Fylkesstatistikk 2007. Møre og Romsdal

Fylkesstatistikk 2007 Møre og Romsdal

2

INNHALD Fylkesstatistikk Møre og Romsdal i tal For andre året på rad gir Møre og Romsdal fylke ut statistikkheftet Fylkesstatistikk. Dette er meint som ein lettfatteleg utval av statistikk på viktige samfunnområde. Heftet dekker ikkje på nokon måte alle tema, og for dei tema som er med er det berre det vi har vurdert som aller viktigast som er kome med. Ønskjer du å gå meir inn i statistikken, finst det mange kjelder, m.a. på www.mrfylke.no under overskrifta «Statistikk og analyse». Skulle du ha innspel på andre tema vi burde ta med, eller andre måtar å behandle dei tema som er med, er vi mottakelege for slike innspel. Tal og statistikk vert stadig viktigare i den offentlege debatten, som grunnlag for politikkutforming og i media. Det er derfor viktig at ein kan stole på statistikken, og tolkar tala rett. All statistikk du finn i dette heftet er offisielle tal frå ulike sikre kjelder, behandla og presentert på ein måte vi håpar er både lett tilgjengeleg og informativ. Visste du at: Møre og Romsdal er det største mat-fylket i landet? 14 av kommunane i fylket har hatt befolkningsvekst dei siste 10 åra? Ulstein kommune har den største andelen barn i befolkninga? Stadig fleire flyttar til Oslo? Innvandrarar utgjer 4,3 % av befolkninga i fylket? Fleire vel yrkesfag på vidaregåande skule? Sysselsettinga i fylket er aukande? 1 av 3 bur i tettbygde strøk? Dette og meir til finn du i årets utgåve av Fylkesstatistikk, god lesing. Kapittel Navn Side 1 Demografi 4 2 Folkehelse / Levekår 14 3 Klima 17 4 Barnehage 18 5 Utdanning 19 6 Sysselsetting 21 7 Pendling 26 8 Fiskeri 27 9 Mat / Eksport 30 10 Landbruk 31 11 Tettstad 32 12 Reiseliv 33 13 Kostra 34 Ole Helge Haugen fylkesplansjef www.mr fylk e.no/statistik k 3

DEMOGRAFI Fortsatt vekst i folketalet Ved inngangen til 2007 budde det 245 385 personar i Møre og Romsdal, noko som tilsvarar 5.2 % av samla folketal i Noreg. Tilveksten frå 2006 var på 0.2 %. Til samanlikning var folketalsauken i Noreg på 0.9 % frå 2006 til 2007. Den relative folketilveksten i kommunane var størst i Ålesund, Aukra og Frei siste år. I absolutte tal var veksten størst i Ålesund med nærare 600 nye innbyggjarar. Frå 2000 2007 er det Sula som har hatt den største relative tilveksten i fylke, tett følgt av Ålesund. Prosentvis er det Aure som har hatt den største nedgangen i folketalet siste år. Frå 1990 til 2007 har Ulstein fått 1179 fleire innbyggjarar, dette tilsvarar ein vekst på 21 % i denne perioden. Til samanlikning har veksten i Ålesund vore på 16 %. Relativt sett har Smøla, Halsa og Sande hatt den dårlegaste utviklinga i folketalet i denne perioden. I absolutte tal er det Smøla som har hatt det største tapet i folketal. Av dei 10 kommunane med størst prosentvis vekst i folketalet i perioden 2000 2007, er dei fleste tett integrert med ein bykommune eller er sentrum i eigen region. Tabell 1.1 Folketalsutviklinga i kommunane, fylket og landet. 1990 2007 Endring % innb. i 2007 % % Tal % 67 år + 1990 1995 2000 2005 2006 2007 1990-99 2000-07 2006-07 2006-07 1502 Molde 22 125 22 888 23 710 24 124 24 146 24 254 7,2 2,3 108 0,4 13,7 1503 Kristiansund 17 150 17 057 16 925 17 026 17 067 17 094-1,3 1,0 27 0,2 14,9 1504 Ålesund 35 751 36 749 38 855 40 295 40 801 41 385 8,7 6,5 584 1,4 12,8 1511 Vanylven 3 924 3 785 3 584 3 693 3 589 3 536-8,7-1,3-53 -1,5 18,0 1514 Sande 3 337 3 199 3 081 2 576 2 539 2 526-7,7-18,0-13 -0,5 18,3 1515 Herøy 8 143 8 242 8 390 8 386 8 373 8 321 3,0-0,8-52 -0,6 14,3 1516 Ulstein 5 662 6 133 6 541 6 795 6 813 6 841 15,5 4,6 28 0,4 11,2 1517 Hareid 4 486 4 615 4 748 4 658 4 637 4 675 5,8-1,5 38 0,8 14,4 1519 Volda 8 006 8 186 8 322 8 351 8 322 8 317 3,9-0,1-5 -0,1 14,6 1520 Ørsta 10 186 10 305 10 276 10 233 10 257 10 162 0,9-1,1-95 -0,9 16,0 1523 Ørskog 1 976 2 013 2 076 2 121 2 093 2 088 5,1 0,6-5 -0,2 14,8 1524 Norddal 2 043 2 002 1 960 1 817 1 808 1 817-4,1-7,3 9 0,5 18,5 1525 Stranda 4 660 4 543 4 677 4 605 4 544 4 500 0,4-3,8-44 -1,0 18,1 1526 Stordal 1 028 1 057 1 052 1 007 996 984 2,3-6,5-12 -1,2 16,7 1528 Sykkylven 6 823 7 029 7 280 7 446 7 421 7 467 6,7 2,6 46 0,6 13,7 1529 Skodje 3 355 3 400 3 513 3 597 3 638 3 668 4,7 4,4 30 0,8 10,9 1531 Sula 6 691 6 823 7 070 7 453 7 502 7 538 5,7 6,6 36 0,5 13,7 1532 Giske 6 253 6 193 6 344 6 591 6 630 6 647 1,5 4,8 17 0,3 12,6 1534 Haram 8 629 8 630 8 774 8 715 8 643 8 606 1,7-1,9-37 -0,4 16,1 1535 Vestnes 6 396 6 467 6 530 6 390 6 442 6 402 2,1-2,0-40 -0,6 14,2 1539 Rauma 7 819 7 715 7 415 7 336 7 347 7 325-5,2-1,2-22 -0,3 16,8 1543 Nesset 3 353 3 291 3 289 3 181 3 139 3 088-1,9-6,1-51 -1,6 17,5 1545 Midsund 2 077 2 035 1 978 1 939 1 923 1 910-4,8-3,4-13 -0,7 18,4 1546 Sandøy 1 528 1 406 1 332 1 274 1 270 1 276-12,8-4,2 6 0,5 20,1 1547 Aukra 2 967 2 934 2 978 3 050 3 099 3 142 0,4 5,5 43 1,4 15,0 1548 Fræna 8 916 9 067 9 005 9 023 9 088 9 131 1,0 1,4 43 0,5 12,5 1551 Eide 3 071 3 060 3 193 3 304 3 342 3 365 4,0 5,4 23 0,7 13,3 1554 Averøy 5 618 5 590 5 409 5 448 5 360 5 367-3,7-0,8 7 0,1 14,5 1556 Frei 4 867 5 035 5 199 5 301 5 380 5 428 6,8 4,4 48 0,9 9,0 1557 Gjemnes 2 915 2 812 2 683 2 700 2 676 2 647-8,0-1,3-29 -1,1 15,0 1560 Tingvoll 3 463 3 257 3 148 3 105 3 099 3 084-9,1-2,0-15 -0,5 17,7 1563 Sunndal 7 553 7 513 7 368 7 370 7 323 7 333-2,4-0,5 10 0,1 16,4 1566 Surnadal 6 466 6 429 6 252 6 160 6 107 6 049-3,3-3,2-58 -0,9 16,3 1567 Rindal 2 263 2 179 2 138 2 101 2 088 2 061-5,5-3,6-27 -1,3 20,9 1569 Aure 2 848 2 726 2 782 2 620-2,3 1571 Halsa 2 134 2 023 1 808 1 697 1 693 1 671-15,3-6,4-22 -1,3 19,5 1572 Tustna 1 128 1 132 1 041 1 006-7,7 1573 Smøla 2 736 2 626 2 432 2 195 2 192 2 165-11,1-11,0-27 -1,2 19,8 1576 Aure 3 591 3 515-76 -2,1 17,4 Møre og Romsdal 238 346 240 146 243 158 244 689 244 978 245 385 2,0 0,9 407 0,2 14,5 Landet 4 233 116 4 348 410 4 478 497 4 606 363 4 640 219 4 681 134 5,8 4,5 40915 0,9 13,0 Møre og Romsdal i % av landet 5,6 5,5 5,4 5,3 5,3 5,2 1511 Vanylven: Ved grensejustering 1. Januar 2002 vart ca. 380 personar overført frå 1514 Sande kommune til 1511 Vanylven kommune. 1576 Aure: Frå 1. Januar 2006 vart kommunane 1569 Aure og 1572 Tustna slått sammen til ny kommune 1576 Aure kjelde: PANDA/SSB 4 Størst vekst i folk etalet i Auk ra og Ålesund siste året

Befolkningsendring siste 10 år I 14 av fylkets kommunar har det vore befolkningsvekst siste 10 år. Desse kommunane ligg langs aksen Volda Kristiansund. Av kommunane med folketalsvekst er det 7 kommunar som har både netto innflytting og fødselsoverskot, 6 kommunar har nettoutflytting og førselsoverskot. Kristiansund er einaste kommunen med nettoinnflytting og fødselsunderskot i perioden 1997 2007. I dei resterande kommunane i fylket har det vore befolkningsnedgang siste 10 år. Desse kommunane finn vi på Ytre- og Indre-Søre, Indre Romsdal og på Nordmøre, med unntak av Frei og Kristiansund. I 13 av desse kommunane har ein netto utflytting og fødselsoverskot. Eit fleirtal av desse kommunane finn vi i Romsdal og på Nordmøre. Blant kommunane med nettoutflytting og fødselsoverskot, er det to nordmørskommunar, tre frå Romsdal og fem på Sunnmøre (figur 1.4). Figur 1.1 +5,0% > 0,0 - +4,9% 0,0 - -4,9% -5,0% > *Sande Sterk vekst Svak/moderat vekst Svak/moderat nedgang Sterk nedgang Endring i folketalet siste 10 år, endring i prosent, 1997 2007 Ørsta Sandøy Aukra Midsund Stranda Fræna Eide Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Kr.sund Averøy Norddal Frei Rauma Smøla Gjemnes Tingvoll Nesset Aure** Halsa Sunndal Surnadal kjelde: PANDA/SSB Rindal Vanylven Volda *)Deler av Sande kommune over til Vanylven kommune 01.01.02 **) 1. jan. 2006 blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune Vekst i folk etalet i 14 av k ommunane i fylk et dei siste 10 åra 5

6 Figur 1.2 Relativ endring i folketalet siste året 2006 2007 kjelde: PANDA/SSB Figur 1.3 Relativ endring i folketalet siste 5 år, 2002 2007 kjelde: PANDA/SSB Volda Ørskog Rauma Haram Tingvoll Sande Vestnes Herøy Midsund Ørsta Surnadal Stranda Gjemnes Stordal Smøla Rindal Halsa Vanylven Nesset Aure Frei Skodje Hareid Eide Sykkylven Norddal Sula Fræna Sandøy Molde Ulstein Giske Kristiansund Sunndal Averøy -2,5-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 Ålesund Aukra Møre og Romsdal Sogn og Fjordane Oppland Hedemark Hordaland Buskerud Oslo Akershus Telemark Rogaland Vestfold Østfold Aust-Agder Vest-Agder Nordland Nord-Trøndslag SørTrøndelag Troms Landet 3,5% Finnmark Auke > +4 % Auke +3,0 - +4,0 % Auke +1.0 - +3,0 % Auke < +1 % Nedgang < - 1% Nedgang > -1%

7 Figur 1.4 Befolkningsendring 1997 2007 etter nettoflytting og naturleg tilvekst kjelde: PANDA/SSB Befolkningsvekst med Smøla Netto innflytting og fødselsoverskot Netto innflytting og fødselsunderskot Netto utflytting og fødselsoverskot Befolkningsnedgang med Netto utflytting og fødselsoverskot Netto utflytting og fødselsunderskot Kr.sund Frei Averøy Tingvoll Aure** Halsa Rindal Sandøy Aukra Fræna Eide Gjemnes Surnadal *Sande Ørsta Midsund Stranda Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Norddal Rauma Nesset Sunndal Vanylven Volda *)Deler av Sande kommune over til Vanylven kommune 01.01.02 **) 1. jan. 2006 blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune

Størst andel barn i Ulstein I Møre og Romsdal er 20,9 % av befolkninga i aldersgruppa 0 15 år. Dette er noko over landsgjennomsnittet (20,6). Ulstein, Frei og Giske er dei kommunane i Møre og Romsdal som har størst andel barn mellom 0 15 år. Andelen er klart høgare enn i dei tre største bykommunane i fylket. I alt 26 kommunar har høgare andel av barn enn fylkesgjennomsnittet. Berre Ulstein har over 20 % av innbyggjarane i aldersgruppa 12 år eller yngre. I perioden 1990 2007 var den relative veksten i aldersgruppa 0 15 år størst i Ulstein, Ålesund og Stordal. Auken i Ulstein har vore på heile 27.5 prosentpoeng. Figur 1.5 kjelde: PANDA/SSB Relativ andel i aldersgruppa 0 15 år 30 25 20 15 10 Figur 1.6 kjelde: PANDA/SSB Relativ andel 0 15 år og eldre 1. januar 2007 30 70 år + 25 0-15 år 20 15 10 Talmaterialet kan indikere at i kommunar med høg andel unge i aldersgruppa 0 15 år, er andelen eldre låg. I Frei er knappe 7 % av befolkninga 70 år eller eldre. Også i Skodje og Ulstein er andelen eldre låg. Flest eldre finn vi i kommunane Smøla, Rindal og Sandøy. 5 0 Ulstein Frei Giske Ålesund Molde Kr. sund 5 0 Ulstein Frei Skodje Smøla Rindal Sandøy Figur 1.7 Vekst i aldersgruppa 0-15 år 1990 2007. År 1990 = 100 kjelde: PANDA/SSB 135 130 Stordal 125 120 115 110 105 100 95 901990 1991 Ulstein Ålesund 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 8 Kvar 5 innbyggjar i Møre og Romsdal er mellom 0 15 år

Tabell 1.2 Folketal fordelt på aldersgrupper 2007 i kommunane, fylke og landet i tal Aldersgrupper 2007 i prosent kjelde: PANDA/SSB 0-5 år 6-12 år 13-15 år 16-19 år 20-29 år 30-39 år 40-49 år 50-59 år 60-69 år 70-79 år 1502 Molde 1 637 2 307 946 1 303 3 062 3 099 3 375 3 368 2 385 1 562 1 210 24 254 1503 Kristiansund 1 083 1 357 619 849 2 078 2 220 2 320 2 609 1 817 1 224 918 17 094 1504 Ålesund 3 218 3 810 1 675 2 176 5 391 6 032 5 658 5 373 3 584 2 599 1 869 41 385 1511 Vanylven 189 339 144 207 367 357 444 551 399 278 261 3 536 1514 Sande 162 231 107 161 259 281 341 328 271 230 155 2 526 1515 Herøy 617 853 329 487 902 1 102 1 142 1 120 771 574 424 8 321 1516 Ulstein 619 778 322 353 757 1 030 926 815 619 344 278 6 841 1517 Hareid 331 480 210 300 547 575 646 614 406 328 238 4 675 1519 Volda 599 813 389 468 1 050 977 1 090 1 111 806 524 490 8 317 1520 Ørsta 742 922 420 580 1 219 1 249 1 348 1 332 955 756 639 10 162 1523 Ørskog 147 175 88 120 232 240 295 309 209 130 143 2 088 1524 Norddal 124 186 75 101 191 193 244 239 185 128 151 1 817 1525 Stranda 305 430 203 249 465 561 579 551 463 399 295 4 500 1526 Stordal 89 102 29 56 93 124 142 117 98 77 57 984 1528 Sykkylven 574 729 321 403 885 993 1 054 973 666 471 398 7 467 1529 Skodje 266 418 167 221 416 485 547 507 309 196 136 3 668 1531 Sula 606 775 338 430 892 1 045 952 991 621 540 348 7 538 1532 Giske 587 700 294 397 770 869 878 842 602 397 311 6 647 1534 Haram 610 812 374 468 956 1 054 1 115 1 196 842 620 559 8 606 1535 Vestnes 418 626 308 399 667 769 872 942 644 418 339 6 402 1539 Rauma 488 649 314 441 741 889 943 1 038 746 569 507 7 325 1543 Nesset 188 297 145 195 326 340 430 416 301 252 198 3 088 1545 Midsund 152 185 73 84 196 215 242 259 202 160 142 1 910 1546 Sandøy 83 109 43 55 130 151 161 204 113 119 108 1 276 1547 Aukra 255 308 147 166 368 391 385 410 316 215 181 3 142 1548 Fræna 712 884 417 547 1 073 1 160 1 275 1 242 887 504 430 9 131 1551 Eide 294 330 168 187 404 442 433 449 278 225 155 3 365 1554 Averøy 394 472 246 295 524 655 771 787 583 316 324 5 367 1556 Frei 416 634 285 345 560 792 755 784 473 232 152 5 428 1557 Gjemnes 220 215 101 154 316 300 333 408 257 164 179 2 647 1560 Tingvoll 198 263 127 164 312 371 412 404 375 244 214 3 084 1563 Sunndal 478 655 286 411 745 913 1 103 988 722 598 434 7 333 1566 Surnadal 378 605 270 310 613 785 776 818 677 427 390 6 049 1567 Rindal 137 202 95 97 187 247 249 251 223 190 183 2 061 1571 Halsa 93 132 53 95 158 171 216 262 218 138 135 1 671 1573 Smøla 120 163 86 108 214 220 301 327 258 219 149 2 165 1576 Aure 193 310 147 188 362 406 449 515 421 281 243 3 515 Møre og Romsdal 17 722 23 256 10 361 13 570 28 428 31 703 33 202 33 450 23 702 16 648 13 343 245 385 Landet 348 049 432 602 189 163 244 387 567 335 686 812 662 868 602 261 442 893 286 602 218 162 4 681 134 80 år og eldre I alt 0-5 år 6-12 år 13-15 år 16-19 år 20-29 år 30-39 år 40-49 år 50-59 år 60-69 år 70-79 år 80 år og eldre 6,7 9,5 3,9 5,4 12,6 12,8 13,9 13,9 9,8 6,4 5,0 6,3 7,9 3,6 5,0 12,2 13,0 13,6 15,3 10,6 7,2 5,4 7,8 9,2 4,0 5,3 13,0 14,6 13,7 13,0 8,7 6,3 4,5 5,3 9,6 4,1 5,9 10,4 10,1 12,6 15,6 11,3 7,9 7,4 6,4 9,1 4,2 6,4 10,3 11,1 13,5 13,0 10,7 9,1 6,1 7,4 10,3 4,0 5,9 10,8 13,2 13,7 13,5 9,3 6,9 5,1 9,0 11,4 4,7 5,2 11,1 15,1 13,5 11,9 9,0 5,0 4,1 7,1 10,3 4,5 6,4 11,7 12,3 13,8 13,1 8,7 7,0 5,1 7,2 9,8 4,7 5,6 12,6 11,7 13,1 13,4 9,7 6,3 5,9 7,3 9,1 4,1 5,7 12,0 12,3 13,3 13,1 9,4 7,4 6,3 7,0 8,4 4,2 5,7 11,1 11,5 14,1 14,8 10,0 6,2 6,8 6,8 10,2 4,1 5,6 10,5 10,6 13,4 13,2 10,2 7,0 8,3 6,8 9,6 4,5 5,5 10,3 12,5 12,9 12,2 10,3 8,9 6,6 9,0 10,4 2,9 5,7 9,5 12,6 14,4 11,9 10,0 7,8 5,8 7,7 9,8 4,3 5,4 11,9 13,3 14,1 13,0 8,9 6,3 5,3 7,3 11,4 4,6 6,0 11,3 13,2 14,9 13,8 8,4 5,3 3,7 8,0 10,3 4,5 5,7 11,8 13,9 12,6 13,1 8,2 7,2 4,6 8,8 10,5 4,4 6,0 11,6 13,1 13,2 12,7 9,1 6,0 4,7 7,1 9,4 4,3 5,4 11,1 12,2 13,0 13,9 9,8 7,2 6,5 6,5 9,8 4,8 6,2 10,4 12,0 13,6 14,7 10,1 6,5 5,3 6,7 8,9 4,3 6,0 10,1 12,1 12,9 14,2 10,2 7,8 6,9 6,1 9,6 4,7 6,3 10,6 11,0 13,9 13,5 9,7 8,2 6,4 8,0 9,7 3,8 4,4 10,3 11,3 12,7 13,6 10,6 8,4 7,4 6,5 8,5 3,4 4,3 10,2 11,8 12,6 16,0 8,9 9,3 8,5 8,1 9,8 4,7 5,3 11,7 12,4 12,3 13,0 10,1 6,8 5,8 7,8 9,7 4,6 6,0 11,8 12,7 14,0 13,6 9,7 5,5 4,7 8,7 9,8 5,0 5,6 12,0 13,1 12,9 13,3 8,3 6,7 4,6 7,3 8,8 4,6 5,5 9,8 12,2 14,4 14,7 10,9 5,9 6,0 7,7 11,7 5,3 6,4 10,3 14,6 13,9 14,4 8,7 4,3 2,8 8,3 8,1 3,8 5,8 11,9 11,3 12,6 15,4 9,7 6,2 6,8 6,4 8,5 4,1 5,3 10,1 12,0 13,4 13,1 12,2 7,9 6,9 6,5 8,9 3,9 5,6 10,2 12,5 15,0 13,5 9,8 8,2 5,9 6,2 10,0 4,5 5,1 10,1 13,0 12,8 13,5 11,2 7,1 6,4 6,6 9,8 4,6 4,7 9,1 12,0 12,1 12,2 10,8 9,2 8,9 5,6 7,9 3,2 5,7 9,5 10,2 12,9 15,7 13,0 8,3 8,1 5,5 7,5 4,0 5,0 9,9 10,2 13,9 15,1 11,9 10,1 6,9 5,5 8,8 4,2 5,3 10,3 11,6 12,8 14,7 12,0 8,0 6,9 7,2 9,5 4,2 5,5 11,6 12,9 13,5 13,6 9,7 6,8 5,4 7,4 9,2 4,0 5,2 12,1 14,7 14,2 12,9 9,5 6,1 4,7 9

Lågast andel kvinner på Nordmøre I Noreg var det pr 1 januar 2007 101 kvinner per 100 menn. I Møre og Romsdal var det på same tidspunkt 99 kvinner per 100 menn. Ved inngangen til 2007 var det kvinneoverskot i 10 av fylkets kommunar, størst var overskotet i Stordal, Aukra og Volda. I heile 26 kommunar var det kvinneunderskot, med lågast andel i Gjemnes, Averøy og Vanylven. Ser vi nærare på aldersgruppa 20 39 år, viser talmaterialet at i alle kommunane i fylket, med unntak av Ulstein, Norddal, Eide, Frei og Tingvoll, er det underskot av kvinner i denne aldersgruppa. Dei største underskota finn vi i Kristiansund, Halsa og Smøla. Fordeling på regionar: Sunnmøre 94 Romsdal 94 Nordmøre 92 Figur 1.8 kjelde: PANDA/SSB Fødselsoverskott, nettoflytting og folketilvekst 3000 2500 2000 1500 1000 500 0-500 -1000-1500 -2000 Fødselsoverskudd 1951 1955 1960 1965 1970 Folketilvekst 1975 1980 1985 1990 Nettoinnflytting 1995 2000 2006 Tabell 1.3 kjelde: PANDA/SSB Tabell 1.4 kjelde: PANDA Kvinner per 100 menn etter kommune, fylket og landet Kvinner per 100 menn alle aldersgrupper 2007 Kvinner per 100 menn i aldersgrupper 20-39 år 2007 Gj.snitt 1997-2007 kvinner per 100 menn i aldersgruppa 20-39 år 1502 Molde 101 93 97 1503 Kristiansund 102 88 90 1504 Ålesund 101 96 96 1511 Vanylven 95 81 81 1514 Sande 98 82 83 1515 Herøy 98 93 90 1516 Ulstein 99 100 92 1517 Hareid 100 99 95 1519 Volda 103 99 98 1520 Ørsta 98 87 87 1523 Ørskog 99 89 90 1524 Norddal 101 100 93 1525 Stranda 97 90 91 1526 Stordal 106 99 84 1528 Sykkylven 98 91 90 1529 Skodje 98 97 94 1531 Sula 98 92 91 1532 Giske 98 92 92 1534 Haram 96 90 86 1535 Vestnes 96 97 90 1539 Rauma 101 95 91 1543 Nesset 98 95 92 1545 Midsund 97 94 87 1546 Sandøy 100 90 81 1547 Aukra 103 97 93 1548 Fræna 97 90 91 1551 Eide 101 104 95 1554 Averøy 95 93 88 1556 Frei 96 101 98 1557 Gjemnes 95 86 91 1560 Tingvoll 101 104 98 1563 Sunndal 98 94 95 1566 Surnadal 98 91 87 1567 Rindal 96 95 88 1571 Halsa 98 84 86 1573 Smøla 98 85 82 1576 Aure 97 87 83 Møre og Romsdal 99 93 92 Landet 101 97 97 Fødselsoverskot* i åra 1996 2006. Kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet 1996 1997 1998 1999 1502 Molde 163 69 102 85 106 96 23 72 104 56 39 1503 Kristiansund -11-25 -47-21 24-43 -10 2 6-14 -3 1504 Ålesund 148 170 173 214 232 223 157 144 242 200 180 1511 Vanylven 0 3-8 10 10 4-6 -8-4 -14-19 1514 Sande -6-10 0 8 2-2 -3-4 0 1-3 1515 Herøy 55 42 42 42 20 16 22 30 42 41 0 1516 Ulstein 62 44 77 60 87 54 63 51 58 78 39 1517 Hareid 40 24 1 34 27 14-5 15 24 18-11 1519 Volda 28 34 18 21 6 32-1 5 28 31 8 1520 Ørsta 32 21 31-9 18 41 71 9 34 38 15 1523 Ørskog 2 6 5 10-5 9-4 11 16-3 2 1524 Norddal -3-11 11-5 5-11 0-8 -9-8 6 1525 Stranda 7 2 26 35 15 25 17 23-2 -5-1 1526 Stordal 9 3 3 4 9 7 7 2 8-1 -2 1528 Sykkylven 43 32 30 68 58 54 35 44 47 16 46 1529 Skodje 27 17 21 29 25 9 21 4 11 23 9 1531 Sula 55 23 46 49 31 37 14 36 45 43 45 1532 Giske 41 60 38 47 38 42 31 51 49 47 37 1534 Haram 9 25 37 43 10 9 31 11 27 9 15 1535 Vestnes 8 18 10-12 9-8 15 0 26 19-9 1539 Rauma -9-16 -15-10 -9-16 -27 6 4-13 -14 1543 Nesset -10-25 -9-6 -9-2 -6-16 -16-6 -19 1545 Midsund 3-4 4 0 14 1-9 12 5-3 -2 1546 Sandøy -3 1 2-9 -8-8 2-1 -3 1-6 1547 Aukra 16 10 11 0 5 19-3 12 15 16 18 1548 Fræna 55 58 38 34 16 33 41 31 24 48 27 1551 Eide 28 7-3 21 23 20 15 10 33 13 25 1554 Averøy 7 11-13 16 17 14-12 29 3-2 6 1556 Frei 34 43 26 35 44 22 12 31 14 54 21 1557 Gjemnes -1-7 0-10 -10 9-3 4 21 4 0 1560 Tingvoll -5-27 10-7 -10-12 -10-3 -2-19 -6 1563 Sunndal 35-3 -8 18 8-2 2 24-18 5-12 1566 Surnadal 10-19 -1-11 15-17 -27-9 12-15 -15 1567 Rindal -1 0-7 -5-8 1-10 -3-3 -13-17 1571 Halsa -21-25 -29-10 -5-4 -15-10 -4-6 2 1573 Smøla -17-1 -11-6 -18-17 -22-1 -18-1 -6 1576 Aure 3-8 8-17 -14-17 -43-1 -16-15 -18 Møre og Romsdal 833 542 619 745 778 632 363 605 803 623 377 Landet 17067 15206 14240 14124 15232 12715 10969 13980 15751 15522 17292 *) fødselsoverskot = fødde - døde 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 10 Færre k vinner enn menn men k vinneoversk ot i 10 av k ommunane

Flyttetapet til Oslo aukar Oslo, Sør-Trøndelag, Hordaland, Akershus og Rogaland er dei største mottakarfylka for utflytta møre og romsdalingar. Trass årvisse variasjonar synes flyttetapet til Akershus og Rogaland å halde seg på eit forholdsvis jamt nivå, medan nettoutflyttinga til Sør-Trøndelag og Hordaland synes å auke år for år. Oslo er den store mottakaren av utflytta møringar. For fylket har nettoflyttinga til Oslo vore negativ og aukande dei siste 10 åra. Tabell 1.5 Figur 1.9 Flytting frå Møre og Romsdal til andre fylke Nettoflytting Møre og Romsdal 1990 2006 kjelde: PANDA/SSB 2005 2006 absolutt endring %-vis endring 03 Oslo 951 1129 178 18,7 16 Sør-Trøndelag 759 897 138 18,2 12 Hordaland 541 591 50 9,2 02 Akershus 319 316-3 -0,9 11 Rogaland 256 264 8 3,1 100 Hordaland Sør-Trøndelag Oslo kjelde: PANDA/SSB I 2006 flytta i alt 1129 personar frå Møre og Romsdal til Oslo, dette var nærare 200 fleire enn året før. I alt flytta 3197 personar til dei fem fylka omtalt ovanfor i 2006, noko som tilsvarar ei auke på over 400 personar frå 2005. Dei fylka som står fram som minst attraktiv for tilflytting er Aust-Agder, Finnmark og Telemark. 0-100 -200-300 -400-500 Talmaterialet indikerar at det er storbykommunane som er mest attraktiv å flytte til. Oslo, Trondheim og Bergen toppar statistikken som dei viktigaste tilflyttarkommunen for dei som valte å flytte frå Møre og Romsdal i 2006. Figur 1.10-600 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Utflytting frå Møre og Romsdal til andre kommunar siste 10 åra 2005 2006 kjelde: PANDA/SSB 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Oslo Trondheim Bergen Stavanger Bærum Fredrikstad Kristiansand Nærare 20 % auk e i flyttinga til Oslo siste år 11

Netto innanlandsk flyttetap Nettoinnflyttinga mellom fylka i 2006 viser at Møre og Romsdal fylke har eit nettoflyttetap i forhold til dei andre fylka i landet på 1 175 personar. Møre og Romsdal har flyttetap i forhold til alle fylka i landet med unntak av Aust- Agder, Sogn og Fjordane og dei tre fylka i Nord-Noreg. Frå 2001 til 2006 har Møre og Romsdal hatt eit netto innanlandsk flyttetap på 2 292 personar. Talmaterialet for kommunane i Møre og Romsdal viser at 32 av fylkets kommunar har eit netto innanlandsk flyttetap i perioden 2001 2006. I relative tal er flyttetapet størst i Stordal, Vanylven og Tingvoll. Også Kristiansund og Molde har netto innanlandsk flyttetap i denne perioden. Inkluderar vi flyttinga til og frå utlandet, endrar biletet seg noko. Innflytting frå utlandet synes å ha betydning for nettoflyttinga i alle fylkets kommunar, med unntak av Rindal. Molde og Kristiansund går frå netto flyttetap til netto innflytting. Figur 1.11 Stordal Netto innenlandsk flytting 2001 2006 i prosent av folketalet 2001 Tingvoll Vanylven Smøla Sunndal Aure Halsa Surnadal Gjemnes Sandøy Midsund Nesset Rauma Vestnes Haram Sykkylven Stranda Norddal Ørskog Ørsta Volda Hareid Ulstein Herøy Sande Rindal Averøy Eide Fræna Giske Kristiansund Molde kjelde: PANDA/SSB Frei Sula Skodje -15-12 -9-6 -3 0 3 Aukra Ålesund Figur 1.12 Stordal Nettoflytting (innen- og utenlandsk) i perioden 2001 2006 i prosent av folketalet i 2001 Vanylven Smøla Aure Halsa Rindal Surnadal Sunndal Gjemnes Averøy Sandøy Midsund Nesset Rauma Vestnes Haram Giske Sykkylven Fræna Stranda Norddal Ørskog Ørsta Volda Hareid Ulstein Herøy Sande Tingvoll Eide kjelde: PANDA/SSB Frei Sula Skodje Ålesund Kristiansund Molde -12-10 -8-6 -4-2 0 2 4 Aukra 12 Flytting frå utlandet gir auk e i folk etalet

Innvandrarbefolkninga Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal utgjer i alt 4.3 % av samla folketal i fylket. Det er klart mindre enn landsgjennomsnittet på 8.9 %. Berre Nordland og Nord-Trøndelag har ein lågare andel innvandrarar i befolkninga enn Møre og Romsdal. Det bur innvandrarar i alle fylkets kommunar, men det er store variasjonar i kor stor andel dei har av den samla befolkninga. I absolutte tal er innvandrarar høgast i Ålesund, i relative tal er andelen høgast i Stordal. Den største andelen av innvandrarbefolkninga i fylket kjem frå Asia, medrekna Tyrkia. Deretter følgjer aust- og vesteuropearane. I alt utgjer desse 2.2 % av det samla folketalet i Møre og Romsdal. Figur 1.13 kjelde: SSB Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal etter landbakgrunn 2007 Asia med Tyrkia 34 % Sør- og Mellom-Amerika 4 % Nord-Amerika 2 % Oseania 0 % Norden 12 % Vest-Europa 15 % Tabell 1.6 Innvandrarbefolkninga* i kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet kjelde: SSB Vestlig bakgrunn Ikke-vestlig bakgrunn Alle % 1990 2000 2005 2006 2007 1990 2000 2005 2006 2007 2007 i 2007 1502 Molde 237 275 316 308 327 142 388 565 599 671 998 4,1 1503 Kristiansund 131 198 196 208 211 110 290 574 654 736 947 5,5 1504 Ålesund 344 546 561 578 637 304 810 1 159 1 291 1 531 2 168 5,2 1511 Vanylven 13 22 27 17 29 15 28 33 32 35 64 1,8 1514 Sande 17 37 36 40 41 10 29 61 39 54 95 3,8 1515 Herøy 46 54 59 59 61 60 209 221 227 239 300 3,6 1516 Ulstein 24 65 62 67 72 66 228 311 295 310 382 5,6 1517 Hareid 32 52 56 50 56 99 188 259 236 269 325 7,0 1519 Volda 55 84 86 96 97 50 179 279 267 280 377 4,5 1520 Ørsta 53 65 71 75 77 62 223 317 315 299 376 3,7 1523 Ørskog 12 19 34 41 45 24 72 84 90 91 136 6,5 1524 Norddal 20 27 46 62 56 0 20 26 29 29 85 4,7 1525 Stranda 29 51 76 90 88 37 131 153 154 177 265 5,9 1526 Stordal 11 10 40 37 39 0 25 24 31 31 70 7,1 1528 Sykkylven 28 72 75 75 93 71 203 284 288 313 406 5,4 1529 Skodje 19 21 60 54 61 38 42 97 103 92 153 4,2 1531 Sula 41 64 87 81 90 36 94 168 157 186 276 3,7 1532 Giske 43 73 80 77 80 93 68 135 142 138 218 3,3 1534 Haram 64 97 111 114 126 51 192 297 304 344 470 5,5 1535 Vestnes 60 78 73 83 84 14 38 87 91 124 208 3,2 1539 Rauma 72 92 104 129 133 39 35 72 84 97 230 3,1 1543 Nesset 19 22 27 26 26 12 29 40 44 39 65 2,1 1545 Midsund 6 18 18 13 16 3 13 61 69 83 99 5,2 1546 Sandøy 13 14 26 20 22 3 3 21 26 47 69 5,4 1547 Aukra 11 22 36 36 32 15 64 86 110 109 141 4,5 1548 Fræna 35 56 70 73 91 38 106 149 167 181 272 3,0 1551 Eide 8 16 22 24 25 21 80 68 63 74 99 2,9 1554 Averøy 34 45 69 72 79 28 55 80 93 107 186 3,5 1556 Frei 56 56 64 71 90 31 40 87 106 107 197 3,6 1557 Gjemnes 10 22 19 21 24 26 30 74 82 76 100 3,8 1560 Tingvoll 16 44 56 56 83 107 118 99 99 101 184 6,0 1563 Sunndal 48 40 45 48 60 147 164 272 266 267 327 4,5 1566 Surnadal 24 45 33 36 44 50 61 58 55 64 108 1,8 1567 Rindal 3 3 3 3 3 0 3 4 7 4 7 0,3 1569 Aure (t.o.m. 2005) 16 59 27 9 16 26 1571 Halsa 8 11 10 10 5 8 6 20 25 23 28 1,7 1572 Tustna (t.o.m. 2005) 7 5 6 3 3 7 1573 Smøla 11 26 28 24 35 6 16 14 17 20 55 2,5 1576 Aure 0 0 0 33 36 0 0 0 33 34 70 2,0 Møre og Romsdal 1 672 2 506 2 815 2 906 3 175 1 831 4 300 6 371 6 687 7 383 10 558 4,3 Landet 77 965 96 120 99 337 101 400 105 468 90 333 186 367 265 644 285 299 309 850 415 318 8,9 * Personar som verken har foreldre eller besteforeldre som er født i Norge Afrika 9 % Øst-Europa 24 % Få innvandrarar 13

FOLKEHELSE Fleire mottek tenester frå heimesjukepleien I 2006 var 9 350 personar i aldersgruppa 67 år og eldre i Møre og Romsdal brukara av heimeteneste eller var buande på institusjon. Dette tilsvarar 26 % av befolkninga i denne aldersgruppa, noko som er det same som landsgjennomsnittet. Figuren visar kor stor del av befolkninga i ulike aldersgrupper som enten budde på institusjon eller nytta heime tenester. Blant personar 67 74 år hadde 7 % heimeteneste eller budde på institusjon, mens tilsvarande andel blant dei eldste (90 år og eldre) var 88 %. I aldersgruppa 80 år og eldre hadde 52 % heimeteneste eller budde på institusjon. Som i landet elles har talet på dei som mottek heimetenester i Møre og Romsdal økt dei siste åra og det har skjedd store endringar i typen heimetenester som brukast. Mottakarar av heimetenester omfattar både dei som mottek heimesjukepleie, praktisk bistand, og dei som mottek både heimetenester og praktisk bistand. Mens det i 1994 var mange fleire mottakarar av berre praktisk bistand som av berre heimesjukepleie, er det i 2006 motsatt. Årsaker til dette kan være at mottakarane må betale for praktisk bistand for tenesta, i motsetning til heimesjukepleien som vart gratis frå 1998. Figur 2.1 Relativ andel av eldre i Møre og Romsdal som budde i institusjon eller nytta heimeteneste i 2006 100 Figur 2.2 80 60 40 20 0 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 67-74 år 1994 1995 75-79 år 80-84 år 85-89 år 90 år og over Heimeteneste Buande i institusjon Mottakarar av heimetenester i Møre og Romsdal 1994 2006 Heimetenester i alt Berre praktisk bistand 1996 1997 1998 1999 2000 67 år og over 80 år og over Berre heimesjukepleie Både praktisk bistand og heimesjukepleie 2001 2002 2003 2004 2005 kjelde: SSB kjelde: Kommunehelseprofiler 2006 14 Auk e i andelen som mottek heimetenester

Skulefrukt Abonnementsordning på frukt og grønsaker (Skulefrukt) har vore eit tilbod til alle landets grunnskolar sidan 2004. Tal frå vårsemesteret 2007 visar at 57 % av grunnskulane i Møre og Romsdal deltok i ordninga noko som er den nest største andelen i landet etter Nordland fylke. Ein tredjedel av elevane ved desse skolane deltok og dette representerer 19 % av alle elevane i fylket. Frå hausten 2007 blir det to hovudordningar for å få frukt eller grønsaker på skulen. Den eine ordninga er å abonnere på skulefrukt som gjelder elevar ved reine barneskolar (skuler med klasse 1 7). Den andre ordninga er elevar som får gratis frukt og grønt som gjeld for ungdomskolar (skolar med klasse 8 10) og kombinerte skolar (skolar med klasse 1-10). Færre røyker til dagleg Omfanget av daglegrøyking blant befolkninga i Møre og Romsdal går stadig ned, mens av-og-til røyking er like vanleg som før. Denne trenden er i samsvar med utviklinga elles i landet. Tal frå 2006 visar at 25 % av kvinnene og 27 % av mennene i fylket røyker til dagleg, noko som er ein reduksjon på respektive 5 % og 6 % frå 1999. Tabell 2.1 Andel mottakarar av skulefrukt vårsemesteret 2007 kjelde: Skulefrukt.no Andel skolar som deltar Andel elevar i fylket som deltar Andel elevar ved skulefruktskuler som deltar Nordland 58 % 26 % 39 % Møre og Romsdal 57 % 19 % 32 % Buskerud 56 % 27 % 46 % Finnmark 54 % 23 % 37 % Hedmark 54 % 20 % 37 % Hordaland 54 % 15 % 30 % Sogn og Fjordane 52 % 31 % 49 % Telemark 51 % 28 % 48 % Sør-Trøndelag 48 % 17 % 39 % Vest-Agder 45 % 7 % 14 % Aust-Agder 44 % 14 % 31 % Oslo 44 % 14 % 26 % Rogaland 44 % 10 % 23 % Østfold 44 % 8 % 39 % Oppland 42 % 13 % 29 % Vestfold 36 % 10 % 28 % Akershus 36 % 9 % 22 % Troms 35 % 10 % 32 % Nord-Trøndelag 27 % 8 % 26 % Landet 47 % 15 % 31 % Figur 2.3 40 35 30 25 20 Andel i Møre og Romsdal som røyker til dagleg og av og til etter kjønn Daglegrøykarar kvinner Daglegrøykarar menn Av og til røykarar kvinner Av og til røykarar menn kjelde: Kommunehelseprofiler Andelen røykara i Møre og Romsdal i 2006 er omtrent på landsgjennomsnittet, men tala visar at det er store forskjellar i røykevanane mellom fylka. Høgast andel røykare er det i Finnmark og Østfold kor 32 % røykte i 2006, mens det var færrast røykare i Oslo og Akershus med 22 % røykjare. 15 10 5 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 For å dempe utslaga av tilfeldige svingingar i datamaterialet blir det nytta treårig glidande gjennomsnitt. For 2006 visast gjennomsnitt av 2005 og 2006. Møre og Romsdal over landsgjennomsnittet for skulefruktordninga 15

Levekår Indeksen er rangert i 10 der verdien 1 inneberer at kommunen tilhøyrer dei 10 prosent med lavast verdi på indikatoren osv., verdien 10 er høgaste verdi Innhald i indexen: Sosialhjelpstilfelle 16 år og over Dødlegheit Uførepensjonistar 16-49 år Attføringspengetilfelle Voldskriminalitet Registrert arbeidsledige og deltakarar på arbeidsmarkedstiltak Overgangsstønad Lav utdanning. Andel med barne og ungdomsskulenivå som høgaste fullførte utdanning i aldersgruppa 30-39 år Figur 2.2 Indeks for levekårsproblemer og delindekser for enkeltindikatorer Indeks 2000 Indeks 2007 Sosialhjelp Dødelighet Kommune 1502 Molde 4,6 3,7 4 2 3 4 2 7 3 1503 Kristiansund 9,3 8,2 9 8 7 9 6 10 5 1504 Ålesund 5,4 5,2 6 3 2 6 8 6 4 1511 Vanylven 2,9 4,3 2 1 3 8 9 3 9 1514 Sande 2,1 2,7 3 3 5 2 1 2 8 1515 Herøy 3,4 4,2 3 2 3 7 4 6 3 1516 Ulstein 3,4 3,0 3 1 4 4 3 3 2 1517 Hareid 5,1 5,2 5 2 2 8 5 9 5 1519 Volda 4,7 3,8 2 2 4 7 3 5 3 1520 Ørsta 5,1 4,0 4 1 2 9 4 4 5 1523 Ørskog 4,7 2,8 2 1 4 7 1 2 3 1524 Norddal 2,1 2,7 3 5 1 1 2 4 6 1525 Stranda 1,3 1,3 1 1 1 1 1 3 3 1526 Stordal 1,4 3,0 2 1 1 3 3 8 2 1528 Sykkylven 2,4 2,3 2 1 5 1 1 4 8 1529 Skodje 3,3 5,3 5 3 4 5 6 9 8 1531 Sula 3,9 3,0 2 1 3 6 3 3 2 1532 Giske 2,3 2,2 1 2 1 3 2 4 7 1534 Haram 1,7 3,0 2 2 2 3 3 6 6 1535 Vestnes 5,6 4,3 2 2 6 5 2 9 7 1539 Rauma 4,7 4,2 4 3 3 7 4 4 6 1543 Nesset 2,3 4,8 6 6 2 3 6 6 10 1545 Midsund 2,1 4,3 5 4 6 5 4 2 7 1546 Sandøy 1,6 1,5 2 2 1 1 2 1 2 1547 Aukra 2,7 2,2 1 1 2 2 1 6 5 1548 Fræna 5,1 4,7 5 2 4 6 2 9 8 1551 Eide 3,9 6,7 8 5 4 9 4 10 4 1554 Averøy 5,9 5,3 2 6 5 8 4 7 8 1556 Frei 6,9 5,8 3 5 5 7 6 9 8 1557 Gjemnes 2,9 4,5 6 3 2 6 8 2 8 1560 Tingvoll 4,3 4,3 4 5 8 2 2 5 6 1563 Sunndal 4,6 4,8 6 4 6 2 5 6 3 1566 Surnadal 5,1 4,0 3 5 5 2 2 7 5 1567 Rindal 2,3 2,5 1 2 2 4 4 2 8 1571 Halsa 4,1 6,2 7 4 9 4 7 6 6 1573 Smøla 5,6 6,8 6 7 4 6 8 10 7 1576 Aure 5,6 5,0 3 8 4 5 4 6 4 Uføretrygd Attføringspenger Arbeidsledige Overgangsstønad kjelde: SSB Lav utdanning 16

Auke i utslepp av klimagassar I perioden 1991-2005 auka utsleppa av klimagassar med om lag 13 % i Noreg. For Møre og Romsdal er auken vesentleg større, om lag 60 %, noko som er den største auken av alle fylka i ladet. Ser vi derimot på utslepp i høve til folketal, ligg Møre og Romsdal ved utgangen av 2005 litt over landsgjennomsnittet. Vårt fylke står for 6 % av samla utslepp i Noreg, og fordelt på kvar innbyggar gir dette om lag 9 000 tonn CO 2 ekvivalentar. Figur 3.1 1991 2005 Historiske utslipp 1991 og 2005, Møre og Romsdal kjelde: SSB/SFT Prosessutslepp Mobil forbrenning Stasjonær forbrenning KLIMA Både når det gjeld endringar i utslepp, og utslepp pr. innbyggar, ser vi ein klar samanheng med utviklinga i industrien. Område med lite industri har og låge utslepp, og område med ei svak industriutvikling har låg vekst, eller nedgang i utslepp av klimagassar. Industrien største utsleppskjelde i Møre og Romsdal Industrien er kjelde til om lag 40 % av utsleppa i Møre og Romsdal, mens den på landsbasis står for under 30 %. Både på landsbasis og i Møre og Romsdal er auken i utslepp størst i industrien. I vårt fylke er det tradisjonell industri som står for auke, som utgjer meir enn ei tredobling i perioden 1991 2005. På landsbasis er det utslepp frå olje- og gassutvinning samt prosessutslepp frå petroleumsindustrien som viser størst auke. Utsleppa frå privat hushald og landbruk har gått ned i Møre og Romsdal dei siste 15 år sjølv om det har vore ein auke på desse områda på landsbasis. Den same perioden har utslepp frå lette køyretøy auka med om lag 26 % og frå tunge køyretøy med om lag 50 %. Auken i utslepp frå transport har vore høgare i vårt fylke enn i resten av landet. Tabell 3.1 0 500 000 1 000 000 1 500 000 2 000 000 2 500 000 Utslepp av klimagassar i alt i 1000 tonn CO 2 - ekvivalentar Landet Møre og Romsdal Relativ endring - Landet kjelde: SSB/SFT Relativ endring - Møre og Romsdal 1991 2005 1991 2005 1991 2005 1991 2005 I alt 31 167 35 260 1 299 2 091 13,1 60,9 Stasjonær forbrenning 7 136 7 959 160 513 11,5 220,6 Olje- og gassutv. (stasj.) 342 1 294 0 0 Industri og bergv. (stasj.) 4 439 4 683 81 437 Andre næringar (stasj.) 977 976 35 35 Private hushald 1 266 824 35 24 Forbrenning av avfall og deponigass 112 182 9 17 Mobil forbrenning 9 446 12 048 486 623 27,5 28,2 Lette køyrety og motorsyklar 5 815 7 181 261 321 Lette køyrety: bensin 5 225 4 730 238 213 Lette køyretøy: diesel etc. 571 2 382 23 107 Motorsykkel - moped 19 69 0 1 Tunge køyrety 1 774 2 547 78 118 Tunge køyrety: bensin 9 28 0 0 Tunge køyrety: diesel etc. 1 765 2 519 78 118 Skip og båtar 278 347 52 65 Innanriks luftfart 146 184 8 9 Anna (mob.) 1 433 1 789 87 110 Prosessutslepp 14 585 15 253 653 955 4,6 46,2 Olje- og gassutv. (pros.) 92 93 0 0 Industri og bergv. (pros.) 8 083 9 373 220 576 Landbruk 4 463 4 337 358 315 Avfallsdeponigass 1 668 1 159 63 56 Anna (pros.) 279 291 12 8 Reduksjon i utslepp frå privat hushald og landbruk 17

18 BARNEHAGE Auka barnehagedekking I Møre og Romsdal var barnehagedekkinga for aldersgruppa 0 5 år på nærare 70 % ved inngangen til 2007. Dette er ei auke på over 10 prosentpoeng samanlikna med 2004. I alle kommunane, med unntak av Tingvoll og Midsund, er det ein relativ auke i barnehagedekkinga i fylket frå 2004 til 2007. I 22 kommunar er barnehagedekkinga for denne aldersgruppa lik eller større enn fylkesgjennomsnittet i 2007. Til samanlikning var barnehagedekkinga lik eller større fylkesgjennomsnittet i 24 kommunar i 2004. Andelen barn i kommunane varierar frå år til år. I absolutte tall finn vi ei auke i andelen barn i 11 kommunar i fylket frå 2004 til 2007. I to kommunar er det ingen endringar frå 2004 (Sula og Sandøy), medan 24 kommunar har færre barn i aldersgruppa 0 5 år i 2007 enn med i 2004. Auken i barnehagedekkinga vil derfor i ein viss grad kunne forklarast med ein reduksjon i antal barn i den enkelte kommune. Tabellen viser at det er store variasjonar i den relative auken i andelen barn i dei kommunane som har hatt vekst frå 2004 til 2007. Tabellen syner at i vekstkommunane aukar også barnehagedekkinga, med unntak av Midsund kommune. Her har andelen barn i aldersgruppa 0 5 auka med 3 prosentpoeng frå 2004 til 2007. I same periode er barnehagedekkinga redusert med 3 prosentpoeng. Tabell 4.1 Barnehagedekking i Møre og Romsdal 2004 2007 kjelde: Utdanningsavdelinga/SSB Barnehagedekking Antall barn i komm. 2004 2007 andel 04 andel 07 endr % endr abs tal endr rel tal Molde 66 74 8-73 -4 Kristiansund 61 76 15-60 -5 Ålesund 51 64 13-6 0 Vanylven 57 77 20-83 -31 Sande 58 72 14-30 -16 Herøy 53 67 14-46 -7 Ulstein 65 83 18-44 -7 Hareid 58 59 1 1 0 Volda 76 78 2-18 -3 Ørsta 63 74 11-42 -5 Ørskog 63 71 8 2 1 Norddal 68 75 7-26 -17 Stranda 67 78 11-66 -18 Stordal 64 91 27 8 10 Sykkylven 52 68 16-67 -10 Skodje 60 63 3-35 -12 Sula 62 68 6 0 0 Giske 42 64 22 7 1 Haram 60 71 11-72 -11 Vestnes 57 65 8-6 -1 Rauma 54 69 15 14 3 Nesset 49 63 14-54 -22 Midsund 68 65-3 5 3 Sandøy 69 73 4 0 0 Aukra 52 64 12 26 11 Fræna 45 59 14 8 1 Eide 50 60 10 20 7 Averøy 46 66 20 9 2 Frei 53 65 12-23 -5 Gjemnes 58 69 11 27 14 Tingvoll 77 75-2 -15-7 Sunndal 66 74 8-29 -6 Surnadal 67 72 5-77 -17 Rindal 71 77 6-17 -11 Halsa 64 71 7-16 -15 Smøla 59 75 16-13 -10 Aure 66 71 5-57 -23 Møre og Romsdal 58 69 11-848 -5

Fleire vel yrkesfag i vidaregåande skule I 2005/2006 var det 10 243 elevar i den vidaregående skulen i Møre og Romsdal. Av desse gjekk 49,6 % på yrkesfagleg studieretning. Talet på elevar i yrkesfaglege studiar har auka med 26 % sidan 2001/2002, mens talet på elever på allmennfag har gått ned med 1 %. Totalt har talet på elevar i dei vidaregåande skolane i fylket auka med 11 % frå 2001/2002 til 2005/2006. På landsbasis har elevtalet i vidaregåande skule auke med 14 % i same periode, også der har den meste av aukinga vore på yrkesfagleg studieretning. Fleire søkarar og studentar ved høgskolane Tal for 2006 visar at det var 1091 fleire som studerte ved høgskolane i fylket samanlikna med 2001, noko som utgjer 21 % auke. Søkartala i same perioden har auka med 11 % og det er Høgskulen i Ålesund som har hatt den største aukinga i tal søkarar og talet på studentar. Likevel er det framleis Høgskulen i Volda som har flest søkarar og flest studentar av dei tre høgskolane i fylket. Utviklinga nasjonalt viser at det er fleire studentar ved høgskulane, mens det har vore ei nedgang i talet på studentar ved universiteta og dei vitskapelege høgskulane. I dei siste ti åra har andelen kvinner som studerar ved høgskolane i fylket auka. I 1996 var 58 % av studentane i fylket kvinner, mens andelen no er 64 %. Tabell 5.1 Fordelingen av elever på studieretninger og nivåer i videregående opplæring, tal for alle år Grkurs Allmennfaglig Grkurs Yrkesfaglig Videreg kurs 1 Allmennfaglig Viderg kurs 1 Yrkesfaglig Skuleår 2001-2002 1 613 2 059 1 619 1 560 1 979 425 9 255 5 211 4 044 2002-2003 1 552 2 217 1 429 1 759 2 114 391 9 462 5 095 4 367 2003-2004 1 546 2 326 1 388 1 899 2 119 681 9 959 5 053 4 906 2004-2005 1 582 2 401 1 347 2 045 2 081 568 10 024 5 010 5 014 2005-2006 1 647 2 489 1 498 2 095 2 017 497 10 243 5 162 5 081 Endring 01-06 34 430-121 535 38 72 988-49 1 037 % Endring 01-06 2 % 21 % -7 % 34 % 2 % 17 % 11 % -1 % 26 % Tabell 5.2 Søkartal høgskolane i Møre og Romsdal 2001-2006 * 2001 2002 2003 2004 2005 2006 % endring 01-06 Høgskulen i Molde 3 595 4 428 3 368 4 325 4 341 4 320 20 % Høgskulen i Volda 9 615 10 694 9 964 9 607 10 051 9 741 1 % Høgskulen i Ålesund 3 539 3 719 4 188 3 915 3 685 4 555 29 % Alle høgskolar Møre og Romsdal 16 749 18 841 17 520 17 847 18 077 18 616 11 % Alle statlege høgskolar 267 530 289 014 298 339 302 482 281 926 278 478 4 % * Omfattar ikkje søknadar på doktorgradsnivå Tabell 5.3 Videreg kurs 2 Allmennfaglig Videreg kurs 2 Yrkesfaglig Tal studentar i Møre og Romsdal 2001-2006 I alt kjelde: Utdanningsdirektoratet 2001 2002 2003 2004 2005 2006 % endring 01-06 Høgskulen i Molde 1 460 1 378 1 434 1 685 1 527 1 730 18 % Høgskulen i Volda 2 581 2 748 2 797 2 826 3 082 2 762 7 % Høgskulen i Ålesund 1 224 1 351 1 452 1 546 1 869 1 864 52 % Sum 5 265 5 477 5 683 6 057 6 478 6 356 21 % I alt allmennfag I alt yrkesfag kjelde: NSD database for statistikk om høgare utdanning kjelde: SSB UTDANNING Stor auk e i talet på elevar som vel yrkesfag i vidaregåande skule 19

20 1 av 5 har høgare utdanning Kvar 5 person over 16 år har utdanning på høgskule- eller universitetsnivå i Møre og Romsdal. Dette er ein noko lågare andel enn i landet elles, kor kvar 4 person har ei slik utdanning. Andelen med høgare utdanning er størst i Volda, Molde og Ålesund. Andelen her er høgare enn landsgjennomsnittet på 25 %. I 10 kommunar er andelen i befolkninga med høgare utdanning lik eller større enn fylkesgjennomsnittet. Andelen i befolkninga som har ei utdanning lik grunnskuleeller vidaregåande nivå, er i Møre og Romsdal på 80 %, eller 4 av 5 personar. Til samanlikning er denne andelen på 75 % i landet elles. I 31 kommunar er andelen i befolkninga med lågare utdanning lik eller større enn fylkesgjennomsnittet, medan 34 kommunar har ein høgare andel enn landsgjennomsnittet. Blant desse finn vi m.a. kommunane Kristiansund, Volda, Ulstein, Sunndal og Surnadal som er regionsenter i sitt omland. Ei av forklaringane på at ein stor andel av befolkninga i Møre og Romsdal har lågare utdanning, kan vere næringsstrukturen i fylket. Ein høg andel av dei sysselsette er tilsett i primær- og sekundærnæringar, t.d. som fagarbeidarar i industrien. Ser vi på sysselsette etter arbeidsstad, viser tabellen at 73 % av alle sysselsette i Møre og Romsdal har lågare utdanning. * Ikke medregnet personer med uoppgitt eller ingen fullført utdanning. ** Inkludert nivået «Påbygging til videregående utdanning» som omfatter utdanninger som bygger på videregående skule, men som ikke er godkjent som høyere utdanning. Tabell 5.4 Utdanningsnivå i befolkninga i kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet i 2006 I alt Grunnskulenivå Personer Videregåendeskulenivå** Prosent* Bostedskommune 1502 Molde 19 428 5 141 8 236 5 611 440 27,1 43,4 29,6 1503 Kristiansund 14 104 4 466 6 370 2 775 493 32,8 46,8 20,4 1504 Ålesund 32 640 9 115 14 377 8 191 957 28,8 45,4 25,9 1511 Vanylven 2 885 1 037 1 419 393 36 36,4 49,8 13,8 1514 Sande 2 049 819 920 264 46 40,9 45,9 13,2 1515 Herøy 6 576 2 438 3 069 930 139 37,9 47,7 14,4 1516 Ulstein 5 133 1 349 2 431 1 209 144 27 48,7 24,2 1517 Hareid 3 652 1 268 1 731 574 79 35,5 48,4 16,1 1519 Volda 6 558 1 661 2 822 1 929 146 25,9 44 30,1 1520 Ørsta 8 128 2 656 3 761 1 569 142 33,3 47,1 19,6 1523 Ørskog 1 690 445 802 382 61 27,3 49,2 23,4 1524 Norddal 1 442 477 699 225 41 34 49,9 16,1 1525 Stranda 3 594 1 240 1 694 543 117 35,7 48,7 15,6 1526 Stordal 778 279 350 110 39 37,8 47,4 14,9 1528 Sykkylven 5 878 2 099 2 591 996 192 36,9 45,6 17,5 1529 Skodje 2 822 915 1 288 538 81 33,4 47 19,6 1531 Sula 5 862 2 011 2 627 1 085 139 35,1 45,9 19 1532 Giske 5 080 1 727 2 381 885 87 34,6 47,7 17,7 1534 Haram 6 840 2 318 3 292 1 052 178 34,8 49,4 15,8 1535 Vestnes 5 070 1 889 2 270 718 193 38,7 46,5 14,7 1539 Rauma 5 902 2 163 2 738 886 115 37,4 47,3 15,3 1543 Nesset 2 474 927 1 199 308 40 38,1 49,3 12,7 1545 Midsund 1 503 575 691 190 47 39,5 47,5 13 1546 Sandøy 1 043 361 518 132 32 35,7 51,2 13,1 1547 Aukra 2 437 886 1 026 466 59 37,3 43,1 19,6 1548 Fræna 7 154 2 891 3 132 989 142 41,2 44,7 14,1 1551 Eide 2 582 998 1 142 392 50 39,4 45,1 15,5 1554 Averøy 4 251 1 540 1 980 632 99 37,1 47,7 15,2 1556 Frei 4 111 1 350 1 889 785 87 33,5 46,9 19,5 1557 Gjemnes 2 132 714 1 023 344 51 34,3 49,2 16,5 1560 Tingvoll 2 508 749 1 233 449 77 30,8 50,7 18,5 1563 Sunndal 5 938 1 823 2 913 1 049 153 31,5 50,4 18,1 1566 Surnadal 4 827 1 661 2 351 753 62 34,9 49,3 15,8 1567 Rindal 1 633 581 812 234 6 35,7 49,9 14,4 1571 Halsa 1 406 494 686 205 21 35,7 49,5 14,8 1573 Smøla 1 800 762 787 218 33 43,1 44,5 12,3 1576 Aure 2 882 1 035 1 389 412 46 36,5 49 14,5 Møre og Romsdal 194 792 62 860 88 639 38 423 4 870 34,8 45,5 19,7 Landet 3 716 610 1 118 834 1 552 069 907 408 138 299 31,3 43,4 25,4 Universitets- og høgskulenivå Uoppgitt/ingen utdanning Grunnskulenivå Videregåendeskulenivå** kjelde: SSB Universitets- og høgskulenivå

Høg og aukande sysselsetting i Møre og Romsdal Sysselsettinga i Møre og Romsdal aukar. I andel av befolkninga er sysselsettinga på nærare 72 %. Berre Akershus og Sogn og Fjordane har høgare andel enn Møre og Romsdal. Møre og Romsdal peikar seg også ut med at andelen sysselsette i aldersgruppa 15 19, 25 39 og 55 66 er klart høgare i Møre og Romsdal enn i dei andre fylka, med unntak av Sogn og Fjordane. Av dei sysselsette i Møre og Romsdal er 35 % sysselsett i offentleg forvaltning og anna tenesteyting, 19 % er sysselsett i industri og bergverksdrift og 16 % i varehandel, hotell- og restaurantverksemd. Talmaterialet viser at i Volda er 52 % av dei sysselsette etter arbeidsstad sysselsett i offentleg forvaltning og anna tenesteyting. Andelen sysselsette i industri er klart høgast i Stordal (48 %) og i Ålesund er heile 23 % sysselsett i varehandel, hotell- og restaurantverksemda. Nesset er den kommunen i fylket som har høgast sysselsetting innan jordbruk, skogbruk og fiske, og Kristiansund er den kommunen i Møre og Romsdal som har klart flest sysselsett i høve til utvinning av råolje og naturgass, sjølv om knappe 1 % av dei som har sin arbeidsplass i Kristiansund arbeider innanfor denne næringa. Nærare 71 % av dei sysselsette i Møre og Romsdal arbeider innanfor privat sektor og offentlege føretak, 20 % i kommunal forvalting, 2 % i fylkeskommunal forvalting og 8 % i statleg forvalting. Dette er om lag som i landet elles. I 17 av fylkes kommunar er andelen sysselsette i privat sektor og offentlege føretak over 70 %. Høgast er andelen i Sykkylven. Den kommunale forvaltninga er ein viktig arbeidsgje- Tabell 6.1 Sysselsette personar etter arbeidsstad, kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet i 2006 Tal Alle sektorer Statlig forvaltning Fylkeskommunal forvaltning Andel Kommunal forvaltning kjelde: SSB/Panda Privat sektor og offentlige foretak 1502 Molde 15 299 17,3 3,7 13,6 65,4 1503 Kristiansund 9 701 11,0 3,1 17,2 68,7 1504 Ålesund 24 369 14,1 2,3 12,8 70,8 1511 Vanylven 1 456 1,4 1,2 28,7 68,8 1514 Sande 1 153 3,4 0,3 28,5 67,8 1515 Herøy 3 668 0,7 2,1 21,7 75,5 1516 Ulstein 4 075 2,1 2,5 14,8 80,6 1517 Hareid 2 020 0,4 0,3 21,6 77,7 1519 Volda 4 014 23,2 2,4 19,6 54,8 1520 Ørsta 4 491 2,6 2,0 22,6 72,7 1523 Ørskog 895 5,5 4,9 31,7 57,9 1524 Norddal 878 1,3 0,1 32,1 66,5 1525 Stranda 2 393 1,8 2,0 18,3 77,9 1526 Stordal 625 0,0 0,0 20,3 79,7 1528 Sykkylven 3 970 0,7 1,7 16,4 81,1 1529 Skodje 1 092 0,7 0,0 30,5 68,8 1531 Sula 2 563 1,0 0,2 25,6 73,2 1532 Giske 2 318 1,6 0,2 25,1 73,1 1534 Haram 4 124 0,8 1,3 19,0 78,8 1535 Vestnes 2 851 3,1 2,2 31,4 63,3 1539 Rauma 3 444 2,3 1,4 19,4 77,0 1543 Nesset 1 185 1,2 0,2 28,6 70,0 1545 Midsund 780 0,6 0,4 34,2 64,7 1546 Sandøy 631 1,0 0,3 30,1 68,6 1547 Aukra 1 389 1,3 1,2 26,3 71,2 1548 Fræna 3 519 3,0 2,7 24,2 70,0 1551 Eide 1 403 2,5 0,1 24,7 72,8 1554 Averøy 2 082 1,3 0,2 23,9 74,5 1556 Frei 1 122 1,3 0,0 35,3 63,4 1557 Gjemnes 815 1,7 0,1 33,1 65,0 1560 Tingvoll 1 080 7,2 3,2 33,8 55,7 1563 Sunndal 3 978 1,0 1,6 22,6 74,8 1566 Surnadal 2 766 1,7 1,9 27,0 69,3 1567 Rindal 916 0,5 0,4 27,5 71,5 1571 Halsa 735 1,6 0,1 30,9 67,3 1573 Smøla 938 1,2 0,2 29,5 69,1 1576 Aure 1 529 3,7 0,1 29,0 67,2 Møre og Romsdal 120 267 7,7 2,0 19,7 70,6 Landet 2 389 000 10,7 1,8 17,2 70,4 SYSSELSETTING Møre og Romsdal har den tredje høgaste yrkesdeltak inga i landet 21

22 var i Møre og Romsdal. Den høgaste andelen sysselsette i kommunalforvaltninga finn vi i Frei kommune. Blant bykommunane er sysselsettinga i kommunal forvaltning låg, men lågast andel finn vi i Ålesund, Molde og Ulstein. Figur 6.1 Prosentvis vekst i sysselsettinga 1996 2006 kjelde: SSB/Panda Høgast sysselsetting innanfor den fylkeskommunale forvaltninga finn vi i Ørskog. I 12 kommunar er sysselsettinga i fylkeskommunal forvaltning lik eller høgare enn fylkesgjennomsnittet. Den statlege forvaltninga er ein viktig arbeidsplass i fire kommunar i fylket, - Volda og bykommunane. I desse kommunane er, med unntak av Kristiansund, andelen sysselsette høgare i den statlege enn i den kommunale forvaltninga. Ved tredje kvartal 2007 var det registrert 10 049 bedrifter i Møre og Romsdal. Desse utgjer til saman 6 % av alle bedriftene i Noreg. Av bedriftene i Møre og Romsdal hadde halvparten 1 4 tilsette, og 1 % hadde 100 eller fleire tilsette. I høve til føretak, viser talmateriale at knappe 4 % av nyetableringane i Noreg (2006) skjedde i Møre og Romsdal. Nyetableringar etter kommune og absolutte tal viser at Ålesund, Molde og Kristiansund ligg på topp i høve til nyetableringar dette året. Etableringsgraden i kommunane var samtidig størst i Frei, tett følgt av Giske, Sykkylven og Vanylven. *Sande Vekst større enn 20% Vekst mellom 10% og 20% Vekst mindre enn 10% Nedgang Ørsta Sandøy Aukra Midsund Stranda Fræna Eide Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Kr.sund Averøy Norddal Frei Rauma Smøla Gjemnes Tingvoll Nesset Aure** Halsa Surnadal Sunndal Rindal Om vi ser på tal føretak i kommunane, er det dei tre bykommunane som toppar statistikken i høve til tal føretak i 2006. Føretak etter folketal viser at det er Stordal og Norddal som har flest føretak per 1 000 innbyggjar. Overlevingsgraden til føretaka synes å vere størst i Skodje, Ørskog og Gjemnes. Vanylven Volda *)Deler av Sande kommune over til Vanylven kommune 01.01.02 **) 1. jan. 2006 blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune