Informasjon i samband med konsesjonssøknad Bygging av Mork kraftverk i Erdal Lærdal kommune i Sogn og Fjordane Juni 2008 Mork kraftverk as
Innleiing Mork kraftverk as (under stifting) har i medhald av vannressurslova mv sendt konsesjonssøknad til NVE om bygging av Mork kraftverk i Erdal i Lærdal kommune i Sogn og Fjordane fylke. Dette informasjonsskrivet gjer greie for hovudtrekka i planane. Detaljert omtale av tiltaket går fram av konsesjonssøknaden og konsekvensutgreiinga. Mork kraftverk as vil verte stifta når konsesjon ligg føre. E-CO Vannkraft as skal eige 67 prosent av Mork kraftverk as. Grunneigarar med fallrettar i Erdalselvi, skal eige 33 prosent av kraftverket. E-CO Vannkraft as er eigd 100 prosent av E-CO Energi as, som igjen er eigd 100 prosent av Oslo kommune. E-CO Vannkraft as har kraftanlegg, dammar og reguleringsanlegg i Aurland, Hallingdal og i Glommavassdraget, og er eit av Noregs største kraftproduksjonsselskap. E-CO Vannkraft eigarposisjoner i kraftproduksjon på om lag 10 TWh. Mork kraftverk vil etter planane føre til ei auke i fornybar kraftproduksjon i Noreg og Europa, verdiskaping til næringslivet i byggefasen, verdiskaping til eigarane gjennom falleigeinntekter og utbytte og verdiskaping for Lærdal kommune gjennom skatteinntekter. Ei utbygging vil og bidra til eit meir robust kraftnett i Lærdal. Dette fordi nettet frå Erdal og oppover hovuddalføret må forsterkast. Kraftverk i Erdalselvi På starten av 1990-talet kjøpte E-CO Vannkraft as (dåverande Oslo Energi) fallrettar i Erdalselvi. I 1996 vart det søkt om å overføre vatn frå dei øvre delane av vassdraget til Aurlandsanlegga. NVE gjekk imot prosjektet. Det førde til at Oslo Energi trekte søknaden. I samband med utgreiing om «supplering av verneplan for vassdrag» kom det forslag om vern av Erdalsvassdraget. Etter vedtak i Stortinget vart Modlaugselvi og Horna verna mot kraftutbygging. Nedre del av Erdalsvassdraget har unntak frå Samla plan. Dette går fram av brev frå Direktoratet for naturforvaltning av 26.09.2007. På 2000-talet utvikla grunneigarar i nedre delen av vassdraget planar om bygging av småkraftverk. NVE gav løyve til bygging av eit noko mindre elvekraftverk utan konsesjonssøknad. E-CO Vannkraft as ville og utnytte sine fallrettar. Dette førde til samarbeid mellom E-CO og desse grunneigarane om å utvikle eit større prosjekt. Planane om bygging av småkraftverk er utsett til endeleg vedtak på denne konsesjonssøknaden. Erdal er ein typisk V-dal, der Erdalselvi på ei lenger strekning renn i eit gjel. Elva er i stor grad skjult av terrenget og av vegetasjon. Elva fell i ca 1:12 i gjennomsnitt på den planlagde utbyggingsstrekninga. Erdalselvi har ikkje vore utnytta til kraftproduksjon over tid. Elva var tidlegare viktig til jordbruksvatning. Det er ikkje omfattande fritidsfiske i elva. I Erdal ligg det fleire gardar i eit landskap av kulturhistorisk verdi. Aurlandsvegen som går gjennom dalen, er ein populær turistveg. Vegen er klassifisert som framtidig Nasjonal turistveg. Det bur om lag 30 menneske i Erdal. Det er tre-fire gardar i aktiv drift. Det er i dag ingen arbeidsplassar i bygda utanom i landbruket, utanom Erdal mølle med ein arbeidsplass. Bygda er prega av fråflytting og fleire hus står tomme. Folketalet har likevel vore stabilt dei siste åra. 2
Kraftstasjon Tunnel i fjell Alt. veg frå Aurlandsvegen Inntak Ny anleggsveg over Koldeli Nedgravd røyrgate (Kolda) Oversikt over planen for Mork Kraftverk (kart basert på NVE Atlas). Planlagt utbygging Planen er å etablera eit inntak nedanfor Kvigno på kote 410. Derfrå vert vatnet førd i ein 4 km lang tunnel til kraftstasjonen nedanfor Bjørkum. Kraftstasjonen vert lagt i dagen, men så lågt i terrenget at den ikkje vert synleg frå vegen ovanfor. Utlaupet er planlagt i ein kulp like ovanfor ungdomshuset på ca kote 45. Vatn frå sideelva Kolda rett ovanfor Hestevollen, vert teke inn mellom kote 420 og 520 og vert overført i nedgravne røyr til inntaket. Det vert og søkt om konsesjon utan å ta med Kolda. Landskapet og elvestrekningane forbi Kvigno og nedanfor ungdomshuset ned mot fjorden vert ikkje råka av utbygginga. Det er fremma to hovudalternativ til veg til inntaket. Eit fyrste alternativ med veg over Koldeli til inntaket og eit anna direkte frå Aurlandsvegen og med alternativ i tunnel. Ei slik utbygging vil gje om lag 88 GWh ny kraft til ein rimeleg kostnad. Utbyggingskostnaden er ca 250 millionar kroner, noko som gjev ein utbyggingspris på 2,85 kr/kwh. Installert effekt vil vere 35 MW fordelt på to maskinar. Det er planlagt ei slukeevne på 12 m 3 /s i kraftverket. Driftstida er rekna til over 2500 timar, og om lag 85 prosent av produksjonen vil skje i sommarhalvåret. Den tekniske utrustinga i stasjonen er ikkje planlagt i detalj på dette tidspunktet. 3
Konsekvensar av tiltaket Hydrologi Erdalselvi vil få redusert vassføring på ein strekning på vel fire kilometer. Gjennomsnittleg årleg vassføring (middelvassføring) i elva er 4,6 m 3 /s. Det er berekna at 29 prosent av tillaupet eller ca 1,4 m 3 /s i gjennomsnitt vil gå forbi inntaket. I tillegg vil avlaup frå restfeltet og vatn frå Hellandsfossen, Stegagjelsgrovi og Vetlegjelsgrovi nedanfor inntaket bidra med om lag 500 l/s i gjennomsnitt rett før kraftstasjonsavlaupet. Minste vassføring om vinteren er i tråd med vannressurslova sitt krav om alminneleg lågvassføring. Etter planane skal det vere ei minste vassføring nedstrøms inntaksdammen på 140 l/s om vinteren og 300 l/s om sommaren. Bilete frå brua til Hjellum og Tøri ovanfor utlaupet. Vassføring er estimert til 550 l/s. (Bilete: Mork kraftverk) Anleggsarbeidet vil ikkje påverke Erdalselvi som resipient eller som vasskjelde ved tilslamming eller anna ureining i særleg omfang. Ein ventar ikkje at vasstemperatur, istilstand og lokalklima vil endra seg nemnande som fylgje av kraftverket. Verknadene for grunnvatn, flaumar, erosjon og geologi vert små eller ikkje nemneverdige. Landskap og visuelle tilhøve Området ber preg av å vere eit verdifullt kultur- og jordbrukslandskap. Dei tekniske inngrepa i samband med ei mogeleg utbygging, er eit framandelement i dette landskapet. Størst effekt vil ein ha under anleggsperioden, med riggområde, synlege massedeponi og anleggstrafikk. Massane av sprengstein vil bli plassert på jordbruksområde i nærleiken av Bjørkum på begge sider av elva, som ressurs i grustak og til Lærdal kommune. Med omsyn til tippane, vil desse plasserast, formast og arronderast med avskalla jordbruksjord og vegetasjon slik at dei gjev minst mogeleg negative verknader for landskap og naturmiljø. Etter anleggsfasen vil tippområda gradvis verte landbruksareal igjen. Inntaksdammen vert ikkje synleg frå Kvigno, men vil kunne skimtast frå Aulandsvegen eit kort strekke. Tilkomstveg fram til inntaket i lia på andre sida av Hestevollen vil dei første åra synest i landskapet. Etter kvart vil vegetasjon kome til å skjule delar av vegen. Dersom tilkomstveg vert lagt langs elva eller i tunnel, vert inngrepa i landskapet minimale. Vassføringa vil bli betydeleg redusert, og elva vil tape ein del av sin verdi i samband med oppleving av landskapet. Sidan elva stor sett går djupt i terrenget, er det få område oppetter dalen at elva er synleg. 4
Planlagt område for dam og inntak (Bilete: Miljøfagleg utredning AS) Vassføring ved Helland. Maksimal vassføring 300 l/s. (Bilete: Steinar Aspevik) Naturmiljø og biologisk mangfald Anlegga vil samla sett redusere inngrepsfrie område med ca 0,2 km 2. Tiltaket vil ha liten innverknad på naturmiljøet. Ingen prioriterte naturtypar eller dyreartar frå raudlista vert råka. Tre planter frå raudlista er å finne nær utbyggingsstrekninga, men ingen i sjølve elva. Det er gjennomført fiskeundersøkingar i elva. Det er ikkje laks i Erdalselvi. Tiltaket vil ha små konsekvensar for fisk. Tippar er plassert på jordbruksareal eller grustak og har ikkje nemneverdig negativ innverknad på biologisk mangfald. Landbruk Undersøkingane syner at tiltak vil ha liten innverknad på landbruket i driftsfasen. I anleggsfasen vil noko landbruksareal vere nytta til mellomlager og tippområde som gjev tap av produksjon av gras mm. God utforming og arrondering av tippområda vil gje meir brukbare landbruksareal for bøndene etter ferdigstilling. Mindre vassføring i elva vil kanskje redusera gjerdeverknaden som elva har for dyr på beite. Trongen for jordbruksvatning er konsentrert om dei nedre delane av dalen. I dette området vil tilsig frå restfeltet kunne sikre vatn til vatning. Nye vegar vil gjere det enklare med hogst og vedsanking for grunneigarar. Samla sett vil tiltaket ha små negative konsekvensar for landbruket. Kulturminner og kulturmiljø Det er ikkje automatisk freda bygningar i området. Områda for inntak, tilkomstveg, kraftstasjon og tippar råker ikkje areal med høg eller middels potensial for kulturhistoriske funn. Etter anleggsperioden vil ikkje kulturmiljøet verte nemneverdig endra anna enn rundt kraftstasjonen. Samla sett vil det omsøkte kraftverket i liten grad føre til negative konsekvensar for kulturmiljø og kulturminne. 5
Visualisering av to omsøkte tippar ved Bjørkum/Tøri ved Erdalselvi. (Kjelde: Asplan Viak) Friluftsliv og reiseliv Mork kraftverk vil ha små verknader for friluftsliv og reiseliv. Verknader for samfunnet Prosjektet vil føre til omfattande anleggsaktivitet som vil gje dei næraste omgjevnadene støy frå anleggsarbeid og sprenging. Arbeida vil i hovudsak gå føre seg i området rundt Bjørkum og Tøri. Denne verknaden vil vere avgrensa i tid. Ut over dette vil verknadene for samfunnet i all hovudsak vere positive. Tunnelmassen vil kunne nyttast til planering og med det lettare framtidig bruk av jordbruksareala. Ein auka krafttilgang på nærmare 90 GWh vil ha positive verknader for lokal og nasjonal verdiskaping i form av fallrettleige, utbytte og offentlege skattar. Kraftverket vil gje grunnlag for at drift av gardsbruk i dalen kan haldast oppe. Med dette kan ein lettare ta vare på kulturlandskapet. I neste omgang kan dette også styrke andre næringar som bygdeturisme og det store reiselivet. Mork kraftverk vil betre Lærdal kommune sitt inntektsgrunnlag gjennom auka skattar. Prosjektet vil gje opp mot 90 GWh ny kraft, noko som tilsvarar årleg forbruk for over 4000 husstandar. Avbøtande tiltak Viktige avbøtande tiltak er sett opp i tabellen under. Den er ikkje uttømmande. Delområde Ferskvatn, vassforsyning og utslepp Landskap Friluftsliv og reiseliv Jord- og skogbruk Kulturminne og kulturhistorie Naturmiljø og biologisk mangfald Fisk Avbøtande tiltak Minstevassføring. System for avrenning av slamhaldig masse i byggetiden. Den detaljerte gjennomføringa for massedeponering skal verte utarbeida i samråd med kommunen. Særskild handsaming av deponiområda. Same som for landskap og kulturhistorie. Minstevassføring. Arrondering av deponiområde for bruk til landsbruksformål. Spesielle tiltak for å bevare steinmurer, kantvegetasjon og nyare tids kulturminne. Same som for landskap. Minstevassføring. Minstevassføring. 6
Vidare saksgang Konsesjonssøknaden med konsekvensutredning (KU) er send NVE for vidare sakshandsaming. NVE vil sende søknaden på offentleg høyring og gjennomføre synfaring. Sidan installert effekt er over 10 MW vil NVE gje innstilling til Olje- og energidepartementet. Konsesjonssøknaden skal til slutt gå til Kongen i Statsråd. I ein mogeleg konsesjon vert det sett vilkår for drifta av kraftverket og elles pålegg om tiltak for å unngå eller bøte på skader eller ulemper. Endelege detaljar og utforming av kraftstasjonsområdet, kraftstasjonen, tippar og anleggsvegar vil avgjerast i byggesakshandsaming i NVE. Framdriftsplan Sidan kraftverket er såpass stort, er det lagt opp til ein framdriftsplan basert på rask konsesjonshandsaming i NVE og Olje- og energidepartementet. Aktivitet 2008 2009 2010 2011 Oversending av søknad til NVE Konsesjonshandsaming i NVE og OED Prosjektering Bygging 7
Kontaktar Lærdal kommune 6887 Lærdal Kontaktperson: Monika Lysne Telefon: 57 64 12 00 Utbyggingsplanane Mork kraftverk v/e-co Vannkraft as Postboks 1050 Sentrum 0104 Oslo Telefon: 24 11 65 00 Kontaktpersonar: Halvor Kr. Halvorsen eller Hans Inge Thyri Sakshandsaminga Norges vassdrags- og energidirektorat Postboks 5091, Majorstua, 0301 Oslo Telefon: 22 95 95 95 Kontaktperson: Jan Sørensen