VERDISKAPING SKJER I MØTET
Gry Lie Roberts brukar landskapet på mange måtar. Ho er sauebonde på Li gardstun, driv med mat foredling, tilbyr guida turar til stølen på garden og er med i programmet Inn på tunet. Foto: Stine Karlsen
VI ER PARKEN! Nærøyfjorden Verdsarvpark er ei stifting oppretta av verdsarvkommunane Aurland, Vik, Lærdal og Voss, saman med Sogn og Fjordane fylkeskommune. Partnarane våre er innbyggjarar med engasjement for området som dei bur og lever i. Partnarskapsavtalen vert inngått mellom parken og einskildpersonar, verksemder eller lag og organisasjonar. Sommaren 2015 hadde vi om lag 60 partnarar. Foto: Tom Boersma, www.orangsje.com SAMAN ER VI BETRE Gjennom avtalen om partnarskap blir partnarane med i eit nettverk. Partnarane bidreg med initiativ og det dei er gode på. Parkorganisasjonen si rolle er å hjelpe dei fram. Slik får partnarane styrka eigne satsingar samstundes som vi saman tek vare på og utviklar dette unike området. Vi er betre saman enn kvar for oss!
Ivar-Bjarne Underdal er ein av geitebøndene som har utvikla Undredalsosten til ei kjend merkevare. Han er ei viktig drivkraft i utviklingsarbeidet i regionen og har vore sentral i etableringa av Verdsarvparken. Sakte. Foto: ActionPhoto
VERDSETJING Verdiskaping skjer i møtet mellom menneske. Det handlar om å sjå og verdsetje kvarandre. Det handlar om å involvere seg og by på seg sjølv i staden for å stå på utsida og observere. Verdsetjing kan vi påverke gjennom god kommunikasjon. Vi vil ta vare på og styrke forvaltninga av verdsarvverdiane ved å: formidle og byggje opp kunnskap om natur- og kulturverdiar nytte verdsarvverdiane i utvikling av produkt, verksemder og lokalsamfunn styrke eigarskap og fellesskaptankegang Foto: Pascale Baudonnel
REGIONALPARK Nærøyfjorden Verdsarvpark er ein bygdeutviklingsregion og er pr. juni 2015 ein av 5 etablerte regionalparkar her i landet. Vi er med å forme utviklinga av regionalparksystemet i Norge. Vi er med i Norske Parkar eit nystifta nasjonalt nettverk av regionale og lokale parkar. Vårt landskap vår identitet I ein regionalpark tek verdiskapinga utgangspunkt i kvalitetane i området og i dei ulike lokalsamfunna. Eit slikt geografisk definert landskaps- og identitetsområde gjev verdiskapinga ein ekstra dimensjon. Nedanfrå og opp Denne regionalparken er eit resultat av utviklingsprosessar som starta på grasrota. Etableringa sprang ut frå eit ønskje om eit heilskapeleg grep om natur- og kultur- basert samfunnsutvikling og eit behov for å samordne kommunar og aktørar knytt til verdsarvområdet. Verdiar samlande plattform Aktørane i parken har aktivt valt ei verdiplattform som tek vare på verdsarven. Verdsarvparken er sett saman av partnarar frå lokalbefolkning, landbruk og anna næringsliv, frivillige organisasjonar og forvaltning i området. Foto: Geirfinn Lysne
SOGNEFJORDEN SOGNDAL KAUPANGER LÆRDAL VIK FRESVIK AURLANDSFJORDEN NÆRØYFJORDEN BAKKA UNDREDAL AURLAND FJORD GUDVANGEN STALHEIM NÆRØYFJORDOMRÅDET del av verdsarven Vestnorsk fjordlandskap FLÅM
VESTNORSK FJORDLANDSKAP Foto: Nærøyfjorden Verdsarvpark W O R L D H E R I TA G E VERDSARV PAT R I A L I N E I M O M O N D Vestnorsk fjordlandskap med Nærøyfjorden og Geirangerfjorden vart skrive inn på Verdsarvlista den 14. juli 2005. Fjordlandskapet vårt med aktive geologiske prosessar, vakkert naturlandskap frå fjord til fjell med brear, skog, fossar og frittrennande elver, og kulturlandskap som gir naturlandskapet perspektiv er viktige verdiar i verdssamanheng. Nærøyfjordområdet omfattar landskapsvernområda Nærøyfjorden og Bleia-Storebotnen, naturreservata Bleia, Nordheimsdalen og Grånosmyrane, og bygdene Gudvangen, Bakka, Dyrdal og Undredal. Eit eige styre med sekretær og forvaltar er etablert for å sikre lokal forvaltning av verneområda. Statens Naturoppsyn (SNO) fører tilsyn og er ein viktig samarbeidspart i mange prosjekt. Kjerneområdet i Verdsarvparken er Nærøyfjordområdet og tilgrensande bygdelag.
FRODIG DYRELIV Ferdast du i verdsarvområdet har du gode sjansar for å få glimt av ville fuglar og pattedyr. I fjellet ligg fleire område med myrar og vatn som er viktige for artar som ender og vadefugl. Der finst og villrein og fjellrev. I dei frodige liene og dalane trives ei stabil hjortestamme og ulike rovfuglar. Området har fleire fjellvatn og elvar med laks og aure. Regionen har lang tradisjon for jakt og fiske og dette er framleis ein viktig næringsveg for oss som bur i området. Foto: Svein Ulvund
Foto: Jarle Sandvik GEOLOGIEN DER VI BUR Geologisk sett er verdsarvområdet eit velutvikla, klassisk fjordlandskap. Berggrunnen er for det meste sett saman av næringsfattige harde bergartar som gabbro, gneis, mangeritt og anortositt med kalkrike lag av fyllitt innimellom. Drønn av snø- og steinras og lyden av vatn frå fossar og elver er teikn på dei naturlege landfomingsprosessane som starta når breisen forsvann. Berggrunnen og prosessane legg grunnlaget for vegetasjon, næring og busetnad i området.
Foto: Tom Dybwad DET FARGERIKE PLANTETEPPET Verdsarvområdet har ein rik flora, som spenner frå høgalpine fjellområde med lågvaksne blomster til varme dalbotnar og fjordlier med edellauv- og urskogspreg, brote opp av artsrike slåttenger og beitemark. Av særskild verdi er barskogen i Nordheimsdalen, urvalmuen i Bleiaområdet og kulturlandskapet i regionen. Plantelivet er ein viktig ressurs for oss som bur her. Skogen blir brukt til bygging av båtar og hus, blomar og urter vert brukt til plantefarging, og desse gjev også god smak til kjøt og mjølk frå dyra som beitar her.
Den gamle stølsvegen Rimstigen er utgangspunkt for spektakulære opplevingar av verdsarven. Fleire og fleire nyttar vegen i tursamanheng, m.a. i samband med den årlege Verdsarvturen eller motbakkeløp. Foto: Nærøyfjorden Verdsarvpark BEREKRAFTIG VERDISKAPING Hovudmålet til Nærøyfjorden Verdsarvpark er å ivareta og styrke forvaltninga av verdsarvverdiane for å oppnå ei berekraftig utvikling av området. Dette vil vi klare ved å gjere verdsarven til ei kjelde til kulturell, sosial, miljømessig og økonomisk vekst i og rundt Nærøyfjordområdet. Kombinasjonen av den unike naturarven, menneska sitt liv i landskapet og folk sitt engasjement for at vi skal ha gode, sterke lokalsamfunn dannar grunnlaget for målsetjingar og strategiar i Verdsarvparken.
Foto: Nærøyfjorden Verdsarvpark IVARETAKING Parken har ein liten organisasjon og jobbar mykje i felt. Vi samarbeider med grunneigarar om registrering og skjøtsel av kulturminne og kulturlandskap. Vi hjelper til med søknadar om tilskot, planarbeid, utforming og gjennomføring av prosjekt. Vi er mykje i kontakt med ulike styresmakter og vi har ei viktig oppgåve som samordnar og tilretteleggjar i ulike prosjekt. Vi prioriterer å bruke ressursane våre på gode samarbeidsprosjekt som skaper verdiar for partnarane og andre. Istandsetjinga av Rimstigen er døme på eit prosjekt som skapte engasjement og samarbeidsvilje hjå mange. Verdsarvparken var både administrativt og økonomisk ein sentral bidragsytar i prosjektet.
Laila Kvellestad, drivar av Otternes bygdetun, har i mange år arbeidd for ivaretaking av tunet og får utvikla det til ein av berebjelkane i verdiskapinga. VERTSKAPS- OG KUNNSKAPSUTVIKLING Stadformidling, vertskapsutvikling og læring er sentrale arbeidsfelt for oss. Historier og tradisjonar er kjelder til oppleving og samkjensle. Foto: Petter Solheim Alle innbyggjarar er vertskap for dei som kjem hit. Vi utviklar og arrangerer bygdevertskurs for innbyggjarar, kurs for sesongpersonell og kurs for skuleelevar.
Foto: Petter Solheim Klyngetunet Otternes har gamle røter og ein rik bygningsarv. Formidling av den lokale natur- og kulturarven er ein viktig del av drifta av bygdetunet.
Sogn Jord- og Hagebruksskule er ein viktig kompetanseutviklar i regionen og på landsbasis. Satsinga på gardsost har gjeve skulen fleire medaljar. Sakte. Foto: Petter Solheim UTVIKLING AV GRØN SPISSKOMPETANSE Parketableringa i Aurland treng ny kunnskap. Vi har reist sørover i Europa for å lære, men kunnskapsutviklinga og tilpassing til våre tilhøve i Norge har skjedd lokalt. Dette er kunnskap som er interessant for mange regionar. Den gjev grunnlag for knoppskyting og etablering av kompetanse på nye fagområde lokalt.
På historiske Sivle Gard kan du både oppleva og smaka på den lokale kulturarven, men utsyn over den storslagne verdsarvnaturen i Nærøydalen. MATHANDVERK OG OPPLEVINGAR Vi tek i bruk dei stadeigne naturog kulturverdiane som grunnlag for lokal berekraftig verdiskaping. Dei er utgangspunkt for vidareutvikling av eksisterande verksemder og etablering av nye. Parken støttar partnarane i utviklingsarbeidet. Med mange ulike partnarar oppstår nye samarbeid, til dømes SAKTE: SAKTE er eit alliansemerke for mathandverk og opplevingsprodukt med rotfeste og lokalitet til Verdsarven. Medlemmane av alliansen tilbyr ei rekkje produkt og opplevingar med verdsarvkvalitet. SAKTE starta som eit prosjekt i Sognefjorden Næringshage AS men vert no eigd og drifta av medlemmane sjølve. Sakte. Foto: Stine Karlsen
UTFORDRINGAR OVER TID: Omstilling i landbruket, masseturisme, færre innbyggjarar, verneprosessar 1991 Foto: Geirfinn Lysne Holmo-Styvi landskapsvernområde 94 Oppstart av planarbeid for vern av Nærøyfjorden 95 Etablering av Aurlandsdalen Kulturlandskap Konferanse i Flåm «Vernet må praktiserast slik at det byggjer opp sjølvkjensla» og «stoltheita til dei som bur og arbeider i dette området. Det må gje status å vere bonde i Nærøyfjordområdet (sitat innleiingsforedraget) 97 Handlingsplan for Natur og landskapsforvaltning i Aurland kommune 98 Skiping av Aurland Natur verkstad BA 99 Skiping av Aurland Natur- og Kulturarv ANKA 01 Nærøyfjorden landskapsvernområde
MERKEDAGAR 02 14. juli UNESCO gjev Nærøyfjordområdet offisiell verdsarvstatus som Vestnorsk Fjordlandskap i lag med Geirangerfjordområdet. Workshop forprosjekt til Versarvparken (arbeidstittel: Aurland Natur og Kulturpark) Interimstyre Studietur til Frankrike Workshop Opptak i KRD si småsamfunnssatsing 10. juni Offisiell markering av verdsarvstatusen på Bakka 05 06 07 Opptak i Riksantikvaren sitt verdiskapings program på kulturminneområdet. 25. januar Skiping av Nærøyfjorden Verdsarvpark som stifting 08 Opptak i programmet Naturarven som verdiskaper ved Direktorat for naturforvaltning. 8. desember Parkplan vedteken 09 Mai 2011: Etablering av Norske Parker; fellesorganisasjonen for lokale og regionale parkar i Norge. August 2011: Oppretting av verneområdestyre for Nærøyfjorden. Lokal forvaltning av verneområda. 11 15 2015: 14. Juli 10 år sidan Vestnorsk Fjordlandskap med delområda Nærøyfjorden og Geirangerfjorden vart innskrive på UNESCO si Verdsarvliste.
STØTTA AV Forsidefoto: Stine Karlsen, baksideoto: Leif-Arne Furevik Utgåve: Mai 2015 KONTAKT Nærøyfjorden Verdsarvpark v/dagleg leiar Heradshuset, 5745 Aurland post@naroyfjorden.no T:+47 57 63 29 09 Facebook: Nærøyfjorden Verdsarvpark Twitter: @naroyfjorden Instagram: @naroyfjordenworldheritagepark Nærøyfjorden Verdsarvpark er støtta av Riksantikvaren, Miljødirektoratet, Kommunal- og moderniseringsdepartementet, Klima- og miljødepartementet og Sogn og Fjordane fylkeskommune ENGASJER DEG I VERDSARVEN! Gjer deg kjent i verdsarvområdet Kjøp lokal mat og drikke Del kunnskapen din med dei som kjem for å møte folk og oppleve landskap! Bli med som partnar i Nærøyfjorden Verdsarvpark! naroyfjorden.no