1 HAVFORSKNINGSINSTITUTTET INTERN TOKTRAPPORT FARTØY: AVGANG: ANLØP: ANKOMST: OMRÅDE: FØREMÅL: PERSONELL: INSTRUMENT PERSONELL: F/F "G.O.SARS". Kirkenes, 6. oktober 1989. Tromsø, 16. oktober 1989. Åesund, 23. oktober 1989. Kystbankane frå Vest-Finnmark ti Lofoten, Hatenbanken og bankane utanfor Møre og Romsda. Karteggje utbreiing og mengd av sei og uer. W. Causen, L. Kavenes, A. Markussen (frå 16.10.), M. Møgster, K. Nedreaas, V. Wennevik (ti 16.10.). K.A. Hansen, E. Øvretveit.
2 INNLEIING I oktober 1989 vart det for femte år på rad føreteke ei kartegging om hausten av førekomstane av sei på kystbankane frå Vest-Finnmark og sørover. Føremået med desse undersøkjingane er å skaffe fangstuavhengige data for storeiken av seibestanden nord for 62 N ti hjep i bestandsanayser. Toktet er agt opp spesiet for å karteggje førekomstane på fet der det bir drive tråfiske etter sei. Desse førekomstane bir normat dominert av 3-5 år gama sei som står gunstig ti for akustisk mengdemåing, i motsetnad ti dei grunnare områda nærare kysten der ujamn botn ofte gjer akustisk mengdemåing vanskeeg og der forskningsfartøya som rege ikkje kjem ti med trå. I tiegg ti seien bir det også føreteke ei kartegging av torsk, hyse og uer i undersøkjingsområdet. Å få ei god og tifredsstiande kartegging av både sei og uer kan tides vere vanskeeg. Seien står ofte i svært tette konsentrasjonar over eit ite område, og for å få ei god dekking trengs eit tett kursnett. Ueren finst også i same område som seien, men han står dessutan djupare og når det gjed snabeuer, også fritt i sjøen utanfor eggakanten. GJENNOMFØRING Kursnett og stasjonar er vist i Figur 1 og 2. I byrjinga av toktet, før dei trå/akustiske sei-uer undersøkjingane starta. vart det utført to mindre arbeid. (1) I området nord for Varangerhavøya vart det tråa peagisk på seks stasjonar for å få prøve av O-gruppe uer. Det vart teke bod- og vevsprøve av denne yngeen for v.h.a. eektroforese å prøve å finne ut artssamansetjinga, og å karteggje utbreiingsområdet for O-gruppe vaneg uer, snabeuer og.usuer. For å få prøvar av vaksen uer å ha som standard under eektroforesen, vart det først teke tre botntråstasjonar aust for Vardø. (2) I Laksefjord og Porsangerfjord vart det teke fire botntråstasjonar. Dette inngjekk som edd i eit NFFR-prosjekt på kysttorsk i desse fjordane, og resutata er ikkje presenterte i denne rapporten. Den trå/akustiske dekkinga starta i vestkant av Sørøya, og vart utført omag som åra før ned ti Røstbanken. Samanikna med tidegare år avsette vi meir tid ti å få prøve av og karteggje uerførekomstane
3 angs og utanfor eggakanten. Vi hadde stadig kontakt med bruksvaktfartøy som i tiegg ti oppysningar om kvar det stod garn og ine, gav verdifu informasjon om artssamansetjing i dei kommersiee fangstane i dei uike områda i øyebikket. Før tisvarande tokt neste år bør vi på førehand varse Kystvaktstasjonen i Sortand sik at bruksvaktfartøya kan innhente nyttig informasjon ti vi kjem. Langs eggakanten vest av Trænabanken meom 66 N and 67 N på 370-525 meters djup, vart det frå sutten av oktober og fram ti ju i 1988 gjort gode tråfangstar av vaneg uer og snabeuer. Etter å ha avsutta på Røstbanken, gjekk vi ti dette området og tok to botntråstasjonar for å få adersprøve av ueren. Vi hadde kontakt med F/S "Kongsfjord" som også tråa i området, og som gjorde gode fangstar av snabeuer (gjennomsnitteg dagsfangst på 20 tonn). På Hatenbanken vart det gjort ei tisvarande dekking som i fjor. På denne årstida må ein rekne med å bi hindra av dåreg ver. I år var vi svært hedige ike ti Møre, her fekk vi derimot fu storm i det vi skue starte undersøkjingane. Dette førte ti at området utanfor Møre ikkje vart undersøkt på dette toktet. Då det vart kart at vi ikkje kunne gjenoppta arbeidet utanfor Møre p.g.a. veret og tida vi hadde ti rådvede, nytta vi resten av tida ti å gjere ei rask akustisk karteggjing av fjordane. F/F "G.O.Sars" med tokteiar Terje Manstad gjorde ei karteggjing av det ytre Mørepatået 14.-16. november i samband med eit komuetokt. Dette kom ve med sik at vi trass at fekk ei nokounde tifredsstiande dekking av Møre-området. Observasjonane dei gjorde inngår i kart og utrekningar i denne rapporten. Under toktet med "G.O. Sars" i oktober vart det nye ekkooddet (SIMRAD EK500) og det nye integreringssystemet (Bergen Ekko Integrator) brukt for første gong som det einaste systemet ved ei akustisk karteggjing. Mange erfaringar vart gjort, ein de mangar ved både EK500 og Bergen Ekko Integrator vart notert, og som venteeg vi bi utbetra snarast. Når desse "barnesjukdomane" har bitt utbetra, vi det nye systemet utvisamt vere ei kvaitativ stor forbetring. Noko vinning av tid vi det derimot pr. i dag ikkje føre ti. På grunn av eers utifredsstiande områdedekking, er det berre innanfor dei avgrensa områda som er vist på fordeingskarta at det har bitt utført mengdeutrekningar.
4 RESULTAT Hydrograf i Det '..'art teke 45 sondestasjonar (Figur 2). Temperaturen i 10 m, 100 m og ved botn er vist på Figur 3 5. Samanikna med 1988 var temperaturen i 10 m og 100m omag 1 C høgare i 1989, medan det ved botn ikkje var noko markert forskje. Samanikna med 1987 var temperaturen i 100m i 1989 omag 1 C høgare, medan temperaturen i 10 m og ved botn var omag den same desse åra. Det må tiføyast at toktet i 1989 starta ein månad tidegare enn i 1988 og ei veke tidegare enn i 1987. Sei Utbreiinga av sei er vist på Figur 6. Som forventa var dei største førekomstane å finne på strekninga Andenes-Fugøybanken, men også enger sørover mot Røstbanken var det mindre område med tette konsentrasjonar. Samanikna med 1988, når vi ser bort frå Møre, fann vi i 1989 tette førekomstar over eit noko større område. Mengda av sei vart i 1989 utrekna ti 227 miionar individ. Dette var 65 miionar meir enn i 1988. Det var i det nordege området det vart registrert ein markert auke, frå 45 miionar ti 179 miionar. På Hatenbanken var det derimot ein nedgang frå 33 miionar ti 18 miionar, og på Møre ein nedgang frå 83,5 miionar ti 30 miionar. Dei store svingningane innan områda frå år ti år har nok, i tiegg ti dødegheit som føgje av fiske og naturege forhod, ein samanheng med årskassestyrke og ader på fisken. Dette siste er gjerne knytta ti seien sitt vandringsmønster. Tabe 1 viser adersfordeinga i kvart hovudområde dei fem åra undersøkjingane har pågått. Det framgår at auken i nord i hovudsak skudast at 1986- og 1987-årskassane var sterkt representerte ute på kystbankane. Hausten 1986 var det også mykje 2- og 3-åringar i dei same områda, så det er kart at bidraget frå desse yngste adersgruppene varierer frå år ti år. Eers ser det ut som om 1984- årskassen (50-60 cm) i nord har ein tarikdom på ca. 1/2 av 1985- årskassen (45-55 cm), som foreøpig ser ut ti å vere ca. 1/2 av 1986-årskassen (35-47 cm).
5?å Hatenbanken er det 1984- og 1985-årskassane, samt edre fisk, som er mest tarik. Kor tigjengeeg seien var for tråfiske varierte gjennom døgnet. Dette kom særeg kart fram på Hatenbanken der tette konsentrasjonar viste seg om kveden og natta. Dekkinga av Møre var utifredsstiande, og vart spitta på to tokt på grunn av verforhoda. Likeve, det var heit kart at det var ite sei i dette området. Sidan 1986 har det vare 3-åringane som har dominert på grunnane og eggakanten utanfor Møre. Og det er nettopp 1986- årskassen som sviktar i dette området i 1989, trass i at denne årskassen var sterk på Møre i 1988 som 2-åringar. Også 1985- årskassen er sterkt redusert, berre 1/10 av tarikdomen i 1988. Ser vi bort frå toktet i 1988, så er anta 2-åringar i 1989 derimot omag som i 1986 og 1987. Det er mange usikre moment ved desse resutata. I den nordegaste deen av det nordege området, dvs. på og omkring Fugøybanken, tyder erfaringane frå tokta på at seien gjerne er i stor bevegese og at det er meir eer mindre tifedig om ein treff på ein stim. Dette kan ikeve berre forkare itt av dei store svingningane i det nordege området. Ei meir næriggjande forkaring er at mesteparten av 1983- årskassen har vorte kjønnsmoden og dermed har forsvunne frå undersøkjingsområdet. Ettersom 6 år bir rekna som gjennomsnitteg modningsader er dette ikkje usannsyneg. Dette resuterte i nedgangen i 1988. I 1989 har vi så fått inn igjen 2- og 3-åringar i undersøkjingsområdet, og dette resuterer i ein ny markert auke. Då undersøkjingane på Møre vart verhindra førte det ti at det vart tråa mindre enn ønskeeg, og på Hatenbanken vart det berre gjort to tråha på dagtid. Det er difor mogeeg at den observerte aders- og engdefordeinga i desse områda avvik frå den verkeege. Lengdefordeinga av seien i dei uike områda er vist på Figur 7. Det var kare forskjear i storeiken på seien som stod kring Maangsgrunnen og nordover (35-50 cm), og seien som stod kring Sveinsgrunnen og ned mot Andenes (50-60 cm). Utanfor Lofoten var det også kare engdeforskjear meom derimot reativ iten forskje i sei konsentrasjonane. Det var gjennomsnittsengda for kvar årskasse meom områda og engdefordeingane refekterer dermed stort sett forskjeane i aderssamansetjinga.
6 Teksttabeen under viser kor mykje dei kartagde mengdene under toktet utgjorde i prosent av utrekna seibestand (VPA) pr. 1.1.89. Ader 2 3 4 5 6+ VPA pr. 1.1.89 163,7 103,4 42,0 46,7 66.7 Tokt 61,0 69,8 41,6 24.6 30,0 Tokt som % av VPA 37 68 99 53 45 Torsk og hyse Fordeinga av torsk/hyse er vist på Figur 8. Torsk vart berre registrert i små mengder, men mest i den nordegaste deen av undersøkjingsområdet. Mengda av torsk vart utrekna ti 13,7 miionar, 1,3 miionar mindre enn i 1988. Berre 1,9 miionar av dette vart registrert sør for 67 N. Det vart registrert fisk frå 10 cm ti over 90 cm, men hovudsakeg fisk på 45-70 cm (Figur 9). I 1988 var førekomstane av hyse dominert av fisk under 20 cm, dvs. 1988- årskassen. I 1989 var det den same årskassen som dominerte førekomstane, no som eit år gama fisk på 20-30 cm. Gjennomsnittsengda av 1988-årskassen var omag 2 cm større for hyse i området Hatenbanken/Møre enn nord for 67 N. Totat anta vart utrekna ti 118 miionar som var 7 miionar mindre enn i 1988, men nesten 60 miionar meir enn i 1987. Sama adersfordeing av hyse er vist i Tabe 2. Mengda av hyse fordete seg omag ikt på området sør for og nord for 67 N. I 1987 vart det registrert ein de torsk og hyse på Møre og årsaka ti at desse artane ikkje vart funne i 1988 vart tiagt for ite tråing. I 1989 vart det så og seie ikkje registrert torsk på Hatenbanken og Møre. Sett i forhod ti tisvarande tokt i 1985-1988, vart det derimot registrert bra med unghyse.
7 Uer Fordeing av ae uerartane sama er vist på Figur 11. Mykje av ueren, både vaneg uer og snabeuer, stod angs eggakanten. Snabeueren stod også peagisk på 400-500 meters djup frå eggakanten og utover i havet, tettast innmed kanten, svært spreidt enger ute. Lusueren stod inne på sjøve kontinentasokkeen. Peagiske tråha utanfor eggakanten vart gjort med komuetrå, medan det inne på sokkeen vart nytta Harstadtrå. Dei siste åra har den peagiske snabeueren utanfor kanten stort sett vare 15-22 cm fisk, trueg dominert av 1982-årskassen. Tisvarande registreringar i 1989 viste seg å vere dominert av større snabeuer, 25-40 cm. Langs kanten frå Trænadjupet og sørover mot 65 N starta det eit tråfiske etter uer då "G.O.Sars" var i området. Registreringane var dominert av snabeuer. Djupare enn 500 meter innehedt fangstane med botntrå ca 95% snabeuer, medan det grunnare enn 400 meter var meir vaneg uer sjøv om det vart registrert svært ite av denne arten i dette området. Frå Trænabanken og nedover mot Møre, inne på sjøve kontinentasokkeen, vart det registrert tides store mengder med usuer. På grunn av utifredsstiande dekking har det ikkje vorte utrekna noko mengd på uerførekomstane frå Trænadjupet og sørover mot Hatenbanken/Møre. Mengda av vaneg uer totat innanfor dei avgrensa områda som er vist i Figur 11 vart utrekna ti 46,8 miionar individ mot 55 miionar individ i 1988, for det meste fisk på 25-45 cm. Av dette vart 11,6 miionar registrert på Hatenbanken og Møre. Mengda av snabeuer vart utrekna ti 95,7 miionar (kart dominert av 25-40 cm fisk). Det vart ikkje registrert snabeuer i det undersøkte området på Hatenbanken og Møre. Mengda av usuer innanfor dei same avgrensa områda vart utrekna ti heie 846,4 miionar individ. Av dette vart 634 miionar registrert innanfor dei avgrensa områda ved Hatenbanken og på Møre. Lengdefordeingane av vaneg uer, snabeuer og usuer er vist på Figur 12. Bergen, januar 1990 Kje Nedreaas
8 Tabe 1. Mengd av sei registrert i det undersøkte området fordet på årskassar (anta i miionar). År Årskasse 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 Nordeg område Totat 1985 7,8 12,3 6,1 1986 46,1 88,9 4,3 2,4 1987 + 31,1 101,6 1,8 0,5 1988 0,5 11,9 25,4 7,3 0,2 0,1 1989 54,2 60,3 32,2 17,8 14,6 27,4 145,0 134,9 45,4 179,0 Hatenbanken 1988 + 2,7 19,8 9,4 0,7 0,2 1989 0,1 1,2 4,6 3,0 9,0 32,8 17,8 Møre 1986 3,4 19,6 4,7 2,1 1987 4,5 22,9 16,9 2,6 2,1 1988 39,5 42,1 1,1 0,6 0,2 + 1989 6,7 8,3 4,8 3,8 6,4 33,0 51,0 83,5 30,1 Tabe 2. Mengd av hyse registrert i det undersøkte området fordet på årskassar (anta i miionar). År Årskasse 1989 1988 1987 1986 1985 1984 Edre Totat 1989 10,9 75,4 12,4 5,5 4,6 7,7 1,4 118,0
8" 66' 65'-4 1 661 0 2 Figur 1. Kursiner og tråstas JOnar
14. 28' ~ ' 69 68 S- 26 OCT 1989 z ST NO '2'C- '254 oe y ( "'ARAD KISHUL 'G O SARS" Figur 2. Kursiner og hydrografiske stasjonar.
... -+)" I~" 1eoo e... --- ) " ~ i 6 'i' o ~ 6 t f 8 8.5, 9, / / / 6800 c 7" c:or,,.. ~s o o 6 ~.. 6.00 TEMPERATUR C 10m okt -89, "] f.,.. 6f 1------":a..I.L"-J-;.. --;;:;----------;-;::--------""":':':-:----------..--------J O' o u to f 1o 62t BO Figur 3. Temperatur i 10 meter.
7H~----------------a-. -:,~J~ ~--------------~~-------------- ~ i o ' '4" 3oo 24H ------------------ 7 o o 8 ' ~-- 7000 8 / 70t 69t1... 64t.,.. L~: u 66H 6 ".// ".5 (71 ' ~,,A, 8.11 :' (.~ 8 t i ;' 10 G ";p-_".f; ~ j / / ~~~ ~j.. s9 '.:.c~~!.~ ~ 6!-......u::_..t.::::. :_-:-:"':'-:--------------,.------- Oot 08., I i TEMPERATUR C 100m okt -89 6HI 6411 60t -----------------------i. 62 o o Hi Figur 4. Temperatur i 100 meter.
;Jot ';" ~--------- :oe u 1)11 " --------- ''" 7)11 6 ' ' ' 11ft o! 111 ~... 6 7... / ~ "!I,,.. 16 '$" Ott TEMPERATUR oc BOTN okt -89... IJII o a" tt 1811 tt HO 6)11 F' gur 5 Temperatur ved botn.
.:, 3 C: C 0 8 00 1 J 00 "'~u;;.-------~-------_:_------~'6:..::_::" :_~Jo~c ----- Figur 6. Registreringar av sei. Område med integratorverdi over 100 er skraverte.
A. ~= <to ~ :::o _J 1 20 ~ :j o 20,' J ~~ 40 80 BO LE~D IOJ 50 J 40 B. 30 20!O o 20 40 80 BO LENGD!CO sa~ "0 o~ i 20 --j J i w--1 i o! o C. /;/~ 20 40 80 80 LE NGO WO Figur 7. Lengdefordeing av sei. B. Hatenbanken. C. Møre. o A. Nord for 67 N.
~ 3 o o o i 00 J 00 ~ 2 ~o-------------- ::.;_.:. ~' a:::."~--------=-=2j:.:._ ~2~8oo Figur 8. Registreringar av torsk/hyse. Område med integratorverdi over 10 er skraverte.
~Ji ZJ--' _, ' j i.../' j----~-- c 20 LENGD / ' *. / /-";. Figur 9. Lengdefordeing av torsk. '10- ' ~ J ---------------------------~----~--------~~~~--~----~----~ c -... ~ Figur 10. Lengdefordeing av hyse.
) 3 0 O 8 o o Jo o 8 o o 2 3 o o 2 B oo :"~----------------~~------------------------------~~--------------~~--------------~ Figur 11. Registreringar av uer (ae tre artar sama). Område med integratorverdi over 100 er skraverte.
~ ~ ~.L:::G UER 2J 0 1 o o. 'y /,. /""' / V' /,/ O 20 t;o 'to SJ LEN30 '0 B. SNABEL UER ~ 20 : o ~ ~ to 20 t;o 'to 50 LEI'30 30 50 i "1C -i ~ :;o -i i J i 20 ~ 10~ ~ o ) 1 C. LUSUER """ O 20 30 'to SJ LEIGO Figur 12. Lengdefordeing av uer. A. Vaneg uer. B. Snabeuer. C. Lusuer.