KYSTHOSPITALET I HAGEVIK Denne faldaren inneheld informasjon l pasientar som skal få totalprotese i kne. Sjå i llegg faldar med generell informasjon om innlegging på sjukehuset. Side 1
TOTALPROTESE I KNE Kneprotese blir se inn e er stor slitasje på leddbrusken i kneet. Vanlegvis finn ein ingen årsak l slitasjen, men i nokre lfelle kan det skuldast dlegare skadar, leddgikt eller andre leddsjukdommar. Ein kneprotese blir først se inn e er at ein har prøvd ikkje-opera v behandling (betennelsesdempande medisinar, fysioterapi, vektreduksjon og endra ak vitet) over d utan lfredss llande effekt. SYMPTOM Når brusken i kneet blir sliten ned l beinet, misser kneet si naturlege glideflate, og det kan gje smerter i kneet. Smerter ved belastning og av og l i kvile og om na a - er den vik gaste grunnen l operasjon. Aukande feils lling, svikt i leddet, s vare ledd og redusert bevegelegheit er lleggsfaktorar. DIAGNOSTIKK I llegg l symptoma er røntgenbilde nødvendig for å bestemma diagnose og å planlegga inngrepet. Side 2
Når du kjem l undersøking på poliklinikken, vil kirurgen rekvirera nødvendige røntgenbilde og undersøka kneet di. FØR OPERASJONEN Når operasjonsdatoen er bestemt, bør du ta kontakt med ein fysioterapeut på heimplassen din for å planlegga opptrening e er operasjonen. Det er vik g å koma i gang så raskt som råd e er utskriving frå sjukehuset. OM OPERASJONEN Operasjonen blir u ørt i spinalbedøving og i llegg får du sovemedisin e er behov. Kneprotese Vi brukar ei støypt (sementert) totalprotese med godt dokumentert lang dsresultat. Det er eit kuns g ledd av metall og plast. Metalldelane blir sementert fast på lår- og leggbeinet, og mellom desse er det ein plastmenisk. Du vil få eit arr som går midt over kneet i lengderetninga. Haldbarheit/resultat Ifølge Nasjonalt Register for Leddproteser vil over 90 % av totalprotesene framleis si a inne e er 15 år. Plastslitasje må påreknast over d, særleg hos yngre og fysisk ak ve personar og risikoen for ein ny operasjon er dobla ved alder under 60 år i forhold l dei over 60. Side 3 Dei aller fleste pasientane får eit smertefri og godt
fungerande kne e er operasjonen, men opp l 20 % kan oppleva å ikkje bli heilt nøgde med resultatet. Viktig med trening Ein del pasientar klarar ikkje heilt å venna seg l det kuns ge leddet. Det er vik g å vera klar over at kneet vanlegvis blir s vare enn det var før operasjonen. Det er vik g å trena bevegelegheit e er operasjonen, slik at du oppnår full strekk i kneet og så god bøy som mogeleg, helst over 90 grader. Det vil le a ak vitetar som f.eks. trappegang. Har du trent li på førehand, både bevegelegheit og styrke, kan det le a opptreninga e erpå. Når blir smertene borte? Dei aller fleste pasientane får eit smertefri og godt fungerande kne e er operasjonen. De e er fordi ein ernar dei øydelagde/slitne delane av kneleddet. Ein får ein ny leddflate som gjer at ein kan belasta kneet utan dei slitasjesmertene ein hadde dlegare. Det er likevel ikkje alle som blir heilt smertefrie e er ein slik operasjon, men smertene minkar som regel i løpet av det første året e er operasjonen. KOMPLIKASJONAR Dei vanlegaste komplikasjonane er ls vning/redusert bevegelegheit og smerter. Meir alvorlege komplikasjonar er blodpropp, infeksjon, sårkomplikasjonar, skade på nerver eller blodkar og brotdskader. Operasjonen Totalprotese medfører i kne noko blødning, Side men 4 det er sjeldan behov for blod-
overføring. Infeksjon blir førebygd med at du får an bio ka under og e er operasjonen i llegg l at det er an bio ka i sementen som protesen blir støypt fast med. Ved ein eventuell infeksjon inn l protesen, må denne ernast, ein må ha langvarig an bio ka og ein må vera sikker på at kneet er fri for bakteriar før ein ny protese kan setjast inn. Blodpropp blir førebygd med daglege injeksjonar med blodfortynnande medikament (Fragmin) i 10 dagar i llegg l stø estrømpar l utreisedag. Det vik gaste er likevel å halde seg i ak vitet og bruka muskulaturen. KVA SKJER ETTER OPERASJONEN Vanlegvis er sjukehusopphaldet på 3-4 dager, med dagleg trening og ak vitet. Eigeninnsats er avgjerande for eit vellukka resultat. Tidleg mobilisering Sjølv om det kan vera mest behageleg å ligga l sengs e er operasjonen, er det vik g å koma seg raskt på beina og røra på seg for å unngå å s vna l. Ein kan dleg koma i gang med gåtrening med preikestol og krykker. Elles vil hovudvekta i treninga ligga på å få l full strekk i kneet og så god bøy som mogeleg. I llegg er det vik g å trena opp styrken i muskulaturen igjen e er operasjonen slik at kneet blir så sterkt og stabilt Side 5
som mogeleg. Dere er reiser du enten heim med rekvisisjon l fysioterapeut eller vidare l ein opptreningsins tusjon. Smerter Det er vanleg å oppleva ein del smerter i dagane og vekene e er operasjonen, men det er ikkje farleg å trena med kneet sjølv om det er smertefullt. Du vil få ein del smertes llande table ar som normalt skal dempa smertene l eit akseptabelt nivå. Table ane blir trappa gradvis ned e er kvart som smertene avtar. Anna Det første døgnet vil du ha eit elas sk bind rundt kneet som blir ersta a av ei elas sk strømpe. Nokre gongar vil det også vera innlagd eit dren i kneet for å erna overflødig væske. Drenet blir erna 24 mar e er operasjonen. ETTER UTSKRIVING Det er vik g å halda fram med daglege øvingar og trening e er at du har reist frå sjukehuset. Trening/krykker Krykkene kan brukast inn l 6 veker e er operasjonen, men kan avviklast e er 2-4 veker avhengig av smerter og hevelse i kneet. Kneet og protesen toler full belastning. Trening hos fysioterapeut fokuserer på gradvis betring av bevegelegheit Side 6
og styrketrening. Målet er å oppnå full strekk og så god bøy som mogeleg, og e er kvart god styrke og stabilitet i kneet. Derfor er det vik g å halda fram med å trena hos ein fysioterapeut og på eiga hand l du har oppnådd lfredss llande resultat. Anbefalte aktivitetar E er kvart kan du si a på ein ergometersykkel, gå turar, svømma og gjera andre le are ak vitetar. Springing og hopping er frårådd. Sjukemelding/reseptar Vanlegvis treng ein sjukemelding for ein periode på 8-12 veker avhengig av type yrke. I llegg l fysioterapirekvisisjon, får du med deg resept på smertes llande medisinar og blodfortynnande sprøyter. Bilkøyring Bilkøyring bør du venta med l du ikkje lenger er avhengig av krykker og foten kjennest sterk nok l å klara bilkøyring. Du skal heller ikkje køyra bil så lenge du brukar smertes llande medisinar med raud varseltrekant på. Postoperativ kontroll Du vil bli innkalla l regelmessige polikliniske kontrollar hos oss, den første e er 6 veker hos fysioterapeut. Dere er e er 1, 5 og 10 år med røntgen hos kirurg og Side 7 fysioterapeut.
ØVINGAR FOR KNE¹ Fysioterapeuten vil instruera deg i øvingar og trappeteknikk under opphaldet på sjukehuset. Vi rår deg l å gjera øvingane kvar dag med 10-15 repe sjonar, også før operasjonen. 1. Si på ein stol med eit handkle under den aktuelle foten. Du kan bruka ein ullsokk i staden for handkle. Bøy det opererte kneet så langt du klarar ved å la foten gli langs underlaget. Skyv så foten fram igjen. 2. Ligg på ryggen. Med foten i underlaget trekker du l deg det opererte beinet så langt du klarar, slik at du bøyer i kneet. Skyv dere er lbake l strakt bein. ¹ PhysioTools Ltd Side 8
3. Plasser eit samannrulla handkle e.l. under ankelen. Øvinga kan og gjerast utan handkle under ankel. Re ut kneet ved å stramma lårmusklane. Prøv å vera nær underlaget med baksida av kneet. 4. Stå og stø deg med hendene på ein stolrygg eller liknande. Se opererte beinet eit lite steg bak med tærne i golvet. Strekk dere er ut i kneet ved å føra hælen mot golvet. Side 9
5. Ligg på ryggen med det uopererte beinet bøygd og ein pølle eller samannrulla handkle under det opererte kneet. Bøy opp i ankelen. Stram lårmuskulaturen og strekk kneet slik at hælen blir lø a frå underlaget. 6. Ligg på ryggen med det uopererte beinet bøygd og det opererte beinet strakt. Bøy opp i ankelen. Strekk kneet og lø beinet strakt. Senk dere er beinet kontrollert ned igjen. Side 10
7. Opp trapper: Ta eit steg opp med det uopererte beinet mens du stø ar deg l krykkene. Ta så eit steg opp med det opererte beinet l same trinn. Lø så krykkene opp på trappetrinnet. Berre ei trinn om gongen. Dersom trappa har gelender, kan du bruka gelenderet på den sida i staden for den eine krykka. 8. Ned trapper: Begynn med å fly a krykkene eit trinn ned. Se så det opererte beinet ned eit trinn mens du stø ar deg l krykkene. Ta dere er eit steg ned med det uopererte beinet, l same trinn som det opererte. Gå ei trinn om gongen. Dersom trappa har gelender kan du bruka gelenderet på den sida i staden for den eine krykka. Side 11
Adresse Hagaviksbakken 25, 5217 Hagavik Kontak elefon 56 56 58 14 Sentralbord 56 56 58 00 Side 12 www.kih.no 24.09.2015