukeheim får berre dekka reiseutgifter til behandling i spesialisthelsetenesta. I fall pasienten nyttar seg av retten til fritt sjukehusval, blir det kravd ein høgare eigendel for reise mellom heimstaden og behandlingsstaden, kr 400 kvar vei. Er det behov for transport mellom mellombels opphaldsstad og behandlingsstaden, blir det og kravd høgare eigendel for kvar reise. Erfaring tilseier at pasientar som nyttar fritt sjukehusval, vert mangelfullt informerte om dette. Transportkostnaden ved fritt sjukehusval kan ikkje førast i eigendelskort 1. For pasientar som er langvarig innlagte og for sjuke til å reise heim, er det mogleg å få dekt utgifter til besøksreiser for barn under 14 år. Det er helseføretaka som ordnar dekking av reise- og opphaldsutgifter. Pasienten må fylle ut reiserekningsskjema og sende det til Helseforetakenes senter for pasientreiser, sjå www.pasientreiser.no Ved spørsmål om pasientreiser, kontakt Pasientreiser tlf 05515 Dekking av fysioterapi Pasientar med kreft i langtkomen, uboteleg fase kan få dekt utgifter til fysioterapi. Legen må attestere på tilvisinga at pasienten er for sjuk til å gjennomføre effektiv 5
eigenaktivitet. Dersom pasienten ikkje sjølv kan komme til behandlingsstaden, kan fysioterapeuten foreta behandlinga heime hjå pasienten. Fysioterapeuten får då dekt reiseutgiftene etter Folketrygdlova. Utarbeidd av sosionom Line Solheim. Oppdatert av tilsette i KLB februar 2014. 6