Møteprotokoll. Utval: KOMMUNESTYRET Møtestad: Kommunestyresalen Møtedato: Tid: 13:00 18:00. Sakliste

Transkript

1 Sogndal kommune Møteprotokoll Utval: KOMMUNESTYRET Møtestad: Kommunestyresalen Møtedato: Tid: 13:00 18:00. Sakliste Saksnr. Arkivsaksnr. Tittel 64/15 15/512 Kommunestyre - Opning, konstituering, orienteringar 65/15 15/871 Samfunns ROS for Sogndal kommune /15 15/4047 Folkehelseoversyn Sogndal kommune /15 12/3635 Boligsosialt velferdsprogram - oppfølging etter søkerkonferanse 68/15 15/3660 Rådet for personar med nedsett funksjonsevne /15 15/3112 Eldrerådet /15 11/3394 Rullering av samarbeidsavtale med krisesenteret 71/15 14/1930 Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal /15 15/4046 Møteplan politisk organ 73/15 15/4199 Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til /15 15/1880 Økonomiplan og budsjett 2016

2 Sak 64/15 Kommunestyre - Opning, konstituering, orienteringar Pkt. 1 OPNING AV KOMMUNESTYREMØTE: A. Konstituering av møte. * Møtet lovleg sett med 25 representantar til stades. Hilde Bøtun (Sp) møter for Bjarte Stedje (Sp) Arvid Stenehjem (Ap) møter for Stig Ove Ølmheim (Ap) Sigurd Sætre (FrP) møtte for Idar Kollsete. Eyvind Øgar (V) møtte for Eva Ramstad (V) fram til kl. 15, før sak 74/15. * Innkalling og sakliste godkjenning. * Møteleiar: Ordførar Jarle Aarvoll. * Ope møte. * Framlegg: Representantane Geir Sverre Volle og Bente Sønsthagen vert valde til å underteikne møteprotokollen. B. Protokoll frå møte Godkjent. Pkt. 2 Pkt. 3 Spørsmål/interpellasjonar Open spørjetime Hilde Bøthun (Sp) Kva er status for Statsnett si linjeføring for 420 kv frå Sogndal trafo? Gunnhild Bøyum (H) Drift av eksisterande kyrkjegard ved Kaupanger stavkyrkje? Pkt. 4 Pkt. 5 Skriv og meldingar: Orienteringar og drøftingar A. Orientering frå ordførar: 1. Kommunereforma 2. Skulekonferanse B. Orientering frå rådmann:

3 1. Folkehelseoversikt/samfunns-ROS, ved rådmann/ kommuneoverlege. C. Drøftingar Sak 65/15 Samfunns ROS for Sogndal kommune 2015 Vedtak, samr.: Kommunestyret vedtek heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , i tråd med 14 i lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova). Sak 66/15 Folkehelseoversyn Sogndal kommune 2015 Vedtak, samr.: Kommunestyret tek folkehelseoversikt Sogndal kommune 2015 til vitande. Sak 67/15 Boligsosialt velferdsprogram - oppfølging etter søkerkonferanse Vedtak, samr.: Kommunestyret vedtek programplan for bustadsosialt velferdsprogram med tilhøyrande handlingsplan for perioden Sak 68/15 Rådet for personar med nedsett funksjonsevne 2016 Vedtak, samr.:

4 Rådet for personar med nedsett funksjonsevne i Sogndal kommune skal ha 4 medlemar frå ulike organisasjonar. I tillegg skal det veljast kommunal representant med personleg vararepresentant. Desse vert valde: Medlemmer: 1. Knut Ole Myren - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (hørselshemma) 2. Else Jorunn Solberg - LHL (Landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 3. Egil Harald Mo - Mental helse 4. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikerforening 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Leiar: Knut Ole Myren Varamedlemer rekkefølgje: 1. Nils Bjarne Drægni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster 2. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma) Einar Vatlestad - varamedlem for kommunal representant Sak 69/15 Eldrerådet 2016 Vedtak, samr.: 1. Grete Fischer vert vald til medlem og leiar i eldrerådet 2. Edit Flatland vert vald til medlem i eldrerådet 3. Elna Karin Opdal Lund vert vald til medlem i eldrerådet 4. Njål Olstad vert vald til medlem i eldrerådet 5. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet, kommunal representant Som vara vert: 1. Svanhild Breisnes 2. Ivar Berge 3. Eva Ramstad, kommunal vara Sak 70/15 Rullering av samarbeidsavtale med krisesenteret

5 Tilråding: 1. Sogndal kommune sluttar seg til den nye samarbeidsavtalen med Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2. Sogndal kommune forpliktar seg som deltakar i ordninga til å svare for den økonomiske kostnaden som følgjer av fordelinga kommunane i mellom. 3. Sogndal kommune tek evalueringa av samarbeidsavtalen til orientering. Handsaming Vibeke Johnsen (Sv) opplyste om at ho er styremedlem i Krisesenteret i Sogn og Fjordane, og gjekk frå som ugild. Ikkje møtande vararepresentant. Vedtak, samr.: 1. Sogndal kommune sluttar seg til den nye samarbeidsavtalen med Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2. Sogndal kommune forpliktar seg som deltakar i ordninga til å svare for den økonomiske kostnaden som følgjer av fordelinga kommunane i mellom. 3. Sogndal kommune tek evalueringa av samarbeidsavtalen til orientering. Sak 71/15 Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal 2017 Tilråding: 1. Sogndal kommune tek i mot minst 45 flyktningar i 2016, der minst 13 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 52 flyktningar i 2017, der minst 21 er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret vil koma attende til plantal for 2018 og 2019 når desse ligg føre. Inntil då gjeld tidlegare vedtak om 35 i både 2018 og Familiesameining kjem i tillegg. 4. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. 5. Kommunestyret gjev rådmann fullmakt til å disponere auka inntekter knytt til busetting av einslege mindreårige flykningar til å byggje opp tilbod for desse. Handsaming Arne G. Flåten (H) la fram forslag om å utsetja saka. Forslaget fekk 6 røyster (4 H, 2 FrP) og fall. Rita Navarsete (FrP) la fram følgje framlegg til nytt punkt 1 til erstatning for punkt 1-3 i tilrådinga:

6 1. Sogndal kommune tek i mot 5 flyktningar i Familiesameining kjem i tillegg. Framlegget vart sett opp mot tilrådinga til formannskapet. Framlegget frå Rita Navarsete (FrP) fekk 2 røyster (FrP). Tilrådinga frå formannskapet fekk 23 røyster (8 Ap, 6 Sp, 4 H, 2 V, 2 Sv, KrF). Vedtak, med 23 røyster (8 Ap, 6 Sp, 4 H, 2 V, 2 Sv, KrF): 1. Sogndal kommune tek i mot minst 45 flyktningar i 2016, der minst 13 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 52 flyktningar i 2017, der minst 21 er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret vil koma attende til plantal for 2018 og 2019 når desse ligg føre. Inntil då gjeld tidlegare vedtak om 35 i både 2018 og Familiesameining kjem i tillegg. Samrøystes: 4. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. 5. Kommunestyret gjev rådmann fullmakt til å disponere auka inntekter knytt til busetting av einslege mindreårige flykningar til å byggje opp tilbod for desse. Sak 72/15 Møteplan politisk organ Vedtak, samr.: Møtekalendar 2016 Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Administrasjonsutvalet (ADM) Formannskapet (FSK) Forvaltningsutvalet (FORV) Kommunestyret (KOM) Møtestart: Formannskapet (FSK) kl. 09:00, Forvaltningsutvalet (FORV) kl. 09:00/13.00 Kommunestyre (KOM) kl. 09:00/13:00/17:00.

7 Sak 73/15 Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til 2016 Vedtak, samr.: Kommunestyret vedtek budsjettendringar i investeringsbudsjettet for 2015 og 2016 i samsvar med saksframlegget. Sak 74/15 Økonomiplan og budsjett 2016 Tilråding: 1. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2016 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett i hovudoversiktane for drift og investering (jf. punkt 6.1 og 6.4) og budsjettskjema 1A og 1 B (jf. punkt 6.2 og 6.3) og budsjettskjema 2A og 2B (jf. punkt 6.5 og 6,6). 2. Skatt på inntekt og formue vert skriven ut etter høgste lovlege satsar. 3. Den generelle eigedomsskatten for skattepliktige eigedomar vert sett til 7 promille. Med heimel i eigedomsskattelova 12 vert skattesatsen for bustader og fritidsbustader sett til 2,6 promille. Eigedomsskatten vert skriven ut i samsvar med eigedomsskattelova og kommunen sine vedtekter for eigedomsskatt. Eigedomar får eigedomsskatt frå det tidspunkt det ligg føre formuegrunnlag frå Skatteetaten (bustadeigedom) eller når bygningen står ferdig. Eigedomar som tidlegare har fått fritak etter 7a og 7b i eigedomsskattelova, får tilsvarande fritak i I samsvar med behov for lånefinansiering får rådmannen fullmakt til å godkjenne låneopptak og lånevilkår til investeringar i 2016 på kr med ei avdragstid på 30 år. I tillegg får rådmannen fullmakt til låneopptak i Husbanken med kr til formidlingslån til vidare utlån til innbyggjarane. Handsaming Revidert økonomiplannotat nr 6 og oversyn over innkomne innspel i heile økonomiplanprosessen vart sendt ut på førehand/omdelt i møte. Ordførar la opp til punktvis avrøysting. Kommunestyret slutta seg til dette. Resultata frå avrøystinga er protokollert under kvart framlegg til endring. Laura Kvamme (Sp) la på vegne av Sp, Ap, KrF og Sv: 10 på Topp

8 I punkt 4 vert følgjande setning sett inn i tillegg til eksisterande punk: Det er god utvikling av næringsarbeidet i heile kommunen, og vi vil gjennom samarbeid med aktøranne støtte opp under ei vidareutvikling av dette. Vi skal saman med Statsbygg, Sogn og fj.. osv. Forslaget fekk 24 røyster (8 Ap, 6 Sp, 4 H, 2 Sv, 1 V (ER), 2 FrP, KrF). Side 59 i økonomiplanen Går ut: Det er god utvikling av næringsarbeidet på Kaupanger, og vi vil gjennom samarbeid med aktøranne støtte opp under ei vidareutviklinjg av dette Nytt punkt: Sogndal kommune skal i samarbeid med Kaupanger Næringsforening laga ein strategi for næringsområde på Kaupanger med fokus på næringsutvikling, samarbeid med FC og områdeplan. Forslaget vart samrøystes vedteke. Talldelen: Redusert kutt på vegvedlikehald i perioden Auka rammetilskot, jf. Øp-notat nr Forslaget vart samrøystes vedteke. Karin Vikane (H) la fram følgjande forslag til endring: Tekstdelen: a) Privatisera reinhald Ber om at Sogndal kommune utgreier innsparing ved å privatisera reinhald i skular og barnehagar, jf. Økonomiplan punkt Forvaltning, drift og vedlikehald. Forslaget fekk 4 røyster (4 H) og fall. b) Vurdera å kjøpa øyeblikkeleg hjelp-senger hjå Sogn lokalmedisinske senter (LMS) Side 44 tredje avsnitt tilføye i tilknyting til KAD-senger: greie ut kjøp av øyeblikkeleg hjelp-senger hjå Sogn lokalmedisinske senter (LMS). Forslaget fekk 9 røyster (4 H, 2 V, 2 FrP, KrF) og fall. c) 10 på topp - slå saman punkt 2 og 8 og ta inn: * Sogndal kommune skal i samarbeid med Kaupanger Næringsforening lage ein strategi for næringsområdet på Kaupanger med fokus på næringsutvikling, samarbeid med Campus og ein områdeplan. Forslaget fekk 8 røyster (4 H, 2 V, 2 FrP) og fall. Viss fleirtal for II c) vil Høgre: d) 10 på topp - byte ut kulepunktpunkt Fjordstien med: Utvikla Sogndal som ein regional kulturarena der heile kulturhuset skal nyttast til kulturføremål, og vera ein naturleg samlingsplass for kultur Karin Vikane (H) trakk framlegget. Viss framlegg i II b) fell vil Høgre behalda kulepunkt 2 og 8 i lag med fleirtalet, men: e) 10 på topp - byte ut kulepunktpunkt Fjordstien med:

9 * Sogndal kommune skal i samarbeid med Kaupanger Næringsforening lage ein strategi for næringsområdet på Kaupanger med fokus på næringsutvikling, samarbeid med Campus og ein områdeplan. Forslaget fekk 8 røyster (4 H, 2 V, 2 FrP) og fall. Talldelen: I Driftsbudsjettet i tusen kroner Redusera inntekter frå eigedomsskatten, 2,5 promille Gradvis auka vaksentettleik i barnehagane frå 2,85 til 3, Reduser kostnader kommunale vegar SUM INNDEKNINGSBEHOV INNDEKNING: Overføring frå flyktningefondet Reduserte kostnader til reinhald SUM INNDEKNING Framlegget fekk 4 røyster (4H) og fall. Rita Navarsete (FrP) la fram følgjande forslag til endring: Tekstdelen: 10 på topp femte prikkpunkt, ta ut første setning om Sogndalspakka. Framlegga fekk 4 røyster (2 FrP, 2V) og fall. Punkt 4.4.5, ta ut politisk resultatmål om Sogndalspakka. Framlegga fekk 4 røyster (2 FrP, 2 V) og fall. Punkt 4.4.6, med: Nytt politisk resultatmål: Opparbeide parkeringsplassar på utfartsplassar. Framlegga fekk 2 røyster (2 FrP) og fall. Talldelen: I Driftsbudsjettet i tusen kroner Redusera inntekter frå eigedomsskatten, 2,5 promille Gatelys heile natta Parkering utfartsplassar

10 4.Vegvedlikehald Fjøra Opplysingsskilt Nornes Nye gatelyspunkt Reduserte leigeinntekter kommunale hus SUM INNDEKNINGSBEHOV INNDEKNING: Bruk av flyktningefondet Framlegget fekk 2 røyster (FrP) og fall. SUM INNDEKNING Investering: Utbygging av Åbergevegen Bruk av flykningefondet Redusert kjøp av bustader finansiert av flykningefondet Framlegget fekk 2 røyster (FrP) og fall. Vibeke Johnsen (Sv) la fram følgjande framlegg: Auke eigedomsskatten med 0,1 promille, dvs kroner og nytte midla til auka bemanning i barnehagen. Framlegget fekk 2 røyster (SV) og fall. Eva Ramstad (V) la fram følgjande framlegg, endring 10 på topp: Slå saman kulepunkt 2 og 8 I samarbeid med frivillige organisasjonar skal vi satse på nyskapande friluftsliv i samsvar med arealdelen av kommuneplanen og ruste opp kaihuset som ein samlingsplass for friluftslivmiljøet i Sogn. Vi skal satse på Hodlekve-området og legge til rette for auka overnattingskapasitet og vidareutvikling av idretten og friluftslivet sin bruk av området. Framlegget fekk 2 røyster (V) og fall. Kulepunkt 4 Vi skal saman med Statsbygg, Sogn og Fjordane fylkeskommune, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal fotball og private verksemder på Fosshaugane Campus lage og følgje opp ein utviklingsplan slik at dette området framleis står fram som eit sterkt nasjonalt innovasjonsmiljø. Likeein skal vi lage ein områdeplan og ein strategi for næringsområdet på Kaupanger. Næringsområde på Kaupanger og Campus Fosshaugane kan sjåast i lag og gjera kvarandre enda betre. Framlegget fekk 6 røyster (2V, 2Frp, 2 H (GB,AGF) og fall. Nytt kulepunkt: Sogndal kommune skal i samhandling med lag og organisasjonar stimulere til eit mangfald i det lokale kulturlivet. Det regionale kulturhuset vårt skal styrke kulturlivet også det lokale. Kulturskulen er viktig i kulturarbeidet og bør sikrast ei framtid.

11 Eva Ramstad (V) trekte forslaget. Margrete Haug (KrF) la fram følgjande forslag: Redusert kutt i vegvedlikehald i Redusert løyving til Kaihuset i Framlegget fekk 7 røyster (KrF, 2 FrP, 2 V, 2 H (GB,AGF) ) og fall. Økonomiplanen vart røysta over samla til slutt, og var samrøystes vedteken. Vedtak, samr.: 1. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2016 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett i hovudoversiktane for drift og investering (jf. punkt 6.1 og 6.4) og budsjettskjema 1A og 1 B (jf. punkt 6.2 og 6.3) og budsjettskjema 2A og 2B (jf. punkt 6.5 og 6,6) og med dei endringar som går fram av revidert økonomiplannotat nr. 6 og med følgjande endringar: Vedteke med 24 røyster (8 Ap, 6 Sp, 4 H, 2 Sv, 1 V (ER), 2 FrP, KrF): 10 på Topp I punkt 4 vert følgjande setning sett inn i tillegg til eksisterande punk: Det er god utvikling av næringsarbeidet i heile kommunen, og vi vil gjennom samarbeid med aktøranne støtte opp under ei vidareutvikling av dette. Vi skal saman med Statsbygg, Sogn og fj.. osv. Forslaget fekk 24 røyster (8 Ap, 6 Sp, 4 H, 2 Sv, 1 V (ER), 2 FrP, KrF). Samrøystes: Side 59 i økonomiplanen Går ut: Det er god utvikling av næringsarbeidet på Kaupanger, og vi vil gjennom samarbeid med aktøranne støtte opp under ei vidareutviklinjg av dette Nytt punkt: Sogndal kommune skal i samarbeid med Kaupanger Næringsforening laga ein strategi for næringsområde på Kaupanger med fokus på næringsutvikling, samarbeid med FC og områdeplan. Talldelen: Redusert kutt på vegvedlikehald i perioden Auka rammetilskot, jf. Øp-notat nr Skatt på inntekt og formue vert skriven ut etter høgste lovlege satsar. Vedteke med 19 røyster (8 Ap, 6 Sp,, 2 Sv, 2 V,KrF): 3. Den generelle eigedomsskatten for skattepliktige eigedomar vert sett til 7 promille. Med heimel i eigedomsskattelova 12 vert skattesatsen for bustader og fritidsbustader sett til 2,6 promille. Eigedomsskatten vert skriven ut i samsvar med eigedomsskattelova og kommunen sine vedtekter for eigedomsskatt. Eigedomar får eigedomsskatt frå det tidspunkt det ligg føre formuegrunnlag frå

12 Skatteetaten (bustadeigedom) eller når bygningen står ferdig. Eigedomar som tidlegare har fått fritak etter 7a og 7b i eigedomsskattelova, får tilsvarande fritak i Samrøystes: 4. I samsvar med behov for lånefinansiering får rådmannen fullmakt til å godkjenne låneopptak og lånevilkår til investeringar i 2016 på kr med ei avdragstid på 30 år. I tillegg får rådmannen fullmakt til låneopptak i Husbanken med kr til formidlingslån til vidare utlån til innbyggjarane. Til slutt vart økonomiplan /årsbudsjett 2016 samrøystes vedteken. Møtet slutt: Sogndal, Jarel Aarvoll -ordførar- Geir Sverre Volle Bente Sønsthagen Jostein Aanestad -rådmann-

13 Sogndal kommune Møteinnkalling Utval: KOMMUNESTYRET Møtestad: Kommunestyresalen Møtedato: Tid: 13:00 Eventuelt forfall skal meldast til telefon Varamedlemmar møter etter nærare avtale. Sakliste Saksnr. Arkivsaksnr. Tittel 64/15 15/ Kommunestyre - Opning, konstituering, orienteringar 65/15 15/ Samfunns ROS for Sogndal kommune /15 15/ Folkehelseoversyn Sogndal kommune /15 12/ Boligsosialt velferdsprogram - oppfølging etter søkerkonferanse 68/15 15/ Rådet for funksjonshemma /15 15/ Eldrerådet /15 11/ Rullering av samarbeidsavtale med krisesenteret 71/15 14/ Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal /15 15/ Møteplan politisk organ

14 73/15 15/ Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til /15 15/ Økonomiplan og budsjett 2016 Sakene er offentleg utlagde i Tenestetorget, Sogndal bibliotek og busenteret i Fjærland. Informasjon på vår heimeside: Stad, dato (leiar) Reidun S. Hågvar -arkivleiar-

15 Sogndal kommune Sak 64/15 Kommunestyret Saksh.: Maj Britt Solberg Arkiv: 033 Arkivsak: 15/512 Sak 64/15 Tilråding: Kommunestyre - Opning, konstituering, orienteringar Pkt. 1 OPNING AV KOMMUNESTYREMØTE: A. Konstituering av møte. * Møtet lovleg sett med 25 representantar til stades. Hilde Bøtun (Sp) møter for Bjarte Stedje (Sp) Bjørn Skjeldestad (Ap) møter for Stig Ove Ølmheim (ap) * Innkalling og sakliste godkjenning. * Møteleiar: Ordførar Jarle Aarvoll. * Ope møte. * Framlegg: Representantane Geir Sverre Volle og Bente Sønsthagen vert valde til å underteikne møteprotokollen. B. Protokoll frå møte Godkjenning. Pkt. 2 Pkt. 3 Pkt. 4 Pkt. 5 Spørsmål/interpellasjonar Open spørjetime Skriv og meldingar: Orienteringar og drøftingar A. Orientering frå ordførar: 1. Kommunereforma B. Orientering frå rådmann: 1. Folkehelseoversikt, ved rådmann/kommuneoverlege C. Drøftingar Maj Britt Solberg -politisk sekretær- Side 3 av 27

16 Sogndal kommune Sak 65/15 Kommunestyret Saksh.: Cornelis Erstad Arkiv: X70 Arkivsak: 15/871 Saksnr.: Utval Møtedato 87/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 65/15 Samfunns ROS for Sogndal kommune 2015 Tilråding: Kommunestyret vedtek heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , i tråd med 14 i lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova). Rådmannen si tilråding: Kommunestyret vedtek Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , i tråd med 14 i lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova). Vedlegg: 1. Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert Saksutgreiing: Bakgrunn: Krav til utarbeiding av heilskapleg ROS i norske kommunar er mellom anna heimla i siviltryggingslova (lov om kommunal beredskapsplikt) og plan- og bygningslova. Ein heilskapleg ROS tek utgangspunkt i lokale utfordringar og skal danne grunnlaget for beredskapsarbeidet i kommunen. Kommunen sine mange oppgåver fordrar eit heilskapleg perspektiv på analysen. I ein ferdig utarbeida heilskapleg ROS skal analysen vere grunnlaget for kommunen sin overordna beredskapsplan. I tillegg skal den leggjast til grunn for, og integrerast i, kommunale planprosessar. Arbeidsprosess Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015 er utarbeida i forkant av ny planstrategi for kommunestyreperioden Arbeidet med heilskapleg ROS vart starta i februar 2015 og har vorte leia av eining for Plan og næring. Vi inviterte 27 offentleg og private aktørar inn i arbeidsprosessen og 11 av desse har direkte bidrege i analysearbeidet. Ein viktig del av arbeidet med heilskapleg ROS er å identifisere kva uønskte hendingar som kan inntreffe. Ei uønskt hending er definert som ei hending eller tilstand som kan medføre skade på menneske, miljø og materiell eller anna form for økonomisk tap. Analysen er haldt på eit overordna nivå og har fortrinnsvis tatt for seg: Side 4 av 27

17 Sak 65/15 Uønskte hendingar med potensielt store konsekvensar Uønskte hendingar som rører ved fleire sektorar/ansvarsområde og som krev samordning Uønskte hendingar som går ut over kommunen sin kapasitet til handtering av ordinære rutinar og redningsteneste Uønskte hendingar som skapar stor frykt/usikkerheit i befolkninga Dette er igjen valt delt inn i følgjande hendingar: Naturhendingar skred Naturhendingar flaum Brann Brot på infrastruktur Forureining Ulukker Vi inviterte både interne og eksterne aktørar til eit møte for å informere om arbeidet med samfunns-ros og identifisere uønskte hendingar. I møtet vart det identifisert 38 uønskte mogelege hendingar som skulle analyserast vidare. I etterkant av møtet vart alle deltakarane tilsendt følgjande dokument: Generell informasjon om prosessen. Identifiserte uønskte hendingar, med dei aktørar som skulle bidra med analysearbeidet. Rettleiing for gjennomføring av heilskapleg ROS. Analyseskjema for gjennomføring av heilskapleg ROS. Det vart satt ein frist for gjennomføring av analysearbeidet innan Av ulike årsaker var ikkje alle analysane oss i hende før den På grunnlag av tilbakemeldingane frå dei aktuelle aktørane gjorde deretter eining for Plan og næring ein samla ROS-vurdering av dei uønskte hendingane som er identifisert og analysert. Eventuell naudsynt tilleggsinformasjon vart innhenta der det var trong for det. Den vart rapporten frå analysearbeidet sendt på høyring til alle deltakarane med frist for merknadar innan den Det kom inn 4 merknadar gjennom denne høyringsperioden. Resultat Med bakgrunn i analysearbeidet og merknadane er det utarbeid eit framlegg til tiltak og oppfølging for 9 av dei identifiserte uønskte hendingane. Dette sikrar at kunnskap og erfaring frå den heilskaplege ROS-en vert ivareteke i kommunen sitt vidare arbeide. I kapittel 8 er det utarbeida ein tabell for Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka for kvar einskild hending. Denne tabellen gjev oss eit raskt og oversiktleg bilete av kva samfunnsfunksjonar som vert påverka dersom ei eller fleire hendingar skulle inntreffe. I kapittel 9 er følgjande tiltak identifisert og krev vidare oppfølging frå Sogndal kommune gjennom dei aktuelle einingar sin verksemdplan og eventuelt økonomiplan: Nr. Omtale av tiltak Frist Side 5 av 27

18 Sak 65/15 1. Arbeide for ein føringsveg for fiber gjennom ny Loftesnesbru. Januar Utarbeiding av varsling- og beredskapsplan ved 50-, 100- og årsflaum i Sogndalselvi. 3. Utarbeiding av beredskapsplan for evakuering ved brot på demning Breisete. Informasjon til bebuarane innanfor potensielt råka områder. 4. Utarbeiding av plan for brannsikring i områder med tette konsentrasjonar av trehus. 5. Utarbeiding av plan for alternativ omkøyring ved brot/stenging av Stedje bru. 6. Følgje opp nasjonale og kommunale krav og normer til Kontinuerleg kartlegging og sikringstiltak mot steinsprang og erosjon ved alle planarbeid og søknad om nye tiltak i kommunen. 7. Utarbeiding av beredskapsplan særskild for skogbrann i Sogndal kommune. Kjem i etterkant av SBRIKS sin ROS. Samla vurdering: Det samla risiko- og sårbarheitsbiletet for kommunen er presentert i rapporten Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) tilrår at den heilskaplege ROS-en, saman med plan for oppfølgjing, vert lagt fram for vedtak i kommunestyret. Dette gjev ROS-en status som eit styrande dokument for kommunen sitt arbeid med samfunnstryggleik og beredskap. Rådman tilrår at Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , vert vedteke slik den no ligg føre. Sogndal Jostein Aanestad -rådmann- Side 6 av 27

19 Sogndal kommune Sak 66/15 Kommunestyret Saksh.: Jon Tvilde Arkiv: Arkivsak: 15/4047 Saksnr.: Utval Møtedato 86/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 66/15 Folkehelseoversyn Sogndal kommune 2015 Tilråding: Kommunestyret tek folkehelseoversikt Sogndal kommune 2015 til vitande. Rådmannen si tilråding: Kommunestyret tek folkehelseoversikt Sogndal kommune 2015 til vitande. Vedlegg: 1. Folkehelsoversikt Sogndal kommune 2015 Saksutgreiing: I økonomiplan heiter det i eit politisk resultatmål: «Vi skal utarbeide ein oversikt over folkehelse og faktorar som påverkar folkehelsa i forkant av ny planstrategi.» God folkehelse blir skapt gjennom god samfunnsutvikling. Ei rekkje forhold i samfunnet påverkar folkehelsa, som bustad, utdanning, arbeid og fysiske og sosiale miljø. Kommunen treng god oversikt over helsetilstand, påverknadsfaktorar, folkehelseutfordringar og ressursar, slik at ein kan planleggje og gjennomføre effektive tiltak. God oversikt bidreg til eit meir treffsikkert folkehelsearbeid. Folkehelselovverket seier at alle kommunar skal ha ei skriftleg oversikt over helsetilstanden i befolkninga og dei positive og negative faktorar som kan virke inn på denne. Folkehelseoversikta skal identifisere folkehelseutfordringar og ressursar i kommunen. I tillegg skal ho innehalde faglege vurderingar av årsaksforhold og konsekvensar. Kommunen skal særleg vere merksam på trekk ved utviklinga som kan skape eller oppretthalde sosiale eller helsemessige problem eller sosiale helseskilnader. Det skal utarbeidast eit samla oversiktsdokument kvart fjerde år som skal liggje til grunn for det langsiktige systematiske folkehelsearbeidet. Dokumentet skal liggje føre ved oppstart av arbeidet med planstrategien og danne grunnlag for å fastsetje mål og strategiar i planprosessane heimla i plan- og bygningslova. Dette gjeld i fyste rekke kommuneplanen, men også kommunedelplanar/temaplanar. Kommunen skal i tillegg halde løpande oversikt over folkehelsa i eit årleg dokument. Side 7 av 27

20 Sak 66/15 Rådmann har organisert arbeidet med folkehelseoversikta på følgjande måte: Styringsgruppe samansett av leiargruppa, folkehelsekoordinator og kommuneoverlege. Ei tverrsektoriell arbeidsgruppe samansett av folkehelsekoordinator, fysioterapeut, ergoterapeut, helsesøster, leiar Sogn frisklivs- og meistringssenter, miljøretta helsevern, NAVleiar, tenesteleiar barnehage, tenesteleiar kommunalteknikk, kommunalsjef oppvekst og kommuneoverlege. Resultatet frå dette arbeidet følgjer vedlagd. Rådmannen vil rå til at kommunestyret tek folkehelseoversikta til vitande, og nyttar denne som eit av grunnlaga for handsaming av planstrategien. Sak om planstrategi vil etter planen bli fremma på nyåret Sogndal, 19. november 2015 Jostein Aanestad -rådmann- Side 8 av 27

21 Sogndal kommune Sak 67/15 Kommunestyret Saksh.: Helga Bakken Arkiv: U71 Arkivsak: 12/3635 Saksnr.: Utval Møtedato 81/12 Formannskapet /15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 67/15 Boligsosialt velferdsprogram - oppfølging etter søkerkonferanse Tilråding: Kommunestyret vedtek programplan for bustadsosialt velferdsprogram med tilhøyrande handlingsplan for perioden Rådmannen si tilråding: Kommunestyret vedtek programplan for bustadsosialt velferdsprogram med tilhøyrande handlingsplan for perioden Vedlegg: 1. Programplan Bustadsosialt velferdsprogram 2. Handlingsplan Bustadsosialt velferdsprogram 3. Foranalyse Bustadsosialt arbeid Sogndal kommune (Rambøll 2015) uprenta 4. Bustad for velferd, Nasjonal strategi for bustadsosialt arbeid ( ) uprenta Bakgrunn: Sogndal kommune vart i januar 2014 teken opp som programkommune i bustadsosialt velferdsprogram i regi av Husbanken Region vest. Bakgrunnen for at kommunen søkte opptak i programmet var utfordringar knytt til organisering av det bustadsosiale arbeidet og tilbodet til dei bustadsosialt vanskelegstilte i kommunen. Søknad om deltaking i programmet vart handsama i formannskapet 3. oktober Det vart fatta slikt samrøystes vedtak (sak 50/13): «Formannskapet sluttar seg til vedlagde søknad om deltaking i utvikling av bustadsosialt velferdsprogram.» Som programkommune plikta kommunen å utarbeide ein programplan for programperioden med tilhøyrande årlege handlingsplanar. Desse planane skulle utarbeidast på grunnlag av funn i ein ekstern føranalyse som Husbanken stilte som vilkår at alle programkommunane skulle gjennomføre. Føranalysen vart utført av Rambøll. Analysen samanfatta Sogndal kommune sine bustadsosiale utfordringar i ni punkt: Mangel på kunnskap om behovet for kommunale bustader Mangel på langsiktig planlegging Fragmentert bustadframskaffing Side 9 av 27

22 Sak 67/15 Fragmentert bustadtildeling Mange ansvarsområde og rollekonflikt i møte med brukarane Uklåre roller og ansvarsområde Mangel på felles tankegang og heilskapleg tilnærming til feltet Uteståande husleige Lite sirkulasjon i kommunale bustader På bakgrunn av desse utfordringane har programorganisasjonen utarbeidd ein femårig programplan og tilhøyrande handlingsplan for Planane byggjer òg på nasjonale og lokale mål for det bustadsosiale arbeidet. Planane skal sikre at målsettingar og føringar for programsatsinga blir ivaretekne, og at kommunen i fellesskap arbeider for å møte dei bustadsosiale utfordringane. Mål for det bustadsosiale arbeidet 1 Med bakgrunn i kommuneplanen har kommunen peika på to hovudoppgåver i bustadpolitikken: Vi skal legge til rette for ei utvikling som gjer at kommunen er god å bu i for alle; og vi skal ivareta bustadbehova til dei som er vanskelegstilte på bustadmarknaden. Økonomiplan stettar opp om desse måla ved å definere bustadsosialt arbeid og deltaking i velferdsprogrammet som eit av kommunen sine ti høgast prioriterte utviklingsområde. I økonomiplanen heiter det at: Vi skal bruke nødvendige verkemiddel som føringar på reguleringsplanar og tilgang på utbyggingsareal, for å få nok bustader i alle deler av kommunen. Vi skal delta i Husbanken sitt bustadsosiale program og i løpet av 2014 politisk handsame prosjektplan med mål og tiltak for programmet. Økonomiplan følgjer opp prioriteringa av velferdsprogrammet med følgjande framlegg til politiske resultatmål for programarbeidet: Fokusområde Resultatmål Utvikling Vi har gjennomført alle tiltaka i bustadsosialt velferdsprogram. Brukarar Vi skal ikkje ha bustadlause i kommunen. Gjennomsnittleg butid i kommunale bustader for flyktningar skal ikkje vere lenger enn 3 år. Minst 5 leigetakarar i kommunale bustader skal gå frå leige til eige. Mellombelse butilbod skal berre unntaksvis verta nytta av barnefamiliar og unge, og slike opphald skal ikkje vare meir enn tre månader. 1 Nasjonale og lokale målsettingar for programarbeidet er nærare omtala i kapittel 3 og 5 i programplanen. Side 10 av 27

23 Sak 67/15 Desse resultata skal kommunen oppnå gjennom konkret arbeid med tiltak knytt til dei tre delmåla for programdeltakinga: Vi skal ha nok og tenlege bustader til dei vanskelegstilte. Vi skal sikre samordna tenester til dei vanskelegstilte på bustadmarknaden. Vi skal sikre ei god og effektiv organisering av det bustadsosiale arbeidet i kommunen. Knytt til dette har Sogndal kommune forventningar til at deltaking i programmet vil gje ein meir samordna bruk av dei bustadsosiale verkemidla i kommunen. betre samordning av det bustadsosiale arbeidet internt i kommunen og med instansar utanfor kommunen. læring frå andre kommunar som deltek i programmet. tilgang til Husbanken sin kompetanse og støtte i programmet. Måla for det bustadsosiale programarbeidet i kommunen er i tråd med nasjonale mål og føringar for satsinga, m.a. gjennom å setje fokus på barnefamiliar og flyktningar. For å nå desse måla krevst eit godt samarbeid med eksterne samarbeidspartar. Ikkje minst er vellukka måloppnåing avhengig av god forankring av målsettingar og planar både politisk og administrativt i kommunen. Kommunestyret vert på dette grunnlaget invitert til å vedta måla for det bustadsosiale arbeidet. Vurdering: Programarbeidet har så langt hatt fokus på å etablere ein tenleg programorganisasjon. Framover vil utfordringa i programarbeidet vere knytt til at arbeidet no går inn i ein meir operativ fase. Handlingsplanen er ambisiøs. Den omfattar eit stort tal aktivitetar, både enkle og meir omfattande, og fleire langvarige tiltak som vil gå over to eller fleire år. Samstundes heng tiltaka i stor grad saman ved at dei byggjer på kvarandre gjennom ein heilskapleg og tverrfagleg innsats. På den måten skal handlingsplanen sikre kontinuitet og samanheng i arbeidet, og at tiltaka som vert gjennomført er godt forankra i programplan og i lokale og nasjonale målsettingar for arbeidet. Rådmannen rår til at kommunestyret gjer vedtak om å godkjenne programplan for bustadsosialt velferdsprogram ( ) med tilhøyrande handlingsplan Sogndal Jostein Aanestad rådmann Side 11 av 27

24 Sogndal kommune Sak 68/15 Kommunestyret Saksh.: Maj Britt Solberg Arkiv: 033 Arkivsak: 15/3660 Saksnr.: Utval Møtedato 94/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 68/15 Rådet for funksjonshemma 2016 Tilråding: Rådet for funksjonshemma i Sogndal kommune skal ha 4 medlemar frå ulike organisasjonar. I tillegg skal det veljast kommunal representant med personleg vararepresentant. Desse vert valde: Medlemmer: 1. Knut Ole Myren - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (hørselshemma) 2. Else Jorunn Solberg - LHL (Landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 3. Egil Harald Mo - Mental helse 4. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikerforening 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Leiar: Knut Ole Myren Varamedlemer rekkefølgje: 6. Nils Bjarne Drægni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster 7. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma) Einar Vatlestad - varamedlem for kommunal representant Vedlegg: 1. Nei til samanslåing av kommunale råd, Funksjonshemmede Fellesorganisasjon (arkivsak 15/3544) Saksutgreiing: Ved siste val er rådet samansett slik: Medlemmer: 1. Inger Bøhleng - LUPE (landsforbundet for psykisk utviklingshemma) 2. Brit Jorun Ølnes - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (Hørselshemma) 3. Sigmund Lomelde - LHL (landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 4. Egil Harald Mo - frå organisasjonen Mental helse 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Varamedlemmer i rekkefølge: 1. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikarforening. 2. Nils Bjarne Drærni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster Side 12 av 27

25 Sak 68/15 3. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma) 4. Helge Torstad - vara for kommunal representant. Leiar: Inger Bøhleng Nestleiar: Vibeke Johnsen Sekretariatet for Rådet for funksjonshemma ligg til Frivilligsentralen. HLF Leikanger, Luster og Sogndal har kome med framlegg om Knut Ole myren. LHL har kome med framlegg om Else Jorunn Solberg Egil Harald Mo tek gjenval for Mental helse Edel Olstad tek gjenval for Sogndal og leikanger revmatikerforening Vibeke Johnsen tek gjenval som kommunal representant. Nils Bjarne Drægni tek gjenval for Diabetesforbundet Leikanger, Luster og Sogndal Guri England tek gjenval for Indre Sogn lokallag for NFU. Ho ynskjer å vere varameldem. Denne saka skal handsamast i formannskap og kommunestyre same dag. Endeleg tilråding frå formannskapet vert lagt fram i kommunestyremøte. Sogndal, Jarle Aarvoll -ordførar- Side 13 av 27

26 Sogndal kommune Sak 69/15 Kommunestyret Saksh.: Jostein Aanestad Arkiv: 033 Arkivsak: 15/3112 Saksnr.: Utval Møtedato 54/15 Formannskapet /15 Kommunestyret /15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 69/15 Eldrerådet 2016 Tilråding: 1. Grete Fischer vert vald til medlem og leiar i eldrerådet 2. Edit Flatland vert vald til medlem i eldrerådet 3. Elna Karin Opdal Lund vert vald til medlem i eldrerådet 4. Njål Olstad vert vald til medlem i eldrerådet 5. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet, kommunal representant Som vara vert: 1. Svanhild Breisnes 2. Ivar Berge 3. Hans Haugen, kommunal vara Vedlegg: 1. Framlegg til kandidatar til eldrerådet, Postpensjonistane 2. Sogndal Pensjonistlag sitt forslag om kandidatar til Eldrerådet Saksutgreiing: Sogndal Eldreråd skal ha 5 representantar med personlege vararepresentantar. For perioden er rådet samansett slik: Medlemar: Varamedlemar - personlege: 1. Edit Flatland Ivar Berge 2. Arne Bjelde Magnhild Ylvisåker 3. Arnor Mannsverk Kari Hove Loftesnes 4. Reidun Øygard Sørensen Ingebrigt Supphellen 5. Eline Orheim Hans Haugen Leiar: Arne Bjelde Nestleiar: Reidun Øygard Sørensen Frå Postpensjonistane i Sogn og Fjordane er motteke brev datert sålydande: Side 14 av 27

27 Sak 69/15 «Edit Flatland stiller til attval til Eldrerådet i Sogndal kommune. Elna karin Opdal Lund stiller seg til disposisjon som ny kanditat til eldrerådet til kommunen». Frå Sogndal Pensjonistlag er motteke brev registrert inn sålydande: «1. Arne Bjelde fortset 2. Edit Flatland fortset 3. Kjetil Ertesvåg 4. Inge Yttri Formannskapet skal tilrå valet som skal avgjerast i kommunestyret. Jostein Aanestad -rådmann- Side 15 av 27

28 Sogndal kommune Sak 70/15 Kommunestyret Saksh.: Jon Tvilde Arkiv: H43 Arkivsak: 11/3394 Saksnr.: Utval Møtedato 87/11 Formannskapet /11 Kommunestyret /15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 70/15 Rullering av samarbeidsavtale med krisesenteret Tilråding: 1. Sogndal kommune sluttar seg til den nye samarbeidsavtalen med Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2. Sogndal kommune forpliktar seg som deltakar i ordninga til å svare for den økonomiske kostnaden som følgjer av fordelinga kommunane i mellom. Sogndal kommune tek evalueringa av samarbeidsavtalen til orientering. Vedlegg: Ny avtale mellom Flora kommune og NN kommune, krisesenteret i Sogn og Fjordane Evalueringsrapport- avtale mellom Flora kommune og NN kommune. Saksutgreiing: Bakgrunn: Kva saka gjeld: Vi syner til gjeldande avtale om interkommunalt krisesentertilbod, mellom Flora kommune som vertskommune og Sogndal kommune. Samarbeidsavtalen gjeld for frå til Samarbeidsutvalet for krisesenteret har utarbeid framlegg til ei ny avtale som ikkje har ei tidsavgrensa lengd. Samarbeidsutvalet har også utarbeidd ein evalueringsrapport som er lagt ved saka. Vurdering: Avtalen om interkommunalt krisesentertilbod er heimla i Lov om kommunale krisesentertilbod, 1 til 10, og etter Kommunelova kap. 5A 28. Pr i dag er alle kommunane i Sogn og Fjordane deltakarar i avtalen. Kostnadsfordelinga mellom kommunane skal skje ved at ein fordeler totalbudsjett for tiltaket på den einskilde kommune sin indeks for rammetilskot frå staten. Vertskommunen føretek denne fordelinga kvart år i samband med årsbudsjett, og melder til dei andre kommunane. Oppseiingstida for avtalen er eit år og føl budsjettåret. Oppseiing skal skje skriftleg til vertskommunen. Rådmannen meiner at avtalen med Florø kommune har gjeve gode krisesentertenester til innbyggjarane i kommunen og rår til å inngå ny avtale. Side 16 av 27

29 Sak 70/15 Sogndal Jostein Aanestad -rådmann- Side 17 av 27

30 Sogndal kommune Sak 71/15 Kommunestyret Saksh.: Jon Tvilde Arkiv: F30 Arkivsak: 14/1930 Saksnr.: Utval Møtedato 37/14 Formannskapet /14 Kommunestyret /15 Formannskapet /15 Kommunestyret /15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 71/15 Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal 2017 Tilråding: 1. Sogndal kommune tek i mot minst 45 flyktningar i 2016, der minst 13 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 52 flyktningar i 2017, der minst 21 er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret vil koma attende til plantal for 2018 og 2019 når desse ligg føre. Inntil då gjeld tidlegare vedtak om 35 i både 2018 og Familiesameining kjem i tillegg. 4. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. Kommunestyret gjev rådmann fullmakt til å disponere auka inntekter knytt til busetting av einslege mindreårige flykningar til å byggje opp tilbod for desse. Vedlegg: - Brev frå IMDI dagsett Saksutgreiing: Bakgrunn: IMDi ber i brev dagsett kommunen om å ta imot å ta imot 45 flyktningar i I brevet heiter det m.a.: «Med bakgrunn i det auka behovet for busettingsplassar, ber IMDi Sogndal kommune om ta imot 45 flyktningar i 2016, der minst 13 er einslege barn og unge. Bufetat har ansvaret for busetting av dei einslege mindreårige flyktningane under 15 år. Oppmodingstalet inkluderer og desse. Med bakgrunn i det auka talet for busetttingsplassar, ber IMDi Sogndal kommune om å leggja til grunn følgjande plantal for 2017: - Minst 52 flyktningar i 2017, kor minst 21 er einslege born og unge. Bufetat har ansvar for busetting av einslege mindreårige flyktningar under 15 år. Plantalet inkluderer og desse.» Kommunestyret i sak 59/15 fatta slikt vedtak bygd på den tidlegare førespurnaden: Side 18 av 27

31 Sak 71/15 1. Sogndal kommune tek i mot minst 40 flyktningar i 2016, der 3 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 40 flyktningar i 2017 og 35 i både 2018 og Alle åra er 3 av desse einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. 4. Kommunestyret er orientert om forventa auke i tal flykningar og ber rådmann fremja sak til formannskapet/kommunestyret når ny førespurnad om busetting kjem. Førespurnaden frå IMDI samanlikna mot gjeldande vedtak, inneber ei auke i tal busettingar med 5 personar i 2016 og 12 i Det nye er det store talet einslege born og unge. Over ein periode på litt over 2 år vil kommunen ved eit vedtak i samsvar med førespurnaden, ta imot 37 personar under 18 år, 3 i 2015, 13 i 2016 og 21 i Dette er ei ny utfordring. Sogndal kommune har busett til saman 39 flyktningar i av desse er einsleg mindreårige og 3 er familiesameinte. Vi forventar at det blir busett ytterlegare 2 familiesameinte i 2015 og ein einsleg mindreårig. Vi har lukkast med å finne bustad til alle, med slik fordeling: Framleige bustadar: 28 flyktningar Kommunale bustadar: 9 flyktningar Private bustadar: 2 flyktningar Etter at kommunen mottok brevet frå IMDi har administrasjonen saman med aktuelle einingar gjennomført drøftingar og vurderingar. Dersom kommunestyret seier ja til IMDi sin førespurnad vil rådmannen ta stilling til korleis vi skal byggje opp ei god og fagleg forsvarleg teneste for dei mindreårige flyktningane. Dette omfattar m.a. kven skal ha ansvaret, kva bemanning som trengst og kva bustadløysingar kan skaffast. I denne samanheng er erfaringane kring mottak av 3 einslege mindreårige i 2015 nyttig. Her har det vore kontakt/besøk til både Gloppen kommune og Flora kommune, som båe har lang erfaring med mottak av yngre flyktningar. Sjølv har flyktningtenesta summert opp sine røynsler frå 2015 slik: God tid til planlegging Fleire samarbeidspartar involvert i ein tidleg fase Etablering av ansvarsgruppe Tilsetting av miljøarbeidarar på tilkalling med same etnisitet og same adresse God informasjon til den einslege mindreårige om Sogndal kommune før flytting Tett dialog med verje Forankring av arbeidet hjå kommuneleiinga Kommunale einingar er positive og på tilbodsida når det gjeld tenester Dei fleste einslege mindreårige vil vera i alderen 15 til 18 år. Om kommunen vil få spørsmål om å ta imot born under 15 år, vil desse oftast vera tett opp mot 15 år. Desse vil vera BUF etat sitt ansvar, og skal gå i vanleg skule på lik linje med andre flyktningborn. Det som er felles for alle, er at dei manglar vaksne omsorgspersonar. Side 19 av 27

32 Sak 71/15 Økonomi I statsbudsjettet for 2016 føreslår regjeringa å auka det særskilde tilskotet med kr per einsleg mindreårige flyktning som vert busett i 2016, og eit ekstratilskot på kr per flyktning som kommunen buset i 2016, utover det talet kommunen blei oppmoda om for Det inneber at kommunen vil få slikt ekstratilskot i 2016: - 5 ekstra i 2016 a kr kr ekstra einslege mindreårige, kr 13 x kr sum kr Total kr Dette kjem i tillegg til det ordinære intergreringstilskotet som kommunen mottek over 5 år, og eit særskilt tilskot ved busetting av einslege mindreårige på kr per år t.o.m. fylte 20 år. I tillegg vil det ved vedtak etter barnevernslova gjevast 80 % refusjon for kommunale tilbod. Vurdering: Rådmannen ser positivt på å ta imot einslege mindreårige. Ei slik oppgåve vil ha meir preg av omsorg og utdanning enn den meir arbeidsretta introduksjonsordninga som gjeld vaksne flyktningar. Skule- og utdanningsstaden Sogndal har gode føresetnader for å lukkast med dette. Det vil vera svært viktig å lukkast med aktivitet på fritida, skal me få god integrering av dei mindreårige. Samstundes veit ein at einslige mindreårige vil ha sine individuelle behov som må vurderast. Kommunen skal syte for å gje ein god oppvekst der alle opplever å høyre til og vera trygg. Vaksne i omsorgsrollen skal gje rammer slik at barn og unge lukkast i å meistre skule og fritid. Dette igjen stiller krav til den tenesta vi skal byggje opp. Ulike bustadløysingar må og utviklast. Fellesbustad med til stades bemanning, i kombinasjon med andre buformer, er truleg det mest aktuelle for unge vaksne mellom 15 til 18 år. Vi skal framleis ta imot mange vaksne flyktningar, 32 i 2016 og 31 i Det inneber at kommunen framleis må utvikle norskopplæringa og introduksjonsordninga, slik at vi i større grad lukkast i at flyktningane får seg arbeid eller tek til med utdanning. Rådmannen rår til at kommunen buset i samsvar med oppmodinga frå IMDi. Tilbodet til einslege mindreårige må utviklast og byggjast opp tidleg i 2016, m.a. med tilsetjing av medarbeidarar som skal yte tenester for einslege mindreårige. Rådmannen må ha fullmakt til å nytte dei midlane kommunen får til denne gruppa, for å byggje opp eit forsvarleg tilbod. Sogndal Jostein Aanestad rådmann Side 20 av 27

33 Sogndal kommune Sak 72/15 Kommunestyret Saksh.: Maj Britt Solberg Arkiv: 033 Arkivsak: 15/4046 Saksnr.: Utval Møtedato 88/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 72/15 Møteplan politisk organ Tilråding: Møtekalendar 2016 Administrasjonsutvalet (ADM) Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Formannskapet (FSK) Forvaltningsutvalet (FORV) Kommunestyret (KOM) Møtestart: Formannskapet (FSK) kl. 09:00, Forvaltningsutvalet (FORV) kl. 09:00/13.00 Kommunestyre (KOM) kl. 09:00/13:00/17:00. Handsaming: Einar Vatlestad (H) la fram forslag om nytt møte i forvaltningsutvalet 3. mars. Forslaget fekk 3 røyster (2 H, 1 V) og fall. Ordførar si tilråding: Møtekalendar 2016 Administrasjonsutvalet (ADM) Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Formannskapet (FSK) Forvaltningsutvalet (FORV) Kommunestyret (KOM) Møtestart: Formannskapet (FSK) kl. 09:00, Forvaltningsutvalet (FORV) kl. 09:00/13.00 Kommunestyre (KOM) kl. 09:00/13:00/17:00. Side 21 av 27

34 Sak 72/15 Saksutgreiing: Viser til oversikta i tilrådinga ovanfor som er tilpassa årshjulet til kommunen. Jarle Aarvoll -ordførar- Side 22 av 27

35 Sogndal kommune Sak 73/15 Kommunestyret Saksh.: Erikka Torgersen Arkiv: Arkivsak: 15/4199 Saksnr.: Utval Møtedato 96/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 73/15 Tilråding: Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til 2016 Kommunestyret vedtek budsjettendringar i investeringsbudsjettet for 2015 og 2016 i samsvar med saksframlegget. Saksutgreiing: Kommunestyret skal for kvart budsjettår vedta kommunen sitt årsbudsjett (koml 46 nr 1) med ein driftsdel og ein investeringsdel (koml 46 nr 5). Årsbudsjettet skal vere realistisk og fastsetjast på grunnlag av dei inntekter og utgifter som kommunen kan forvente i budsjettåret (koml 46 nr 3). Det følgjer difor av kommunelova at investeringsbudsjettet er eittårig. Dette betyr at investeringsprosjekt som går over fleire år skal takast inn i investeringsbudsjettet kun med den delen av utgiftene som er forventa det aktuelle året. Dersom det skjer endringar i budsjettåret som kan få verkand for dei inntekter og utgifter som årsbudsjettet byggjer på, skal kommunestyret føreta nødvendige endringar i budsjettet (koml 47, 2 og 3). Budsjetterte prosjekt som ikkje er sett i verk eller fullførde innanfor planlagt budsjettår skal takast med i årsbudsjettet for påfølgjande år, enten i det ordinære budsjettvedtaket eller i samband med budsjettregulering. Budsjettvedtak i eit år kan ikkje reknast som løyving i påfølgjande år. For å ha ei god økonomistyring på investeringsprosjekta er det ønskjeleg at løyvde midlar frå 2015 vert overførde til 2016 med eksakte beløp. Dette vil ikkje vere kjent før rekneskapen for 2015 er klar etter nyttår. I samband med årsavlutninga for 2015 vil det difor bli lagd fram ein oversikt til kommunestyret som syner eksakte beløp for overføring av prosjektmidlar. Overføring av unytta budsjettmidlar investering frå 2015 til 2016 Løyvde prosjektmidlar i 2015 på prosjekt som ikkje er ferdig vert overførde til nytt år. Dette vert gjort ved at budsjettet for 2015 vert redusert med tilhøyrande finansiering og at budsjettet for 2016 vert auka tilsvarande. Oversikten nedanfor viser kva prosjekt som skal vidareførast i 2016 og løyvde budsjettmidlar pr i dag. Budsjettmidlar kan overførast inntil desse beløpa. Prosjekt Restbeløp pr 2/ Sogndal omsorgsenter -utbygging Side 23 av 27

36 Sak 73/15 Fjordstien Veg industriareal Fjærland Servicebygg i Fjærland Rutlinslid Husvære-etablering ny brukar Trafikktryggleikstiltak Vegskiltprosjektet Kvålevegen VVA Bråtane byggjefelt IKT Investeringar VA-investeringar Andre endringar i investeringsbudsjettet Utlån formidlingslån: Det er budsjettert med kr i utlån startlån. I 2015 har etterspørselen etter denne type lån vore langt mindre enn dei siste tre åra då utlåna har vore mellom 6 og 8,5 mill. Så langt i år er det gjort vedtak om utlån med kr Budsjettet vert redusert til dette beløpet. Ny barnehage i sentrum: Det er budsjettert med 11,25 mill til bygging av ny barnehage i sentrum. Av dette er det brukt kr i konsulenthonorar. Det vil ikkje bli ytterligare utgifter til prosjektet i Bygginga av ny barnehage er utsett og er ikkje med i økonomiplan for Budsjettet må difor takast ned med kr med tilhøyrande finansiering. Parkeringsanlegg Nedrehagen: Det er budsjettert med 16 mill i 2015 og 20 mill i Ut frå budsjettet for i år er det brukt kr for mykje. Det vil sei at det er brukt av bevilgninga for Budsjettet for 2015 må difor oppjusterast med 15 mill. Budsjettet for 2016 må reduserast tilsvarande. Eventuelle løyvde budsjettmidlar i 2015 vert tilbakeførd til Sogndal Jostein Aanestad Rådmann Side 24 av 27

37 Sogndal kommune Sak 74/15 Kommunestyret Saksh.: Marit Hagevik Arkiv: 145 Arkivsak: 15/1880 Saksnr.: Utval Møtedato 84/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sak 74/15 Økonomiplan og budsjett 2016 Tilråding: 1. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2016 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett i hovudoversiktane for drift og investering (jf. punkt 6.1 og 6.4) og budsjettskjema 1A og 1 B (jf. punkt 6.2 og 6.3) og budsjettskjema 2A og 2B (jf. punkt 6.5 og 6,6). 2. Skatt på inntekt og formue vert skriven ut etter høgste lovlege satsar. 3. Den generelle eigedomsskatten for skattepliktige eigedomar vert sett til 7 promille. Med heimel i eigedomsskattelova 12 vert skattesatsen for bustader og fritidsbustader sett til 2,6 promille. Eigedomsskatten vert skriven ut i samsvar med eigedomsskattelova og kommunen sine vedtekter for eigedomsskatt. Eigedomar får eigedomsskatt frå det tidspunkt det ligg føre formuegrunnlag frå Skatteetaten (bustadeigedom) eller når bygningen står ferdig. Eigedomar som tidlegare har fått fritak etter 7a og 7b i eigedomsskattelova, får tilsvarande fritak i I samsvar med behov for lånefinansiering får rådmannen fullmakt til å godkjenne låneopptak og lånevilkår til investeringar i 2016 på kr med ei avdragstid på 30 år. I tillegg får rådmannen fullmakt til låneopptak i Husbanken med kr til formidlingslån til vidare utlån til innbyggjarane. Handsaming: Karin Vikane (H) la fram følgjande forslag til endring, og bad om punktvis avrøysting: Tekstdelen: 10 på topp - byte ut kulepunktpunkt om fjordstien med: Vi skal satse på Kaupanger Næringspark, og legge til rette for auka aktivitet og samarbeid med andre aktørar med fokus på gründerar. Framlegga fekk 3 røyster (2 H, V) og fall. Side 44 tredje avsnitt i tilknyting til KAD senger, føye til: Greie ut kjøp av øyeblikkeleg hjelp senger hjå Sogn lokalmedisinske senter. Framlegga fekk 3 røyster (2 H, V) og fall. Side 25 av 27

38 Sak 74/15 Talldelen: I. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2015 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett, med følgjande endringar: I Driftsbudsjettet i tusen kroner Redusera inntekter frå eigedomsskatten, 2,5 promille Framlegget fekk 2 røyster (H) og fall. 2. Gradvis auka vaksentettleik i barnehagane frå 2,85 til 3, Framlegget fekk 3 røyster (2H, V) og fall. Reduser kostnader kommunale vegar Framlegget fekk 2 røyster (2H) og fall. SUM INNDEKNINGSBEHOV INNDEKNING: Overføring frå flyktningefondet Framlegget fekk 3 røyster (2H, V) og fall. Reduserte kostnader til reinhald Framlegget fekk 3 røyster (2H, V) og fall. SUM INNDEKNING Vibeke Johnsen (Sv) la fram følgjande framlegg: Auke eigedomsskatten med 0,1 promille, dvs kroner og nytte midla til auka bemanning i barnehagen. Framlegget fekk ei røyst (SV) og fall. Rådmannen si tilråding: 1. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2016 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett i hovudoversiktane for drift og investering (jf. punkt 6.1 og 6.4) og budsjettskjema 1A og 1 B (jf. punkt 6.2 og 6.3) og budsjettskjema 2A og 2B (jf. punkt 6.5 og 6,6). 2. Skatt på inntekt og formue vert skriven ut etter høgste lovlege satsar. 3. Den generelle eigedomsskatten for skattepliktige eigedomar vert sett til 7 promille. Med heimel i eigedomsskattelova 12 s vert skattesatsen for bustader og fritidsbustader sett til 2,6 promille. Eigedomsskatten vert skriven ut i samsvar med eigedomsskattelova og kommunen sine vedtekter for eigedomsskatt. Eigedomar får eigedomsskatt frå det tidspunkt det ligg føre formuesgrunnlag frå Skatteetaten (bustadeigedom) eller når bygningen står ferdig. Eigedomar som tidlegare har fått fritak etter 7a og 7b i eigedomsskattelova, får tilsvarande fritak i I samsvar med behov for lånefinansiering får rådmannen fullmakt til å godkjenne låneopptak og lånevilkår til investeringar i 2016 på kr med ei avdragstid på 30 år. I tillegg får Side 26 av 27

39 Sak 74/15 rådmannen fullmakt til låneopptak i Husbanken med kr til formidlingslån til vidare utlån til innbyggjarane. Vedlegg: 1. Økonomiplan Heft med innkomne merknadar (vert lagt fram til kommunestyret) 3. Økonomiplannotat nr. 6 Saksframlegg: Det vert vist til vedlagd økonomiplan som inneheld alle framlegg til økonomiske disposisjonar med tekstlege føresetnader og resultatmål for planperioden. Sogndal Jostein Aanestad rådmann Side 27 av 27

40 Saksframlegg Sakshandsamar: Jostein Aanestad Arkiv: 033 Arkivsaksnr.: 15/ Eldrerådet * Tilråding: 1. Arne Bjelde vert vald til medlem i eldrerådet 2. Edit Flatlend vert vald til medlem i eldrerådet 3. Kjetil Ertesvåg vert vald til medlem i eldrerådet 4. Inge Yttri vert vald til medlem i eldrerådet 5. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet Som vara vert: 1. Ivar Berge 2. Magnhild Ylvisåker 3. Kari Hove Loftesnes 4. Ingebrikt Supphellen 5. Hans I Haugen Handsaming: Postpensjonistane har lagt fram framlegg om kandidatar: 1. Edit Flatlend vert vald til medlem i eldrerådet 2. Elna Karin Opdal Lund vert vald til medlem i eldrerådet Sogndal pensjonistlag har lagt fram framlegg om kandidatar: 1. Arne Bjelde vert vald til medlem i eldrerådet 2. Edit Flatlend vert vald til medlem i eldrerådet 3. Kjetil Ertesvåg vert vald til medlem i eldrerådet 4. Inge Yttri vert vald til medlem i eldrerådet Jarle Aarvoll og Senea Sabanovic (Ap) la fram følgjande forslag til vedtak: 6. Arne Bjelde vert vald til medlem i eldrerådet 7. Edit Flatlend vert vald til medlem i eldrerådet 8. Kjetil Ertesvåg vert vald til medlem i eldrerådet 9. Inge Yttri vert vald til medlem i eldrerådet 10. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet Som vara vert: 6. Ivar Berge 7. Magnhild Ylvisåker 8. Kari Hove Loftesnes 9. Ingebrikt Supphellen

41 10. Hans I Haugen Rådmannen si tilråding: Følgjande vert valde til Sogndal Eldreråd for perioden okt : Medlemar: Varamedlemar - personlege: Leiar: Rådet vel sjølv Nestleiar: Rådet vel sjølv Vedlegg: 1. Framlegg til kandidatar til eldrerådet, Postpensjonistane 2. Sogndal Pensjonistlag sitt forslag om kandidatar til Eldrerådet Saksutgreiing: Sogndal Eldreråd skal ha 5 representantar med personlege vararepresentantar. For perioden er rådet samansett slik: Medlemar: Varamedlemar - personlege: 1. Edit Flatland Ivar Berge 2. Arne Bjelde Magnhild Ylvisåker 3. Arnor Mannsverk Kari Hove Loftesnes 4. Reidun Øygard SørensenIngebrigt Supphellen 5. Eline Orheim Hans Haugen Leiar: Arne Bjelde Nestleiar: Reidun Øygard Sørensen Frå Postpensjonistane i Sogn og Fjordane er motteke brev datert sålydande: «Edit Flatland stiller til attval til Eldrerådet i Sogndal kommune. Elna karin Opdal Lund stiller seg til disposisjon som ny kanditat til eldrerådet til kommunen». Frå Sogndal Pensjonistlag er motteke brev registrert inn sålydande: «1. Arne Bjelde fortset 2. Edit Flatland fortset 3. Kjetil Ertesvåg 4. Inge Yttri Formannskapet skal tilrå valet som skal avgjerast i kommunestyret. Jostein Aanestad -rådmann-

42

43

44 Saksframlegg Sakshandsamar: Maj Britt Solberg Arkiv: 065 Arkivsaksnr.: 15/ Kommunestyre Opning, konstituering, orienteringar, inerpellasjonar, tema m.v. Pkt. 1 OPNING AV KOMMUNESTYREMØTE: A. Konstituering av møte. * Møtet lovleg sett med 25 representantar til stades. Hilde Bøtun (Sp) møter for Bjarte Stedje (Sp) Bjørn Skjeldestad (Ap) møter for Stig Ove Ølmheim (ap) * Innkalling og sakliste godkjenning. * Møteleiar: Ordførar Jarle Aarvoll. * Ope møte. * Framlegg: Representantane Geir Sverre Volle og Bente Sønsthagen vert valde til å underteikne møteprotokollen. B. Protokoll frå møte Godkjenning. Pkt. 2 Pkt. 3 Pkt. 4 Pkt. 5 Spørsmål/interpellasjonar Open spørjetime Skriv og meldingar: Orienteringar og drøftingar A. Orientering frå ordførar: 1. Kommunereforma B. Orientering frå rådmann: 1. Folkehelseoversikt, ved rådmann/kommuneoverlege C. Drøftingar Maj Britt Solberg -politisk sekretær-

45 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 64/15 Arkivsak: 15/512 Tittel: Saksprotokoll: Kommunestyre - Opning, konstituering, orienteringar Handsaming: Vedtak: Pkt. 1 OPNING AV KOMMUNESTYREMØTE: A. Konstituering av møte. * Møtet lovleg sett med 25 representantar til stades. Hilde Bøtun (Sp) møter for Bjarte Stedje (Sp) Arvid Stenehjem (Ap) møter for Stig Ove Ølmheim (Ap) Sigurd Sætre (FrP) møtte for Idar Kollsete. Eyvind Øgar (V) møtte for Eva Ramstad (V) fram til kl. 15, før sak 74/15. * Innkalling og sakliste godkjenning. * Møteleiar: Ordførar Jarle Aarvoll. * Ope møte. * Framlegg: Representantane Geir Sverre Volle og Bente Sønsthagen vert valde til å underteikne møteprotokollen. B. Protokoll frå møte Godkjent. Pkt. 2 Pkt. 3 Spørsmål/interpellasjonar Open spørjetime Hilde Bøthun (Sp) Kva er status for Statsnett si linjeføring for 420 kv frå Sogndal trafo? Gunnhild Bøyum (H) Drift av eksisterande kyrkjegard ved Kaupanger stavkyrkje? Pkt. 4 Pkt. 5 Skriv og meldingar: Orienteringar og drøftingar

46 A. Orientering frå ordførar: 1. Kommunereforma 2. Skulekonferanse B. Orientering frå rådmann: 1. Folkehelseoversikt/samfunns-ROS, ved rådmann/ kommuneoverlege. C. Drøftingar

47 Saksframlegg Sakshandsamar: Cornelis Erstad Arkivsaksnr.: 15/ Arkiv: X70 Samfunns ROS for Sogndal kommune 2015 * Tilråding: Kommunestyret vedtek heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , i tråd med 14 i lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova). Rådmannen si tilråding: Kommunestyret vedtek Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , i tråd med 14 i lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova). Vedlegg: 1. Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert Saksutgreiing: Bakgrunn: Krav til utarbeiding av heilskapleg ROS i norske kommunar er mellom anna heimla i siviltryggingslova (lov om kommunal beredskapsplikt) og plan- og bygningslova. Ein heilskapleg ROS tek utgangspunkt i lokale utfordringar og skal danne grunnlaget for beredskapsarbeidet i kommunen. Kommunen sine mange oppgåver fordrar eit heilskapleg perspektiv på analysen. I ein ferdig utarbeida heilskapleg ROS skal analysen vere grunnlaget for kommunen sin overordna beredskapsplan. I tillegg skal den leggjast til grunn for, og integrerast i, kommunale planprosessar. Arbeidsprosess Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015 er utarbeida i forkant av ny planstrategi for kommunestyreperioden Arbeidet med heilskapleg ROS vart starta i februar 2015 og har vorte leia av eining for Plan og næring. Vi inviterte 27 offentleg og private aktørar inn i arbeidsprosessen og 11 av desse har direkte bidrege i analysearbeidet. Ein viktig del av arbeidet med heilskapleg ROS er å identifisere kva uønskte hendingar som kan inntreffe. Ei uønskt hending er definert som ei hending eller tilstand som kan medføre skade på menneske, miljø og materiell eller anna form for økonomisk tap. Analysen er haldt på eit overordna nivå og har fortrinnsvis tatt for seg:

48 Uønskte hendingar med potensielt store konsekvensar Uønskte hendingar som rører ved fleire sektorar/ansvarsområde og som krev samordning Uønskte hendingar som går ut over kommunen sin kapasitet til handtering av ordinære rutinar og redningsteneste Uønskte hendingar som skapar stor frykt/usikkerheit i befolkninga Dette er igjen valt delt inn i følgjande hendingar: Naturhendingar skred Naturhendingar flaum Brann Brot på infrastruktur Forureining Ulukker Vi inviterte både interne og eksterne aktørar til eit møte for å informere om arbeidet med samfunns- ROS og identifisere uønskte hendingar. I møtet vart det identifisert 38 uønskte mogelege hendingar som skulle analyserast vidare. I etterkant av møtet vart alle deltakarane tilsendt følgjande dokument: Generell informasjon om prosessen. Identifiserte uønskte hendingar, med dei aktørar som skulle bidra med analysearbeidet. Rettleiing for gjennomføring av heilskapleg ROS. Analyseskjema for gjennomføring av heilskapleg ROS. Det vart satt ein frist for gjennomføring av analysearbeidet innan Av ulike årsaker var ikkje alle analysane oss i hende før den På grunnlag av tilbakemeldingane frå dei aktuelle aktørane gjorde deretter eining for Plan og næring ein samla ROS-vurdering av dei uønskte hendingane som er identifisert og analysert. Eventuell naudsynt tilleggsinformasjon vart innhenta der det var trong for det. Den vart rapporten frå analysearbeidet sendt på høyring til alle deltakarane med frist for merknadar innan den Det kom inn 4 merknadar gjennom denne høyringsperioden. Resultat Med bakgrunn i analysearbeidet og merknadane er det utarbeid eit framlegg til tiltak og oppfølging for 9 av dei identifiserte uønskte hendingane. Dette sikrar at kunnskap og erfaring frå den heilskaplege ROS-en vert ivareteke i kommunen sitt vidare arbeide. I kapittel 8 er det utarbeida ein tabell for Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka for kvar einskild hending. Denne tabellen gjev oss eit raskt og oversiktleg bilete av kva samfunnsfunksjonar som vert påverka dersom ei eller fleire hendingar skulle inntreffe. I kapittel 9 er følgjande tiltak identifisert og krev vidare oppfølging frå Sogndal kommune gjennom dei aktuelle einingar sin verksemdplan og eventuelt økonomiplan: Nr. Omtale av tiltak Frist 1. Arbeide for ein føringsveg for fiber gjennom ny Loftesnesbru. Januar Utarbeiding av varsling- og beredskapsplan ved 50-, 100- og

49 årsflaum i Sogndalselvi. 3. Utarbeiding av beredskapsplan for evakuering ved brot på demning Breisete. Informasjon til bebuarane innanfor potensielt råka områder. 4. Utarbeiding av plan for brannsikring i områder med tette konsentrasjonar av trehus. 5. Utarbeiding av plan for alternativ omkøyring ved brot/stenging av Stedje bru. 6. Følgje opp nasjonale og kommunale krav og normer til kartlegging og sikringstiltak mot steinsprang og erosjon ved alle planarbeid og søknad om nye tiltak i kommunen. 7. Utarbeiding av beredskapsplan særskild for skogbrann i Sogndal kommune Kontinuerleg Kjem i etterkant av SBRIKS sin ROS. Samla vurdering: Det samla risiko- og sårbarheitsbiletet for kommunen er presentert i rapporten Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) tilrår at den heilskaplege ROS-en, saman med plan for oppfølgjing, vert lagt fram for vedtak i kommunestyret. Dette gjev ROS-en status som eit styrande dokument for kommunen sitt arbeid med samfunnstryggleik og beredskap. Rådman tilrår at Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , vert vedteke slik den no ligg føre. Sogndal Jostein Aanestad -rådmann-

50 SOGNDAL KOMMUNE HEILSKAPLEG ROS 2015 Utarbeid av eining for Plan og næring, Sogndal kommune

51 Innhald 1. Innleiing Oppsummering og konklusjon Vurdering og oppfølging av identifiserte uønskte hendingar Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka Utfordringar knytt til kritisk infrastruktur Vegar Vassforsyning Avlaup Tele- og dataforsyning Status for kraftforsyning ved svikt i straumforsyninga Hendingar utanfor kommunen som påverkar samfunnsfunksjonar i kommunen Mandatet for arbeidet Omtale av Sogndal kommune Fysiske tilhøve Naturgjevne tilhøve Samfunnsmessige tilhøve Samferdsle Næring, industri, verksemder og arrangement Kulturelle verdiar, natur og miljø Deltakarar og involvering Metode og arbeidsprosess Metode Prosess Identifiserte hendingar med analysar Naturhendingar - flaum Flaum Brot på demning Breisete Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk årsflaum i Sogndalselvi årsflaum i Storelvi (Fjærland) Erosjon som følgje av flaum Flaum i bustadområde Naturhendingar - skred Skred knytt til friluftsliv

52 2.2 Snøras i Frudalen Steinsprang i bustadområde Snøskred i og ved bustadområde Brann Skogbrann Tunnelbrann Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) Brann i hotell, institusjon, m.m Brot på infrastruktur Brot på vassforsyningsleidning Bevisst forureining av drikkevatn Brot på riksvegar/fylkesvegar Brot på transportnettet - ferjekaiar Brot på transportnettet - Loftesnesbrui Langvarig svikt i straumforsyning Svikt i avlaup eller kloakksystem Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal Brot på fiber inn i Sogndal kommune Forureining Pandemi/smittsame sjukdommar Forureining utslepp sjø Ureining av vassdrag Deponibrann i Festingedalen Ulukker Ulukker ved transport av farleg gods Ulukke med gassbehaldarar Ulukke drivstofflager Ylvisåker Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte Større trafikkulukke generelt i kommunen Trafikkulukke med mange skadde (buss) Ulukke på/ved flyplass Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, m.m.) Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs Terrortrussel generelt

53 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting Oppsummering av risikobilete for Sogndal kommune Oversyn over kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka for kvar einskild hending Tiltak og oppfølging Framlegg til tiltak som skal følgjast opp av Sogndal kommune Framlegg til tiltak som bør følgjast opp av andre aktørar Revisjon

54 1. Innleiing Krav til utarbeiding av heilskapleg ROS i norske kommunar er mellom anna heimla i siviltryggingslova (lov om kommunal beredskapsplikt) og plan- og bygningslova. Ein heilskapleg ROS tek utgangspunkt i lokale utfordringar og skal danne grunnlaget for beredskapsarbeidet i kommunen. Kommunen sine mange oppgåver fordrar eit heilskapleg perspektiv på analysen. I ein ferdig utarbeida heilskapleg ROS skal analysen vere grunnlaget for kommunen sin overordna beredskapsplan. I tillegg skal den leggjast til grunn for, og integrerast i, kommunale planprosessar. Heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015 er utarbeida i forkant av ny planstrategi for kommunestyreperioden

55 2. Oppsummering og konklusjon Arbeidet med heilskapleg ROS har vorte leia av eining for Plan og næring ved Sogndal kommune. Det vart invitert 27 offentleg og private aktørar inn i arbeidsprosessen og 11 av desse har direkte bidrege i analysearbeidet. Gjennom arbeidsprosessen vart det identifisert 38 uønskte mogelege hendingar som vidare vart analysert. 2.1 Vurdering og oppfølging av identifiserte uønskte hendingar I etterkant av analysearbeidet synte fordeling av identifiserte uønskte hendingar seg å vere slik: Tema Grøn sone Gul sone Raud sone Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Identifiserte uønskte hendingar i grøn sone er ikkje vidare kommentert. Det er likevel presentert framlegg til tiltak for 1 hending som Sogndal kommune må følgje opp. Blant dei identifiserte uønskte hendingane i gul sone er det skilt mellom dei hendingane som er førebygd i så stor grad som ein kan forvente i forhold til kost-nytteverdi, og dei hendingane med forbetringspotensiale i høve førebygging. Utifrå risikovurderinga for gul sone har det kome fram framlegg til tiltak for 3 hendingar som Sogndal kommune må følgje opp. Blant dei identifiserte uønskte hendingane i raud sone er det vurdert at for hovudparten av hendingane har desse eit fellestrekk dei er svært vanskeleg å gardere seg fullstendig mot og kan verte utløyst av tilhøve som ikkje let seg regulere, irekna: menneskeleg eller teknisk svikt, naturtilhøve og/eller medvitne handlingar. At desse kartlagde hendingane likevel vert merka som raudt i denne analysen meiner vi difor er eit uttrykk for ein svært høg konsekvens ved verst tenkelege utfall, som samstundes har ein årsakssamanheng som førebyggjande tiltak ikkje kan ventast å fullstendig motverke. Utifrå risikovurderinga for raud sone er det difor framlegg til tiltak for 3 hendingar som Sogndal kommune må følgje opp. Følgjande tiltak er i kapittel 9 identifisert og krev vidare oppfølging frå Sogndal kommune gjennom dei aktuelle einingar sin verksemdsplan og eventuelt økonomiplan. Nr. Omtale av tiltak Frist 1. Arbeide for ein føringsveg for fiber gjennom ny Loftesnesbru. Januar Utarbeiding av varsling- og beredskapsplan ved 50-, 100- og 200- årsflaum i Sogndalselvi. 3. Utarbeiding av beredskapsplan for evakuering ved brot på demning Breisete. Informasjon til bebuarane innanfor potensielt råka områder

56 4. Utarbeiding av plan for brannsikring i områder med tette konsentrasjonar av trehus. 5. Utarbeiding av plan for alternativ omkøyring ved brot/stenging av Stedje bru. 6. Følgje opp nasjonale og kommunale krav og normer til kartlegging og sikringstiltak mot steinsprang og erosjon ved alle planarbeid og søknad om nye tiltak i kommunen. 7. Utarbeiding av beredskapsplan særskild for skogbrann i Sogndal kommune Kontinuerleg Kjem i etterkant av SBRIKS sin ROS. 2.2 Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka I kapittel 8 er det utarbeida ein tabell for Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka for kvar einskild hending. Denne tabellen gjev både beredskapsavdeling og kriseleiing eit raskt og oversiktleg bilete av kva samfunnsfunksjonar som vert påverka dersom ei eller fleire hendingar skulle inntreffe. 2.3 Utfordringar knytt til kritisk infrastruktur Vegar Med omsyn til veg er Sogndal kommune eit knutepunkt i fylket med fleire alternative køyre- og omkøyringsvegar. Dette gjeld også bygdene og grendene utanfor tettstadane. Loftesnesbrui på Rv 5 kan likevel vere eit sårbart punkt dersom den vert satt ut av drift over lenger tid Vassforsyning Sogndal kommunale vassverk Breisete har i dag tilnærma 1300 hushaldsabonnentar, som forsyner tilnærma 5500 personar. Ved langvarige brot er Sogndalsvassdraget reservevasskjelde. Resterande innbyggjarar vert forsynt gjennom private løysingar. Ved straumbrot har den offentlege vassforsyninga eige aggregat som opprettheld det prioriterte forbruket Avlaup Utsleppa frå det kommunale avlaupsnettet tilsvarar omtrent 7300 personekvivalentar (pe) fordelt på utløpet av Sogndalselva, Eidsfjorden v/kjørnes og Amlabukti. Resterande innbyggjarar er tilknytt private avlaupsanlegg. Reinseanlegga er avhengige av straum for å verke. Ingen av dei offentlege reinseanlegga er tilrettelagd med tilkopling for aggregat. Ved eit straumbrot vil avlaupet verte leia på overlaupsdrift med ureining av resipienten som resultat Tele- og dataforsyning Brot på tele- og datatenester (Ekomtenester) er eit aktuelt scenario i heile kommunen. Bortfall av ekomtenester over litt tid vil difor leie til store negative konsekvensar for samfunnet. Omfattande svikt i straumforsyninga er ofte den viktigaste årsaka til utfall i ekomnettet. På kommunehuset har telefonsentralen 4 timar med naudstraum. Serverane på datanettet har 30 minutt med naudstraum. 6

57 Sogndal kommune disponerer her også to satellittelefonar. Det er innarbeida rutinar for lading og bruk av desse. I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at radionettet til helsevesenet, politiet, brannvesenet og andre instansar i redningstenesta er òg i stor grad avhengig av straumforsyning for å kunne fungere Status for kraftforsyning ved svikt i straumforsyninga Over tid er det nokså sannsynleg at kommunen vil oppleve eit lengre brot på straumforsyninga. Sjølv kortvarige brot kan gje store konsekvensar for den enkelt innbyggjar og for viktige samfunnsfunksjonar. Følgjande forbruksobjekt er kritisk avhengige av straum i ein beredskapssituasjon: Vassforsyning Avlaup/pumpestasjonar Pleie og omsorgstenester (Sogndal og Fjærland) Helsesenteret Kommunehuset (møteplass for kriseleiinga) Telefon og datanett Tabell 1 Status for forbruksobjekt som er kritisk avhengig av straum i ein beredskapssituasjon, per Forbruksobjekt Årsforbruk kwh Effekt kw Effektforbruk Prioritert (KW) Tilrettelagt for tilkopling aggregat Omsorgssenter (for lite) Ja (65 A) Ja Helsesenter Nei Nei Kommunehus Nei Vassforsyning Eige aggregat Ja Pumpestasjon Nei vatn Reinseanlegg Nei avlaup Omsorgsbustadar: Fossatunet Nei Nei Leighgota Nei Nei Stedjevegen Nei Nei Fjærland busenter Nei Nei Er det utarbeida handlingsplan for utkopling uprioritert forbruk Overlaup Tabellen syner at med unntak av for vassforsyning og omsorgssenter har ingen av forbruksobjekta rask tilgjenge til naudstraum. For større straumbrot er det utarbeida eit tiltakskort for oversyn over konsekvensar for helse- og omsorgstenesta. 7

58 2.4 Hendingar utanfor kommunen som påverkar samfunnsfunksjonar i kommunen Dette har ikkje vore eit eige tema i arbeidet med heilskapleg ROS, men det er likevel avdekkja fleire hendingar som kan inntreffe også utanfor kommunen, men som vil kunne ha påverknad på samfunnsfunksjonar i kommunen. Følgjande identifiserte hendingar vil ha kunne slike konsekvensar: Uønskt hending Vurdering Brot på dam Hafslovatn eller brot Haflsovatn ligg i Luster kommune. på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk 3.1 Skogbrann Slik brann også i nabokommunane vil kunne krevje 3.2 Tunnelbrann ressursar også frå naudetatar i Sogndal kommune. 3.3 Brann i tett busetnad 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar Brotet kan inntreffe i nabokommunane, men vil kunne 4.4 Brot på transportnettet - ferjekaiar påverke kommunikasjonstilhøva også i Sogndal kommune. 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning 5.2 Forureining utslepp sjø Miljøgifter kan fraktast over lange avstandar med hav- og luftstraumar. 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, Ei slik hending kan inntreffe i nabokommunane, men vil charterbåt, cruise, m.m.) kunne krevje ressursar også frå naudetatar i Sogndal kommune. 8

59 3. Mandatet for arbeidet Plan og næring ved Sogndal kommune har leia arbeidet med heilskapleg ROS, fram til og med endeleg handsaming og vedtak i kommunestyret. 9

60 4. Omtale av Sogndal kommune 4.1 Fysiske tilhøve Sogndal kommune er prega av høge fjell med tilhøyrande djupe dalar og fjordar. Dei befolkningstette områda er i hovudsak lokalisert nede i dalane og nærme fjordarmane. Her er også dei mest grøderike områda for jordbruk. Landskapsbiletet er generelt avgrensa av fjellsidene langs dal og fjord. Både i tettstaden Sogndal og Fjærland er det større elver som renn gjennom og ut i fjorden ved dei busette områda. 4.2 Naturgjevne tilhøve Tal frå Bjerknessenteret for klimaforsking syner, med ein usikkerheit -8 til +14 cm, at relativt til år 2000 vil havnivået i 2050 ha stige med 19 cm i Sogndal kommune. I år 2100 vil havnivået relativt til år 2000 ha stige med 65 cm i Sogndal kommune, her er usikkerheita -20 til +35 cm. Lågtliggande utbyggingsområde langs fjordarmane er utsette for stormflo ein ekstremt høg vasstand som kjem av høgt astronomisk tidevatn og meteorologiske forhold (lågtrykk, pålandsvind). Tal frå Bjerknessenteret legg til grunn 10 cm auke i høgaste stormflo i løpet av dette hundreåret. For Sogndal vil dette i praksis kunne gje ein stormflo som er cm høgare enn den største registrerte stormfloa i Sogndal til no. Frå kommunen sin klima- og energiplan 2013 vert det estimert maksimum stormflo-verdiar på 185 cm i 2025, 213 cm i 2060 og 266 cm i Likevel har det, tilbake i desember 1990, vorte registrert stormflo på 241 cm over kote null i Sogndalsfjøra 1. Sogndal kommune kan vår og haust vere utsett for flaum i sjø og vassdrag samt skred. Det er tettstaden Sogndal og Fjærland som kan vere særskild utsette for flaum ved store nedbørsmengder og/eller snøsmelting. Ved særskild stor vassføring i Sogndalselvi stig også vasstanden i Sogndalsfjorden ved utløpet av elva. I kombinasjon med austleg vindretning kan dette leie til stormflo i dei delane av tettstaden som ligg lågast og ved fjorden. Historisk er det særleg Fjærland som kan vere utsett for skred, men også frå Sogndal og sørover mot Leikanger er det skredutsette vegstrekningar og bustadområder. Snøskred førekjem med jamne mellomrom, det er då særleg langs Rv 5 i Sogndalsdalen og Hodlekve skisenter at dette kan ha alvorlege konsekvensar. I klima- og energiplanen til Sogndal kommune er det forventa ein auke i årsmiddeltemperaturen på 1,7 grader fram til 2025 og 2,8 grader fram til 2060, i høve til normalperioden Auken er venta å bli sterkast vår og haust. Det er større uvisse knytt til utviklinga for nedbør fram mot Minimumsalternativa syner ein svak nedgang i nedbørintensitet, medan maksimumsalternativet syner ein sterk auke. I følgje klimaog energiplanen til Sogndal kommune er ekstremverdiane verken meir eller mindre sannsynlege enn maksverdiane. 1 Data henta frå 10

61 Figur 1 Variasjon mellom scenario for midlare døgnnedbør i Sogndal kommune. Kjelde: Vestlandsforsking 4.3 Samfunnsmessige tilhøve Sogndal kommune har eit samla areal på 745 km 2 og er grovt rekna delt opp i 3 konsentrerte bustadregionar, Kaupanger, Sogndal og Fjærland. Kaupanger og Sogndal ligg relativt nærme kvarandre aust i kommunen med 15 minutt køyreavstand. Fjærland er lokalisert lengst nord i kommunen, tilnærma 45 minutt køyretid frå tettstaden Sogndal. Per var det registrert 7677 busette i Sogndal kommune. I arealdel til kommuneplanen er det omtala ein forventa auke i folketalet frå 2012 til 2040 på 3154 nye innbyggjarar, eller tilnærma innbyggjarar totalt. I tettstaden Sogndal er innbyggjartalet tilnærma 4300 innbyggjarar. Det er også største studiestaden i fylket med nærare 2000 studentar. Hovudparten av desse vert ikkje registrert som innbyggjarar i kommunen. Det er difor rimeleg å anta at gjennom 3/4 delar av kalenderåret er innbyggjartalet i tettstaden Sogndal tilnærma 6300 innbyggjarar. Sogndal er også eit turistknutepunkt i Sogne-regionen. Forutan historiske attraksjonar og verdskjend natur, både i Sogndal og nabokommunane, er Sogndal eit ynda målpunkt for friluftsentusiastar. Kommunen er nasjonalt kjend for sine gode tilhøve for og kompetanse på mellom anna jakt, klatring, stisykling, fjellturar og ski. Figur 2 illustrerer korleis Sogndal kommune er organisert for å best mogeleg ivareta sine oppgåver på vegne av innbyggjarane. Den øvste administrative leiinga er tillagt rådmannsgruppa som består av rådmann samt 2 kommunalsjefar. Rådmannsgruppa har som hovudansvar å følgje opp teneste- og støtteeiningane og mottek rapportar om drifta i kvar eining. 11

62 4.4 Samferdsle Figur 2 Organisering av Sogndal kommune Hovudårene for transport til og frå kommunen er langs veg, med fly eller båt. Riksveg 5 bind Sogndal kommune saman frå Fjærlandsvegen i nord, via tettstaden Sogndal til ferjesambandet Mannheller Fodnes i søraust. Rv5 er også fylket sin hovudtrafikkåre for køyretøy til og frå austlandet. Riksveg 55 bind Sogndal kommune saman med nabokommunane Leikanger i sørvest og Luster i nordaust. Hovudvegnettet i kommunen må reknast som robust då det er ein eller fleire omkøyringsmogelegheiter, med akseptabel køyretid, dersom einskilde parsellar må stengjast. Eit kritisk punkt er derimot Loftesnesbrui. Dersom det vert eit lengre brot i vegsambandet her vil det i praksis vere eit brot i hovudfartsåra mellom austlandet og fylket via Sogn. Hovudparten av dei busette områda i kommunen har også alternative omkøyringsmogelegheiter eller fleire alternative destinasjonar, også utanfor kommunen, som sikrar at det grunnleggjande tenestetilbodet er dekka og at naudetatar er tilgjengelege. Einskilde bygder vil likevel kunne oppleve å verte isolerte ved brot i vegsambandet. Dette gjeld særskild i Fjærland og langs austsida av Sogndalsfjorden og Barsnesfjorden. Sogndal Luftham Haukåsen ligg ovanfor Kaupanger med tilnærma 20 minutt køyreavstand frå tettstaden Sogndal. Her tilbyr Widerøe innanlands flygingar til Oslo, Bergen, Ørsta/Volda og Sandane. 12

63 Dampskipskaia lokalisert i Sogndalsfjøra, i sentrum av tettstaden Sogndal, er start- og endestogg for ekspressbåten mellom Sogndal og Bergen. 4.5 Næring, industri, verksemder og arrangement Det er tre hovudkategoriar for næring i Sogndal kommune. Skuledrift med høgskulesystemet og vidaregåande skule i spissen. Jordbruket med både fruktdyrking og konvensjonelt dyrehald. Regionsenterrolla gjer til at også detaljvarehandel i tettstaden Sogndal har utvikla seg til å verte ei viktig næring. Den største industrien i kommunen er det næringsmiddelverksemdene Nortura og Lerum-konsernet som i hovudsak står for. Hovudparten av industrien er over tid blitt samlokalisert på Kaupangerskogen eller i Fjærland, som er tilrettelagd for føremålet. Nortura og Lerum har også,frå gamalt av, framleis fabrikklokale langs strandlinja i tettstaden Sogndal. Sogndal kommune sine administrative oppgåver og tenestefelt også ein viktig sysselsettar i kommunen. Brannstasjon, lensmannskontor og legevaktteneste er lokalisert i tettstaden Sogndal. Det er også tilgjengeleg brannmannskap i Fjærland, men utstyret her er avgrensa til ei vasspumpe samt bruk av gjødselvogner. Lokalsjukehuset er lokalisert i nabokommunen Lærdal, medan det er sjukehuset i Førde som er sentralsjukehuset i fylket. I Festingdalen søraust i kommunen ligg SIMAS, eit interkommunalt miljø og avfallsselskap, med administrasjonsbygg, deponi, kompostanlegg og miljø- og avfallstasjon. Fosshaugane Campus husar Sogndal Fotball, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal Vidaregåande og eit veksande nærings- og forskingsmiljø. I tillegg til avvikling av idrettsarrangement er Campus også utgangspunkt for Sognefjord Lerum Cup, som i 2014 samla 3700 unge fotballspelarar med familie. Sogndal kommune er også vertskap for to store arrangement i Fjell- og fjordmoro og Fjellsportfestivalen. Gjennomføringa av desse to arrangementa genererer høgare besøksfrekvens og større aktivitet både i tettstaden Sogndal, men særleg i naturområda i regionen. 4.6 Kulturelle verdiar, natur og miljø Natur og kultur gjev grunnlag for næring og aktivitetar i kommunen. Det er knytt mykje historie til dei ulike delane av Sogndal kommune. Fjorden har alltid vore ein viktig ressurs og transportåre, til dømes båttransport av turistar i Fjærland, eller åstad for historiske hendingar som slaget ved Fimreite. Båtmuseet ved Kaupanger kai formidlar kunnskap om fjorden og turistferja her er på sommartid ein port inn til verdsarvområdet. Sogndalsfjøra vitnar om det gamle strandsitjarmiljøet i tettstaden Sogndal, medan Riksantikvaren si freding av områda kring Kaupanger stavkyrkje og Kaupanger hovedgård vitnar om sosiale og økonomiske samanhengar, så vel som dei kulturhistoriske. Formidling av kunnskap og vitskap om lokal og regional historie vert fremja gjennom De Heibergske samlingar Sogn folkemuseum. Sogndal kommune er prega av ein flott og variert natur som skal ivaretakast i samsvar med «førevar»-prinsippet. Det naturlege landskapsbiletet i kommunen skal takast vare på og sårbare område 13

64 skal skjermast mot tap av biologisk mangfald og andre miljøverdiar. Mellom anna er Barsnesfjorden eit ømfintleg økosystem som det må takast omsyn til. 14

65 5. Deltakarar og involvering Kartlegginga av potensielle hendingar i ein heilskapleg ros føreset involvering og bidrag frå både interne og eksterne aktørar/organisasjonar. Med utgangspunkt i DSB sin rettleiar for gjennomføring av heilskapleg ROS vart følgjande deltakarar identifisert av eining for plan og næring og invitert til å delta i prosessen. Deltakarar med utheva skrift har også bidrege i sjølve analysearbeidet. Kommunale fagområder Kommunalteknikk Helse og sosial Krisehandtering Frivillige verksemder Røde kors Naudetatar Sogndal og Leikanger Lensmannskontor Sogn Brann og Redning IKS Helse Førde Kommunal legevakt Store arrangement Sogndal Fotball Bratt Moro Næringsverksemder Nortura AS Lerum AS Andre HiSF Sogndal Vgs Sivilforsvaret i Sogndal Statnett SF Sognenett AS Mattilsynet Avdeling Sunnfjord og Sogn Kritiske samfunnsfunksjonar Sognekraft AS Fylkesmannen beredskapsavdelinga Fylkeskommunen kulturavdelinga Statens vegvesen Region vest NVE Region Vest Fjord 1 AS Telenor Norge AS avd Førde Sogndal Lufthamn, Haukåsen SIMAS Nettbuss Sogn Billag AS 15

66 6. Metode og arbeidsprosess 6.1 Metode Ein viktig del av arbeidet med heilskapleg ROS er å identifisere kva uønskte hendingar som kan inntreffe. Ei uønskt hending er definert som ei hending eller tilstand som kan medføre skade på menneske, miljø og materiell eller anna form for økonomisk tap. Analysen er haldt på eit overordna nivå og har fortrinnsvis tatt for seg: Uønskte hendingar med potensielt store konsekvensar Uønskte hendingar som rører ved fleire sektorar/ansvarsområde og som krev samordning Uønskte hendingar som går ut over kommunen sin kapasitet til handtering av ordinære rutinar og redningsteneste Uønskte hendingar som skapar stor frykt/usikkerheit i befolkninga Dette er igjen valt delt inn i følgjande hendingar: Naturhendingar skred Naturhendingar flaum Brann Brot på infrastruktur Forureining Ulukker Eining for plan og næring inviterte både interne og eksterne aktørar til eit møte for å informere om arbeidet med samfunns-ros og identifisere uønskte hendingar. I etterkant av møtet vart alle deltakarane tilsendt følgjande dokument: Generell informasjon om prosessen. Identifiserte uønskte hendingar, med dei aktørar som skulle bidra med analysearbeidet. Rettleiing for gjennomføring av heilskapleg ROS. Analyseskjema for gjennomføring av heilskapleg ROS. I analyseskjemaet vart aktuelle aktørar bedt om å gjere ei vurdering av følgjande tema for kvar av deira uønskte hending: Hendingsforløpet Årsaker Identifiserte eksisterande tiltak Sannsyn Sårbarheit Konsekvensar Trong for befolkningsvarsling og evakuering Usikkerheit Styrbarheit Framlegg til tiltak og forbetring av eksisterande tiltak 16

67 Overførbarheit På grunnlag av tilbakemeldingane frå dei aktuelle aktørane gjorde deretter eining for Plan og næring ein samla ROS-vurdering av dei uønskte hendingane som er identifisert og analysert. Eventuell naudsynt tilleggsinformasjon vart innhenta der det var trong for det. Med utgangspunkt i DSB sin rettleiar for gjennomføring av heilskapleg ROS vart følgjande risikomatriser lagt til grunn for vurdering av det samla risiko- og sårbarheitsbiletet: Risikomatrise Tilhøve i grøne felt Tilhøve i gule felt Tilhøve i raude felt I utgangspunktet akseptabel risiko, men fleire risikoreduserande tiltak av vesentleg karakter skal gjennomførast når det er mogeleg ut frå økonomiske og praktiske vurderingar. ALARP-sone, det vil seie at tiltak skal gjennomførast for å redusere risikoen så mykje som råd (ALARP = As Low As Reasonable Practicable). Det vil ofte vere naturleg å leggje ein kost-nytteanalyse til grunn for vurdering av endå fleire risikoreduserande tiltak. Medfører uakseptabel risiko. Her skal risikoreduserande tiltak gjennomførast, alternativt skal det utførast meir detaljerte ROS-analysar for eventuelt å avkrefte risikonivået. 17

68 Liv og helse Sannsyn A B C D E Konsekvens (Dødsfall/skader og sjukdom) Svært låg (Ingen/1-2) (Ingen/1-2) (Ingen/1-2) (Ingen/1-2) (Ingen/1-2) Låg (1-2/3-5) (1-2/3-5) (1-2/3-5) (1-2/3-5) (1-2/3-5) Middels (3-5/6-20) (3-5/6-20) (3-5/6-20) (3-5/6-20) (3-5/6-20) Høg (6-10/20-100) (6-10/20-100) (6-10/20-100) (6-10/20-100) (6-10/20-100) Svært høg (>10/>100) (>10/>100) (>10/>100) (>10/>100) (>10/>100) Stabilitet - Manglande dekning av grunnleggjande behov Sannsyn A B C D E Konsekvens (Tal råka/varigheit) Svært låg (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) Låg (< pers/<1-7 dagar) Middels (<50->1000 pers/<1->7 dagar) Høg (50->1000 pers/1->7 dagar) Svært høg (200->1000 pers/2->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (200->1000 pers/2->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (200->1000 pers/2->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (200->1000 pers/2->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (200->1000 pers/2->7 dagar) Stabilitet Forstyrring i dagleglivet Sannsyn A B C D E Konsekvens (Tal råka/varigheit) Svært låg (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) (< pers/<1-2 dagar) Låg (< pers/<1-7 dagar) Middels (<50->1000 pers/<1->7 dagar) Høg (50->1000 pers/1->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) (< pers/<1-7 dagar) (<50->1000 pers/<1->7 dagar) (50->1000 pers/1->7 dagar) Svært høg (200->1000 (200->1000 (200->1000 (200->1000 (200->1000 pers/2->7 pers/2->7 pers/2->7 pers/2->7 pers/2->7 dagar) dagar) dagar) dagar) dagar) Natur og miljø skade på naturmiljø Sannsyn A B C D E Konsekvens (Geografisk utbreiing/varigheit) Svært låg (<3 km 2 / (<3 km 2 / (<3 km 2 / km/3- (<3 km 2 / (<3 km 2 / km/3-10 år) km/3-10 år) 10 år) km/3-10 år) km/3-10 år) Låg (<3-30 km 2 /km (<3-30 km 2 /km (<3-30 km 2 /km (<3-30 km 2 /km (<3-30 /3->10 år) /3->10 år) /3->10 år) 18 /3->10 år) km 2 /km /3-

69 >10 år) Middels (3-300 km 2 /km /3->10 år) (3-300 km 2 /km /3->10 år) (3-300 km 2 /km /3->10 år) (3-300 km 2 /km /3->10 år) (3-300 km 2 /km /3- >10 år) Høg ( km 2 /km /3->10 år) ( km 2 /km /3->10 år) ( km 2 /km /3->10 år) ( km 2 /km /3->10 år) ( km 2 /km /3->10 år) Svært høg (>300 km 2 /km />10 år) (>300 km 2 /km />10 år) (>300 km 2 /km />10 år) (>300 km 2 /km />10 år) (>300 km 2 /km />10 år) Natur og miljø skade på kulturmiljø Sannsyn A B C D E Konsekvens (Vernverdi/grad av øydelegging) Svært låg (vernverdige kulturminner/ avgrensa øydelegging) (vernverdige kulturminner/ avgrensa øydelegging) (vernverdige kulturminner/av grensa øydelegging) (vernverdige kulturminner/ avgrensa øydelegging) (vernverdige kulturminner/ avgrensa øydelegging) Låg Middels Høg Svært høg (vernverdige kulturminner/ omfattande øydelegging og verneverdige kulturmiljø/av grensa øydelegging) (vernverdige kulturmiljø/o mfattande øydelegging og freda kulturminne/a vgrensa øydelegging) (freda kulturminne/o mfattande øydelegging og freda kulturmiljø/av grensa øydelegging) (freda kulturmiljø/o mfattande øydelegging) (vernverdige kulturminner/ omfattande øydelegging og verneverdige kulturmiljø/av grensa øydelegging) (vernverdige kulturmiljø/o mfattande øydelegging og freda kulturminne/a vgrensa øydelegging) (freda kulturminne/o mfattande øydelegging og freda kulturmiljø/av grensa øydelegging) (freda kulturmiljø/o mfattande øydelegging) (vernverdige kulturminner/o mfattande øydelegging og verneverdige kulturmiljø/avgr ensa øydelegging) (vernverdige kulturmiljø/omf attande øydelegging og freda kulturminne/av grensa øydelegging) (freda kulturminne/om fattande øydelegging og freda kulturmiljø/avgr ensa øydelegging) (freda kulturmiljø/omf attande øydelegging) 19 (vernverdige kulturminner/ omfattande øydelegging og verneverdige kulturmiljø/av grensa øydelegging) (vernverdige kulturmiljø/o mfattande øydelegging og freda kulturminne/a vgrensa øydelegging) (freda kulturminne/o mfattande øydelegging og freda kulturmiljø/av grensa øydelegging) (freda kulturmiljø/o mfattande øydelegging) (vernverdige kulturminner/ omfattande øydelegging og verneverdige kulturmiljø/av grensa øydelegging) (vernverdige kulturmiljø/o mfattande øydelegging og freda kulturminne/a vgrensa øydelegging) (freda kulturminne/o mfattande øydelegging og freda kulturmiljø/av grensa øydelegging) (freda kulturmiljø/o mfattande øydelegging) Materielle verdiar Sannsyn A B C D E Konsekvens Økonomiske tap Svært låg <10 mill. kroner <10 mill. kroner <10 mill. kroner <10 mill. kroner <10 mill. kroner Låg mill. kroner mill. kroner mill. kroner mill. kroner mill. kroner

70 Middels 0,5-2 mrd. kroner 0,5-2 mrd. kroner 0,5-2 mrd. kroner 0,5-2 mrd. kroner 0,5-2 mrd. kroner Høg 2-5 mrd. kroner 2-5 mrd. kroner 2-5 mrd. kroner 2-5 mrd. kroner 2-5 mrd. kroner Svært høg >5 mrd. kroner >5 mrd. kroner >5 mrd. kroner >5 mrd. kroner >5 mrd. kroner Det samla risiko- og sårbarheitsbiletet for kommunen er presentert i denne rapporten. Med bakgrunn i analysearbeidet er det deretter utarbeid eit framlegg til tiltak og oppfølging for 9 av dei identifiserte uønskte hendingane. Dette sikrar at kunnskap og erfaring frå den heilskaplege ROS-en vert ivareteke i kommunen sitt vidare arbeide. 6.1 Prosess Arbeidet med heilskapleg ROS for Sogndal kommune vart starta i februar 2015, som del av førearbeidet til kommunal planstrategi for inneverande valperiode. Identifiserte deltakarar vart invitert til eit orienterings- og samarbeidsmøte på kommunehuset i Sogndal fredag den Følgjande aktørar hadde høve til å møte: Nortura Sogndal Sogn Brann og redning IKS Sogndal Vgs Høgskulen i Sogn og Fjordane Sognekraft AS NVE Region Vest Avinor, Sogndal Lufthamn, Haukåsen Sivilforsvaret i Sogndal Lerum AS Sogndal og Leikanger Lensmannskontor Sogndal Fotball Den , som oppfølging av møtet, fekk alle deltakarane tilsendt følgjande dokument: Generell informasjon om prosessen. Identifiserte uønskte hendingar, med dei aktørar som skulle bidra med analysearbeidet. Rettleiing for gjennomføring av heilskapleg ROS. Analyseskjema for gjennomføring av heilskapleg ROS. Det vart satt ein frist for gjennomføring av analysearbeidet innan Av ulike årsaker var ikkje alle analysane oss i hende før den Den vart rapporten frå analysearbeidet sendt på høyring til alle deltakarane med frist for merknadar innan den Det kom inn 4 merknadar gjennom denne høyringsperioden. Den vart den endelege rapporten lagt fram for Sogndal kommunestyre som gjorde endeleg vedtak. 20

71 7. Identifiserte hendingar med analysar 1. Naturhendingar - flaum 2. Naturhendingar - skred 3. Brann 1.1 Flaum - Brot på demning på Breisete 2.1 Skred knytt til 3.1 Skogbrann friluftsliv Brot på dam Hafslovatn eller brot 2.2 Snøras i Frudalen 3.2 Tunnelbrann på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk årsflaum i Sogndalselvi 2.3 Steinsprang i bustadområde 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) årsflaum i Storelvi (Fjærland) 2.4 Snøskred i og ved bustadområde 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m. 1.4 Erosjon som følgje av flaum 1.5 Flaum i bustadområde 4. Brot på infrastruktur 5. Forureining 6. Ulukker 4.1 Brot på vassforsyningsleidning 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn 5.2 Forureining utslepp sjø 6.2 Ulukke med gassbehaldarar 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar 5.3 Ureining av vassdrag 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker 4.4 Brot på transportnettet - ferjekaiar 5.4 Deponibrann i Festingedalen 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss) 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem 6.7 Ulukke på/ved flyplass Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, m.m.) Brot på fiber inn i Sogndal kommune Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs Terrortrussel generelt 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting 1. Naturhendingar - flaum Flaum Brot på demning Breisete Breisete er hovuddrikkevasskjelde for Sogndal kommune. Analysen er utførd med bidrag frå eining for kommunalteknikk ved Sogndal kommune. Årsak til brot på demninga kan vere 500-årsflaum eller større, terror eller flyulukke. Konsekvens vil avhenge av årsak. Ved ein flaum vil ein rekke å evakuere folk. Ved plutseleg og uventa brot vil ein ikkje rekke å evakuere, og alle i råka område vil truleg døy eller verte alvorleg skada. I eit lengre perspektiv vil hendinga også vere kritisk med omsyn til forsyning av drikkevatn. 21

72 Kommunal beredskap består i at kriseleiinga vil verte engasjert og det vil vere trong for befolkningsvarsling og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: A Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Middels Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er at dammen er bygd for å tåle 500-års flaum. Det skal også vere utarbeida eit kart som syner kva områder som vil verte råka ved eit dambrot. Framlegg til tiltak er å informere bebuarar innanfor potensielt råka områder om deira status. Det må også lagast ein beredskapslan for evakuering dersom noko skulle skje Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk Hafslovatnet som ligg i nabokommunen Hafslo er regulert som magasin for Årøy kraftverk. Analysen er utførd med bidrag frå Sognekraft AS. Årsak til brot kan vere ekstremvêr, ras i vassvegar/magasin, isgang-propp eller anna skade på trykkrøy. Konsekvens vil avhenge av årsak. Det er utført dambrotsberekningar for dammen ved Hafslovatnet, denne berekninga syner liten samfunnskonsekvens. Brot på trykkrøyr kan derimot leie til fare for personskade og/eller stenging av fylkesveg 55 mellom Sogndal og Hafslo. Kommunal beredskap består i at kommunen vil bidra ved eventuell varsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: C Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er regulering av dammen, tilsyn av vassvegar og luker, vass- og nedbørsmåling, og vêrprognosar. Framlegg til tiltak er tilsyn av anlegget i samsvar med Sognekraft sitt internkontrollsystem og eventuell varsling i samsvar med Sognekraft sin beredskapsplan årsflaum i Sogndalselvi Sogndalselvi er eit verna vassdrag med utlaup ved Sogndalsfjøra i Sogndalsfjorden. Nedre del av elva er tydeleg påverka av menneskeleg aktivitet. Nedbørfeltet strekk seg frå Sogndalsfjøra i søraust opp til Steindalsbreen i nord. Klimaet er kjølig oseanisk til svakt kontinentalt med forholdsvis liten årsnedbør. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak til flaum kan vere snøsmelting, stormflo og/eller ekstrem nedbør. Endringar i klimaet med meir nedbør og meir intense regnskol kan auke flaumfaren. I tillegg til sjølve vasstanden 22

73 må ein vurdere bølgjehøgder som kan opptre samstundes med stormfloa. I Sogndalselvi er vårflaumane dominerande og har størst volum, medan haustflaumane er spissare og av kortare varigheit. Konsekvens av flaumen er at mange bygningar på Øyane står i fare for å få vatn i kjellaren ved ein 200-års flaum, dette gjeld også Sognahallen. Riksveg 5 kan verte overfløymd ved Stedje bru, kommunale vegar på Øyane vert også råka. Kommunal beredskap består i at kriseleiinga vil verte engasjert og det vil vere trong for befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak består i at NVE har utarbeidd kombinert elveflaum- og stormflokart for Sogndalselvi ved Sogndal sentrum for 10-, 100-, 200- og 500-års flaum. På sørsida av Sogndalselvi, omtrent frå Foss ned til parkeringsplassane ved Nortura på Øyane, er det etablert flaumverk. Flaumverket skal motverke at flaumen spreiar seg. Framlegg til tiltak er i hovudsak overordna og langsiktig lokalisering av bygningar og infrastruktur som gjer området mindre sårbart for flaum. Ved framtidig utbygging langs vassdraget bør ein ta omsyn til klimaframskrivingane som seier at 200-års flaumane kan auke med %. Det må utarbeidast ein beredskapsplan for 50-, 100- og 200-årsflaum i Sogndalselvi. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med flaum i bustadområde og brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt 1.5 og årsflaum i Storelvi (Fjærland) Storelvi er eit uregulert vassdrag med utlaup ved Bøyaøyri inst i Fjærlandsfjorden. Nedre del av elva er sterkt forbygd av veganlegget til Rv 5 Fjærlandsvegen som kryssar elva her. Nedbørfeltet ligg både i Supphelledalen og Bøyadalen. Klimaet er kjølig oseanisk til svakt kontinentalt med forholdsvis liten årsnedbør. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak til flaum kan vere snøsmelting og/eller ekstrem nedbør. Endringar i klimaet med meir nedbør og meir intense regnskol kan auke flaumfaren. Storelvi varierer mellom elvestrekningar med stryk og strekningar med rolegare strøyming. I elver med lite fall og låg vassfart vil det skje ei langsam overfløyming av flate område i tilknyting til elva. I senkingar i terrenget kan vassdjupna ved flaum vere stor og nokre stadar djupare enn langs dagens elvelaup. Konsekvens av ein 200-årsflaum vil truleg vere at Rv 5, hovudtransportåra mellom Sogn og resten av fylket, vert broten. Innbyggjarane i Fjærland vil om naudsynt kunne ta seg til nabokommunen Jølster og Skei via lokalvegar. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Statens vegvesen er vegeigar og 23

74 beredskapsansvarleg. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak består i at COWI har utarbeid analyse av 200-årsflaum og vasslinjeberekning for Storelvi i Fjærland. Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Framlegg til tiltak er utviding av elvelaupet i tråd med tilråding frå NVE. Ei berekning av naudsynt framtidig areal for elva er naudsynt for å fastlegge den naudsynte utvidinga. Gjennom arealplanlegging og i byggjesaker bør ein nytte flaumsonekartlegginga direkte for å identifisere område som ikkje bør byggjast på utan nærare vurdering av faren og mogelege tiltak. Ved framtidig utbygging langs vassdraget bør ein ta omsyn til klimaframskrivingane som seier at 200-års flaumane kan auke med %. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt Erosjon som følgje av flaum Når ei overflate vert tilført meir vatn enn det som kan infiltrerast i lausmassane vert overskotet ført bort i form av overflateavrenning. Kraftig nedbør med store dropar riv laus jordpartiklar som vert ført vekk med overflateavrenninga. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak til flaum kan vere snøsmelting og/eller ekstrem nedbør. Endringar i klimaet med meir nedbør og meir intense regnskol kan auke flaumfaren. Dersom vatnet held høg fart, kan erosjon utvikle seg raskt. I nokre tilfelle kan vatnet brått ta nye vegar utanfor det etablerte elveløpet. I bratte vassdrag kan det under flaum oppstå skredliknande hendingar ved at massane i dei øvre delane av vassdraget blir ustabile og rasar ut i elveløpet. Massane kan danne demningar, som når dei brest, skaper ei eller fleire bølgjer av lausmassar og vatn nedover elveløpet. Konsekvens av erosjon er tap av naturverdiar, dyrkamark, infrastruktur og, i ekstreme tilfelle, utløysing av skred som leiar til tap av menneskeliv. NVE har gode rutinar for flaumvarsling. Oftast gjev dette naudsynt tid for varsling og evakuering. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg 24

75 Eksisterande tiltak består i at Sogndal kommune set krav til plan for overvasshandtering og vatn og avlaup for alle nye tiltak. Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Framlegg til tiltak omfattar kummar for overflatevatn i forseinkingar som går på tvers av fallet, avskjeringsgrøfter og grasdekte vassvegar, etablering av terrasser og vollar, vegetasjonssoner langs bekkar og vassdrag, og god drenering. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar og brot på fiber inn i Sogndal kommune, punkt 4.3 og punkt Flaum i bustadområde I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at overfløyming i tettstadane er eit aukande problem, også her i fylket. Årsaka til at dette skjer er samansett, men i tillegg til kraftig nedbør er fortetting av sentrumsområda og sprengt kapasitet i leidningsnett for overvatn viktige bidragsytarar. Analysen er utførd med bidrag frå eining for kommunalteknikk ved Sogndal kommune. Årsak til flaum kan vere snøsmelting og/eller ekstrem nedbør. Endringar i klimaet med meir nedbør og meir intense regnskol kan auke flaumfaren. I elver med lite fall og låg vassfart vil det skje ei langsam overfløyming av flate område i tilknyting til elva. I senkingar i terrenget kan vassdjupna ved flaum vere stor og nokre stadar djupare enn langs dagens elvelaup. Konsekvens vil i hovudsak vere skadar på infrastruktur. Ved flaum vil ein ha nok tid til evakuering og det vil truleg ikkje skje skadar på folk. Kommunal beredskap består i at kriseleiinga kan verte engasjert og det vil vere trong for befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak består i at NVE har utarbeidd kombinert elveflaum- og stormflokart for Sogndalselvi ved Sogndal sentrum for 10-, 100-, 200- og 500-års flaum. Det er installert vassmålar i Sogndalselvi, men det er usikkert kven som held oppsyn med denne, og om det er noko varslingssystem. Denne lenka syner eit oversyn over NVE sine stasjonar med sanntidsoverføring ( Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Sogndal kommune nyttar UMS-varsling (SMS/telefon) til å informere råka innbyggjarar direkte. Framlegg til tiltak består i at det bør lagast ein utvida varsling- og beredskapsplan. Det må også lagast ein god plan på kva ein gjer om Stedje bru vert satt ut av spel. Då bør ein raskt ha klar alternativ for omkøyring. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med erosjon som følgje av flaum 25

76 og brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt 1.4 og Naturhendingar - skred 2.1 Skred knytt til friluftsliv Fjellområda i og kring Sogndal er svært populære og mykje brukte utfartsområder for skientusiastar på alle nivå, både lokale og langvegsfarande/turistar. Ikkje minst har fleire og fleire starta med frikøyring og bratt friluftsliv utanfor sikra soner. Samstundes vert vintrane mildare og prega av meir ustabile vêrtilhøve. Dette gjer til at sannsynet for skredulukker aukar. Analysen er utført med bidrag frå Sivilforsvaret. Årsak er at snøskred oftast startar i terreng som er brattare en 30 0 og som ikkje er dekka av skog. Våte snøskred eller sørpeskred er oftast forårsaka av mildt vêromslag og regn på snødekket. Menneskeleg aktivitet kan vere ein annan utløysande årsak. Konsekvens i følgje tal frå NGI skjer dei aller fleste snøskredulukkene med dødsfall i Noreg i samband med ferdsel i naturen på fritid eller i jobb. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er aktsemdskart for snøskred som dekkjer heile Noreg, men desse er ei forenkling av røynda. Kartet seier ikkje noko om sannsynet for snøskred. Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Brukarar kan også nytte seg av nettstaden for dagleg oppdatert skredvarsel. Framlegg til tiltak er framhald med tydeleg og riktig informasjon for å utvide kunnskapsgrunnlaget for friluftslivbrukarar. Den største risikoen er uerfarne brukarar som ikkje forstår terrenget eller skredvarsel. 2.2 Snøras i Frudalen Både tørrsnøskred og våtsnøskred representerer ein fare for busetnaden og vegnettet. I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at snøskred som kan true busetnad er ei utfordring for store delar av fylket, men dalføra i indre delar er utsatt for størst risiko. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak er at snøskred oftast startar i terreng som er brattare en 30 0 og som ikkje er dekka av skog. Våte snøskred eller sørpeskred er oftast forårsaka av mildt vêromslag og regn på snødekket. Menneskeleg aktivitet kan vere ein annan utløysande årsak. Konsekvens vil i hovudsak vere stenging av Rv 5 mellom Sogndal og Skei. I særskild uheldige tilfelle kan ei skredhending ta liv ved at køyretøy vert tatt av skredet og personane ikkje vert redda ut i tide. 26

77 Kommunal beredskap består i at det kan vere trong for hjelp til søk, samt tilrettelegging for alternativ pasienttransport i samarbeid med Helse Førde. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: C Konsekvens: Låg Konsekvens: Høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er aktsemdskart for snøskred som dekkjer heile Noreg, men desse er ei forenkling av røynda. Kartet seier ikkje noko om sannsynet for snøskred. Skredvoll er opparbeid langs Rv 5, som er rekna for å vere tilfredsstillande sikra mot ras. Framlegg til tiltak er framhald av kartlegging, overvaking og varsling av skredfare. Vegtrafikksentralen kan i periodar med svært dårleg vêr oppmode bilistar om ikkje å nytte bilen meir enn høgst naudsynt. Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Kommunen kan bidra med å vidareformidle denne informasjonen. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt Steinsprang i bustadområde Steinsprang er ein av dei vanlegaste skredhendingane i fylket. Materiale frå steinsprang og steinskred samlar seg i urer. Ur er slik ein indikator på steinsprangaktivitet. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak er oftast auka vasstrykk langs brotflatene i fjell på grunn av regn, snøsmelting og fryse- /tineprosessar. Andre utløysande faktorar kan vere erosjon, rotsprenging og menneskeleg aktivitet. Konsekvens kan vere omkomne eller skada personar. Manglande dekning av behov og/eller forstyrring i dagleglivet vil eventuelt berre gjelde dei einskilde som er direkte råka. Naturmiljøet vil kunne ta skade av eit steinsprang. Tap av materielle verdiar vil vere lågare enn 100 millionar kroner. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er aktsemdskart for steinsprang/-skred som dekkjer heile Noreg, men desse er ei forenkling av røynda. Kartet seier ikkje noko om sannsynet for steinsprang. I tettstadane dekkjer aktsemdskarta busette område både i Sogndal og Fjærland, i tillegg til fleire område med spreidd busetnad i resten av kommunen. Farekart for steinsprang/-skred er svært viktige for arealplanlegging og utarbeiding av sikringstiltak i allereie busette 27

78 områder. NVE er på landsbasis i gang med eit arbeid for å utarbeide farekart i konfliktsoner mellom busette områder og potensielle områder for steinskred angjeve i aktsemdskart. Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Framlegg til tiltak kan skiljast mellom passive og aktive tiltak. Passive tiltak er: fjellnett, steinsprangnett, gjerder, leievollar, verneskogar, arealplanlegging, tidleg varsling, evakuering, osb. Aktive tiltak er: fjellboltar, sprøytebetong, geometriendring i skråning, kontrollert sprenging av ustabile blokker, drenering, nyplanting av vegetasjon, osb. 2.4 Snøskred i og ved bustadområde Både tørrsnøskred og våtsnøskred representerer ein fare for busetnaden og vegnettet. I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at snøskred som kan true busetnad er ei utfordring for store delar av fylket, men dalføra i indre delar er utsatt for størst risiko. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak er at snøskred oftast startar i terreng som er brattare en 30 0 og som ikkje er dekka av skog. I og ved bustadområde vil eit snøskred oftast vere forårsaka av mildt vêromslag og regn på snødekket. Desse er definert som våte snøskred eller sørpeskred. Menneskeleg aktivitet kan vere ein annan utløysande årsak. Konsekvens kan vere fleire omkomne eller skada personar. Manglande dekning av behov og/eller forstyrring i dagleglivet vil kunne gjelde fleire titals personar ved at til dømes dei vert huslause eller innesperra ved brot i vegsystemet. Naturmiljøet vil kunne ta skade av eit snøskred. Tap av materielle verdiar vil vere lågare enn 100 millionar kroner. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Middels Konsekvens: Låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er aktsemdskart for snøskred som dekkjer heile Noreg, men desse er ei forenkling av røynda. Kartet seier ikkje noko om sannsynet for snøskred. I tettstadane dekkjer aktsemdskarta busette område både i Sogndal og Fjærland, i tillegg til fleire område med spreidd busetnad i resten av kommunen. Effektiv sikring mot snøskred krev som regel store og kostbare konstruksjonar. Oftast er det både sikrare og billegare å flytte det som er utsatt for snøskredfare til ein sikker stad. Nettsida gjev varslingar for flaum, jordskred og snøskred. Varsla vert delt inn i faregrad og råd til kva tiltak kommunen bør verksette ved dei ulike nivå. Framlegg til tiltak kan skiljast mellom passive og aktive tiltak. Passive tiltak er: sikringsvollar og murar, fangvollar og fangmurar, leievollar, bremsekjeglar, arealplanlegging, tidleg varsling, evakuering, osb. Aktive tiltak er: kunstig utløysing av snøskred, støtteførebyggingar. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med brot på fiber inn i Sogndal kommune, punkt

79 3. Brann 3.1 Skogbrann Endring i klima kan føre til auka tørke om sommaren. Dette kan igjen føre til auka problem med lyng- og skogbrann. I Sogndal kommune er det særskild på Kaupanger at det finnast store samanhengande skogområder som er sårbare for ein større flaum. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS og Sivilforsvaret. Årsak kan vere bålbrenning, ferdsel i skog og mark, lynnedslag eller skade på høgspentlinjer. Konsekvens vil avhenge av kvar hendinga inntreff. Busetnad, vegar og/eller anna infrastruktur (t.d.) straum kan verte råka. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for sløkking, befolkningsvarsling og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Middels Eksisterande tiltak er SBRIKS som gjev leiarstøtte ved skogbrann og har helikopterkapasitet. Dette er likevel ikkje ein del av SBRIKS sine dimensjonerande scenario. Det er forbode å brenne bål i eller i nærleiken av skog frå 15. april til 15. september. Framlegg til tiltak det må utarbeidast ein beredskapsplan særskild for skogbrann i Sogndal kommune. Mogelege kjedehendingar: hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar og langvarig svikt i straumforsyning, punkt 4.3 og Tunnelbrann Brann i tunnel er relativt sjeldne, men er den hendinga som har høgast skadepotensial. Brann i ein tunnel kan utvikle svært høg temperatur, men det er likevel røykutviklinga som gjer ein tunnelbrann særskild utfordrande. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak er brann i bil, buss eller anna tyngre køyretøy som følgje av kollisjon eller overoppheta bremsar eller motorar. Konsekvens er som for andre trafikkulykker, dei menneskelege konsekvensane som er mest alvorleg. I tillegg kjem dei samfunnsøkonomiske kostnadane. Alvorlege ulykker i tunnelar kan få langsiktige konsekvensar fordi det kan ta lang tid å utbetre skaden. Det vil særleg vere tilfelle ved store brannar der teknisk utstyr og installasjonar i tunnelen går tapt. Omkøyringsalternativa er ofte få og lange, og dei samfunnsøkonomiske tapa vert difor store ved ei langvarig stenging. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for sløkking, befolkningsvarsling og evakuering. 29

80 Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er bruk av naudnett for å varsle ulukke, brannsløkkingsapparat for rask sløkking og tunnelvifter for å styre røyken. Alle tunnelar over 500 meter skal ha godkjend beredskapsplan. SBRIKS kan rekvirere ferje (ved brann i Amlatunnelen) og eventuelt bistand frå Lærdal brannvesen. Ferja kan nyttast både til innsats og evakuering. Framlegg til tiltak er ferdigstilling av naudnett i Frudalstunnelen. Informasjon til trafikkantar om korleis ein skal opptre i startfasen av ein brann. Rask sløkking kan hindre ein større brann. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at fare for bygningsbrann, er den største utfordringa for både liv og helse og økonomiske verdiar. Åtte av ti som har mista livet i brann i Noreg mellom har omkome i bustadar. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere bar eld (levande lys, røyking, m.v.), feil bruk av elektrisk utstyr og feil ved elektriske anlegg/installasjonar. Konsekvens er dei menneskelege konsekvensane som er mest alvorleg. Primæroppgåva til brannvesenet er å redde liv og helse. Men for å førebyggje ytterlegare skade på menneske og verdiar, må ofte brannvesenet konsentrere seg om å hindre at brannen spreiar seg, Kommunal beredskap består i førebygging og at det ved slik hending vil vere trong for sløkking, befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: D Konsekvens: Middels Konsekvens: Middels Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er at denne hendinga er eit fokusområde for SBRIKS. Enkelte førebyggjande tiltak er gjennomført i nokre objekt, til dømes fasadesprinkling. Framlegg til tiltak er å utarbeide plan for brannsikring i områder med tette konsentrasjonar av trehus. Ein slik plan må omfatte konkrete tiltak for å redusere brannrisiko, og leggje til rette for at brannvesenet skal kunne handtere ein brann før den vert for omfattande. 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m. I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at brann i institusjon, overnattingsbedrift, omsorgsbustadar og tilsvarande vil alltid vere alvorleg, fordi det kan vere 30

81 eit stort tal utsette personar. Brann i større bygg er ofte meir brannteknisk komplekse enn einebustadar, og det set mykje større krav til brannvesenet sine rutinar og utstyr. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere bar eld (levande lys, røyking, m.v.), feil bruk av elektrisk utstyr og feil ved elektriske anlegg/installasjonar. Konsekvens er dei menneskelege konsekvensane som er mest alvorleg. Det kan vere særleg utfordrande ved brann i sjuke-/aldersheim og tilsvarande, fordi mange av bebuarane ikkje vil vere i stand til å klare seg sjølv. Primæroppgåva til brannvesenet er å redde liv og helse. Kommunal beredskap består i førebygging og at det ved slik hending vil vere trong for sløkking, befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er ulik grad av standard knytt til førebyggjande tiltak. SBRIKS gjennomfører jamleg tilsyn på ulike objekt. Scenarioet er del av brannordning hjå SBRIKS. Framlegg til tiltak er at det gjennom eit offentleg utval i 2012 (NOU 2012:4) vart føreslått at brannvesenet skal stå friare til å gjere lokale prioriteringar, t.d. ved at faste frekvensar for tilsyn vert erstatta med ROS-basert tilsyn. Utvalet føreslår òg å påleggje helse- og omsorgspersonell ei plikt til å medverke til at risiko for brann vert redusert. 4. Brot på infrastruktur 4.1 Brot på vassforsyningsleidning I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at utan ei tilfredsstillande vassforsyning vil ikkje samfunnet fungere, og VA-infrastrukturen er difor ein av dei viktigaste kritiske infrastrukturane. I følgje tal frå SSB går vel 40 % av vatnet frå kommunal vassforsyning til hus og heim. Behovet for vatn til norske hushaldningar svarar til eit forbruk på 212 liter vatn per person i døgeret. Brot på vassforsyningsleidning i Sogndal kommune skjer fleire gonger i året. Analysen er utførd med bidrag frå eining for kommunalteknikk ved Sogndal kommune. Årsak kan vere teknisk svikt eller trøttleik i material. Konsekvens er i dei verste tilfella at einskilde områder vert utan vatn i eit døgn. Kritiske brukarar (sjukeheim, skule, osb.) har eigne rutinar og varslingssystem dersom dette skjer. Kommunal beredskap består av befolkningsvarsling og utbetring av brot så snart det vert oppdaga. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Sannsyn for hending: E Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg 31

82 Materielle verdiar Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er gode rutinar når det gjeld varslingssystem til råka bustader, og god beredskap døgnet rundt heile året med naudsynt personell og maskinar. Framlegg til tiltak er at alle vassverkseigarar, offentlege og private, er etter lov om helsemessig og sosial beredskap, og drikkevassforskrifta, pålagt å gjere nødvendige beredskapsførebuingar. Dei skal ha ein beredskapsplan som er basert på ROS-analyse, for å sikre levering av tilstrekkeleg drikkevatn under kriser, katastrofar og krig. 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn Vassmagasinet på Breisete forsyner i dag tilnærma 5500 personar fordelt på Sogndal sentrum, Kaupanger og Kjørnes. Det tilhøyrande vassbehandlingsanlegget på Vangestad omfattar fargefjerning med kjemisk felling/koagulering og filtrering, desinfeksjon med UVbestråling og korrosjonskontroll med vassglasdosering. Analysen er utførd med bidrag frå eining for kommunalteknikk ved Sogndal kommune. Årsak kan vere alvorleg psykiatrisk liding, ekstreme haldningar/meiningar (vilje til å bruke vald for å få fram ein bodskap), ønskje om hemn, protest mot system(et). Konsekvens avheng av når forureininga hadde skjedd. Dersom det skjedde like i etterkant av at det vart teke vassprøve, ville det vore 2 månader til neste prøve. Avhengig av kva forureining det var, ville ein risikere at heile Sogndal kommune drakk av vatnet og symptom kom fram før ein fant ut kva det var som gjorde alle sjuke/daude. Kommunal beredskap består av befolkningsvarsling og å forsyne innbyggjarane via alternative drikkevasskjelder. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: A Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er at det vert teke vassprøver av drikkevatn 6 gongar i året. Framlegg til tiltak er i utgangspunktet kostbart sett i forhold til risikoen. Eit overvakingskamera over vegen inn til Vangestad, som berre vert aktivert om det var rørsle, med ein alarm og høve for å sjekke det ut via direkte overføring av bilete, kunne vore ei løysing. 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at stengde vegar er ein relativt vanleg situasjon i Sogn og Fjordane. I samband med vanskelege vêrforhold (stor nedbør med tilhøyrande skred og flaum, kraftig vind m.v.) ser ein jamleg at det større eller mindre delar av vegnettet vert uframkomeleg. Under ekstremvêret Dagmar registrerte Statens vegvesen 126 hendingar som førte til vegstengingar i Sogn og Fjordane. Dette gjorde at fylket langt på veg vert lamma, og situasjonen var alvorleg med tanke på liv og helse (ambulansetransport, reise til legevakt m.v.). Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. 32

83 Årsak kan vere flaum, erosjon, ras og/eller ulukker. Konsekvens avheng av årsaka til stenginga og kva omkøyringsmogelegheiter som finnast. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling, samt tilrettelegging for alternativ pasienttransport i samarbeid med Helse Førde. Statens vegvesen er vegeigar og beredskapsansvarleg. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: C Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er beredskapsplan og beredskapsgruppe hjå Statens vegvesen. Framlegg til tiltak er jamleg sikringsarbeid på vegnettet i regi av Statens vegvesen. Kommunen bør i sitt arbeid med kriseplanar skaffe seg oversyn over kva ressursar for alternativ transport som er tilgjengeleg. 4.4 Brot på transportnettet - ferjekaiar Hendingar som set ferjekai(er) ut av spel gjer transportnettet meir sårbart enn om ferje(r) vert satt ut av drift. Ferje(r) vert rimeleg raskt erstatta av reserveferjer frå ferjeselskapet. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak kan vere uvêr, ulukker, teknisk eller menneskeleg svikt. Konsekvens avheng av årsaka til stenginga og på kva vegsamband den skjer. Berre 1 ferjelem på kvar side av Mannheller-Fodnes sambandet gjer dette meir sårbart enn trekantsambandet Hella Vangsnes Dragsvik som har to ferjelemmer kvar. Vert ferjelemen satt ut av spel på Mannheller eller Fodnes-sida er alternativa høvesvis lengre ferjeturar til Kaupanger eller Lærdal. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Statens vegvesen og ferjeselskapet er anleggseigar og beredskapsansvarleg. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er beredskapsplan og beredskapsgruppe hjå Statens vegvesen og ferjeselskapet. Framlegg til tiltak er jamleg ettersyn og vedlikehald av anlegg og fartøy. Dette er ikkje Sogndal kommune sitt ansvarsområde. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på 33

84 riksvegar/fylkesvegar, punkt Brot på transportnettet - Loftesnesbrui Loftesnesbrui vart opna i 1958 og bind saman Kjørnes/Kaupanger med Sogndal på Rv 5. Stenging av brua gjev ingen korte omkøyringsmogelegheiter. Brua skal i 2018 erstattast av ny bru som skal førast opp tett inntil eksisterande Loftesnesbru. Trafikken skal fram til då gå tilnærma som normalt over eksisterande bru. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak kan vere ulukker eller teknisk svikt. Konsekvens avheng av kor lenge brua vert stengt. Dersom noverande Loftesnesbru vert satt fullstendig ut av spel vil det kunne ta fleire dagar før alternativ løysing er på plass. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og tilrettelegging for alternativ løysing. Statens vegvesen er vegeigar og beredskapsansvarleg. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er jamleg vedlikehald og beredskapsplan og beredskapsgruppe hjå Statens vegvesen. Framlegg til tiltak er at eksisterande bru skal erstattast av ny bru som skal stå klar i Eksisterande bru skal rivast i etterkant. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt Langvarig svikt i straumforsyning I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at det er krevjande å byggje ut og drive kraftforsyning i Sogn og Fjordane i. Dette skuldast dei geografiske og topografiske forholda, i kombinasjon med at fylket er utsett for naturpåkjenningar som vind, nedbør og saltdrev. Sjølv om statistikken syner at det er god leveringstryggleik, er straumbrot pårekneleg og må takast omsyn til. Analysen er utført med bidrag frå Sognekraft AS. Årsak kan vere ulukker eller teknisk svikt. Konsekvens er mest alvorleg ved utfall av tele- og kringkastingstenester. Men det kan også vere alvorleg for helse- og omsorgstenester og for vassforsyninga. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Sannsyn for hending: D Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Svært låg 34

85 Materielle verdiar Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er alternative innmatingar i nettet, reperasjonsreiskap, reservemateriell og aggregat. Framlegg til tiltak er at kundar som er kritisk avhengig av trygg straumlevering, må syte for tilgang på reserveinnmating frå straumaggregat. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med svikt i avlaup eller kloakksystem, punkt Svikt i avlaup eller kloakksystem I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at avløpsvatn inneheld stoff som er skadelege for miljø, og som kan vere helsefarlege. Det inneheld m.a. næringssalt (eutrofierande stoff som medfører auka groe i og ved vassdraget), og organisk stoff som forbrukar oksygen ved nedbryting (forråtning). Det kan òg innehalde komplekse og ulikt samansette miljøgifter, bakteriar/virus, og andre stoff som er smittefarlege for menneske. Analysen er utførd med bidrag frå eining for kommunalteknikk ved Sogndal kommune. Årsak kan vere overvatn, svikt i straumforsyning, teknisk svikt eller trøttleik i material. Konsekvens ved ureina utslepp kan fiskedød, luktproblem og/eller lite estetisk tilfredstillande tilhøve. Kommunal beredskap består av befolkningsvarsling og utbetring av brot så snart det vert oppdaga. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er gode rutinar når det gjeld varslingssystem til råka bustader, og god beredskap døgnet rundt heile året med naudsynt personell og maskinar. Framlegg til tiltak er gjennom Sogndal kommune sin hovudplan for avlaup som legg til grunn at handtering av overvatn skal i hovudprinsippet vere lokal overvasshandtering. Opne løysingar framfor lukka system, leidningsfornying og oppgradering av eksisterande reinseanlegg er andre tiltak Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at trongen for ei fungerande tele- og dataforsyning er så sterk at det knapt er nokon sektor som kan klare seg særleg lenge ved svikt i denne. Bortfall av tele- og datasamband over litt tid vil difor få store negative konsekvensar for samfunnet. Analysen er utført med bidrag frå Sognenett AS. Årsak kan vere sabotasje eller elektrisk feil. Konsekvens er at kritisk infrastruktur ikkje vil fungere. Også all offentleg og privat verksemd vil ved langvarig svikt i tele- og dataforsyninga føre med seg store negative samfunnsmessige 35

86 og økonomiske konsekvensar. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: D Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er ikkje svara på, men hovudsentralen er rekna for å vere lite brannfarleg. Framlegg til tiltak er endå fleire nett og betre brannsikra rom Brot på fiber inn i Sogndal kommune I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at trongen for ei fungerande tele- og dataforsyning er så sterk at det knapt er nokon sektor som kan klare seg særleg lenge ved svikt i denne. Bortfall av tele- og datasamband over litt tid vil difor få store negative konsekvensar for samfunnet. Analysen er utført med bidrag frå Sognenett AS. Årsak kan vere uvêr og/eller ras. Konsekvens er at kritisk infrastruktur ikkje vil fungere. Også all offentleg og privat verksemd vil ved langvarig svikt i tele- og dataforsyninga føre med seg store negative samfunnsmessige og økonomiske konsekvensar. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: C Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er at det er fleire tilkomstvegar for fiber inn i kommunen. Framlegg til tiltak er ein føringsveg for fiber gjennom ny Loftesnesbru. 5. Forureining 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at pandemiar er store, verdsomspennande influensaepidemiar som kjem med jamne mellomrom. Historiske tal syner at det har vore 3-4 pandemiar kvart hundreår. I førre århundre var det Spanskesjuka i 1918/19, Asiasjuka i 1957 (mild utvikling), Hong Kong-sjuka i 1968 (mild utvikling). Siste pandemisituasjon i Norge var svineinfluensaen i 2009 (mindre alvorleg enn antatt). Lokalt vil ein pandemi kunne leie til høgt sjukefråvær som gjer til at viktige funksjonar i samfunnet ikkje vert oppretthalde. Kapasitetsproblem i helsevesenet både lokalt og i spesialhelsetenesta vil måtte leie til nedprioritering av planlagd aktivitet. Det kan verte mangel på medikament og 36

87 ikkje tilgjengelege vaksiner. Det kan også vere aktuelt å innføre avgrensingar i rørsle grunna risiko for smitte. Analysen er utført med bidrag frå kommuneoverlegen i Sogndal kommune. Årsak til pandemi er influensavirus. Konsekvens er at høg smitterisiko kan gje mange sjuke og døde som vidare leiar til høgt sjukefråvær, nedgang i vare-/tenesteproduksjon og auka bruk av helsetenester. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: D Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Eksisterande tiltak omfattar smittevernlege, Sogndal legesenter, smittevernplan, pandemiplan, rettleiarar frå Folkehelseinstituttet og ressursar i spesialisthelsetenesta (hygienesjukepleiar, smittevernlege, mikrobiologisk avdeling og medisinsk avdeling). Framlegg til tiltak er tidleg identifisering, tidleg informasjon og smitteverntiltak for å unngå smitte. 5.2 Forureining utslepp sjø Massane på sjøbotn vert ofte kalla sediment, og kan bestå av sand, leire eller grus, i tillegg til organisk materiale. Miljøgifter som vert sleppt ut ender ofte i sedimenta. Dømer på miljøgifter som er vanlege i sediment er TBT, PCB, PAH og tungmetall som kvikksølv, bly og kadmium. Miljøgifter i sediment kan spreiast vidare til omgjevnadane, til dømes ved lekkasje frå sediment til vatn eller ved at dei vert teke opp av organismar som lev i eller beitar direkte på sediment. Fjordsystemet i Sogndal kommune gjer til at kommunen vil vere sårbar for større alvorlege utslepp. Særleg er det påvist at Barsnesfjorden er svært sensitiv for utslepp, i første rekke frå jordbruk. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak til miljøgifter på sjøbotn kan komme frå mange ulike typar forureiningskjelder. Til dømes kan utslepp frå vegtrafikk og eldre bygningar som rivast eller pussast opp, lett hamne i sjøen ved nedbør. Miljøgifter kan også fraktast over lange avstandar med hav- og luftstraumar og slik forureine andre stadar eller land enn der utslippet skjedde. Konsekvens ved utslepp i sjø vil ikkje leie til direkte omkomne eller skada. Det vil heller ikkje leie til manglande dekning av behov og/eller forstyrring i dagleglivet. Naturmiljøet vil kunne ta større skade av utslepp i sjø, både over kortare og lengre tid. Tap av materielle verdiar vil vere lågare enn 100 millionar kroner. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg 37

88 Eksisterande tiltak er at myndigheitene har laga fylkesvise tiltaksplanar for 29 områder langs Norskekysten for å sikre ein heilskapleg regional vurdering og opprydding i større kyst- og fjordområder. Sogndal kommune er ikkje vurdert som eit prioritert område i dette arbeidet. Framlegg til tiltak er utsleppsberekningar for industri, opprydding i forureina grunn og arbeid for å avgrense mengda miljøgifter i produkt, som generelt viktige tiltak. 5.3 Ureining av vassdrag Utslepp av ureinsa avlaupsvatn til vassdrag er ikkje eit stort problem i Sogndal kommune. Det er sannsynleg at det kan skje avgrensa avrenning frå jordbruket til sjø. Forureining av vassdrag går utover fiskebestanden. Det skjer også merkbare endringar i vassvegetasjonen, når trådforma algar set seg fast på steinar og anna vegetasjon. Akutt forureining er ikkje vurdert å vere svært sannsynleg. Analysen er utført med bidrag frå eining for plan og næring ved Sogndal kommune. Årsak ved akutt forureining kan vere som følgje av trafikkulukke og utslepp frå tankbil. Dei fire viktigaste kjeldene til langvarig forureining av vassdrag er avløpsvatn frå hushaldningar, avløpsvatn frå industri, tilsig frå jordbruket og sur nedbør. Konsekvens ved akutt forureining av vassdrag kan vere sjukdom dersom ein samstundes må nytte seg av Sogndalselvi som drikkevasskjelde. Dette kan igjen leie til mangel på drikkevatn. Avhengig av type forureining kan det også leie til langvarig skade på vassdraget. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Høg Konsekvens: Høg Konsekvens: Høg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er Sogndal kommune sine krav til utforming og drift av avløpsanlegg og overvassystem, utanfor det kommunale nettet. Desse krava er sett på bakgrunn av forureiningsforskrifta vert lagt til grunn for alle nye tiltak. Sidan 1980 er det satt i verk tiltak for å redusere avrenning frå jordbruket. Viktige dømer er jordarbeiding om våren framfor hausten, reduksjon i tilførsel av fosfor frå kunstgjødsel, betre planlegging av gjødsling med krav til spreieareal og krav til spreiing av husdyrgjødsel i vekstsesongen framfor om vinteren. Framlegg til tiltak er framhald av dei tiltaka som allereie er satt i gang mot avrenning frå jordbruk. I tillegg til vidare handheving av kommunale krav til utforming og drift av avløpsanlegg og overvassystem, utanfor det kommunale nettet. 5.4 Deponibrann i Festingedalen SIMAS er eit interkommunalt miljø- og avfallsselskap som held til i Festingdalen i Sogndal kommune. Anlegget i Festingdalen omfattar administrasjonsbygg, deponi, kompostanlegg og miljø- og avfallstasjon. Analysen er utført med bidrag frå SIMAS. Årsak kan vere tilgang til oksygen i deponiet og sjølvtenning. Konsekvens ved ein deponibrann kan ha skadepotensiale med omsyn til liv/helse, men også 38

89 for utslepp av gassar/væsker m.m. som kan vere farlege for både helse og miljø. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for sløkking, befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: D Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er SIMAS sin HMS-plan som omfattar evakuering, sløkkjevatn frå sjøen, m.m. Framlegg til tiltak er å halde deponiet oksygenfritt. 6. Ulukker 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at det dagleg vert transportert tonn farleg gods i Noreg. Dette omfattar transport av drivstoff, fyringsolje og ulike andre typar avfall i form av råstoff eller ferdigprodukt. Ut frå mengda som vert transportert, skjer det få hendingar med akutte utslepp. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere førarfeil, teknisk svikt, m.m. Konsekvens ved akutte utslepp frå transport er som regel avgrensa og av lokal karakter, men kan likevel ha eit stort potensiale for skade på helse og miljø. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og mogelegvis evakuering, samt sikring, avgrensing og opprydding. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Middels Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er at brannstasjonen i Sogndal har kjemikaliedykkarar og utstyr for handtering av ulike typar utslepp, kjemikalieuhell, mm. Framlegg til tiltak er at fare for akutt forureining bør vere vurderingstema i risiko- og sårbarheitsanalysar for arealbruk. Ved planlegging av nye vegar bør det vurderast om det kan gjerast tiltak som kan redusere risikoen for uhell, eller konsekvensen av det. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med utslepp i sjø og ureining av vassdrag, punkt 5.2 og

90 6.2 Ulukke med gassbehaldarar I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at det dagleg vert transportert tonn farleg gods i Noreg. Dette omfattar transport av drivstoff, fyringsolje og ulike andre typar avfall i form av råstoff eller ferdigprodukt. Ut frå mengda som vert transportert, skjer det få hendingar med akutte utslepp. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere førarfeil, teknisk svikt, m.m. Konsekvens er avhengig av gasstype, vindretning, mm., kan det vere aktuelt å evakuere eit område på >300 m radius frå hendinga. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og mogelegvis evakuering, samt sikring, avgrensing og opprydding. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: D Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er at brannstasjonen i Sogndal mellom anna er utstyrt med gassmålarutstyr og kjemikalie-/gassverndrakter. Framlegg til tiltak er at ved planlegging av nye vegar bør det vurderast om det kan gjerast tiltak som kan redusere risikoen for uhell, eller konsekvensen av det. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar punkt Ulukke drivstofflager Ylvisåker Fjordsystemet i Sogndal kommune gjer til at kommunen vil vere sårbar for større alvorlege utslepp. Særleg er det påvist at Barsnesfjorden er svært sensitiv for utslepp, i første rekke frå jordbruk. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere menneskeleg eller teknisk svikt ved lossing av båt eller tanking av bil. Konsekvens er at strandlinje, badeplass og båthamn vil kunne verte råka av utslepp. Likevel er det gode mogelegheiter for å avgrense eit utslepp. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og sikring, avgrensing og opprydding. Dersom det skjer akutt ureining, eller det er fare for at det kan skje, skal Kystverket som ansvarleg styresmakt varslast. Dette gjeld uavhengig av om forureininga skjer på land eller sjø. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Sannsyn for hending: D Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg 40

91 Materielle verdiar Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er lokalt plassert eingongslenser og absorberande matter på anlegget, samt ved Sogndal brannstasjon. I tillegg er det lenselager på Leikanger med tilhøyrande båt. Framlegg til tiltak er at fare for akutt forureining bør vere vurderingstema i risiko- og sårbarheitsanalysar for arealbruk. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med utslepp i sjø, punkt Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at den totale risikoen for ulykker er mindre i tunnel enn på veg i dagen. Talet skadde og omkomne i vegtunnelar i Sogn og Fjordane er likevel lågare enn det den totale lengda på veg i tunnel skulle tilseie. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere førarfeil eller teknisk svikt i køyretøy. Konsekvens som for andre trafikkulykker, er det dei menneskelege konsekvensane som er mest alvorleg. I tillegg kjem dei samfunnsøkonomiske kostnadane. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og brannsløkking, opprydding og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Høg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er bruk av naudnett for å varsle ulukke, brannsløkkingsapparat for rask sløkking og tunnelvifter for å styre røyken. Alle tunnelar over 500 meter skal ha godkjend beredskapsplan. Sogndal brannstasjon har to bilar med vinsj og naudsynt frigjeringsutstyr. Stasjonen er godt innøvd på dette området. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Framlegg til tiltak er ferdigstilling av naudnett i Frudalstunnelen og jamleg sikringsarbeid på vegnettet i regi av Statens vegvesen. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med tunnelbrann og brot på riksvegar/fylkesvegar, punkt 3.2 og Større trafikkulukke generelt i kommunen I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at mellom har det i gjennomsnitt omkome om lag åtte personar årleg i trafikkulykker i Sogn og Fjordane. I same periode har i gjennomsnitt 238 personar vorte skada per år. Talet på drepne i trafikken i Sogn og Fjordane ligg noko over landsgjennomsnittet. I perioden er det på Rv 5 i Sogndal kommune registrert 63 ulukker. Av desse var det 87 personskadar 4 døyde og 6 hardt skada. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere førarfeil eller teknisk svikt i køyretøy. 41

92 Konsekvens som for andre trafikkulykker, er det dei menneskelege konsekvensane som er mest alvorleg. I tillegg kjem dei samfunnsøkonomiske kostnadane. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og brannsløkking, opprydding og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Høg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er at Sogndal brannstasjon har to bilar med vinsj og naudsynt frigjeringsutstyr. Stasjonen er godt innøvd på dette området. Framlegg til tiltak er jamleg sikringsarbeid på vegnettet i regi av Statens vegvesen og at ved planlegging av nye vegar bør det vurderast om det kan gjerast tiltak som kan redusere risikoen for uhell, eller konsekvensen av det. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar, utslepp i sjø, ureining av vassdrag og ulukke med gassbehaldarar, punkt 4.3, 5.2, 5.3 og Trafikkulukke med mange skadde (buss) I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at mellom har det i gjennomsnitt omkome om lag åtte personar årleg i trafikkulykker i Sogn og Fjordane. I same periode har i gjennomsnitt 238 personar vorte skada per år. Talet på drepne i trafikken i Sogn og Fjordane ligg noko over landsgjennomsnittet. I perioden er det på Rv 5 i Sogndal kommune registrert 63 ulukker. Av desse var det 87 personskadar 4 døyde og 6 hardt skada. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere førarfeil eller teknisk svikt i køyretøy. Konsekvens som for andre trafikkulykker, er det dei menneskelege konsekvensane som er mest alvorleg. I tillegg kjem dei samfunnsøkonomiske kostnadane. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og brannsløkking, opprydding og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Høg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er at Sogndal brannstasjon har to bilar med vinsj og naudsynt frigjeringsutstyr. Stasjonen er godt innøvd på dette området. 42

93 Framlegg til tiltak er jamleg sikringsarbeid på vegnettet i regi av Statens vegvesen og at ved planlegging av nye vegar bør det vurderast om det kan gjerast tiltak som kan redusere risikoen for uhell, eller konsekvensen av det. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på riksvegar/fylkesvegar og større trafikkulukke, punkt 4.3 og Ulukke på/ved flyplass I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at det er generelt trygt å fly, og statistikken syner at tryggleiken i norsk ruteflyging er tilnærma lik tryggleiken i andre vesteuropeiske land. Utfordringa er å oppretthalde det høge tryggleiksnivået i ruteflyginga, og å betre tryggleiken i annan lufttransport, m.a. passasjertransport med helikopter og klubbog privatflyverksemd. Analysen er utført med bidrag frå Avinor, Sogndal lufthamn. Årsak har gjennom granskingar og analysar av ulykker og farlege tilfelle synt at i dag har dei fleste ulykkene bakgrunn i menneskelege faktorar; feilvurderingar, manglande 105 erfaring/kunnskap/dugleik m.m. Det skjer få ulykker medan flya er i etablert høgd. Konsekvens ved eit havari er stort med omsyn til menneskelege tap. Lufthamna vil (dersom ei hending inntreff) kunne vere stengt i lengre tid, noko som kjem til å gå ut over reiseaktiviteten i heile regionen. Samfunnsøkonomisk vil ei stengt lufthamn vere eit stort tap, særleg for dei passasjerane som reiser mykje (arbeidsreiser). Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og redningsarbeid, brannsløkking, opprydding og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: C Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært høg Eksisterande tiltak er ingen særskilde, men risikovurderingar og risikoanalyser vert jamleg gjennomgått. Mannskapet både i Afis-tenesta (tårnpersonalet) og lufthamn-tenesta (bakkemannskapet) er erfarent og har solid kompetanse. Framlegg til tiltak er fleire: - Beredskap: i den siste havariøvinga som vart gjennomført deltok Securitas, men ikkje Widerøe sitt personale. Det gjennomførast øvingar kvart år (fleire gonger). Tilsette i Brann- og redningstenesta deltek på øvingar utanfor lufthamna minst to gonger kvart år så med omsyn til beredskap og kompetanse skal dette være i samsvar med krav frå Luftfartstilsynet. - Sogndal lufthamn ønskjer større engasjement og øvingar i lag med andre redningsetatar (katastrofeøving), men på førespurnad til politimeistaren om øving i 2015 har ein ikkje fått respons. Politiet har ikkje delteke på øving på lufthamna på lang tid. - Første store tiltak vil vere å gjennomføre katastrofeøving med øvrige etatar på havari. 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, m.m.) I Fylkes-ROS for Sogn og Fjordane skriv Fylkesmannen at det er ein god del passasjertrafikk med hurtigbåtar i Sogn og Fjordane. Fjord1 frakta i passasjerar på sine båtar. 43

94 Fylket har fleire cruisehamner med relativt stor trafikk. Analysen er utført med bidrag frå Sogn Brann og Redning IKS. Årsak kan vere kollisjonar, grunnstøyring, mann over bord. Konsekvens ved ulukker eller brannar om bord på skip, eller der skip er involvert, vil lett kunne få alvorlege følgjer for liv/helse og miljø, og vil gjerne ha store økonomiske konsekvensar i tillegg. At skadestaden er i vatn skapar i seg sjølv særlege utfordringar, særleg når fartøyet søkk fort, og det er nødvendig med rask evakuering. Eit forlis med ein større passasjerbåt, og samtidig låg temperatur i vatnet, har eit potensiale for tap av mange menneskeliv som følgje av nedkjøling/drukning. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling og redningsarbeid, opprydding og mogelegvis evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Låg Konsekvens: Låg Eksisterande tiltak er at Sogn Brann og Redning IKS har to mindre båtar til redningsoppdrag av personar. Elles må det rekvirerast båtar og materiell frå private, til dømes Sogndal dykkarklubb og ferjeselskap. Framlegg til tiltak handlar om ei rekkje tiltak og verkemiddel der både offentlege og private verkar saman. For det offentlege er vedlikehald og fornying av maritim infrastruktur (t.d. navigasjonsinstallasjonar) og maritime tenester (t.d. losing), viktige tiltak. Ei større ulykke på eit skip vil vere ei stor utfordring for redningstenesta og helsevesenet. Store avstandar, manglande transportkapasitet og vanskelege vêrforhold vil forsterke utfordringane. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på transportnettet ferjekaiar og forureining utslepp sjø, punkt 4.4 og Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs Uønskte hendingar som skuldast handlingar som er gjort med vitande og vilje (tilsikta handlingar) kan i teorien skje mot kven som helst og kva som helst, òg mot mål i Sogndal kommune. Det er svært vanskeleg å avgrense ein slik analyse i volum, dersom den skulle inkludere tilsikta handlingar. Det går an å førestelle seg hundrevis av moglege scenario, og ulike geografiske mål for slike. Vi har valt å ta med dette dømet då Sogndal har fleire undervisningsinstitusjonar som alle er pålagt å ha ein beredskapsplan som også inkluderer eit terror-scenario. Analysen er utført med bidrag frå Sogndal vidaregåande skule og Sogndal lensmannskontor. Årsak kan vere alvorleg psykiatrisk liding, ekstreme haldningar/meiningar (vilje til å bruke vald for å få fram ein bodskap), ønske om hevn, protest mot system(et) Konsekvens ved eit anslag mot skulen vil ramme heile lokalsamfunnet og store deler av regionen grunna elevar frå andre bygder (hybelbuarar). Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og evakuering. 44

95 Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: C Konsekvens: Middels Konsekvens: Høg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er beredskapsplan for Sogndal vidaregåande skule. Øving på beredskapsgruppenivå. Satsing på godt skulemiljø der ein arbeidar for at alle skal trivast og lukkast. Framlegg til tiltak er øving av beredskapsgruppe i samarbeid med politi, helsevesen og kommune, med påfølgjande revisjon av beredskapsplan Terrortrussel generelt Uønskte hendingar som skuldast handlingar som er gjort med vitande og vilje (tilsikta handlingar) kan i teorien skje mot kven som helst og kva som helst, òg mot mål i Sogndal kommune. Det er svært vanskeleg å avgrense ein slik analyse i volum, dersom den skulle inkludere tilsikta handlingar. Det går an å førestelle seg hundrevis av moglege scenario, og ulike geografiske mål for slike. Difor er også dette analyse punktet svært generelt. Analysen er utført med bidrag frå Sogndal lensmannskontor. Årsak kan vere alvorleg psykiatrisk liding, ekstreme haldningar/meiningar (vilje til å bruke vald for å få fram ein bodskap), ønske om hevn, protest mot system(et) Konsekvens er i hovudsak tap av menneskeliv. Meir avgrensa med tanke på infrastruktur. Kommunal beredskap består i at det vil vere trong for befolkningsvarsling og evakuering. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: B Konsekvens: Svært høg Konsekvens: Låg Konsekvens: Høg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er væpningsplikt for politi, politiet har i 2014 gjennomført eit førebyggjande program mot uønskte haldningar (valdelege) ved utdanningsinstitusjonar og barnehagar (orientering og bevisstgjering for leiinga dersom ein hending skal inntreffe). Politiet har også vorte meir bevisst på å fange opp ekstreme ytringar via internett (tips) Framlegg til tiltak er å halde seg oppdatert. Politiet har sett i verk dei tiltaka dei meiner er dei viktigaste. Mogelege kjedehendingar: Hendinga må sjåast i samanheng med brot på demning Breisete, bevisst forureining av drikkevatn og terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs, punkt 1.1.1, 4.2 og Kommunen kan bidra med varsling og evakuering Vald mot offentleg tenesteyting Valdslovbrot er ein valdshandling som er sett på så alvorleg og uønskt i eit samfunn at den er ulovleg og straffbar. Ein offentleg tilsett i Noreg er ein arbeidstakar som er tilsett i staten si 45

96 teneste. Tilsette i psykiatri, helse og politi har høgast risiko. Andre tenesteytingar har lågare risiko. Fysiske angrep mot ein offentleg tilsett vert straffa med strengare straffer enn generelt for andre. Analysen er utført med bidrag frå Sogndal lensmannskontor. Årsak kan vere psykiatri eller misnøye med handsaming/tenesteyting. Konsekvens er skadar eller dødsfall for eit avgrensa tal personar. Kommunal beredskap vil bestå i befolkningsvarsling. Risikomatrise Liv og helse Stabilitet Natur og miljø Materielle verdiar Sannsyn for hending: E Konsekvens: Låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Konsekvens: Svært låg Eksisterande tiltak er publikumsmottak utforma for betre tryggleik samt dialog med politiet i høve utrygge personar. Framlegg til tiltak er tryggleikskurs i forhold til handtering av publikum og klientar. Forbetra utforming av publikumsmottak hjå offentlege tenesteytingar. 46

97 7. Oppsummering av risikobilete for Sogndal kommune Liv og helse Sannsyn A B C D E Konsekvens (Dødsfall/skader og sjukdom) Svært låg årsflaum i Sogndalselvi årsflaum i Storelvi (Fjærland) 1.5 Flaum i bustadområde 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar Brot på fiber inn i Sogndal kommune Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal 5.4 Deponibrann i Festingedalen 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker Låg 2.2 Snøras i Frudalen 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning 6.2 Ulukke med gassbehaldarar Middels Høg Svært høg Flaum Brot på demning Breisete 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn 2.4 Snøskred i og ved bustadområde 5.3 Ureining av vassdrag Terrortrussel generelt Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs 6.7 Ulukke på/ved flyplass 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar 4.1 Brot på vassforsyningsleidning 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem 5.2 Forureining utslepp sjø 2.3 Steinsprang i bustadområde 3.1 Skogbrann 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m. 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.) 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting 1.4 Erosjon som følgje av flaum 2.1 Skred knytt til friluftsliv 3.2 Tunnelbrann 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss) Stabilitet Sannsyn A B C D E Konsekvens (Tal råka/varigheit) Svært låg Låg årsflaum i Sogndalselvi årsflaum i Storelvi (Fjærland) 2.4 Snøskred i og ved bustadområde Terrortrussel generelt 6.7 Ulukke på/ved flyplass 5.4 Deponibrann i Festingedalen 6.2 Ulukke med gassbehaldarar 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker 1.4 Erosjon som følgje av flaum 2.1 Skred knytt til friluftsliv 2.3 Steinsprang i bustadområde 3.1 Skogbrann 4.1 Brot på vassforsyningsleidning 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.) 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m. 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss)

98 Middels Høg Svært høg Flaum Brot på demning Breisete 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn 1.5 Flaum i bustadområde 5.3 Ureining av vassdrag 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk Brot på fiber inn i Sogndal kommune 2.2 Snøras i Frudalen Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar 5.2 Forureining utslepp sjø 3.2 Tunnelbrann Natur og miljø Sannsyn A B C D E Konsekvens (Geografisk utbreiing/varigheit) Svært låg Låg Middels Høg Svært høg 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn Flaum Brot på demning Breisete årsflaum i Sogndalselvi årsflaum i Storelvi (Fjærland) 1.5 Flaum i bustadområde 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui 2.4 Snøskred i og ved bustadområde 5.3 Ureining av vassdrag Terrortrussel generelt Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk 2.2 Snøras i Frudalen 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar Brot på fiber inn i Sogndal kommune 6.7 Ulukke på/ved flyplass Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal 5.4 Deponibrann i Festingedalen 6.2 Ulukke med gassbehaldarar 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker 2.1 Skred knytt til friluftsliv 3.2 Tunnelbrann 4.1 Brot på vassforsyningsleidning 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem 5.2 Forureining utslepp sjø 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss) 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting 2.3 Steinsprang i bustadområde 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m. 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.) 1.4 Erosjon som følgje av flaum 3.1 Skogbrann 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods Materielle verdiar Sannsyn A B C D E Konsekvens Økonomiske tap Svært låg årsflaum i Storelvi (Fjærland) 1.5 Flaum i bustadområde 2.4 Snøskred i og ved bustadområde 5.3 Ureining av vassdrag Terrortrussel generelt Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk 2.2 Snøras i Frudalen 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar Brot på fiber inn i Sogndal kommune Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal 5.4 Deponibrann i Festingedalen 6.2 Ulukke med gassbehaldarar 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker 1.4 Erosjon som følgje av flaum 2.1 Skred knytt til friluftsliv 2.3 Steinsprang i bustadområde 4.1 Brot på vassforsyningsleidning 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem 5.2 Forureining

99 Låg Middels Flaum Brot på demning Breisete 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn årsflaum i Sogndalselvi 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar utslepp sjø 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss) 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting 3.2 Tunnelbrann 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m. 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.) 3.1 Skogbrann Høg Svært høg 6.7 Ulukke på/ved flyplass Under akseptabel risiko er følgjande hendingar registrert Liv og helse årsflaum i Sogndalselvi, årsflaum i Storelvi (Fjærland), 1.5 Flaum i bustadområde, 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui Stabilitet årsflaum i Sogndalselvi, årsflaum i Storelvi (Fjærland), 1.4 Erosjon som følgje av flaum, 2.1 Skred knytt til friluftsliv, 2.3 Steinsprang i bustadområde, 2.4 Snøskred i og ved bustadområde, 3.1 Skogbrann, 4.1 Brot på vassforsyningsleidning, 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem, 5.4 Deponibrann i Festingedalen, 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods, 6.2 Ulukke med gassbehaldarar, 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker, 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.), Terrortrussel generelt, 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting Natur og miljø Flaum Brot på demning Breisete, Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk, årsflaum i Sogndalselvi, årsflaum i Storelvi (Fjærland), 1.5 Flaum i bustadområde, 2.1 Skred knytt til friluftsliv, 2.2 Snøras i Frudalen, 2.4 Snøskred i og ved bustadområde, 3.2 Tunnelbrann, 4.1 Brot på vassforsyningsleidning, 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn, 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar, 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar, 4.5 Brot på transportnettet Loftesnesbrui, 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning, 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem, Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal, Brot på fiber inn i Sogndal kommune, 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar, 5.2 Forureining utslepp sjø, 5.4 Deponibrann i Festingedalen, 6.2 Ulukke med gassbehaldarar, 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte, 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen, 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss), 6.7 Ulukke på/ved flyplass, Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs, 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting Materielle verdiar Flaum Brot på demning Breisete, Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk, årsflaum i Sogndalselvi, årsflaum i Storelvi (Fjærland), 1.4 Erosjon som følgje av flaum, 1.5 Flaum i bustadområde, 2.1 Skred knytt til friluftsliv, 2.2 Snøras i Frudalen, 2.3 Steinsprang i bustadområde, 2.4 Snøskred i og ved bustadområde,

100 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra), 4.1 Brot på vassforsyningsleidning, 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn, 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar, 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar, 4.5 Brot på transportnettet Loftesnesbrui, 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning, 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem, Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal, Brot på fiber inn i Sogndal kommune, 5.2 Forureining utslepp sjø, 5.3 Ureining av vassdrag, 5.4 Deponibrann i Festingedalen, 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods, 6.2 Ulukke med gassbehaldarar, 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker, 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen, 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss), Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs, Terrortrussel generelt, 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting. Under ALARP-sone er følgjande hendingar registrert Liv og helse Flaum Brot på demning Breisete, Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk, 2.2 Snøras i Frudalen, 2.4 Snøskred i og ved bustadområde, 4.1 Brot på vassforsyningsleidning, 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn, 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar, 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar, 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystem, Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal, Brot på fiber inn i Sogndal kommune, 5.2 Forureining utslepp sjø, 5.4 Deponibrann i Festingedalen, 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker. Stabilitet Flaum Brot på demning Breisete, Brot på dam Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk, 1.5 Flaum i bustadområde, 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra), 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m., 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn, Brot på fiber inn i Sogndal kommune, Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal, 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar, 5.3 Ureining av vassdrag, 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte, 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen, 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss), 6.7 Ulukke på/ved flyplass. Natur og miljø 2.3 Steinsprang i bustadområde, 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra), 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m., 5.3 Ureining av vassdrag, 6.3 Ulukke drivstofflager Ylvisåker, 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.), Terrortrussel generelt. Materielle verdiar 1.4 Erosjon som følgje av flaum, 3.1 Skogbrann, 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar, 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods, 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.), Terrortrussel generelt. Vurdering: blant hendingane med denne risikovurderinga skil vi mellom dei hendingane som er førebygd i så stor grad som ein kan forvente i forhold til kost-nytteverdi, og dei hendingane med forbetringspotensiale i høve førebygging. Eventuelle førebyggjande tiltak for nokre av desse hendingane vert vurdert som del av risikovurdering for raud sone, innanfor eit anna tema (døme: Liv og helse har gult risikonivå, men Stabilitet har raudt risikonivå. Heile hendinga vert difor vurdert i raud sone). Utifrå risikovurderinga for gul sone har det kome fram framlegg til tiltak for 4 hendingar som Sogndal kommune må følgje opp. Dette gjeld Flaum Brot på demning Breisete, 1.5 Flaum i bustadområde, 4.1 Brot på vassforsyningsleidning og Brot på fiber inn i Sogndal kommune. Særskild for dei to første hendingane er det vurdert som kritisk at det ikkje eksisterer ein beredskapsplan dersom hendinga skulle inntreffe. Under uakseptabel risiko er følgjande hendingar registrert 50

101 Liv og helse 1.4 Erosjon som følgje av flaum, 2.1 Skred knytt til friluftsliv, 2.3 Steinsprang i bustadområde, 3.1 Skogbrann, 3.2 Tunnelbrann, 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra), 3.4 Brann i hotell, institusjon, m.m., 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning, 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar, 5.3 Ureining av vassdrag, 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods, 6.2 Ulukke med gassbehaldarar, 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte, 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen, 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss,) 6.7 Ulukke på/ved flyplass, 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise, mm.), Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs, Terrortrussel generelt, 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting. Stabilitet 2.2 Snøras i Frudalen, 3.2 Tunnelbrann, 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar, 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar, 4.5 Brot på transportnettet Loftesnesbrui, 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning, 5.2 Forureining utslepp sjø, Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs. Natur og miljø 1.4 Erosjon som følgje av flaum, 3.1 Skogbrann, 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods. Materielle verdiar 3.1 Skogbrann, 6.7 Ulukke på/ved flyplass. Vurdering: ei rekkje mogelege hendingar har vorte analysert til å hamne i kategorien for uakseptabel risiko. Tema liv og helse utgjer 19 hendingar åleine. Med unntak av punkt 1.4 Erosjon som følgje av flaum og 2.3 Steinsprang i bustadområde har alle desse hendingane eit fellestrekk dei er svært vanskeleg å gardere seg fullstendig mot og kan verte utløyst av tilhøve som ikkje let seg regulere, irekna: menneskeleg eller teknisk svikt, naturtilhøve og/eller medvitne handlingar. Hovudparten av desse hendingane er allereie også kartlagd i Sogndal kommune eller andre organisasjonar sine risikoanalysar og/eller beredskapsplanar. At desse kartlagde hendingane likevel vert merka som raudt i denne analysen meiner vi difor er eit uttrykk for ein svært høg konsekvens ved verst tenkelege utfall, som samstundes har ein årsakssamanheng som førebyggjande tiltak ikkje kan ventast å fullstendig motverke. Vidare fokus må difor vere på handtering av slike uønskte situasjonar. Dette ser ein igjen i dei framlegg til tiltak som er presentert for dei einskilde hendingane. I tråd med DSB sine tilrådingar er det for alle desse hendingane gjeve framlegg til anbefalte tiltak for å styrke arbeidet med samfunnstryggleik i kommunen. Sogndal kommune kan i kraft av sitt mynde og kapasitet berre i varierande grad følgje opp alle desse framlegga. Framlegg til tiltak som kommunen skal følgje opp gjeld punkt 1.4 og 2.3. Desse framlegga er kommunen plikta til å følgje opp for nye tiltak gjennom kommunal plan- og byggesakshandsaming. Ved søknad om nye tiltak ved eller på eksisterande infrastruktur, som ikkje stettar krav til handtering av overvatn og/eller sikringstiltak mot steinsprang, skal dette kartleggjast og utbetrast i tråd med gjeldande normer og forskrifter. 51

102 Figur 3 gjev oversyn over dei identifiserte uønskte hendingane som kan leie til vidare kjedehendingar: Figur 3 Oversyn over identifiserte uønskte hendingar som kan leie til vidare kjedehendingar 52

103 8. Oversyn over kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka for kvar einskild hending. Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka 1. Forsyning av mat og medisinar 2. Ivaretaking av trong for husly og varme 3. Forsyning av energi 4. Forsyning av drivstoff 5. Tilgang til elektronisk kommunikasjon Uønskt hending 1.1 Flaum brot på demning på Breisete X X X X 1.1 Brot på dam X X X Hafslovatn eller brot på trykkrøyr gamle Årøy kraftverk 1.2 Flaum i X X X X Sogndalselva 1.3 Flaum i X X Fjærlandselva 1.4 Erosjon som følgje X X X X X X X av flaum 1.5 Flaum i X X X X X X bustadområde/urban flaum 2.1 Skred knytt til X X X friluftsliv 2.2 Snøras i Frudalen X X X X 2.3 Steinsprang i X X X X bustadområde 2.4 Snøskred i og ved bustadområde X X X X X 3.1 Skogbrann X X X X X X X 3.2 Tunnelbrann X X X X X (Mannheller) 3.3 Brann i tett busetnad (Sogndalsfjøra) X X X X X 3.4 Brann i hotell, institusjon, forretning, utelokale, kyrkje X X X X X X X 6. Forsyning av vatn og avlaupshandtering 7. Framkjømd for personar og gods 8. Oppfølging av særleg sårbare grupper 9. Naudsynte helse- og omsorgstenester 10. Naud- og redningsteneste 11. Kommunen sin kriseleiing og -handtering 12. Trong for befolkningsvarsling 13. Trong for evakuering 53

104 Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka Uønskt hending 4.1 Brot på vassforsyningsleidning 4.2 Bevisst forureining av drikkevatn 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar 4.4 Brot på transportnettet ferjekaiar 4.5 Brot på transportnettet - Loftesnesbrui 4.6 Langvarig svikt i straumforsyning 4.7 Svikt i avlaup eller kloakksystemet Brann i hovudsentral for fiber i Sogndal Brot på fiber inn i Sogndal kommune 5.1 Pandemi/smittsame sjukdommar 5.2 Forureining utslepp sjø 5.3 Ureining av vassdrag 5.4 Deponibrann i Festingedalen 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods 6.2 Ulukke med gassbehaldarar 1. Forsyning av mat og medisinar 2. Ivaretaking av trong for husly og varme 3. Forsyning av energi 4. Forsyning av drivstoff 5. Tilgang til elektronisk kommunikasjon 6. Forsyning av vatn og avlaupshandtering 7. Framkjømd for personar og gods 8. Oppfølging av særleg sårbare grupper 9. Naudsynte helse- og omsorgstenester 10. Naud- og redningsteneste 11. Kommunen sin kriseleiing og -handtering 12. Trong for befolkningsvarsling 13. Trong for evakuering X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 54

105 Kritiske samfunnsfunksjonar som vert påverka Uønskt hending 6.3 Ulukke ved drivstofflager på Ylvisåker 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 6.6 Trafikkulukke med mange skadde (buss) 6.7 Ulukke på/ved flyplass 6.8 Ulukker på fjorden (ferje, charterbåt, cruise) Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs 6.9 Terrortrussel og/eller anslag 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting 1. Forsyning av mat og medisinar 2. Ivaretaking av trong for husly og varme 3. Forsyning av energi 4. Forsyning av drivstoff 5. Tilgang til elektronisk kommunikasjon 6. Forsyning av vatn og avlaupshandtering 7. Framkjømd for personar og gods 8. Oppfølging av særleg sårbare grupper 9. Naudsynte helse- og omsorgstenester 10. Naud- og redningsteneste 11. Kommunen sin kriseleiing og -handtering 12. Trong for befolkningsvarsling 13. Trong for evakuering X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 55

106 9. Tiltak og oppfølging 9.1 Framlegg til tiltak som skal følgjast opp av Sogndal kommune Følgjande tiltak er identifisert og krev vidare oppfølging frå Sogndal kommune gjennom dei aktuelle einingar sin verksemdsplan og eventuelt økonomiplan. Nr. Omtale av tiltak Frist 1. Arbeide for ein føringsveg for fiber gjennom ny Loftesnesbru. Januar Utarbeiding av varsling- og beredskapsplan ved 50-, 100- og 200- årsflaum i Sogndalselvi. 3. Utarbeiding av beredskapsplan for evakuering ved brot på demning Breisete. Informasjon til bebuarane innanfor potensielt råka områder. 4. Utarbeiding av plan for brannsikring i områder med tette konsentrasjonar av trehus. 5. Utarbeiding av plan for alternativ omkøyring ved brot/stenging av Stedje bru. 6. Følgje opp nasjonale og kommunale krav og normer til kartlegging og sikringstiltak mot steinsprang og erosjon ved alle planarbeid og søknad om nye tiltak i kommunen. 7. Utarbeiding av beredskapsplan særskild for skogbrann i Sogndal kommune Kontinuerleg Kjem i etterkant av SBRIKS sin ROS. 9.2 Framlegg til tiltak som bør følgjast opp av andre aktørar Heilskapleg ROS vert i utgangspunktet gjennomført som del av kartlegging av kommunen sine utfordringar og oppgåver for den aktuelle valperioden. I analysen av identifiserte uønskte kjem det likevel også framlegg til tiltak som ikkje vert dekkja direkte av kommunen sitt ansvarsmynde. Vi har samla desse i det følgjande, saman med framlegg til kva aktør(ar) som bør følgje opp det aktuelle tiltaket: Uønskt hending Tiltak Framlegg til aktør(ar) 3.2 Tunnelbrann Ferdigstilling av naudnett i Statens vegvesen 6.4 Større ulukke i tunnel riksveg, mange involverte 4.3 Brot på riksvegar/fylkesvegar Frudalstunnelen Jamleg sikringsarbeid på vegnettet Statens vegvesen 6.5 Større trafikkulukke generelt i kommunen 4.1 Brot på vassforsyningsleidning Tilsyn ved offentlege og private Mattilsynet Avdeling 56

107 vassverk, i høve godkjent Sunnfjord og Sogn beredskapsplanar, jf. drikkevassforskrifta. 5.4 Deponibrann i Festingedalen Halde deponiet oksygenfritt SIMAS 6.1 Ulukker ved transport av farleg gods 6.2 Ulukke med gassbehaldarar Ved planlegging av nye vegar bør det vurderast om det kan gjerast tiltak som kan redusere risikoen for uhell, eller Statens vegvesen konsekvensen av det. 6.7 Ulukke på/ved flyplass Årlege havari-/katastrofeøvingar saman med andre naudetatar Terrortrussel og/eller anslag mot Sogndal vgs (gjeld skule generelt og større arrangement) 6.10 Vald mot offentleg tenesteyting Øving av beredskapsgruppe saman med andre naudetatar Tryggleikskurs i forhold til handtering av publikum og klientar. Forbetra utforming av publikumsmottak. Helse Førde SBRIKS Sogndal og Leikanger Lensmannskontor Helse Førde SBRIKS Sogndal og Leikanger Lensmannskontor Offentlege tenesteytingar. 57

108 10. Revisjon Lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova) 6 Oppdatering/revisjon seier at kommunen sin heilskaplege ROS skal oppdaterast i takt med revisjon av kommunedelplanar, og elles ved endringar i risiko- og sårbarheitsbiletet. 58

109 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 65/15 Arkivsak: 15/871 Tittel: Saksprotokoll: Samfunns ROS for Sogndal kommune 2015 Handsaming: Vedtak: Kommunestyret vedtek heilskapleg ROS for Sogndal kommune 2015, datert , i tråd med 14 i lov om kommunal beredskapsplikt (siviltryggingslova).

110 Saksframlegg Sakshandsamar: Jon Tvilde Arkivsaksnr.: 15/ Arkiv: Folkehelseoversyn Sogndal kommune 2015 * Tilråding: Kommunestyret tek folkehelseoversikt Sogndal kommune 2015 til vitande. Rådmannen si tilråding: Kommunestyret tek folkehelseoversikt Sogndal kommune 2015 til vitande. Vedlegg: 1. Folkehelsoversikt Sogndal kommune 2015 Saksutgreiing: I økonomiplan heiter det i eit politisk resultatmål: «Vi skal utarbeide ein oversikt over folkehelse og faktorar som påverkar folkehelsa i forkant av ny planstrategi.» God folkehelse blir skapt gjennom god samfunnsutvikling. Ei rekkje forhold i samfunnet påverkar folkehelsa, som bustad, utdanning, arbeid og fysiske og sosiale miljø. Kommunen treng god oversikt over helsetilstand, påverknadsfaktorar, folkehelseutfordringar og ressursar, slik at ein kan planleggje og gjennomføre effektive tiltak. God oversikt bidreg til eit meir treffsikkert folkehelsearbeid. Folkehelselovverket seier at alle kommunar skal ha ei skriftleg oversikt over helsetilstanden i befolkninga og dei positive og negative faktorar som kan virke inn på denne. Folkehelseoversikta skal identifisere folkehelseutfordringar og ressursar i kommunen. I tillegg skal ho innehalde faglege vurderingar av årsaksforhold og konsekvensar. Kommunen skal særleg vere merksam på trekk ved utviklinga som kan skape eller oppretthalde sosiale eller helsemessige problem eller sosiale helseskilnader. Det skal utarbeidast eit samla oversiktsdokument kvart fjerde år som skal liggje til grunn for det langsiktige systematiske folkehelsearbeidet. Dokumentet skal liggje føre ved oppstart av arbeidet med planstrategien og danne grunnlag for å fastsetje mål og strategiar i planprosessane heimla i plan- og bygningslova. Dette gjeld i fyste rekke kommuneplanen, men også kommunedelplanar/temaplanar. Kommunen skal i tillegg halde løpande oversikt over folkehelsa i eit årleg dokument.

111 Rådmann har organisert arbeidet med folkehelseoversikta på følgjande måte: Styringsgruppe samansett av leiargruppa, folkehelsekoordinator og kommuneoverlege. Ei tverrsektoriell arbeidsgruppe samansett av folkehelsekoordinator, fysioterapeut, ergoterapeut, helsesøster, leiar Sogn frisklivs- og meistringssenter, miljøretta helsevern, NAV-leiar, tenesteleiar barnehage, tenesteleiar kommunalteknikk, kommunalsjef oppvekst og kommuneoverlege. Resultatet frå dette arbeidet følgjer vedlagd. Rådmannen vil rå til at kommunestyret tek folkehelseoversikta til vitande, og nyttar denne som eit av grunnlaga for handsaming av planstrategien. Sak om planstrategi vil etter planen bli fremma på nyåret Sogndal, 19. november 2015 Jostein Aanestad -rådmann-

112 Folkehelseoversikt Sogndal kommune

113 Innhald 1 Bakgrunn og lovgrunnlag Informasjon om folkehelseoversikta Kjelder og statistikk Årsaksforhold, konsekvensar og ressursar Oppdatering Oppsummering Hovudtrekk og utfordringar i Sogndal kommune Helsefremjande og førebyggjande tiltak og ressursar i kommunen Status helsetilstand og påverknadsfaktorar med vurdering av moglege årsaker og konsekvensar Helsetilstand og påverknadsfaktorar Befolkningssamansetjing Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre Framskriven befolkning Sivilstatus: Einpersonhushald Oppvekst og levekår Inntekter og utgifter personleg økonomi Ulikskap i inntekt Arbeidsløyse Sjukefråvær nedsett arbeidsevne Uføretrygd Vidaregåande eller høgare utdanning Fråfall vidaregåande skule Leseferdigheit på lågaste nivå, 5 trinn Mottakarar av sosialhjelp Eineforsørgjarar Fysisk, biologisk, kjemisk og sosialt miljø Fysisk miljø: Drikkevassanalyse Fysisk miljø: Gang- og sykkelveg, friluftsområde og nærmiljøanlegg Biologisk miljø: Smittsame sjukdommar Sosialt miljø: Trivsel, meistring og mobbing - barn og unge

114 6.5 Sosialt miljø: Kulturtilbod, sosiale møteplassar... Feil! Bokmerke er ikke definert. 7.0 Skader og ulykker Sjukehusinnlegging etter ulykker Levevanar Fysisk aktivitet Kosthald Røyking og bruk av snus Overvekt Helsetilstand Forventa levealder Diabetes Hjarte- og karsjukdom Kronisk obstruktiv lungesjukdom (KOLS) og astma Psykiske sjukdommar Kreft Muskel og skjelett Årshjul oppdatering

115 1 Bakgrunn og lovgrunnlag God folkehelse blir skapt gjennom god samfunnsutvikling. Ei rekkje forhold i samfunnet påverkar folkehelsa, som bustad, utdanning, arbeid og fysiske og sosiale miljø. Kommunen treng god oversikt over helsetilstand, påverknadsfaktorar, folkehelseutfordringar og ressursar, slik at ein kan planleggje og gjennomføre effektive tiltak. God oversikt bidreg til eit meir treffsikkert folkehelsearbeid. Kommunen skal ha ei skriftleg oversikt over helsetilstanden i befolkninga og dei positive og negative faktorar som kan virke inn på denne. Plikta til å ha oversikt er forankra i folkehelselova, smittevernlova, forskrift om oversikt over folkehelsa, forskrift om miljøretta helsevern og forskrift om kommunane sitt helsefremjande og førebyggjande arbeid i helsestasjons- og skulehelsetenesta. Folkehelseoversikta skal identifisere folkehelseutfordringar og ressursar i kommunen. I tillegg skal ho innehalde faglege vurderingar av årsaksforhold og konsekvensar. Kommunen skal særleg vere merksam på trekk ved utviklinga som kan skape eller oppretthalde sosiale eller helsemessige problem eller sosiale helseskilnader. Det skal utarbeidast eit samla oversiktsdokument kvart fjerde år som skal liggje til grunn for det langsiktige systematiske folkehelsearbeidet. Dokumentet skal liggje føre ved oppstart av arbeidet med planstrategien og danne grunnlag for å fastsetje mål og strategiar i planprosessane heimla i plan- og bygningslova. Dette gjeld i fyste rekke kommuneplanen, men også kommunedelplanar. Kommunen skal i tillegg halde løpande oversikt over folkehelsa i eit årleg dokument. Kommunen skal samarbeide og utveksle informasjon med fylkeskommunen i arbeidet med folkehelseoversikta. Folkehelseoversikta skal blant anna baserast på: Opplysningar som statlege helsemyndigheiter og fylkeskommunen gjer tilgjengeleg Kunnskap frå dei kommunale helse- og omsorgstenestene Kunnskap om faktorar og utviklingstrekk i miljø og lokalsamfunn som kan ha innvirkning på befolkninga si helse I følgje folkehelseforskrifta skal kommunen sitt oversiktsarbeid innehalde følgjande tema/område: Befolkningssamansetnad: Tal innbyggjarar, alders- og kjønnsfordeling, sivilstatus, etnisitet, flyttemønster Oppvekst- og levekårsforhold: Økonomiske vilkår (del med høg og låg inntekt, inntektsskilnader), bu- og arbeidsforhold (tilknyting til arbeidslivet, sjukefråvær, uføretrygd) og utdanningsforhold (del med høgare utdanning, fråfall i vidaregåande skule) Fysisk, biologisk, kjemisk og sosialt miljø: Kvalitet på drikkevatn og luftkvalitet, nærmiljø, tilgang til fri- og friluftsområde, sykkelvegnett, tal støyplaga, oversikt over smittsame sjukdommar, deltaking i organisasjonar, valdeltaking, kulturtilbod, sosiale møteplassar Skader og ulykker Levevanar: Fysisk aktivitet, ernæring, bruk av tobakk og rusmiddel, risikoåtferd 4

116 Helsetilstand: Informasjon om førekomst av sjukdommar der førebygging er viktig (psykiske lidingar, hjarte- og karsjukdommar, diabetes II, kreft, kroniske smerter og belastningssjukdommar, karies) Hovudelement i oversiktsarbeidet Skaffe informasjon om helsetilstand og påverknadsfaktorar i befolkninga kva er status og trendar? Ut frå denne informasjonen vurdere konsekvens og årsaksforhold, og definere hovudutfordringane og ressursar for kommunen Utarbeide grunnlag for avgjerder om tiltak/vidare innsats a) På kort sikt b) Knytt opp til langsiktig planlegging Forholdet mellom folkehelselova og kommuneplanen 2 Informasjon om folkehelseoversikta Statistikk, tabellar og informasjon er henta frå eller basert på tal frå: Folkehelseinstituttet sine statistikksider kommunehelsa og MSIS Utdanningsdirektoratet skuleporten NAV Sogn og Fjordane fylkeskommune SSB og KOSTRA Kommunen Kjelda er oppgitt i dei enkelte tabellane/diagramma. 5

117 Statistikk og helseoversikter kan ha stor nytteverdi i folkehelsearbeidet, men det er også knytt store utfordringar til bruk av statistikk og tolking av statistikk. Statistikk gir ofte grunnlag for undring og spørsmål heller enn fasitsvar og løysingar. Små kommunar har større utfordringar enn store når det gjeld utarbeiding og tolking av statistikk. Det skuldast blant anna omsynet til personvernet og lite datagrunnlag. Tilfeldige variasjonar frå år til år kan gi store utslag. Når variasjonane er store blir det vanskeleg å vurdere trendar. Av den grunn brukast ofte eit glidande gjennomsnitt, ein middelverdi av målingar over fleire år. Då vil det vere lettare å sjå trendar, noko som oftast er viktigare enn å sjå på statistikk isolert for eit enkelt år. Samtidig er det viktig å hugse at eit spesielt høgt eller lågt resultat eit år kan gi store utslag i gjennomsnittsverdiane. Ved samanlikning av datamateriell i folkehelseoversikta må ein ta høgde for at skilnaden kan skuldast tilfeldig variasjon. For å samanlikne ulike kommunar eller sjå på utvikling over tid er det viktig å bruke standardiserte verdiar, då blir påverknad på grunn av alders- og kjønnssamansetning redusert. Der verdiane er standardiserte er det angitt i diagramma. Det er også viktig å vere merksam på at talverdien i fleire av diagramma ikkje begynnar på null. Det tydeleggjer forskjellen mellom kommunane, men det kan skape eit bilete av at skilnadene er større enn dei faktisk er. Ved vurdering av årsaker er det etter anbefaling i merknader til folkehelseforskrifta teke utgangspunkt i den kunnskap som eksisterer om kva for bakanforliggjande forhold som kan ha ført til at ein situasjon føreligg. I tillegg baserast vurderinga på lokale erfaringar. Det er ikkje alle årsaker som er nemnd som generelle årsaker som er like aktuelle i kommunen. Kommuneoverlegen skal saman med leiinga i kommunen innan januar kvart år avklare korleis oppdateringa skal skje. I januar 2015 vart folkehelseoversikta drøfta i Helse- og omsorgsgruppa HOG-gruppa (rådmann, folkehelsekoordinator, tenesteleiar helse og sosial, tenesteleiar pleie og omsorg og kommuneoverlege) Følgjande vart bestemt: Det oppnemnast ei styringsgruppe samansett av leiargruppa, samt folkehelsekoordinator og kommuneoverlege Det oppnemnast ei tverrsektoriell arbeidsgruppe samansett av folkehelsekoordinator, fysioterapeut, ergoterapeut, helsesøstre, leiar Sogn frisklivs- og meistringssenter, miljøretta helsevern, NAV-leiar, tenesteleiar barnehage, tenesteleiar kommunalteknikk, kommunalsjef oppvekst og kommuneoverlege som utarbeidar folkehelseoversikta Kommuneoverlege samanfattar arbeidsgruppa sine innspel i folkehelseoversikta Folkehelseoversikta går til politisk handsaming hausten

118 3 Oppsummering Grunnlaget for god folkehelse blir lagt i alle deler av samfunnet, ikkje berre i helsetenestene. Som det går fram av folkehelseprofilen for Sogndal kommune, og som denne oversikta vil bekrefte, har kommunen få statistisk signifikante utfordringar samanlikna med resten av Sogn og Fjordane og Norge. Me har lågare del åleinebuarar, høgare utdanningsnivå, lågare fråfall i vidaregåande skule, høgare forventa levealder og lågare del med psykiske symptom og lidingar. Arbeidsgruppa vil trekkje fram den avgjerande betydinga av tidleg innsats for god folkehelse. Me registrerer ei samfunnsutvikling med høgt fokus på prestasjonar og dyrking av det «perfekte». Barn og unge opplever stort press gjennom media generelt og sosiale medier spesielt. Fokus på inkludering i fellesskapet og sunne levevanar i heimen, barnehage og skule legg grunnlaget for læring, utdanning og god helse, og reduserer risiko for utanforskap og fråfall frå vidaregåande skule og arbeidslivet. Plass til alle og det at alle får like moglegheiter til å bidra med sine ressursar legg grunnlaget for god samfunnsutvikling. Eit tiltak kan bidra positivt i forhold til fleire faktorar. Lista er ikkje uttømmande. Befolkningssamansetjing Eksisterande tiltak Norskopplæring til innvandrarar (oppvekst) Helseundervisning til innvandrarar (helsestasjonen) Studentsamskipnaden i Sogn og Fjordane (SISOF) sine tilbod til studentane Oppvekst- og levekårstilhøve Eksisterande tiltak Spedbarnskontrollar i grupper (helsestasjonen) Jente- og gutegrupper i ulike klassetrinn på skulen (helsestasjonen) Samtalegrupper for barn med skilde foreldre (helsestasjonen) Barnehagar; 93% av alle barn i alderen 1-5 år i Sogndal går i barnehage Skulane frå barneskule til høgskule NAV Fysisk, kjemisk, biologisk og sosialt miljø (miljøretta helsevern) Eksisterande tiltak Barnehagar o Godkjende etter forskrift for miljøretta helsevern (Kyrkjebakken og Notsete barnehagar har små manglar) Skulane o Godkjende etter forskrift for miljøretta helsevern (Trudvang, Kvåle og Fjærland har små manglar) Bustadsosial plan Idrettslag 7

119 Hodlekve og naturen elles Frivillige lag og organisasjonar Kor/kyrkjelege aktivtetar Campus SISOF Frivilligsentralen Besøksteneste Skadar og ulykker Eksisterande tiltak Førstehjelpskurs til småbarnsforeldre (helsestasjonen) «Heim for ein 50-lapp» Fokus på fallførebygging og fysisk trening på SOS (fysio-/ergoterapeut) Kampanjar for refleks, sykkelhjelm, skihjelm Fokus på trygge skulevegar Levevanar Eksisterande tiltak Svangerskapskurs (jordmor, helsestasjon og fysioterapeut) Trening for gravide (fysioterapeut) Ammekyndig helsestasjon (helsestasjonen) Barseltrim (fysioterapeut) Tiltak i barnehagane i høve kosthald, fysisk aktivitet, inkludering/nettverk/sosial kompetanse, grunnlag for læring i skulen (barnehagane) Fysak (barneskulen) Oppfølging av overvektige barn (helsestasjonen, fastlegane, barnevernet) «Frisk og Rask» - Aktivitetsgrupper for overvektige barn på ungdomsskulen (Sogn Frisklivs- og meistringssenter) Bra-mat-kurs (Sogn Frisklivs- og meistringssenter) Foreldremøte (lærarar og helsesøstre) Helse- og samlivsundervisning til elevar i 5. og 9. klasse (helsesøstre og skulelege) Spørjeskjema om røyking i ungdomsskulen Felles tverrfagleg foreldremøte for foreldre til alle førsteklassingar på vidaregåande skule (vidaregåande skule, politi, MOT, helsesøster/skulelege) Undervisning til russekull om risikoåtferd i høve rus og seksuell helse (helsesøster, skulelege) «75-års-dagen» årleg samling for alle som fyller 75 år med tverrfaglege tema innan helse og levevanar (samarbeid mellom alle instansar i helse og omsorg) Helsetilstand Eksisterande tiltak Svangerskapsomsorg (jordmor og fastlegar) Heimebesøk etter fødsel (helsestasjon) Barnevaksinasjonsprogram (helsestasjon) Rådgjevande samtalar / helsekontrollar (helsestasjon) Motorisk vurdering med tema om aktivitet/levevanar for 6-åringar (fysioterapeut) Gruppesamtalar i grunnskule (helsestasjon) Foreldrerettleiing, til dømes PMTO (helsestasjon og barnevern) Helsestasjon for ungdom (helsestasjon) Helsestasjon for unge vaksne (helsestasjon i samarbeid med SISOF) 8

120 Vaksinering av utsette grupper, reisevaksinering, yrkesvaksinering (helsestasjon) Smittevernarbeid (helsestasjon og smittevernlege) Koordinerande eining God tilgang til fastlege og legevakt Tilgang til spesialisthelsetenester i psykiatri (Indre Sogn Psykiatrisenter/BUP) Dette kapittelet er ei oppsummering av befolkningssamansetjing, oppvekst- og levekårsforhold, fysisk, biologisk, kjemisk og sosialt miljø, skader og ulykker, helserelatert åtferd og helsetilstand med vurdering av moglege årsaker og konsekvensar. Det visast til kapittel 4 for kjelder, utfyllande opplysningar, diagram/tabellar og ytterligare statistikk. Befolkningssamansetjing Status Moglege årsaker Moglege konsekvensar Befolkningsendringar Folketal Folketalet i Sogndal er gradvis aukande. I 2014 var me 7623 innbyggjarar. Kjønnsfordelinga i kommunen er jamn og stabil over tid. Sogndal har flest innbyggjarar i aldersgruppa år. Me har ei generelt ung befolkning. Ei stor del av befolkninga er i yrkesaktiv alder. Befolkningsvekst Sogndal har hatt noko svingande tal for befolkningsvekst, men dei siste åra høgare prosentvis befolkningsvekst enn både fylket og landet. Nettoinnflytting I perioden var det negative innflyttingstal, medan ein etter 2007 har hatt positive tal. Sogndal har Folketal/Befolkningsvekst/ nettoinnflytting Sogndal er studiestad med både vidaregåande skule og høgskule med fleire linjer, slik at det er mogleg å ta både yrkesfagleg og høgare utdanning utan å måtte flytte frå bygda. Det er til dels attraktiv arbeidsmarknad for høgt utdanna i Sogndal og Leikanger. Mange flyttar hit for å ta utdanning og ynskjer å bli verande etter endt utdanning ved Høgskulen. Ein stor del unge flyttar ut for å ta utdanning andre stader. Ein del flyttar heim etter endt utdanning eller seinare i karrieren medan ein del tek utdanningar innanfor felt der det er større og meir attraktiv arbeidsmarknad i større byar. Folketal/Befolkningsvekst/ Nettoinnflytting Folketalsutvikling blir generelt vurdert som ein viktig indikator for regional utvikling. Ynskje om auka folketal har samanheng med fleire forhold, mellom anna kommunen sitt inntektsgrunnlag og tilgang på arbeidskraft. Folketalsutviklinga har betyding for kommunen sine planar når det gjeld omfang og kvalitet på tenestene som skal leverast til innbyggjarane i framtida. Det at det er lett å ta utdanning i Sogndal kan bidra til at mange unge ikkje flyttar ut, samt at det kan bidra til at fleire tek utdanning og at unge flyttar til bygda for å ta utdanning. Dette gir god tilgang til arbeidskraft i kommunen og nabokommunane, og bidreg til positiv samfunnsutvikling. Attraktiv arbeidsmarknad for høgt utdanna bidreg til tilflytting. 9

121 sidan 2010 hatt høgare innflytting enn både fylket og landet. Fødslar Tal fødde er relativt stabilt på ca. 90 fødslar årleg sidan 1990 og me hadde i 2013 fleire fødslar pr. innbyggjar enn for fylket og resten av landet. Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre Til liks med land og fylke er det ein auke i tal innvandrarar. Sogndal ligg på linje med fylket og noko under landet. Dei fleste innvandrarane kjem frå Europa. Særleg sidan 2010 har det vore aukande del innvandrarar frå Afrika. Befolkningsframskriving 2040 (SSB) Framskriven befolkning for 2020 er 8493 personar, for 2025 er det 9180 personar, for 2030 er det 9808 personar og for 2040 er det personar. Frå 2025 til 2040 vil ein få Fødslar Generelt ung befolkning i reproduktiv alder sikrar stabilt høgt fødselstal. I tillegg bidreg auka innvandring av personar i reproduktiv alder til auka tal fødslar. Global ustabilitet vil sannsynlegvis gi aukande innvandring til Europa og Norge i åra som kjem. Med betre levekår og medisinske og teknologiske framsteg lever folk stadig lengre. Dette betyr at me på sikt vil få ein auke i dei eldste aldersgruppene. Store fødselskull etter 2. Fødslar Høgt fødselstal gir stabilitet for og utviklingsmoglegheiter for kommunale tenester for barn og unge, som barnehage, skule, helsestasjon, samstundes som det kan leggje press på dei same tenestene. Det er helsemessige skilnader mellom grupper av innvandrarar og mellom innvandrarar og etnisk norske. Skilnadene omfattar både fysisk og psykisk helse i tillegg til helseåtferd. Kommunal kompetanse om helsa blant flyktningar og innvandrarar er ein føresetnad for å lykkast med helsefremjande og førebyggjande arbeid. Tiltak som reduserer språkproblem og lettar integreringa er viktig folkehelsearbeid. Ein kan risikere aukande helsemessige skilnader mellom grupper av innvandrar og mellom innvandrarar og etnisk norske. Med aukande innvandring kan ein få eit endra sjukdomsbilde i framtida. Folketalsframskrivingar kan fungere som eit nyttig instrument for planlegging i kommunane. Høg levealder betyr at folk er ved god helse og at me har gode velferdsordningar, men fleire 10

122 auka tal eldre over 80 år. Frå 2030 vil ein få auke i aldersgruppa år og reduksjon i aldersgruppene 0-14 år og år. Personar som bur åleine verdskrigen begynnar å bli eldre. Fødselstala er stabile men ikkje så høge at tal unge aukar tilsvarande dei eldste aldersgruppene. Ein vil difor få ei skeivfordeling i befolkninga med mindre del i yrkesaktiv alder. eldre betyr også at det blir fleire som er sjuke og har behov for helse- og omsorgstenester. Ein vil i framtida sjå ei stadig veksande gruppe med friske eldre som kan vere ein ressurs for samfunnet, til dømes i frivillig arbeid. Men ein vil også sjå eit sjukdomsbilde prega av kroniske og samansette helseproblem, inkludert demens. Dette vil gi auka press på helse- og omsorgstenestene. Einpersonhushald har vore svakt aukande men ligg under både fylket og landet. Det er særleg i aldersgruppa30-44 år at det har vore auke. Ugifte, bortebuande studentar som er registrerte på foreldra si adresse blir rekna med i foreldra sitt hushald. Sogndal har difor større del unge i einpersonhushald enn det som går fram av statistikken på grunn av at me har mange studentar. Personar som bur åleine blir antekne å vere ei potensielt utsett gruppe både økonomisk, helsemessig og sosialt. Ein trur at dette i mindre grad er gjeldande for studentar. Oppvekst- og levekårsforhold Status Moglege årsaker Moglege konsekvensar Inntekter og utgifter personleg økonomi Låginntektshushald Sogndal har fleire låginntektshushald enn fylket men ligg på same nivå som landet. Ulikskap i inntekt Sogndal har omtrent same ulikskap i inntekt som fylket og mindre enn landet. Låginntektshushald Stor ulikskap i inntekt i ein kommune kan vere eit teikn på at det også er store sosiale skilnader i kommunen. Dei siste 30 åra har alle inntektsgrupper i landet fått betre helse, men helsegevinsten har vore størst for personar med lang utdanning og høg inntekt. For eksempel har denne gruppa lengre forventa levetid enn personar med lågare utdanning og inntekt. Særleg dei siste ti åra har forskjellane auka, det gjeld både fysisk og psykisk helse, Låg inntekt/ulikskap i inntekt Låg inntekt fører mellom anna til at barn og unge ikkje får delteke i aktivitetar på lik linje med andre. Låg inntekt aukar sannsynet for dårleg sjølvopplevd helse, sjukdom og tidleg død. 11

123 Arbeidsløyse Det er færre arbeidslause i Sogndal enn i fylket og landet. Delen arbeidslause ligg relativt stabilt. Det er noko høgare del arbeidslause i den yngste aldersgruppa. Sjukefråvær (legemeldt) Sjukefråværet i Sogndal ligg ganske stabilt. Det er høgare bruk av gradert sjukmelding i Sogndal enn i fylket og landet, og delen graderte sjukmeldingar har vore aukande over tid. Uføretrygd Prosentdel uføretrygda ligg under både fylket og landet. Prosentdel uføretrygda er nedgåande, særleg i den eldste aldersgruppa. I aldersgruppa år er det flest kvinner som er uføre medan det i dei yngste aldersgruppene (18-29 år og år) er flest menn. Mottakarar av sosialhjelp Sogndal har lågare prosentdel mottakarar av sosialhjelp enn landet både i og både barn og vaksne. Ein antek at høgt tal låginntektshushald i Sogndal har samanheng med stor studentpopulasjon. Gode moglegheiter for utdanning og god arbeidsmarknad bidreg til låg arbeidsløyse i Sogndal. Årsakene til sjukefråvær og uføretrygd er komplekse: fysisk og psykisk sjukdom, belastningar i livssituasjon, livsstilsfaktorar, usikker arbeidssituasjon, utdanningsnivå, haldningar til og praksis i samband med sjukmeldingar og uføretrygd, jobbtilbod i regionen og bortfall av arbeid for innbyggjarar utan høgare utdanning. Fastlegar, NAV og arbeidsgjevarar i Sogndal har dei seinare åra hatt høgt fokus på arbeidsevne ved sjukdom og ein antek at dette er medverkande til at ein ser høgare bruk av graderte sjukmeldingar framfor full sjukmelding. Lang tids avhengigheit av sosialhjelp kan mellom anna attspegle ein lokal vanskeleg Arbeidslause er ei utsett gruppe, både psykisk og materielt, og arbeidsløyse kan virke negativt inn på helsetilstanden. Å arbeide har ein eigenverdi for å oppretthalde god psykisk helse. Arbeid gir glede, sjølvkjensle, meining og tilhøyr. I dagens samfunn er identiteten vår i større grad enn før knytt opp mot det arbeidet me gjer. Arbeid gir evne til å forsyte seg sjølv og andre, og gir slik ei kjensle av kontroll over eige liv. Ved nedsett arbeidsevne aukar risikoen for langvarig sjukefråvær og tidleg tilbaketrekking frå arbeidslivet. Sjukmelding og uførtrygd bidreg til sosiale og helsemessige skilnader og har høge kostnader for samfunnet. Gradering av sjukmeldingar blir sett på som hensiktsmessig for å oppretthalde kontakten med arbeidsplassen for å hindre at arbeidstakarar fell utanfor arbeidslivet. For den enkelte si helse blir det anteke å vere ugunstig med langvarige passive trygdeytingar. Mottakarar av sosialhjelp er ei utsett gruppe psykososialt og materielt. Dei har ofte meir 12

124 gruppa år og gruppa år. Mottakarar av sosialhjelp i gruppa år har vore høgare i Sogndal enn i fylket. Leseferdigheit på lågaste nivå, 5. trinn Sogndal har lågare prosentdel på lågaste meistringsnivå i leseferdigheit i 5. trinn enn både fylket og landet. Vidaregåande og høgare utdanning 2005 markerte eit skilje då prosentdelen med høgare utdanning gjekk forbi prosentdelen med vidaregåande utdanning. Prosentdelen med grunnskule som høgast fullførte utdanning har vore stabil over tid. Prosentdelen med høgare utdanning i Sogndal ligg over både fylket og landet. arbeidsmarknad, men også at sosialtenesta legg ulik vekt på aktivisering av den enkelte og på tverrfagleg samarbeid. Når det gjeld Sogndal antek me at inkludering i samfunnet, gode moglegheiter for utdanning og god arbeidsmarknad bidreg til låg del mottakarar av sosialhjelp. Ein antek at godt grunnlag for læring gjennom inkludering i barnehagar og skular har positiv effekt på gode resultat. Det at Høgskulen i Sogn og Fjordane med fleire utdanningar er lokalisert i Sogndal bidreg nok sterkt til høgt utdanningsnivå, både ved at unge kan ta høgare utdanning medan dei bur i heimkommunen og ved at Høgskule-miljøet i seg sjølv bidreg til å rekruttere andre med høg utdanning til kommunen. I tillegg antek ein at stor arbeidsmarknad innan offentleg forvaltning i Leikanger kommune bidreg til å rekruttere høgt utdanna til Sogndal. Det kan tyde på at me er i ferd med å få eit større sprik i utdanningsnivå mellom høg marginal tilknyting til arbeidsmarknaden, kortare utdanning og lågare bustandard enn befolkninga elles. Det er også vist langt større innslag av helseproblem blant sosialhjelpsmottakarar enn i befolkninga elles, og særleg er det ein stor del med psykiske plager og lidingar. Utbreiing av sosialhjelp i totalbefolkninga er eit uttrykk for pågangen på det kommunale hjelpeapparatet. Ei av skulen sine aller viktigaste oppgåver er å hjelpe elevane til å bli gode i lesing. Å kunne lese er en verdi i seg sjølv for oppleving, engasjement og identifikasjon, og det er eit nødvendig grunnlag for læring i dei fleste fag. Samanhengen mellom utdanningsnivå, materielle levekår og helse er godt dokumenterte. Samanhengane mellom utdanningsnivå og helse er komplekse men forskarar har identifisert to hovudmekanismar. For det første påverkar utdanning dei levekår menneske lever under gjennom livsløpet. For det andre bidreg læring til utvikling av sterkare psykisk helse, som igjen påverkar menneske si fysiske helse i positiv forstand. Sagt enklare: læring gir meistring og meistring gir helse. Tiltak retta mot å redusere utdanningsforskjellar kan dermed bidra til å redusere ulikskapar i helse. Frå ein 13

125 Fråfall vidaregåande skule Fråfall i vidaregåande skule auka i perioden men er redusert i perioden Me ligg no under både fylket og landet. Eineforsørgjarar Eineforsørgjarar i Sogndal har lege stabilt og ligg under fylket og landet både i aldersgruppa over og under 45 år. og låg utdanning. Me har lite sikker kunnskap om årsaker til at me har lågt fråfall i vidaregåande skule. Ein kan tenkje seg god førebuing til vidaregåande skule gjennom det grunnlaget for læring og inkludering som blir lagt i barnehage og grunnskule, at elevane har fleire moglegheiter på heimstaden når det gjeld val av linjer, at elevane kan bu heime medan dei går på vidaregåande skule og at det er høgt fokus på utdanning i Sogndal grunna skulemiljøet elles. Ein kan tenkje seg at jamn kjønnsfordeling i befolkninga og stabile/tradisjonelle familiestrukturar bidreg til lågt tal eineforsørgjarar. helsemessig ståstad er det viktig at utdanningssektoren lykkast med å tilretteleggje opplæringa slik at alle barn og unge kan få like gode moglegheiter til å lære og oppleve meistring. Personar som ikkje har fullført vidaregåande utdanning blir vurdert å vere vel så utsette for levekårs- og helseproblem som dei som har valt å ikkje ta meir utdanning etter fullført ungdomsskule. Utdanning, og særleg det å fullføre ei grunnutdanning, er ein avgjerande ressurs for å sikre god helse gjennom livsløpet. Undersøkingar har vist at det er sosial ulikskap i fråfall frå vidaregåande skular i Norge. Det visast til dømes ved at blant ungdom som har foreldre med grunnskule som lengste fullførte utdanning, er delen som droppar ut større enn blant ungdom som har foreldre med vidaregåande eller lengre utdanning. Det kan vere ei økonomisk belastning å vere eineforsørgjar, anten dette er eit resultat av familieoppløysing eller ikkje. Analysar viser at eineforsørgjarar oftare har lågare inntekt enn hushald med fleire vaksne medlemmer. Tap av forsørgjarar gjennom skilsmisse eller død fører for mange til økonomiske problem. Sjølv om folketrygda i mange tilfelle dekkjer inntektstap som følgje av tap eller fråvær av forsørgjar, vil det å være eineforsørgjar for en del vere ei viktig årsak til låg inntekt i kortare eller lengre periodar. 14

126 Fysisk, biologisk, kjemisk og sosialt miljø (miljøretta helsevern) Status Moglege årsaker Moglege konsekvensar Fysisk miljø: Drikkevassanalyse I 2013 var det tilfredsstillande analyseresultat for 92,5% av personar som var tilknytt vassverk inkludert i statistikken. For dei resterande var det mangelfulle eller usikre data. Fysisk miljø: Gang- og sykkelveg, friluftsområde og nærmiljøanlegg Me har svært god tilgang til friluftsområde i Sogndal, både sommar og vinter. Sentrumsparken er ein viktig sosial møtestad. Det blir for tida bygd fjordsti som rekreasjonsområde. Gang- og sykkelvegar er delvis godt utbygde. Loftesnesbrua er ei særskilt utfordring får gåande og syklande. Det er planlagd ny bru. Sosialt miljø: Trivsel, meistring og mobbing barn og unge Sogndal har lågare prosentdel mobbing enn både fylket og landet. Me har mangelfulle data på kvalitet på drikkevatn. Me veit ikkje om at det har vore tilfelle av alvorleg ureining i seinare tid. Naturen i Sogndal ligg naturleg til rette for aktivitetar. Det har vore politisk vilje til å satse på Fjordsti som rekreasjonsområde og politisk press for å få ny Loftesnesbru på plass. Ein har i barnehagar og skular hatt fokus på inkludering og nulltoleranse for mobbing. Risiko for smittsame sjukdommar ved ureining av drikkevatnet. For å få auka fysisk aktivitet treng ein gang- og sykkelvegar, trygge og gode utemiljø og lett tilgang til natur-, leike- og rekreasjonsområde. Mobbing er ein vesentleg individuell risikofaktor for psykiske lidingar. Barn som blir mobba har opptil sju gonger høgare risiko for psykiske plager som uro, depresjon, einsemd og rastløyse enn barn som ikkje blir mobba. Blant barn og unge som blir mobba er også kroppslege helseplager, som hovudpine, ryggsmerter, magesmerter og svimmelheit, dobbelt så vanleg som hjå barn som ikkje blir mobba. Dess oftare eit barn blir mobba, dess større er risikoen for helseplager. 15

127 Skadar og ulykker Status Moglege årsaker Moglege konsekvensar Sjukehusinnleggingar etter ulykker I Sogndal ligg talet personskadar og talet hoftebrot behandla i sjukehus høgare enn både fylket og landet. Sogndal har ei aktiv befolkning og ein reknar med at høgare aktivitetsnivå i seg sjølv aukar risikoen for skader og ulykker. Blant eldre er hoftebrot særskilt alvorleg fordi det kan medføre redusert funksjonsevne og behov for hjelp, og dermed redusert livskvalitet. Blant ungdom og unge menn forårsakar trafikkulykker både redusert helse og tapte liv. Det er eit betydeleg potensial for førebygging av ulykker. Levevanar Status Moglege årsaker Moglege konsekvensar Fysisk aktivitet Barn/unge: Det er få som oppfyller tilrådinga frå Helsedirektoratet. Gutar oppgir å vere noko meir aktive enn jenter. Helsedirektoratet tilrår at barn og unge deltek i fysisk aktivitet med moderat eller høg intensitet i minimum 60 minutt kvar dag. I tillegg bør barn og unge utføre aktivitetar med høg intensitet minst tre gonger i veka, inkludert aktivitetar som gir større muskelstyrke og styrkar skjelettet. Vaksne: Godt under halvparten av dei inkluderte oppfyller tilrådingane til Helsedirektoratet når det gjeld fysisk aktivitet. Sogndøler er noko meir aktive enn personar frå nabokommunane og resten av landet. Helsedirektoratet sine tilrådingar når det gjeld fysisk aktivitet er fornuftige men ambisiøse. Regelmessig fysisk aktivitet er nødvendig for normal vekst og utvikling hjå barn og unge, og for å kunne utvikle og bevare motorisk kompetanse, muskelstyrke og kondisjon, og for å førebyggje sjukdom. 16

128 Helsedirektoratet tilrår at vaksne er moderat fysisk aktive i minst 150 minutt kvar veke. Det vil seie å utføre aktivitetar som gir høgare puls enn vanleg, til dømes rask gange. Tilrådinga kan også oppfyllast med minst 75 minutt aktivitet med høg intensitet kvar veke, eller ein kombinasjon av moderat og høg intensitet. Kosthald Nesten 100% av gutane og nesten 90% av jentene på 11 år i Sogndal et frukost. Tala er fallande ved aukande alder. Av 13-åringane et over 80% av gutane og under 70% av jentene frukost. Røyking og bruk av snus Det er færre som røyker i Sogndal enn i fylket og i landet. Tal røykarar har gått ned siste åra. Det er færre barn på 11 og 13 år som har prøvd å røyke i Sogndal enn i landet. Det er noko færre vaksne som røykjer i Sogndal enn i landet. Overvekt Sogndal ligg på linje med landsgjennomsnittet og noko under fylket. Jenter opplever seg meir Fokus på kosthald både heime og i barnehagar og på skule er av avgjerande betyding for utvikling av gode matvanar. Ein reknar med at høgt fokus på fysisk aktivitet og høg utdanning bidreg til reduksjon i tal røykarar. Me har dårlege tal på dette området men så vidt me veit skil ikkje Sogndal seg eintydig frå landet når det Å ete sunt og variert, kombinert med fysisk aktivitet er bra både for kropp og velvere. Med rett kvardagskost kan sjukdom førebyggjast. Ofte kan det å gjere små grep i kvardagen ha stor betyding for helsa. Røyking er rekna for å vere ein av dei viktigaste årsakene til redusert helse og levealder. Om lag halvparten av dei som røyker dagleg i mange år, døyr av sjukdommar som skuldast tobakk. I tillegg blir mange ramma av sjukdommar som fører til vesentlege helseplager og redusert livskvalitet. Studiar viser at dei som røykjer dagleg i snitt døyr 10 år tidlegare enn ikkje-røykarar, og 25 prosent av dagleg-røykarar døyr år tidlegare enn gjennomsnittleg levealder for ikkje-røykarar. Dagleg røyking har klar samanheng med utdanningsnivå, dess kortare utdanning, dess høgare del dagleg-røykarar. Overvekt gir auka risiko for type 2 diabetes, hjarte- og karsjukdommar, høgt blodtrykk, slitasjegikt i kne og hofter og 17

129 overvektige enn gutar. Ein studie har vist at over 50% av menn og nesten 40% av kvinner i Sogndal som deltok i studien hadde kroppsmasseindeks (KMI) over 25. gjeld overvekt. enkelte kreftsjukdommar som tjukktarmskreft. Overvekt kan også ha alvorlege psykiske helsekonsekvensar. Erfaring viser at det er vanskeleg å oppnå varig vektreduksjon når ein først er blitt overvektig. Førebygging av overvekt er derfor av stor betyding. Tiltak som kan påverke mat- og aktivitetsvanar vil vere viktig. Helsetilstand Status Moglege årsaker Moglege konsekvensar Forventa levealder Sogndal har høgare forventa levealder for kvinner enn fylket og landet, og levealder for menn på linje med fylket og høgare enn landet. Det er ein klar sosial gradient i levealder, med aukande levealder med aukande utdanning. Dei som har høgare utdanning lever gjennomsnittleg 6,37 år lengre enn dei som berre har grunnskule. Diabetes Sogndal har færre som brukar legemiddel mot type II diabetes enn resten av fylket og landet. Talet er aukande. Hjarte- og karsjukdommar Det er litt færre som brukar legemiddel mot hjarte- og Ein antek at befolkninga i Sogndal har god helsetilstand og at dette gir seg utslag i høg levealder. Samanhengane når det gjeld spesifikke sjukdommar er generelt usikre. Det kan vere slik at befolkninga har betre helsetilstand og dermed mindre sjukdom, men det kan også tenkjast at det er fleire udiagnostiserte. Forventa levealder kan gi informasjon om helsetilstanden i befolkninga. Førekomst av type 2-diabetes er usikker og behandling av sjukdommen varierer. Kosthald, mosjon og vektreduksjon kan for nokre normalisere blodsukkeret og halde sjukdommen under kontroll. Andre treng medikament for å få ned blodsukkeret. Bruk av midlar til behandling av type 2 diabetes kan brukast som ein indikator på førekomst av type 2 diabetes i befolkninga. Hjarte- og karsjukdommar er hjarteinfarkt, hjartekrampe 18

130 karsjukdommar og kolesterolsenkande legemiddel i Sogndal enn i resten av fylket og landet. Sogndal har litt fleire innlagde på sjukehus med hjarte- og karsjukdom enn fylket og landet. Når det gjeld ischemisk hjartesjukdom ligg Sogndal på nivå med resten av fylket og landet. Sogndal har færre dødsfall som skuldast ischemisk hjartesjukdom enn fylket og landet. Sogndal har omtrent same tal dødsfall som skuldast hjerneslag som fylket og landet. For begge sjukdomsgruppene er det klar reduksjon over tid. Lungesjukdommar Sogndal ligg under både fylket og landet i bruk av KOLS- og astmamedisin. Bruken av medikament er svakt aukande. Psykiske lidingar Sogndal ligg litt under landet i bruk av sovemiddel, angstdempande middel, antidepressiva og ADHDmiddel. Bruken av sovemiddel og angstdempande middel er redusert i Sogndal sidan (angina pectoris), hjerneslag og andre sjukdommar i hjarte og blodårar. Sjukdommane skuldast arvelege faktorar i samspel med miljøfaktorar som røyking, høgt blodtrykk, høgt kolesterolnivå og diabetes. Omfang av hjarte- og karsjukdom kan gje informasjon om befolkninga sine levevanar. Det har vore nedgang i førekomst av hjarteog karsjukdommar dei siste tiåra, men omfang av risikofaktorar som røyking, fysisk inaktivitet og ugunstig kosthald tyder på at lidingane framleis vil ramme mange. Om lag nordmenn har truleg KOLS, og av desse har meir enn halvparten diagnosen utan å vite om det. Førekomsten er aukande, særleg blant kvinner. Hovudårsaka er røyking. Førekomst av KOLS aukar med aukande tobakksforbruk og tal røykeår, og kan seie noko om befolkninga sine røykevanar. Dette forklarar to av tre tilfelle, men arbeidsmiljø og arvelege faktorar spelar og ei rolle. Psykiske lidingar er svært vanleg i befolkninga og førekomsten er stabil. Omlag ein tredel av alle vaksne har ei psykisk liding (inkludert alkoholmisbruk) i løpet av eit år, medan 8% av barn og unge til ein kvar tid har ein psykisk sjukdom. Sett under eitt er angstliding den vanlegaste 19

131 Kreft Det er lågare dødelegheit av kreft i Sogndal enn i landet, både for kvinner og menn. Dødelegheita av kreft er stabil over tid for kvinner og er kraftig redusert for menn frå rundt 2000 til Nye krefttilfelle er aukande. Tala for Sogndal ligg omtrent på linje med landet. Muskel- og skjelettlidingar Sogndal ligg på linje med fylket og landet i aldersgruppa år og klart under både fylket og landet i aldersgruppa år. psykiske sjukdommen hjå både barn, unge og vaksne, følgt av depresjon. Auka dødelegheit, sjukmeldingar og uførepensjon er nokre av dei viktigaste følgjene av psykiske sjukdommar. Tiltak for å utjamne sosiale skilnader vil truleg ha effekt på utvikling av enkelte psykiske lidingar. Sosial støtte og utvikla meistringsevne er dei viktigaste beskyttelsesfaktorane mot utvikling av psykiske lidingar. Kreftdødelegheita i Norge har endra seg lite frå 1950 til i dag. Kreftførekomsten har auka. Det er større sosioøkonomiske skilnader i kreftdødelegheit i dag enn for 40 år sidan, særleg i forhold til lungekreft. Muskel- og skjelettlidingar er ein av dei hyppigaste årsakene til bruk av både tradisjonelle helsetenester og alternative helsetilbod. Muskel- og skjelettlidingar, saman med psykiske lidingar, er den hyppigaste årsaka til sjukefråvær i Norge. Fysisk aktivitet kan førebyggje muskel- og skjelettlidingar. 20

132 4.0 Helsetilstand og påverknadsfaktorar Folketalsutvikling blir generelt vurdert som ein viktig indikator for regional utvikling. Ynskje om auka folketal har samanheng med fleire forhold, mellom anna kommunen sitt inntektsgrunnlag og tilgang på arbeidskraft. Folketalsutviklinga har betyding for kommunen sine planar når det gjeld omfang og kvalitet på tenestene som skal leverast til innbyggjarane i framtida. Tabell Befolkning,

133 Figur Befolkning 2014, tal innbyggjarar fordelt på alder, kjønn samla Figur Befolkning 2014, prosentvis fordeling på alder, kjønn samla 22

134 Figur Fødde per 1000 innbyggjar Figur Befolkningsvekst i prosent 23

135 Figur Netto innflytting per 1000 innbyggjar Figur Tal fødde i Sogndal

136 Oppsummering: Folketalet i Sogndal er gradvis aukande. I 2014 var me 7623 innbyggjarar Kjønnsfordelinga i kommunen er jamn og stabil over tid Sogndal har flest innbyggjarar i aldersgruppa år. Me har ei generelt ung befolkning. Ein stor del av befolkninga er i yrkesaktiv alder Sogndal har hatt noko svingande tal for befolkningsvekst, men dei siste åra høgare prosentvis befolkningsvekst enn både fylket og landet I perioden var det negative innflyttingstal, medan ein etter 2007 har hatt positive tal. Sogndal har sidan 2010 hatt høgare innflytting enn både fylket og landet Tal fødde er relativt stabilt på ca. 90 fødslar årleg sidan 1990 og me hadde i 2013 fleire fødslar pr. innbyggjar enn for fylket og landet Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Det er helsemessige skilnader mellom grupper av innvandrarar og mellom innvandrarar og etnisk norske. Dette kan ha betyding for folkehelsearbeidet i kommunen. Skilnadene omfattar både fysisk og psykisk helse i tillegg til helseåtferd. Kommunal kompetanse om helsa blant flyktningar og innvandrarar er ein føresetnad for å lykkast med helsefremjande og førebyggjande arbeid. Tiltak som reduserer språkproblem og lettar integreringa er viktig folkehelsearbeid. Figur Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre, prosentdel av befolkninga 25

137 Figur Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre, prosentdel av befolkninga fordelt på landbakgrunn Oppsummering: Til liks med land og fylke er det ein auke i tal innvandrarar. Sogndal ligg på linje med fylket og noko under landet Dei fleste innvandrarane kjem frå Europa Særleg sidan 2010 har det vore aukande del innvandrarar frå Afrika Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Folketalsframskrivingar kan fungere som eit nyttig instrument for planlegging i kommunane. Høg levealder betyr at folk er ved god helse og at me har gode velferdsordningar, men fleire eldre betyr også at det blir fleire som er sjuke og har behov for helse- og omsorgstenester. 26

138 Figur Framskriven befolkning Sogndal Figur Framskriven befolkning tal fordelt på alder 27

139 Figur Framskriven befolkning aldersgrupper i prosentdel Oppsummering: Framskriven befolkning for 2020 er 8493 personar, for 2025 er det 9180 personar, for 2030 er det 9808 personar og for 2040 er det personar Frå 2025 til 2040 vil ein få auka tal eldre over 80 år Frå 2030 vil ein få auke i aldersgruppa år og reduksjon i aldersgruppene 0-14 år og år Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank. Åleinebuande blir anteke å vere ei potensielt utsett gruppe, både økonomisk, helsemessig og sosialt 28

140 Figur Einpersonhushald , prosentdel Figur Einpersonhushald Sogndal , prosentdel fordelt på alder Oppsummering: Einpersonhushald har vore svakt aukande men ligg under både fylket og landet. Det er særleg i aldersgruppa30-44 år at det har vore auke Ugifte, bortebuande studentar som er registrert på foreldra si adresse, blir rekna med i foreldra si hushaldning. Sogndal har difor større del unge i einpersonhushald enn det som går fram av statistikken på grunn av at me har mange studentar Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 29

141 5 Oppvekst og levekår Forsking har vist at det er ein samanheng mellom inntektsnivå og helsetilstand. Låg inntekt aukar risikoen for dårleg sjølvopplevd helse, sjukdom og for tidleg død. Figur Låginntektshushald (EU60) i prosent Oppsummering: Sogndal har fleire låginntektshushald enn elles i fylket men ligg på same nivå som landet Låginntekt: Personar i hushald med inntekt under 60% av medianinntekt, berekna etter EU-skala. I følgje skalaen må eit hushald med to vaksne ha 1,5 gonger inntekta til ein einsleg for å ha same økonomiske levekår. Barn aukar forbruksvekta med 0,3 slik at eit hushald på to vaksne og to barn må ha ei inntekt som er 2,1 (1 + 0,5 + 0,3 + 0,3) gonger så stor som ein einsleg for å ha det like bra økonomisk Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Stor ulikskap i inntekt i ein kommune kan vere eit teikn på at det også er store sosiale skilnader i kommunen. Dei siste 30 åra har alle inntektsgrupper i landet fått betre helse, men helsegevinsten har vore størst for personar med lang utdanning og høg inntekt. For eksempel har denne gruppa lengre forventa levetid enn personar med lågare utdanning og inntekt. Særleg dei siste ti åra har forskjellane auka, det gjeld både fysisk og psykisk helse, og både barn og vaksne. Utjamning av sosiale helseforskjellar er difor ei viktig målsetjing i folkehelsearbeidet. 30

142 Figur Ulikskap i inntekt Oppsummering: Sogndal har omtrent same ulikskap i inntekt som fylket og mindre enn landet Ulikskap i inntekt blir beskrive med Gini-koeffisienten. Gini-koeffisienten beskriv ulikskap i inntekt og varierer frå 0 til 1. Jo større koeffisienten er, desto større er ulikskapen i inntekta. Denne tek utgangspunkt i forholdet mellom dei kumulative delane av befolkninga rangert etter stigande inntekt, og den kumulative delen av inntekta som dei tek i mot Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Arbeidslause er ei utsett gruppe, både psykisk og materielt, og arbeidsløyse kan virke negativt inn på helsetilstanden. Å arbeide har ein eigenverdi for å oppretthalde god psykisk helse. Arbeid gir glede, sjølvkjensle, meining og tilhøyr. I dagens samfunn er identiteten vår i større grad enn før knytt opp mot det arbeidet me gjer. Arbeid gir evne til å forsyte seg sjølv og andre, og gir slik ei kjensle av kontroll over eige liv. 31

143 Figur Arbeidsløyse, prosentdel i aldersgruppa år Figur Arbeidsløyse i Sogndal i prosentdel fordelt på aldersgrupper Oppsummering: Det er færre arbeidslause i Sogndal enn i fylket og landet Delen arbeidslause ligg relativt stabilt Det er noko høgare del arbeidslause i den yngste aldersgruppa Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank. 32

144 Gradering av sjukmeldingar blir sett på som hensiktsmessig for å oppretthalde kontakten med arbeidsplassen for å hindre at arbeidstakarar fell utanfor arbeidslivet. For den enkelte si helse blir det anteke å vere ugunstig med langvarige passive trygdeytingar. Figur Bruk av gradert sjukmelding Oppsummering: Sjukefråvær i Sogndal ligg ganske stabilt. Det er høgare bruk av gradert sjukmelding i Sogndal enn i resten av fylket og i landet, og delen graderte sjukmeldingar har vore aukande over tid Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Gruppa uføretrygda er ei utsett gruppe psykososialt og materielt. Omfanget av uføretrygd er ein indikator på helsetilstand (fysisk eller psykisk), men må sjåast i samanheng med næringsliv, utdanningsnivå og arbeid i kommunen. Grupper som står utanfor arbeidsliv og skule har i gjennomsnitt dårligare psykisk helse og meir usunne levevaner enn dei som er i arbeid. Dei siste ti åra har delen som får sjukmelding og uføretrygd vore høgare i Norge enn i andre OECD-land. Auka helseproblem i befolkninga kan ikkje forklare dette. Årsakene til sjukefråvær og uførepensjon er vanskelege å fastslå. Ofte er de samansette, og forhold som usikker arbeidssituasjon, nedbemanning, livsstilsfaktorar og andre sosiale faktorar kan påverke sjukefråværet og andelen som søkjer uføretrygd. 33

145 Figur 5.5.1: Uføretrygda år, prosentdel, standardisert Figur Uføretrygd i Sogndal, prosentdel fordelt på aldersgrupper 34

146 Figur Uføretrygd i Sogndal, prosentdel fordelt på kjønn og aldersgrupper Oppsummering: Prosentdel uføretrygda ligg under både fylket og landet Prosentdel uføretrygda er nedgåande, særleg i den eldste aldersgruppa I aldersgruppa år er det flest kvinner som er uføre medan det i dei yngste aldersgruppene (18-29 år og år) er flest menn Tal uføretrygda og del uføretrygda i prosent av befolkninga i alderen år Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Samanhengen mellom utdanningsnivå, materielle levekår og helse er godt dokumenterte. Samanhengane mellom utdanningsnivå og helse er komplekse men forskarar har identifisert ti hovudmekanismar. For det første påverkar utdanning dei levekår menneske lever under gjennom livsløpet. For det andre bidreg læring til utvikling av sterkare psykisk helse, som igjen påverkar menneske si fysiske helse i positiv forstand. Sagt enklare: læring gir meistring og meistring gir helse. Tiltak retta mot å redusere utdanningsforskjellar kan dermed bidra til å redusere ulikskapar i helse. Frå ein helsemessig ståstad er det viktig at utdanningssektoren lykkast med å tilretteleggje opplæringa slik at alle barn og unge kan få like gode moglegheiter til å lære og oppleve meistring. 35

147 Figur 5.6.1: Høgast fullførte utdanningsnivå, år, prosentdel Figur Prosentdel med høg utdanning i aldersgruppa år Oppsummering: 2005 markerte eit skilje då prosentdelen med høgare utdanning gjekk forbi prosentdelen med vidaregåande utdanning Prosentdelen med grunnskule som høgast fullførte utdanning har vore stabil over tid Det kan tyde på at me er i ferd med å få eit større sprik i utdanningsnivå mellom høg og låg utdanning Prosentdelen med høgare utdanning i Sogndal ligg over både fylket og landet Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 36

148 Personar som ikkje har fullført vidaregåande utdanning blir vurdert å vere vel så utsette for levekårs- og helseproblem som dei som har valt å ikkje ta meir utdanning etter fullført ungdomsskule. Utdanning, og særleg det å fullføre ei grunnutdanning, er ein avgjerande ressurs for å sikre god helse gjennom livsløpet. Undersøkingar har vist at det er sosial ulikskap i fråfall frå vidaregåande skular i Norge. Det visast til dømes ved at blant ungdom som har foreldre med grunnskule som lengste fullførte utdanning, er andelen som droppar ut større enn blant ungdom som har foreldre med vidaregåande eller lengre utdanning. Figur 5.7.1: Fråfall i vidaregåande skule, prosentdel (standardisert) Oppsummering: Fråfall i vidaregåande skule auka i perioden men er redusert i perioden Me ligg no under både fylket og landet Fråfallet er inkludert personar som starta på grunnkurs i vidaregåande opplæring for første gong eit gitt år og som har gjennomført VKII eller gått opp til fagprøve, men som ikkje har bestått i eitt eller fleire fag, og derfor ikkje har oppnådd studie- eller yrkeskompetanse etter 5 år, samt elevar som starta opp dette året, men som slutta undervegs. Oppgitt i prosent av alle som starta grunnkurs i vidaregåande opplæring det året. Statistikken viser 2 års glidande gjennomsnitt (dvs. gjennomsnitt for overlappande 2-årsperiodar) Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 37

149 Ei av skulen sine aller viktigaste oppgåver er å hjelpe elevane til å bli gode i lesing. Å kunne lese er en verdi i seg sjølv, for oppleving, engasjement og identifikasjon, og det er eit nødvendig grunnlag for læring i dei fleste fag. Figur Leseferdigheit på lågast meistringsnivå, 5 trinn. 2 års glidande gjennomsnitt Figur Nasjonal prøve i lesing 5. klasse Sogndal Kjelde: Utdanningsdirektoratet/skuleporten 38

150 Oppsummering: Sogndal har lågare prosentdel på lågaste meistringsnivå i leseferdigheit i 5. trinn enn både fylket og landet Elevane sine resultat på nasjonale prøver blir presentert ved hjelp av ein skala med ulike mestringsnivå. Skalaen for 5. trinn har tre nivå der nivå 1 er lågast Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank og Utdanningsdirektoratet/skuleporten Mottakarar av sosialhjelp er ei utsett gruppe psykososialt og materielt. Dei har ofte meir marginal tilknyting til arbeidsmarknaden, kortare utdanning og lågare bustandard enn befolkninga elles. Det er også vist langt større innslag av helseproblem blant sosialhjelpsmottakarar enn i befolkninga elles, og særleg er det ein stor del med psykiske plager og lidingar. Utbreiing av sosialhjelp i totalbefolkninga er eit uttrykk for pågangen på de kommunale hjelpeapparatet frå personar som for kortare eller lengre tid er avhengig av økonomisk støtte til livsopphald. Lang tids avhengigheit av sosialhjelp kan mellom anna attspegle ein lokal vanskeleg arbeidsmarknad, men også at sosialtenesta legg ulik vekt på aktivisering av den enkelte og på tverrfagleg samarbeid. Figur Mottakarar av sosialhjelp i prosentdel fordelt på alder Oppsummering: Sogndal har lågare prosentdel mottakarar av sosialhjelp enn landet både i gruppa år og gruppa år. Gruppa år har vore høgare i Sogndal enn i fylket Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 39

151 Det kan være ei økonomisk belastning å være eineforsørgjar, enten dette er eit resultat av familieoppløysing eller ikkje. Analysar viser at eineforsørgjarar oftare har låg inntekt enn hushald med fleire vaksne medlemmer. Tap av forsørgjarar gjennom skilsmisse eller død fører for mange til økonomiske problem. Sjølv om folketrygda i mange tilfelle dekkjer inntektstap som følgje av tap eller fråvær av forsørgjar, vil det å være eineforsørgjar for en del være en viktig årsak til låg inntekt i kortare eller lengre periodar. Figur Prosentdel eineforsørgjarar under og over 45 år Oppsummering: Eineforsørgjarar i Sogndal har lege stabilt og ligg under fylket og landet både i aldersgruppa over og under 45 år Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 6.0 Fysisk, biologisk, kjemisk og sosialt miljø Drikkevatn fritt for smittestoff er ein vesentleg føresetnad for folkehelsa. E. coli er ein av dei mest sentrale parametrane for kontroll. E. coli er ein tarmbakterie som indikerer fersk fekal forureining. Mattilsynet kan gje vassverk dispensasjon frå tal rapporteringar gitt i forskrift. 40

152 Tabell 6.1.1: Drikkevasskvalitet, tilfredsstillende analyseresultat med omsyn til E. coli, prosentdel i 2013 Oppsummering: I 2013 var det tilfredsstillande analyseresultat for 92,5% av personar som var tilknytt vassverk inkludert i statistikken. For dei resterande var det mangelfulle eller usikre data Grenseverdien er 0. I følgje drikkevassforskrifta skal vassverka ha teke minst 12 analysar i året for E. coli og/eller koliforme bakteriar. Standard analysemetodikk for E. coli tek utgangspunkt i analyse av koliforme bakteriar. Dersom ingen koliforme bakteriar blir påvist er også E. coli tilfredsstillande. Ved usikkerheit i samband med manglande og/eller feil i data rapportert av vassverk, blir rapporteringa systematisk tekne ut av vurdering. Det kan også være tilfelle der vassverka avstår frå å rapportere Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank For å få auka fysisk aktivitet treng ein gang- og sykkelvegar, trygge og gode utemiljø og lett tilgang til natur-, leike- og rekreasjonsområde. Friområde er i Norge eit geografisk avgrensa areal som er regulert til friluftsliv i høve plan- og bygningslova. Regulering til friområde vert brukt for å sikre allmenn tilgang til attraktive areal. Dette gjeld spesielt område som eignar seg til badeliv, sportsfiske, ski, leik og turgåing. 41

153 Figur Turstiar, løyper og gangvegar km (2011) Turstiar, løyper og gangvegar Aksetittel Turstiar og løyper tilrettelagt for sommarbrk per innb. Sykkel-, gangveg/turstiar mv.m/komm. Driftsansvar per innb Turstiar og løyper tilr.lagt for sommarbruk m/komm.driftsanvar(km) 0 Balestra nd Leikang er Sogndal Aurland Lærdal Årdal Luster Kjelde: (KOSTRA) Tabell 6.4.1: MSIS meldingar smittsame sjukdommar Sykdom Aids Botulisme Brucellose Campylobacteriose Chlamydiainfeksjon, genital Clostridium difficile Cryptosporidose Denguefeber Difteri E. coli EHEC E. coli-enteritt Ekinokokkose Flekktyfus Giardiasis Gonore Gulfeber Hemoragisk feber Hepatitt A

154 Hepatitt B, akutt Hepatitt B, kronisk Hepatitt C HIV-infeksjon Influensa A (H1N1) Influensa forårsaket av virus med pandemisk potens Kikhoste Kolera Kopper Kusma Legionellose Lepra Listeriose Lyme borreliose Malaria Meslinger Miltbrann MRSA-infeksjon MRSA-smittebærertilstand Nephropathia epidemica Paratyfoidfeber Pest Poliomyelitt Prionsykdommer PRP-infeksjon/-smittebærertilstand Q-feber Rabies Resistent enterokokk Resistent gram negativ stav Røde hunder Salmonellose Sars Shigellose Syfilis Syst. gr. A streptokokksykdom Syst. gr. B streptokokksykdom Syst. H. influenzae-sykdom Syst. meningokokksykdom Syst. pneumokokksykdom Tetanus Tilbakefallsfeber Trikinose Tuberkulose Tularemi Tyfoidfeber Vestnilfeber Virale infeksjoner i sentralnervesystemet Yersiniose Totalt Oppsummering: Tabellen viser smittsame sjukdommar i Sogndal frå 2004 til 2014 Kjelde: Folkehelseinstituttet, MSIS Mobbing er ein vesentleg individuell risikofaktor for psykiske lidingar. Barn som blir mobba har opptil sju gonger høgare risiko for psykiske plager som angst, depresjon, einsemd og rastløyse enn barn som ikkje blir mobba. Blant barn og unge som blir mobba er også kroppslege helseplager, som hovudpine, ryggsmerter, magesmerter og svimmelheit, dobbelt så vanleg som hjå barn som ikkje blir mobba. Dess oftare eit barn blir mobba, dess større er risikoen for helseplager. 43

155 Figur Mobbing på skulen, 7. og 10. klasse, Oppsummering: Sogndal har lågare prosentdel mobbing enn både fylket og landet Prosentdel, vist som gjennomsnitt over 5-årsperiodar, standardisert for kjønnssamansetjing. Standardiserte tal blir anbefalt ved samanlikning mellom geografiske område og når du ser på utvikling over tid. Føremålet med standardisering for kjønn er å redusere påverknad av ulik kjønnssamansetjing når ein samanliknar grupper i tid og rom. Metoden som er nytta er indirekte standardisering med løpande år som referanse. Inkludert er dei som har svart 2 eller 3 gonger i månaden, omtrent 1 gang i veka eller fleire gonger i veka på spørsmålet Er du blitt mobba på skulen dei siste månadane? Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 44

156 7.0 Skader og ulykker Sjølv om dødelegheita av skade og ulykker har gått ned sidan 1950-talet er ulykkes-skadar framleis eit helseproblem, særskilt blant barn, unge og eldre. Blant eldre er hoftebrot særskilt alvorleg fordi det kan medføre redusert funksjonsevne og behov for hjelp, og dermed redusert livskvalitet. Blant ungdom og unge menn forårsakar trafikkulykker både redusert helse og tapte liv. Det er eit betydeleg potensial for førebygging av ulykker. Sjukehusbehandla personskader viser kun omfanget av de alvorlegaste ulykkes-skadane. Figur 7.1.1: Sjukehusinnlegging etter ulykker pr. 1000, standardisert 45

157 8.0 Levevanar Regelmessig fysisk aktivitet er nødvendig for normal vekst og utvikling hjå barn og unge, og for å kunne utvikle motorisk kompetanse, muskelstyrke og kondisjon. Helsedirektoratet tilrår at barn og unge deltek i fysisk aktivitet med moderat eller høg intensitet i minimum 60 minutt kvar dag. I tillegg bør barn og unge utføre aktivitetar med høg intensitet minst tre gonger i veka, inkludert aktivitetar som gir større muskelstyrke og styrkar skjelettet. Helsedirektoratet tilrår vidare at vaksne er moderat fysisk aktive i minst 150 minutt kvar veke. Det vil seie å utføre aktivitetar som gir høgare puls enn vanleg, til dømes rask gange. Tilrådinga kan også oppfyllast med minst 75 minutt aktivitet med høg intensitet kvar veke, eller ein kombinasjon av moderat og høg intensitet. Figur 8.1.1: Fysisk aktivitet (11 år/13 år) Statistikken under er henta frå prosjektet Helse, miljø og livsstil som er eit langsgåande prosjekt med gjentekne kartleggingar av elevar frå 6. til 12. klasse i Sogn og Fjordane (+ ein kommune på Sunnmøre) med start i november 2011, og viser prosentdel som oppfyller tilrådinga frå Helsedirektoratet om minst 60 minutt fysisk aktivitet dagleg. Prosjektet er eit samarbeid mellom Fylkeskommunen, skulehelsetenesta og skulane. Oppsummering: Det er få som oppfyller tilrådinga frå Helsedirektoratet Gutar oppgir å vere noko meir aktive enn jenter 46

158 Figur Fysisk aktivitet vaksne Kan1 studien ( ) var initiert av Helsedirektoratet og forankra i Handlingsplanen for fysisk aktivitet tiltak nr 97. Institutt for idrett ved Høgskulen i Sogn og Fjordane var ein av ti institusjonar i multisenterstudien som var leia av Norges Idrettshøgskole. Med stønad frå Sogn og Fjordane Fylkeskommune og Sparebanken Vest vart det gjennomført ein tilleggsstudie i Sogn og Fjordane. Alle åringar og åringar i Luster, Sogndal og Leikanger vart inviterte til å delta. Totalt deltok 624 personar. Svarprosenten var omlag 57%. Fysisk aktivitet er målt objektivt med ein aktivitetsmålar (Actigraph) og figuren viser kor stor del som oppfyller tilrådingane for fysisk aktivitet. Levevanar for same aldersgruppa i resten av landet er henta frå den nasjonale Kan1-studien, totalt 408 personar. Tilfredsstiller anbefalingane for fysisk aktivitet, vaksne Prosent (%) Menn Kvinner Totalt Luster Sogndal Leikanger Resten av Norge Oppsummering: Godt under halvparten av dei inkluderte oppfyller tilrådingane til Helsedirektoratet når det gjeld fysisk aktivitet Deltakarane frå Sogndal var noko meir aktive enn deltakarane frå nabokommunane og resten av landet Kjelde: Solbraa A.K. og medarbeidarar, Kan1 studien Sogn og Fjordane. 47

159 Å ete sunt og variert, kombinert med fysisk aktivitet er bra både for kropp og velvere. Med rett kvardagskost kan sjukdom førebyggjast. Ofte kan det å gjere små grep i kvardagen ha stor betyding for helsa. Matvarer merka med nøkkelhol er eit hjelpemiddel til å gjere sunne val i kvardagen. Helsedirektoratet tilrår minst 5 porsjonar med grønsaker, frukt og bær dagleg. Dei fleste treng påfyll av energi om morgonen for at kroppen skal fungere. Det kan vere vanskelegare å konsentrere seg, og både humør og arbeidslyst kan bli dårlegare viss frukosten blir droppa. Mange barn får i seg for mykje sukker gjennom brus eller saft. Ein halv liter brus eller saft inneheld ca. 50 gram sukker, noko som tilsvarar 25 sukkerbitar. Virkemiddel for å fremme sunne val ligg i all hovudsak utanfor helsesektoren, og samarbeidet med andre sektorar, frivillige organisasjonar og private aktørar er viktig. Figur Frukost Indikatoren er: «Et frukost 5 dagar eller meir i veka» 11år/13 år frå undersøkinga Helse, miljø og livsstil blant skuleelevar Oppsummering: Ein stor del av 11-åringane i Sogndal et frukost, litt fleire gutar enn jenter Tala er fallande ved aukande alder Kjelde: Samhandlingsbarometeret 48

160 Røyking er rekna for å vere ein av dei viktigaste årsakene til redusert helse og levealder. Om lag halvparten av dei som røyker dagleg i mange år, døyr av sjukdommar som skuldast tobakk. I tillegg blir mange ramma av sjukdommar som fører til vesentlege helseplager og redusert livskvalitet. Studiar viser at dei som røykjer dagleg i snitt døyr 10 år tidlegare enn ikkje-røykarar, og 25 prosent av dagleg-røykarar døyr år tidlegare enn gjennomsnittleg levealder for ikkje-røykarar. Røyking i svangerskapet kan seie noko om røyking hjå kvinner i fertil alder. For resten av befolkninga er datagrunnlaget på røykevanar dessverre svært dårleg. Det er ein markert sosial gradient for dagleg røyking. Dess kortare utdanning, dess høgare del dagleg-røykarar. Denne gradienten gjeld også for røyking i svangerskapet. Det er ein stor utfordring i folkehelsearbeidet å påverke denne forskjellen. Røyking under graviditet kan ha heilt spesielle helsekonsekvensar, men i denne samanheng brukast tala for røyking blant gravide til å gi informasjon om røyking generelt i befolkninga fordi det ikkje finst gode data på røyking hjå andre deler av befolkninga. Figur Røyking, gravide kvinner, Statistikken viser 10 års glidande gjennomsnitt Oppsummering: Det er færre som røyker i Sogndal enn fylket og landet Tal røykarar har gått ned siste åra Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 49

161 Figur Røyking 11 år/13 år Resultatet er henta frå spørsmålet «Har du nokon gong prøvd å røyke (minst ein sigarett)»? i undersøkinga Helse, miljø og livsstil blant skuleelevar. Oppsummering: Det er færre barn på 11 og 13 år som har prøvd å røyke i Sogndal enn i landet Kjelde: Samhandlingsbarometeret Figur Røyking vaksne Kan1 studien ( ). Røyking er sjølvrapportert. Alle åringar og åringar i Luster, Sogndal og Leikanger vart invitert til å delta. Totalt deltok 624 personar. Svarprosenten var om lag 57%. Levevanar for same aldersgrupa i resten av landet er henta frå den nasjonale Kan1-studien, totalt 408 personar. 50

162 Røyking, vaksne 25 Prosent (%) Menn Kvinner Totalt Luster Sogndal Leikanger Resten av Norge Oppsummering: Det er noko færre vaksne som røykjer i Sogndal enn i landet Kjelde: Solbraa A.K. og medarbeidarar, Kan1 studien Sogn og Fjordane Overvekt gir auka risiko for type 2 diabetes, hjerte- og karsjukdommar, høgt blodtrykk, slitasjegikt i kne og hofter og enkelte kreftsjukdommar som tjukktarmskreft. Overvekt kan også ha alvorlege psykiske helsekonsekvensar. Det er ingen klare KMI-tersklar for når sjukdomsrisikoen aukar, overgangane er glidande. Erfaring viser at det er vanskeleg å oppnå varig vektreduksjon når ein først har blitt overvektig. Førebygging av overvekt er derfor av stor betyding. Tiltak som kan påverke matog aktivitetsvanar vil vere viktig. Grunnlaget for vanar knytte til kosthald og fysisk aktivitet blir lagt tidleg i livet. Ein kan bremse utviklinga av overvekt og fedme ved å rette tiltak mot barn og deira fysiske og sosiale miljø. Kommunen har som eigar av skular og barnehagar ei unik moglegheit til å leggje til rette for at borna får positive erfaringar med sunn mat og fysisk aktivitet. Helsestasjonar er ein viktig arena der kommunen kan påverke gjennom si kontakt med barn og familiar. 51

163 Figur Overvekt og fedme (KMI over 25), menn ved sesjon, prosentdel gjennomsnitt over 7-års periodar Oppsummering: Sogndal ligg på linje med landsgjennomsnittet og noko under fylket Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 52

164 Figur Opplever seg som overvektig eller altfor overvektig Oppsummering: Sogndal ligg under fylket og landet Jenter opplever seg meir overvektige enn gutar Indikatoren er «Opplever seg overvektig eller alt for overvektig» i undersøkinga helse, miljø og livsstil blant skuleelevar Kjelde: Samhandlingsbarometeret Figur Overvekt vaksne Kan1 studien ( ) Alle åringar og åringar i Luster, Sogndal og Leikanger vart inviterte til å delta. Totalt deltok 624 personar. Svarprosenten var omlag 57%. Levevanar for same aldersgrupa i resten av landet er henta frå den nasjonale Kan1-studien, totalt 408 personar. 53

165 Overvekt og fedme (BMI 25 og over), vaksne Prosent (%) Menn Kvinner Totalt Luster Sogndal Leikanger Resten av Norge Oppsummering: Over 50% av menn og nesten 40% av kvinner i Sogndal som deltok i studien hadde KMI over 25 Kjelde: Solbraa A.K. og medarbeidarar, Kan1 studien Sogn og Fjordane. 9.0 Helsetilstand Forventa levealder kan gi informasjon om helsetilstanden i befolkninga. Tabell Forventa levealder Geografi Kjønn Årstal Norge menn 77,9 kvinner 82,6 Sogn og Fjordane menn 79,8 kvinner 84,1 Sogndal Menn 79,8 kvinner 85,4 Oppsummering: Sogndal har høgare levealder for kvinner enn fylket og landet, og levealder for menn på linje med fylket og høgare enn landet Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 54

166 Figur Forventa levealder etter utdanning Oppsummering: Det er ein klar sosial gradient i levealder, med aukande levealder med aukande utdanning Dei som har høgare utdanning lever gjennomsnittleg 6,37 år lengre enn dei som berre har grunnskule Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Førekomst av type 2-diabetes er usikker og behandling av sjukdommen varierer. Kosthald, mosjon og vektreduksjon kan for nokre normalisere blodsukkeret og halde sjukdommen under kontroll. Andre treng medikament for å få ned blodsukkeret og bruk av midlar til behandling av type 2-diabetes kan brukast som ein indikator på førekomst av type 2-diabetes i befolkninga. Med åra kan insulinproduksjonen reduserast, og det blir nødvendig med insulinsprøyter på same måte som ved type 1-diabetes. Overvekt er ein viktig risikofaktor for utvikling av type 2-diabetes og førekomst av type 2-diabetes kan derfor sjåast i samanheng med befolkninga sine levevanar. 55

167 Figur Type 2-diabetes, legemiddelbrukarar(unnateke insulin) Oppsummering: Sogndal har færre som brukar legemiddel mot type II diabetes enn resten av fylket og landet Talet er aukande Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Hjarte- og karsjukdommar er hjarteinfarkt, hjartekrampe (angina pectoris), hjerneslag og andre sjukdommar i hjarte og blodårar. Sjukdommane skuldast arvelege faktorar i samspel med miljøfaktorar som røyking, høgt blodtrykk, høgt kolesterolnivå og diabetes. Omfang av hjarte- og karsjukdom kan gje informasjon om befolkninga sine levevanar. Det har vore nedgang i førekomst av hjarte- og karsjukdommar dei siste tiåra, men omfang av risikofaktorar som røyking, fysisk inaktivitet og eit ugunstig kosthald tyder på at lidingane framleis vil ramme mange. 56

168 Figur Bruk av legemiddel mot hjarte- og karsjukdommar Oppsummering: Det er litt færre som brukar legemiddel mot hjarte- og karsjukdommar og kolesterolsenkande legemiddel i Sogndal enn fylket og landet Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Figur 9.3.2: Innlagd på sjukehus med hjarte- og karsjukdommar og ischemisk hjartesjukdom Folk sin bruk av sjukehustenester kan gje ein viss peikepinn på viktige trekk ved så vel helsetenester som helsetilstand i kommunane. Sjukehusinnleggingar kan gje innsikt i problematikken rundt utbreiing av både sjukdom og risikofaktorar, og kan bidra med verdifull informasjon for å få oversikt over helsetilstanden i befolkninga 57

169 Oppsummering: Sogndal har litt fleire innlagde på sjukehus med hjarte- og karsjukdom enn fylket og landet Når det gjeld ischemisk hjartesjukdom ligg Sogndal på nivå med fylket og landet Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Figur 9.3.3: Døde av ischemisk hjartesjukdom og hjerneslag 0-74 år Oppsummering: Sogndal har færre dødsfall som skuldast ischemisk hjartesjukdom enn fylket og landet Sogndal har omtrent same tal dødsfall som skuldast hjerneslag som fylket og landet For begge sjukdomsgruppene er det klar reduksjon over tid Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Om lag nordmenn har truleg KOLS, og av desse har meir enn halvparten diagnosen utan å vite om det. Førekomsten er aukande, særleg blant kvinner. Hovudårsaka er røyking. Førekomst av KOLS aukar med aukande tobakksforbruk og tal røykeår, og kan seie noko om befolkninga sine røykevanar. Dette forklarar to av tre tilfelle, men arbeidsmiljø og arvelege faktorar spelar og ei rolle. 58

170 Figur Bruk av KOLS- og astmamedisin, , kjønn samla, per 1000, standardisert Oppsummering: Sogndal ligg under både resten av fylket og landet i bruk av KOLS- og astmamedisin. Bruken av medikament er svakt aukande. Grunnen til dette kan vere at det seinare år har vore meir fokus på diagnosen slik at det blir færre udiagnostiserte. Kjelde: Kommunehelsa Psykiske lidingar er svært vanleg i befolkninga, men førekomsten er stabil. Omlag ein tredel av alle vaksne har ein psykisk liding i løpet av eit år (inkludert alkoholmisbruk), medan 8% av barn og unge til ein kvar tid har ein psykisk sjukdom. Sett under eitt er angstliding den vanlegaste psykiske sjukdommen hjå både barn, unge og vaksne, følgt av depresjon. Auka dødelegheit, sjukmeldingar og uførepensjon er nokre av dei viktigaste følgjene av psykiske sjukdommar. Tiltak for å utjamne sosiale skilnader vil truleg ha effekt på utvikling av enkelte psykiske lidingar. Sosial støtte og utvikla meistringsevne er dei viktigaste beskyttelsesfaktorane mot utvikling av psykiske lidingar. 59

171 Figur Bruk av medisin mot psykiske lidingar, , kjønn samla, per 1000, standardisert Oppsummering: Sogndal ligg litt under landet i bruk av sovemiddel, angstdempande middel, antidepressiva og ADHD-middel Bruken av sovemiddel og angstdempande middel er redusert i Sogndal sidan 2008 Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Kreftdødelegheita i Norge har endra seg lite frå 1950 til i dag. Kreftførekomsten har auka. Det er større sosioøkonomiske skilnader i kreftdødelegheit i dag enn for 40 år sidan, særleg i forhold til lungekreft. 60

172 Figur 9.6.1: Dødelegheit kreft 0-74 år, 10 års glidande gjennomsnitt Oppsummering: Det er lågare dødelegheit av kreft i Sogndal enn i landet, både for kvinner og menn Dødelegheita av kreft er stabil over tid for kvinner og er kraftig redusert for menn frå rundt 2000 til 2005 Kjelde Kommunehelsa statistikkbank Figur Kreft, nye tilfelle pr

173 Oppsummering: Nye krefttilfelle er aukande Tala for Sogndal ligg omtrent på linje med landet Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank Muskel- og skjelettlidingar er ein av dei hyppigaste årsakene til bruk av både tradisjonelle og alternative helsetenester og tilbod. Muskel- og skjelettlidingar, saman med psykiske lidingar, er den hyppigaste årsaka til sjukefråvær i Norge. Fysisk aktivitet kan førebyggje muskel- og skjelettlidingar. Figur Brukarar primærhelsetenesta, pr standardisert Oppsummering: Sogndal ligg på linje med resten av fylket og landet i aldersgruppa år og klart under både fylket og landet i aldersgruppa år Kjelde: Kommunehelsa statistikkbank 62

174 10 Årshjul oppdatering Folkehelseoversikta blir oppdatert årleg etter følgjande årshjul. Kvart fjerde år skal det gjerast eit meir omfattande tverrfagleg arbeid i samband med oppdateringa. 63

175 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 66/15 Arkivsak: 15/4047 Tittel: Saksprotokoll: Folkehelseoversyn Sogndal kommune 2015 Handsaming: Vedtak: Kommunestyret tek folkehelseoversikt Sogndal kommune 2015 til vitande.

176 Saksframlegg Sakshandsamar: Hanne Brekken Oppedal Arkivsaksnr.: 12/ Arkiv: U71 Bustadsosialt velferdsprogram - programplan og handlingsplan * Tilråding: Kommunestyret vedtek programplan for bustadsosialt velferdsprogram med tilhøyrande handlingsplan for perioden Rådmannen si tilråding: Kommunestyret vedtek programplan for bustadsosialt velferdsprogram med tilhøyrande handlingsplan for perioden Vedlegg: 1. Programplan Bustadsosialt velferdsprogram 2. Handlingsplan Bustadsosialt velferdsprogram 3. Foranalyse Bustadsosialt arbeid Sogndal kommune (Rambøll 2015) uprenta 4. Bustad for velferd, Nasjonal strategi for bustadsosialt arbeid ( ) uprenta Bakgrunn: Sogndal kommune vart i januar 2014 teken opp som programkommune i bustadsosialt velferdsprogram i regi av Husbanken Region vest. Bakgrunnen for at kommunen søkte opptak i programmet var utfordringar knytt til organisering av det bustadsosiale arbeidet og tilbodet til dei bustadsosialt vanskelegstilte i kommunen. Søknad om deltaking i programmet vart handsama i formannskapet 3. oktober Det vart fatta slikt samrøystes vedtak (sak 50/13): «Formannskapet sluttar seg til vedlagde søknad om deltaking i utvikling av bustadsosialt velferdsprogram.» Som programkommune plikta kommunen å utarbeide ein programplan for programperioden med tilhøyrande årlege handlingsplanar. Desse planane skulle utarbeidast på grunnlag av funn i ein ekstern føranalyse som Husbanken stilte som vilkår at alle programkommunane skulle gjennomføre. Føranalysen vart utført av Rambøll. Analysen samanfatta Sogndal kommune sine bustadsosiale utfordringar i ni punkt: Mangel på kunnskap om behovet for kommunale bustader Mangel på langsiktig planlegging Fragmentert bustadframskaffing Fragmentert bustadtildeling

177 Mange ansvarsområde og rollekonflikt i møte med brukarane Uklåre roller og ansvarsområde Mangel på felles tankegang og heilskapleg tilnærming til feltet Uteståande husleige Lite sirkulasjon i kommunale bustader På bakgrunn av desse utfordringane har programorganisasjonen utarbeidd ein femårig programplan og tilhøyrande handlingsplan for Planane byggjer òg på nasjonale og lokale mål for det bustadsosiale arbeidet. Planane skal sikre at målsettingar og føringar for programsatsinga blir ivaretekne, og at kommunen i fellesskap arbeider for å møte dei bustadsosiale utfordringane. Mål for det bustadsosiale arbeidet i Med bakgrunn i kommuneplanen har kommunen peika på to hovudoppgåver i bustadpolitikken: Vi skal legge til rette for ei utvikling som gjer at kommunen er god å bu i for alle; og vi skal ivareta bustadbehova til dei som er vanskelegstilte på bustadmarknaden. Økonomiplan stettar opp om desse måla ved å definere bustadsosialt arbeid og deltaking i velferdsprogrammet som eit av kommunen sine ti høgast prioriterte utviklingsområde. I økonomiplanen heiter det at: Vi skal bruke nødvendige verkemiddel som føringar på reguleringsplanar og tilgang på utbyggingsareal, for å få nok bustader i alle deler av kommunen. Vi skal delta i Husbanken sitt bustadsosiale program og i løpet av 2014 politisk handsame prosjektplan med mål og tiltak for programmet. Økonomiplan følgjer opp prioriteringa av velferdsprogrammet med følgjande framlegg til politiske resultatmål for programarbeidet: Fokusområde Resultatmål Utvikling Vi har gjennomført alle tiltaka i bustadsosialt velferdsprogram. Brukarar Vi skal ikkje ha bustadlause i kommunen. Gjennomsnittleg butid i kommunale bustader for flyktningar skal ikkje vere lenger enn 3 år. Minst 5 leigetakarar i kommunale bustader skal gå frå leige til eige. Mellombelse butilbod skal berre unntaksvis verta nytta av barnefamiliar og unge, og slike opphald skal ikkje vare meir enn tre månader. Desse resultata skal kommunen oppnå gjennom konkret arbeid med tiltak knytt til dei tre delmåla for programdeltakinga: i Nasjonale og lokale målsettingar for programarbeidet er nærare omtala i kapittel 3 og 5 i programplanen.

178 Vi skal ha nok og tenlege bustader til dei vanskelegstilte. Vi skal sikre samordna tenester til dei vanskelegstilte på bustadmarknaden. Vi skal sikre ei god og effektiv organisering av det bustadsosiale arbeidet i kommunen. Knytt til dette har Sogndal kommune forventningar til at deltaking i programmet vil gje ein meir samordna bruk av dei bustadsosiale verkemidla i kommunen. betre samordning av det bustadsosiale arbeidet internt i kommunen og med instansar utanfor kommunen. læring frå andre kommunar som deltek i programmet. tilgang til Husbanken sin kompetanse og støtte i programmet. Måla for det bustadsosiale programarbeidet i kommunen er i tråd med nasjonale mål og føringar for satsinga, m.a. gjennom å setje fokus på barnefamiliar og flyktningar. For å nå desse måla krevst eit godt samarbeid med eksterne samarbeidspartar. Ikkje minst er vellukka måloppnåing avhengig av god forankring av målsettingar og planar både politisk og administrativt i kommunen. Kommunestyret vert på dette grunnlaget invitert til å vedta måla for det bustadsosiale arbeidet. Vurdering: Programarbeidet har så langt hatt fokus på å etablere ein tenleg programorganisasjon. Framover vil utfordringa i programarbeidet vere knytt til at arbeidet no går inn i ein meir operativ fase. Handlingsplanen er ambisiøs. Den omfattar eit stort tal aktivitetar, både enkle og meir omfattande, og fleire langvarige tiltak som vil gå over to eller fleire år. Samstundes heng tiltaka i stor grad saman ved at dei byggjer på kvarandre gjennom ein heilskapleg og tverrfagleg innsats. På den måten skal handlingsplanen sikre kontinuitet og samanheng i arbeidet, og at tiltaka som vert gjennomført er godt forankra i programplan og i lokale og nasjonale målsettingar for arbeidet. Rådmannen rår til at kommunestyret gjer vedtak om å godkjenne programplan for bustadsosialt velferdsprogram ( ) med tilhøyrande handlingsplan Sogndal Jostein Aanestad rådmann

179 Programplan Bustadsosialt velferdsprogram Sogndal kommune Fleire vanskelegstilte skal bu i stabile og varige butilhøve

180 Programplan Sogndal kommune Programplan Innhald 1. Innleiing og bakgrunn Føremålet med programplanen Nasjonal bustadpolitikk Analyse av bustadsosialt arbeid i Sogndal kommune Mål for kommunen sitt bustadsosiale arbeid Aktivitetsplan Programorganisering Programorganisasjon Organisasjonskart Andre forhold Risiko og kritiske suksessfaktorar Kompetanseheving og kunnskapsutvikling Aktivitetsplan 1

181 Programplan Sogndal kommune 1. Innleiing og bakgrunn Sogndal kommune har inngått avtale om eit langsiktig og forpliktande samarbeid med Husbanken region vest om Bustadsosialt velferdsprogram. Husbanken er det viktigaste statlege organet for gjennomføring av regjeringa sin bustadpolitikk. Husbanken skal støtte kommunane fagleg og økonomisk i deira arbeid med å hjelpe vanskelegstilte på bustadmarknaden, og Husbanken skal følgje opp den nasjonale strategien for bustadsosialt arbeid, Bustad for velferd Sogndal kommune sitt utgangspunkt for å søke deltaking i bustadsosialt velferdsprogram er å styrkje både dei strategiske og dei operative oppgåvene til kommunen innanfor det bustadsosiale feltet, og på den måten gje eit betre tilbod til dei som er vanskelegstilte på bustadmarknaden, jamfør vurdering i saksframstilling til formannskapet 3. oktober 2013: «Bustadsosialt velferdsprogram er ein langsiktig og forpliktande partnarskap mellom programkommune og Husbanken. Programmet har som hovudmål å setje kommunane og andre samarbeidspartnarar i best muleg stand til å gjennomføre ein heilskapleg, effektiv og lokalt forankra og tilpassa politikk for vanskelegstilte på bustadmarknaden. Målet er at fleire vanskelegstilte skal få, og kunne behalde, ein eigna bustad.» Husbanken og Sogndal kommune inngjekk i februar 2015 Programavtale for Bustadsosialt velferdsprogram Denne slår fast at Bustadsosialt velferdsprogram skal omfatte alt samarbeid mellom Husbanken og kommunen på det bustadsosiale området. Avtalen omfattar forpliktingar for begge partar, med sikte på å nå målet om stabile og varige butilhøve for vanskelegstilte i kommunen. Husbanken skal m.a. prioritere kommunen i arbeidet med Bustadsosialt velferdsprogram ved tildeling av ressursar innanfor Husbanken sine tildelte rammer og føringar. Dette inkluderer å medverke med midlar til programleiing og analyse. medverke til formidling mellom involverte aktørar som deltek i programarbeidet, både lokalt, regionalt og nasjonalt, ved å tilby felles læringsarenaer. Kommunen skal m.a. medverke med naudsynte ressursar til å gjennomføre programarbeidet. Avtalen forpliktar kommunen mellom anna til å gjennomføre ein ekstern føranalyse av bustadsosial status i kommunen. Kommunen skal òg utarbeide ein programplan for Bustadsosialt velferdsprogram (dette dokumentet) som vert samordna med relevant planverk i kommunen, og å utarbeide eller revidere årlege handlingsplanar på grunnlag av programplanen. Kommunen skal innarbeide programarbeidet i kommunen si ordinære drift og organisere det bustadsosiale arbeidet for heilskapleg bruk av dei statlege og kommunale verkemidla. Vidare skal kommunen tilsetje ein programleiar sentralt i organisasjonen. Knytt til det siste punktet har kommunen engasjert Hanne Brekken Oppedal som programleiar for arbeidet for perioden. 1 EDB Sak og Arkiv: sak 12/ og 12/

182 2. Føremålet med programplanen Programplan Sogndal kommune Programplanen skal samanfatte kommunen sine bustadsosiale satsingar i avtaleperioden. Planen er eit kommunalt styringsdokument, og han skal danne grunnlag for føringar og prioriteringar i dei overordna planane våre kommuneplan, budsjett og økonomiplan. Programplanen erstattar eventuelt kommunen sin bustadsosiale handlingsplan i perioden (vi har ikkje ein slik plan i dag), og er å sjå på som ein av temaplanane i kommuneplanen sin samfunnsdel. Programplanen har to deler: Del 1: Programplan Programplanen skildrar hovudmål, delmål og strategiar for heile programperioden. Planen skal justerast etter behov og i tråd med nytt kunnskapstilfang, nye statlege føringar og lokale styringssignal. Del 2: Aktivitetsplan Kommunen skal utarbeide eller revidere aktivitetsplan årleg. Denne skildrar planlagde aktivitetar og prosjekt som høyrer inn under velferdsprogrammet. Aktivitetsplanen er òg grunnlaget for å søkje aktuelle statlege tilskotsordningar. 3. Nasjonal bustadpolitikk Det overordna målet i den nasjonale bustadpolitikken er at alle skal bu godt og trygt 2. Samstundes er bustad eit velferdsgode som først og fremst vert fordelt gjennom kjøp og sal i bustadmarknaden. Ikkje alle innbyggjarar har evne eller ressursar til å komme seg fram i denne marknaden på eiga hand. Sosial bustadpolitikk handlar i stor grad om å støtte dei som ikkje sjølve klarer å skaffe seg ein stad å bu og oppretthalde ein stabil bustadsituasjon. Regjeringa sin nasjonale strategi for bustadsosialt arbeid fastset følgjande mål og prioriteringar for det bustadsosiale arbeidet 3 : Mål Prioriterte innsatsområde 1. Alle skal ha ein god plass å bu hjelp frå mellombels (akutt bustadløyse) til varig bustad hjelp til å skaffe eigna bustad 2. Alle med behov for tenester, skal få hjelp til forhindre utkasting å meistre det å bu gje oppfølging og tenester i heimen 3. Den offentlege innsatsen skal vere heilskapleg og effektiv sikre god styring og målretting av arbeidet stimulere til nytenking og sosial innovasjon planleggje for gode bumiljø For å nå måla skal bustadsosialt arbeid stå på dagsorden i stat, kommune og hjå samarbeidspartane. Måla er overordna, og saman med dei prioriterte innsatsområda gir måla retning for det bustadsosiale arbeidet i åra som kjem. Strategien er langsiktig og skal gjelde til Det skal gjennomførast midtvegs og sluttevaluering av arbeidet. 2 NOU 2011:15 Rom for alle. En sosial boligpolitikk for framtiden 3 Departementene, 2014: Bolig for velferd. Nasjonal strategi for boligsosialt arbeid ( ) 3

183 Programplan Sogndal kommune Strategien skal samle og målrette innsatsen for dei vanskelegstilte på bustadmarknaden. Han skal vere med å tydeleggjere ansvar, oppgåver og forventningar i det bustadsosiale arbeidet. Strategien skal òg sikre meir koordinert bruk av statlege verkemiddel slik at dei i større grad fører til at dei vanskelegstilte på bustadmarknaden får ein varig og stabil busituasjon. Det nasjonale hovudmålet for Bustadsosialt velferdsprogram er at Fleire vanskelegstilte skal bu i stabile og varige butilhøve. For å medverke til dette skal kommunen og Husbanken samarbeide om følgjande delmål: Heilskapleg planlegging og organisering av bustad og tenester i kommunen. Langsiktig, strategisk planlegging og innretting av kommunen si bustadsosiale verksemd. At det bustadsosiale arbeidet inngår som ein del av kommunen sine overordna planar og budsjett. At prosessar der planlegging og gjennomføring av tiltak vert vurderte jamleg og eventuelt vert justerte etter behov. Heilskapleg og samordna bruk av statlege og kommunale verkemiddel. Dokumentert kunnskapsgrunnlag til bruk i planlegging og erfaringsoverføring. Dei viktigaste strategiane for å nå desse hovudmåla er å ha eit godt kunnskapsgrunnlag om det bustadsosiale arbeidsfeltet. å skape ei felles forståing av kva oppgåver som ligg i feltet, og kva utfordringar dei ulike tenestene står oppe i. å sjå utfordringar og løysingar i samanheng. kompetanse - utvikle, samle og dele kunnskap. organisering, koordinering og samordning. Ein særleg innsats retta inn mot barnefamiliar og unge Bustad og nærområde utgjer ei viktig ramme i oppveksten, og regjeringa vil difor forsterke innsatsen retta mot barn og unge som ikkje bur så godt. Dette er viktig for borna her og no, og vil førebyggje reproduksjon av sosial ulikskap. Barn i familiar med låg inntekt bur ofte dårlegare og trongare enn andre, og dei bur sjeldnare i ein bustad som familien eig. Regjeringa har fastsett følgjande nasjonale resultatmål: 1. Utleigebustader for barnefamiliar skal vere av god kvalitet og i eit trygt bumiljø. 2. Mellombelse butilbod skal berre unntaksvis nyttast av barnefamiliar og unge, og slike opphald skal ikkje vare meir enn tre månader. 3. Bustadløyse blant barnefamiliar og unge skal førebyggast og reduserast. I vurdering av måloppnåing legg departementa og Husbanken vekt på kva erfaringar brukarane (her barnefamiliar og unge) har, jf. nasjonalt prosjekt for betre styringsinformasjon sjå nedanfor. Nasjonalt prosjekt for betre styringsinformasjon Strategien Bustad for velferd peiker på eit behov for betre styringsinformasjon. På dette grunnlaget er det starta opp eit nasjonalt prosjekt for å utvikle indikatorar og resultatmål som støttar opp om måla og innsatsområda i strategien. Vidareutvikling av styringsinformasjonen skal først og fremst byggje på 4

184 Programplan Sogndal kommune eksisterande data og informasjonskjelder, og KOSTRA-data vert trekt fram som ei viktig kjelde. Førebuande kartleggingsarbeid har også tydeleggjort behovet for betre informasjon om brukar- og samfunnseffektar av bustadsosialt arbeid. I dette ligg at ein må kunne samanlikne arbeidsmåtar, butilbod og tenestemodellar for meir målretting av den bustadsosiale innsatsen. I dette prosjektet er Sogndal kommune ein av kommunane som medverkar til å utvikle indikatorane. 4. Analyse av bustadsosialt arbeid i Sogndal kommune Husbanken sette som vilkår for programdeltakinga gjennomføring av ei ekstern føranalyse av dei bustadsosiale utfordringane i deltakarkommunane. På grunnlag av dette tinga Sogndal kommune ved oppstarten av programarbeidet ei utgreiing som skulle omfatte kartlegging av status for den bustadsosiale situasjonen og av organiseringa av det bustadsosiale arbeidet i kommunen, økonomisk analyse med utgangspunkt i KOSTRA, og tilrådingar for vidare arbeid. Rambøll gjennomførte analysen for kommunen etter at dei leverte det beste tilbodet. Deira arbeid baserte seg i hovudsak på kvalitativ metode i form av dokumentstudiar, intervju og arbeidsseminar. Dei viktigaste funna og tilrådingane frå analysen følgjer nedanfor 4. For å sikre kunnskapsgrunnlag på feltet bør kommunen utarbeide rutinar for kartlegging av dagens behov og framtidige behov blant brukargruppene. kartleggje kor mange personar som står på venteliste til kommunal bustad, og gjennomsnittleg ventetid på tildeling av kommunal bustad. For å sikre systematisk og langsiktig planlegging bør kommunen kartleggje behovet blant brukarar i kommunal bustad og brukarar som kan tenkjast å ha eit bustadbehov som er i kontakt med andre tenester. kartleggje og skaffe fram oversikt over prognosar for ulike målgrupper med behov for kommunal bustadbistand. Anbefalte grep knytt til bustadframskaffing I større grad samordne planlegging for det bustadsosiale arbeidet og den generelle bustadplanlegginga med kommunen si arealplanlegging. Auka fokus på bruk av den private marknaden til å skaffe fram kommunale bustader. For å styrkje tildelingsprosessen bør kommunen vurdere vidareføring av noverande modell opp mot alternative modellar for bustadtildeling. Anbefalte grep knytt til å skilje forvalting frå oppfølging Skilje forvalting av kontraktmessige forhold og tildeling/direkte oppfølging av brukarar. Knytt til behovet for å tydeleggjere roller og ansvarsområde bør kommunen tydeleggjere dei ulike tenesteområda sine roller og ansvarsområde knytt til bustadutleige og oppfølging av bustad. 4 For meir djuptgåande informasjon om analysen og funna i denne syner vi til analyserapporten, Rambøll 2015: Foranalyse Bustadsosialt arbeid Sogndal kommune, mars

185 Programplan Sogndal kommune utarbeide malar for eller standardiserte utleigekontraktar som spesifiserer og tydeleggjer ansvarsforhold og leigevilkår. For å sikre heilskapleg tilnærming til feltet bør kommunen etablere meir samarbeid på tvers av dei ulike einingane for å sikre felles forståing av kvarandre sine arbeidsoppgåver og for å sjå heilskapen i arbeidet. sikre eit strategisk samarbeid på overordna nivå for å utarbeide felles mål for det bustadsosiale arbeidet. Eit slikt overordna samarbeidsorgan vil også kunne bidra til å sikre langsiktig planlegging på feltet. Anbefalt grep for å sikre betaling av husleige Kommunen bør setje i gang ein prosess knytt til innkrevjing av uteståande betalingar, medrekna å utarbeide rutinar for oppfølging. For å sikre sirkulasjon i den kommunale bustadmassen bør kommunen sikre ei hensiktsmessig ressursfordeling mellom bustadframskaffing/-tildeling og oppfølging i bustad/rettleiing av brukar. etablere rutinar for oppfølging av leigekontraktar, inkludert retningslinjer for når kontraktar skal fornyast og når kommunen skal rettleie brukaren til å komme vidare i eiga bustadkarriere. Det er sentralt å avklare dei ulike tenestene sine ansvarsområde knytt til prosessen. vurdere om noverande modell for tildeling av økonomiske verkemiddel skal vidareførast. i endå større grad gjennomføre kartleggingssamtale med brukar ved tildeling av bustad, samt utarbeide samarbeidsplan med mål om å komme vidare i eiga bustadkarriere. utarbeide rutinar for utflytting frå og innflytting i kommunale bustader. gjennomføre systematisk kartlegging av alle som bur i kommunale bustader for å avdekkje potensial for andre bualternativ blant brukarane. vurdere å opprette eit «Frå leige til eige»- prosjekt for å få brukarar over i eigen eigd bustad. 5. Mål for kommunen sitt bustadsosiale arbeid I Kommuneplanen , Mål og strategiar ligg kommunen sin visjon og verdiar for framtida. Visjonen er Fleire innbyggjarar og auka trivsel i Sogndal. Planen syner hovudmål, delmål og strategiar for fem ulike område. Eitt av områda er Gode bu- og oppvekstvilkår. Hovudmålsetjinga for dette området er at I Sogndal skal det vere godt å bu, leve og vekse opp med tilrettelagde bu-, arbeids- og aktivitetstilbod for alle innbyggjarar. Dette skal vi oppnå m.a. gjennom å arbeide for at alle bustadområde skal ha tilgjenge til uteareal for sosiale og fysiske aktivitetar, særleg viktig er barn sine leikeområde og grøntareal. å sikre universell utforming i nye buområde. å ha fokus på støy og trafikktrygging i bustadområde. mangfaldige bumiljø med omsyn til etnisk bakgrunn, sosial- og aldersspreing. 6

186 Programplan Sogndal kommune varierte butilbod til grupper med særskilde behov. Dette er samanfallande med den nasjonale målsetjinga for det bustadsosiale arbeidet om at alle skal bu godt og trygt. Med bakgrunn i kommuneplanen har kommunen peika på to hovudoppgåver i bustadpolitikken: Vi skal legge til rette for ei utvikling som gjer at kommunen er god å bu i for alle; og vi skal ivareta bustadbehova til dei som er vanskelegstilte på bustadmarknaden. Kommunal planstrategi for Sogndal kommune, handsama i kommunestyret i juni 2012, omtaler bustadmarknaden som eit sentralt utviklingstrekk og utfordring i kommunen: Folkevekst og auke i tal studentar har gitt meir press på bustadmarknaden. Gjennom revisjonen må vi sjå på bustadstrukturen i kommunen. Vi ønskjer å vidareføre arbeidet med fortetting, men samstundes ta omsyn til kultur, identitet, byggjestil, folkehelse, grøntkorridorar, grøntareal, gode bu- og oppvekstmiljø, klimatilpassing og tryggleik. I økonomiplan er bustadsosialt arbeid og deltaking i velferdsprogrammet definert som eit av kommunen sine ti høgast prioriterte utviklingsområde. I økonomiplanen heiter det at: Vi skal bruke nødvendige verkemiddel som føringar på reguleringsplanar og tilgang på utbyggingsareal, for å få nok bustader i alle deler av kommunen. Vi skal delta i Husbanken sitt bustadsosiale program og i løpet av 2014 politisk handsame prosjektplan med mål og tiltak for programmet. Økonomiplan følgjer opp prioriteringa av velferdsprogrammet gjennom følgjande politiske resultatmål for programarbeidet: Fokusområde Resultatmål Utvikling Vi har gjennomført alle tiltaka i bustadsosialt velferdsprogram. Brukarar Vi skal ikkje ha bustadlause i kommunen. Gjennomsnittleg butid i kommunale bustader for flyktningar skal ikkje vere lenger enn 3 år. Minst 5 leigetakarar i kommunale bustader skal gå frå leige til eige. Mellombelse butilbod skal berre unntaksvis verta nytta av barnefamiliar og unge, og slike opphald skal ikkje vare meir enn tre månader. Sogndal kommune skal i programperioden arbeide for å nå målet om å sikre at fleire vanskelegstilte på bustadmarknaden i Sogndal har ein stabil og varig busituasjon. For å oppnå dette skal kommunen arbeide konkret med følgjande tre delmål: Vi skal ha nok og tenlege kommunale bustader til vanskelegstilte. Vi skal samordne tenester til dei vanskelegstilte på bustadmarknaden. Vi skal sikre ei god og effektiv organisering av det bustadsosiale arbeidet i kommunen. 7

187 Programplan Sogndal kommune Knytt til dette har Sogndal kommune forventningar til at deltaking i programmet vil gje ein meir samordna bruk av dei bustadsosiale verkemidla i kommunen. betre samordning av det bustadsosiale arbeidet internt i kommunen og med instansar utanfor kommunen. læring frå andre kommunar som deltek i programmet. tilgang til Husbanken sin kompetanse og støtte i programmet. 6. Aktivitetsplan Som nemnt tidlegare skal kommunen utarbeide ein aktivitetsplan. Aktivitetsplanen er utarbeidd og gjennomgått av programgruppa og styringsgruppa. Aktivitetar og tiltak er grupperte i seks innsatsområde: 1. Plan og forankring 2. Koordinering og samordning 3. Tilgjengeleg godt kunnskapsgrunnlag 4. Organisering av det bustadsosiale arbeidet 5. Drift og forvalting av kommunale bustader 6. Særleg om samordna tenester til vanskelegstilte på bustadmarknaden Følgjande resultatmål er sette for dei ulike innsatsområda: 1. Plan og forankring Det bustadsosiale arbeidet er forankra i både samfunns- og arealdelen i kommuneplanen. Programplanen og dei årlege tiltaksplanane viser att i økonomiplan med handlingsprogram, og i verksemdsplanar. Programplanen vert følgd opp i dei tenesteeiningane i kommunen som tiltaksplanane påverkar. Det bustadsosiale arbeidet inngår i det årlege styringshjulet på linje med sektorvise tenesteområde. Det bustadsosiale arbeidet er forankra politisk og administrativt, og på strategisk og operativt nivå i kommuneorganisasjonen. I slutten av programmet skal det utarbeidast ein eigen bustadpolitisk plan for kommunen. 2. Koordinering og samordning Planlegging for bustadsosialt arbeid og generell bustadplanlegging er godt samordna med kommunen si arealplanlegging. Kartlegging av definerte bustadområde ligg til grunn for nye og/eller reviderte arealplanar. Den strategiske leiinga i kommunen (rådmannsgruppa) er kopla på det bustadsosiale arbeidet og involvert i relevante prosessar knytt til arbeidet. 3. Tilgjengeleg godt kunnskapsgrunnlag Sikre at registrerings-/kartleggingsverktøy blir brukt godt nok og målretta i det bustadsosiale arbeidet. Verktøyet/-a vi nyttar skal gje: Systematisk informasjon om korleis dei vanskelegstilte fordeler seg på ulike målgrupper. 8

188 Programplan Sogndal kommune Informasjon om tilgjengelege bustader for ulike brukargrupper. Prognosar for framtidig bustadbehov og oversikt over ventelister til kommunal bustad. Oversikt over butid i ulike typar kommunale bustader. Dette for at vi skal nå mål som: Auka sirkulasjon i kommunale bustader. Ingen skal bu i mellombels bustad i meir enn tre månader. 4. Organisering av det bustadsosiale arbeidet Kommunen sitt bustadsosiale arbeid er ei samla og heilskapleg satsing. Tydelege ansvarsområde og ansvarsfordeling mellom tenester og stillingar sikrar fråvær av rollekonfliktar. Tenleg fordeling av ressursbruk mellom forvaltings- og oppfølgingsprosessar i det bustadsosiale arbeidet. Kommunen sitt bustadtilbod er organisert på ein måte som er tenleg for alle innbyggjarane. Bustadtildeling skjer etter vedtekne tildelingskriterier og retningslinjer. 5. Drift og forvalting av kommunale bustader God oversikt over den kommunale bustadmassen og bruken av denne som status til ei kvar tid og som planleggingsgrunnlag. Kommunen har til ei kvar tid eit differensiert utval av kommunale bustader, som er tenlege i høve til søkjarane sine behov når det gjeld lokalisering, bumiljø og oppfølgingstenester. Kommunen har ei ordning med fortløpande vedlikehald slik at bustader ikkje vert ståande tomme. Den kommunale bustadmassen held god standard. Bebuarane i kommunale bustader er nøgde med bustadtilbodet. Innbyggjarar og brukarar/bebuarar skal oppleve kommunen som ein god utleigar. 6. Særleg om samordna tenester til vanskelegstilte på bustadmarknaden God differensiering mellom einskildbrukarar og brukargrupper. Auka kunnskap om økonomiske verkemiddel, og styrka samarbeid og tverrfaglegheit kring bruken av desse. Målretta bruk av (økonomiske) verkemiddel mot dei ulike brukargruppene og den einskilde brukaren. Kommunen bidreg til at fleire vanskelegstilte får stabile og varige butilhøve ved å nytte Husbanken sine verkemiddel på ein god og fagleg grunngiven måte. 7. Programorganisering 7.1 Programorganisasjon Programleiing Programeigar av Bustadsosialt velferdsprogram er formannskapet i Sogndal kommune. Rådmann Jostein Aanestad er programansvarleg, og Hanne Brekken Oppedal er programleiar. 9

189 Programplan Sogndal kommune Andre roller Programorganisasjonen er samansett av programgruppe, styringsgruppe (rådmannsgruppa) og referansegruppe. Rådmannen har òg peika ut tverrfagleg bustadgruppe og bustadforvaltingsgruppe. Den tverrfaglege bustadgruppa skal sikre samordning av faglege vurderingar knytt til tildeling av kommunal bustad og tenester, og av økonomiske verkemiddel. Bustadforvaltingsgruppa skal sjå til at forvaltinga av den kommunale bustadmassen og kontraktmessige høve fungerer optimalt. Medlemmer av dei ulike gruppene i programorganisasjonen kjem fram av organisasjonskartet i kapittel 7.3, side 11. Bustadrådgjevingsgruppa Bustadrådgjevingsgruppa er eit sentralt rådgjevande organ i spørsmål som omhandlar ombygging, tilbygging eller nybygging av bustader for personar med nedsett funksjon. Gruppa gir rettleiing knytt til utforming av bustad, og tekniske eller økonomiske løysingar, t.d. tilskot eller lån frå Husbanken. 10

190 Programplan Sogndal kommune 7.2 Organisasjonskart Programeigar Sogndal kommune v/formannskapet Programansvarleg Jostein Aanestad (rådmann) Styringsgruppe Jostein Aanestad (rådmann) leiar Aud Kari Isane kommunalsjef oppvekst Jon Tvilde kommunalsjef helse, omsorg og velferd Marit Hagevik kommunalsjef stabs- og støttefunksjonar Hanne Brekken Oppedal - programleiar Programleiar Hanne Brekken Oppedal Programgruppe Jon Tvilde (leiar) kommunalsjef helse, omsorg og velferd Astri Riiber helse og sosial Hilde Yndestad Halland NAV Sogndal Emil Davidsen Flyktningtenesta Jarle Helge Skaar pleie og omsorg Elmer Sjøvoll HB låne-/tilskotsordningar Helga Bakken rådgjevar helse og omsorg Kristian L. Karlsen kommunalteknikk Markus M. Werner/ Torun E. Torheim plan og næring Gunnlaug Fimreite Tenestetorg Wenke Molland SØP (fakturering) Zwanette Koers SØP (KOSTRA/rapportering) Hanne Brekken Oppedal programleiar Tverrfagleg bustadgruppe Flyktningtenesta Emil Davidsen NAV Sogndal Hilde Y. Halland Helse- og sosialtenesta Astri Riiber Pleie- og omsorgstenesta Jarle Skaar Tenestetorg Gunnlaug Fimreite Økonomiske verkem. Elmer Sjøvoll Bustadforvaltingsgruppe Tenestetorg Gunnlaug Fimreite Kommunalteknikk Kristian L. Karlsen SØP Wenke Molland Bustadsosial vaktmeister Referansegruppe Leikanger kommune Anne Brit Lauvsnes Luster kommune Britt Veum Hauge Kriminalomsorga region vest Willy Giil Indre Sogn Psykiatrisenter (ISP) Øyvin Myrmel Fylkesmannen Elisabeth Lund-Iversen Rådet for funksjonshemma, Sogndal k. - Sigmund Lomelde Sogndal vgs v/sosialarbeidar Charlotte Alme Bringe SISOF v/helsetenesta Monica Solheimsnes 11

191 Programplan Sogndal kommune 8. Andre forhold 8.1 Risiko og kritiske suksessfaktorar Med risiko meiner vi både hendingar som kan vanskeleggjere gjennomføring av programmet, og uønskte verknader programmet kan ha på organisasjonen ved at det vert gjennomført. Risiko er vurdert opp mot forankring, manglande eigarskap til programmet i stab- og støtteeiningane, økonomi/bortfall av statleg tilskot, programleiar går ut og manglande samarbeid med eksterne samarbeidspartar. Særlege kritiske suksessfaktorar i Sogndal kommune sitt bustadsosiale programarbeid 1. Organisatoriske forhold: forankring og eigarskap Risiko knytt særleg til manglande forankring i stab- og støtteeiningane. 2. Ressurstilgang: økonomisk og personell Risiko knytt til gjennomføring, motivasjon og oppfølging/implementering. 8.2 Kompetanseheving og kunnskapsutvikling Bustadsosialt arbeid skjer i mange einingar i kommunen. Dei tilsette har ulike tilnærmingar og ulik kunnskap om bustadsosialt arbeid, og har i kvardagen fokus på «sin» del av dette samansette arbeidsområdet. Bustadsosialt arbeid er ikkje eit eige fagområde, men meir eit fagleg perspektiv der fleire fagområde saman skapar ein heilskap. Kor godt kommunen vil lukkast med planlegging og strategiar innanfor dette fagområdet er i stor grad avhengig av kva fagkunnskap og kompetanse som vert lagt inn i dette arbeidet. Sogndal kommune vil søkje å utvide kunnskapsgrunnlaget for det bustadsosiale arbeidet ved aktivt å tilføre ny kunnskap og dele erfaringar og kunnskap internt i organisasjonen. Gjennom kompetansehevingstiltaka ønskjer kommunen i programperioden å Auke kommunen sin samla kunnskap om bustadsosialt arbeid. Auke dei tilsette si forståing for kor viktig tverrfagleg samhandling er for måloppnåing i kommunen sitt bustadsosiale arbeid. Gi eit godt kunnskapsgrunnlag for vedtak og utforming av kommunen sin bustadpolitikk. Det å hente inn kunnskap frå andre kommunar er ein viktig kunnskapsstrategi. Sogndal kommune vil aktivt samarbeide med andre programkommunar i Husbanken Region vest, og medverke til at kunnskap og erfaring vert delt mellom kommunane. Vi vil òg delta på Husbanken sine læringsarenaer for programkommunane, og på andre arenaer som er relevante for satsingsområda og måloppnåing i programmet. Kommunen vil òg arbeide aktivt for å gje opplæring i fagsystemet for sosialtenesta, Socio. Dette er eit viktig verktøy for NAV, flyktningtenesta og sosialtenesta. Systemet inkluderer m.a. komplett historikk og omfattande rapporteringsmulegheiter. Det finst òg eigne kontrollrutinar for produksjon av KOSTRA-statistikk. Ein føresetnad for å få dette til er at det vert løyvd midlar til opplæring og materiell/utstyr. 12

192 Handlingsplan Bustadsosialt velferdsprogram

193 Handlingsplan Sogndal kommune 1. Plan og forankring Forventa effektar/resultat: Det bustadsosiale arbeidet er forankra i både samfunns- og arealdelen i kommuneplanen. Programplanen og årlege tiltaksplanar viser att i økonomiplan med handlingsprogram, og i verksemdsplanar. Programplanen vert følgd opp i dei tenesteeiningane i kommunen som tiltaksplanane påverkar. Det bustadsosiale arbeidet inngår i det årlege styringshjulet på linje med sektorvise tenesteområde. Forankring av arbeidet politisk og administrativt, og på strategisk og operativt nivå i organisasjonen. I slutten av programmet skal det utarbeidast ein eigen bustadpolitisk plan. Til rapportering Aktivitet/tiltak Finansiering Startdato Sluttdato Samarbeidspartar Status Kommentar 1A 1B 1C 1D 1E Forankring av Nasjonal strategi for bustadsosialt arbeid Utarbeide programplan for Bustadsosialt velferdsprogram (Inkl. føranalyse 2014/2015 og handlingsplan ). Det bustadsosiale arbeidet viser att i kommuneplan samfunnsdel, revidert versjon (2016-). Forankre det bustadsosiale arbeidet i budsjett og økonomiplan Innarbeide sentrale politiske resultatmål spesifikt for bustadsosialt arbeid i kommunal verksemdplan 3. SK 1 Husbanken August 2015 Heile prog.- perioden Tenesteeiningar 2, Rådm. stab/støtte Husbanken August Form.skap Rambøll, Husbanken, / Tenesteeiningar, Komm.styre Rådm. stab/støtte, 10/ Form.skap/komm.st SK Vinter/vår Haust 2016 Rådmannen sin 2016 stabs-/støttefunksjon, Plan og næring SK August 2015 Des Rådmannen sin stabsog støttefunksjon Haust 2015 Aug./sept. Rådmannen sin SK 2016 stabs-/støttefunksjon, Tenesteeiningar 1 SK = Sogndal kommune 2 Teneste- og støtteeiningar som har oppgåver innanfor det bustadsosiale arbeidet: Pleie og omsorg, Helse og sosial inkl. NAV og Flyktningtenesta, Kommunalteknikk, Plan og næring, Tenestetorget, Økonomitenesta. Andre involverte grupper/organ: Tverrfagleg bustadrådgjevingsgruppe, Tverrfagleg samarbeidsgruppe (TSG). 1

194 Handlingsplan Sogndal kommune 2. Koordinering og samordning Forventa effektar/resultat: Planlegging for bustadsosialt arbeid og generell bustadplanlegging er godt samordna med kommunen si arealplanlegging. Kartlegging av definerte bustadområde ligg til grunn for nye og/eller reviderte arealplanar. Den strategiske leiinga i kommunen (rådmannsgruppa) er kopla på det bustadsosiale arbeidet og involvert i relevante prosessar knytt til arbeidet. 2 Til rapportering Aktivitet/tiltak Finansiering Startdato Sluttdato Samarbeidspartar Status Kommentar 2A 2B 2C 2D Innan juni kvart år ha gjennomgang med rådmannsgruppa om bustadsosialt arbeid, for å sikre at dette vert ein del av dialogmøte og relevante planleggings- og budsjettprosessar. Arbeidet skal òg inkludere utarbeiding av årsmelding for bustadfeltet. Utarbeide rutinar og gje ansvar til tverrfagleg bustadgruppe for å vurdere mulegheitene for å skaffe fram bustad i den private marknaden. Vurdere bruk av utbyggingsavtaler i spørsmål om framskaffing av kommunale bustader. Følgje opp samarbeidsavtalar med eksterne samarbeidspartar (referansegruppa m. fl.) gjennom felles møte minst éin gong i året. SK ÅRLEG Følgjer kommunen sitt årshjul ÅRLEG Følgjer kommunen sitt årshjul Rådmannen sin stabs-/støttefunksjon, Tenesteeiningar, Tverrfagleg bustadgruppe SK Januar 2016 April 2016 Rådmannen sin stab, Tverrfagleg bustadgruppe, Tenesteeiningar SK SK Husbanken September 2015 Januar 2016 Heile programperioden Heile programperioden Rådm. sin stab, Plan og næring, Bustadrådgivingsgruppe, Bustadforvaltingsgr. Rådmannen sin stab, Programgruppe, Tenesteeiningar 3 Nasjonal strategi for bustadsosialt arbeid ( ): Ingen skal bu i mellombelse butilbod i meir enn tre månader; Ingen barnefamiliar eller unge skal tilbringe tid i mellombels bustad.

195 Handlingsplan Sogndal kommune 3. Tilgjengeleg godt kunnskapsgrunnlag Forventa effektar/resultat: Sikre at registrerings-/kartleggingsverktøy blir brukt godt nok og målretta i det bustadsosiale arbeidet. Til rapportering Verktøyet/-a vi nyttar skal gje: Systematisk informasjon om korleis dei vanskelegstilte fordeler seg på ulike målgrupper. Informasjon om tilgjengelege bustader for ulike brukargrupper. Prognosar for framtidig bustadbehov og oversikt over ventelister til kommunal bustad. Oversikt over butid i ulike typar kommunale bustader. Dette for at me skal nå mål som: Auka sirkulasjon i kommunale bustader. Ingen skal bu i mellombels bustad i meir enn tre månader. Aktivitet/tiltak Finansiering Startdato Sluttdato Samarbeidspartar Status Kommentar 3A Etablere system som gir oversyn over bruken av kommunal bustadmasse 4. SK Sept./okt Januar 2016 Rådmannen sin stab, Tenesteeiningar 3B 3C Kartleggje bustadbehovet blant dei ulike brukargruppene 5, og lage rutinar slik at dette oversynet vert oppdatert. Ta i bruk velferdsteknologi i kommunale bustader med sikte på å redusere behovet for omsorgsbustader og institusjonsplassar. SK SK Husbanken? Desember 2015 September 2016 Juni 2016 Heile programperioden Rådmannen sin stabs-/støttefunksjon, Tenestetorg, Tenesteeiningar, Tverrf. bustadgruppe Rådm. stab, Tverrf. Bustadgr., Tenesteeiningar, Bustadrådg. gruppe, Bustadforv.gr. 4 Systemet skal kunne gi svar på spørsmål som m.a. kva for bustader har vi; kven bur i bustaden; kva slags kontrakt gjeld; butid i kontrakt og i praksis? 5 Vi ønskjer meir kunnskap om m.a. type bustad og tal bustader som trengst, og om ventetid i aktuelle bustader/bustadtypar. 3

196 Handlingsplan Sogndal kommune 3D 3E 3F 3G Utvikle kartleggingsverktøy for busetting og bustadplanlegging, m.a. systematisk og utvida bruk av Socio. Dette for å kartleggje og skaffe fram relevant data (særleg knytt til flyktningar), og for å auke kvaliteten på lokal rapportpraksis 6. Kartleggje/skaffe fram tal knytt til bruk og omfang av naudbustad. Etablere internkontrollsystem for tildeling av mellombels bustad, jf. Sosialtenestelova 27. Etablere ein intern organisasjon med ansvar for å analysere og kvalitetssikre data som ligg under f265, f283 og skjema 13 (KOSTRA), og gjere dette arbeidet i samband med (a) og (b) 2016-rapporteringa. Arbeidet skal gi eit godt no-bilete av den bustadsosiale situasjonen, og sikre riktig og god forståing av informasjonen datakjeldene gir oss. SK Husbanken SK SK SK Januar 2016 November 2015 Februar 2016 (a) Nov (b) Sept Heile programperioden Februar 2016 Februar 2017 (a) Mars 2016 (b) Mars 2017 Rådmannen sin stabs-/støttefunksjon, Flyktningtenesta, NAV, Tverrfagleg bustadgruppe NAV v/tenesteleiar, (Økonomitenesta) Rådmannen, Rådmannen sin stab v/ansvarleg for ITavdelinga, leiarar for helse og sosial, pleie og omsorg og NAV kommune Rådmannen sin stabsog støttefunksjon v/ økonomitenesta, Tenesteeiningane, (Tverrfagleg bustadgruppe) 6 Kartleggingsverktøyet vi nyttar skal sikre kvalitet, tryggleik og tverrfaglegheit i tenestene, effektivisere rutinane, og leggje eit godt grunnlag for styring og rapportering, jamfør også kapittel 8.2 i programplanen: Kompetanseheving og kunnskapsutvikling. 4

197 Handlingsplan Sogndal kommune 4. Organisering av det bustadsosiale arbeidet Forventa effektar/resultat: Kommunen sitt bustadsosiale arbeid er ei samla og heilskapleg satsing. Tydelege ansvarsområde og ansvarsfordeling mellom tenester og stillingar sikrar fråvær av rollekonfliktar. Tenleg fordeling av ressursbruk mellom forvaltings- og oppfølgingsprosessar i det bustadsosiale arbeidet. Kommunen sitt bustadtilbod er organisert på ein måte som er tenleg for alle innbyggjarane. Bustadtildeling skjer etter vedtekne tildelingskriterier og retningslinjer. 5 Til rapportering Aktivitet/tiltak Finansiering Startdato Sluttdato Samarbeidspartar Status Kommentar 4A 4B 4C 4D 4E Etablere tverrfagleg bustadgruppe med ansvar m.a. for å vurdere modellar for bustadtildeling. Utarbeide rutinar og prosedyrar for tildeling og oppfølging av kontrakt for dei som bur i kommunal bustad. Definere og tydeleggjere kva roller og ansvarsområde ulike tenesteområde/ stillingar har knytt til utleige og oppfølging i bustad 7. Vurdere noverande modell for tildeling av økonomiske verkemiddel opp mot alternative modellar 8. Etablere eit overordna strategisk samarb. med ansvar m.a. for å setje felles mål for arbeidet og å samordne prosessar knytt til framskaffing av kommunal bustad. SK Januar 2016 April 2016 Rådmannen sin stab SK Januar 2016 Januar 2017 Tverrf. bustadgruppe, Tenesteeiningar, Rådmannen sin stab SK SK SK Oktober 2015 Februar 2016 Februar 2016 April 2016 November 2016 Rådmannen sin stab Programleiing (Tverrf. bustadgruppe Tenesteeiningar) Tverrf. bustadgruppe, Rådmannen sin stab, Bustadrådgivingsgr. Februar 2017 Rådmannen, Rådm. - stab, Tenesteeiningar, Tverrf. bustadgruppe, (Bustadrådgivingsgr.) 7 Tiltaket inkluderer aktivitetar som t.d.: vurdere å skilje forvalting knytt til kontraktmessige tilhøve frå oppfølging i bustad; Vurdere å plassere bustadframskaffing for alle brukar-grupper til eit felles organ. 8 I dette ligg m.a. at kommunen (vurderer å) inkluderer fleire aktørar i prosessar for tildeling av økonomiske verkemiddel.

198 Handlingsplan Sogndal kommune 5. Drift og forvalting av kommunale bustader Forventa effektar/resultat: God oversikt over den kommunale bustadmassen og bruken av denne som status til ei kvar tid og som planleggingsgrunnlag. Kommunen har til ei kvar tid eit differensiert utval av kommunale bustader, som er tenlege i høve til søkjarane sine behov når det gjeld lokalisering, bumiljø og oppfølgingstenester. Kommunen har ei ordning med fortløpande vedlikehald slik at bustader ikkje vert ståande tomme. Den kommunale bustadmassen held god standard. Bebuarane i kommunale bustader er nøgde med bustadtilbodet. Innbyggjarane og brukarane/bebuarane opplever kommunen som ein heilskapleg, god utleigeaktør. Til rapportering Aktivitet/tiltak Finansiering Startdato Sluttdato Samarbeidspartar Status Kommentar 5A Etablere bustadforvaltingsgruppe. SK Januar 2016 April 2016 Rådmannen sin stab Utarbeide ny mal for utleigekontrakt SK Januar 2016 November Rådm.-stab, Programleiing,Tenesteeiningar 5B for kommunale bustader C 5D 5E Utvikle gode rutinar for synfaring og vurdering av vedlikehalds- og/eller oppussingsbehov ved utflytting frå og innflytting i kommunale bustader. Etablere rutinar for varsling knytt til leigekontraktar som er i ferd med å gå ut. Utarbeide prosess for innkrevjing, inkludert rutinar for oppfølging av uteståande betalingar frå leigetakarar i kommunale bustader. SK Februar Juni 2017 SK April 2016 September 2017 SK Januar 2016 Oktober 2016 Bustadforvaltingsgr. Kommunalteknikk, Bustadforvaltingsgruppe Bustadforvaltingsgruppe, Tverrfagleg bustadgruppe Økonomiteneste, Bustadforvaltingsgruppe

199 Handlingsplan Sogndal kommune 6. Særleg om samordna tenester til vanskelegstilte på bustadmarknaden Forventa effektar/resultat: God differensiering mellom einskildbrukarar og brukargrupper. Auka kunnskap om økonomiske verkemiddel, og styrka samarbeid og tverrfaglegheit kring bruken av desse. Målretta bruk av (økonomiske) verkemiddel mot dei ulike brukargruppene og den einskilde brukaren. Kommunen bidreg til at fleire vanskelegstilte får stabile og varige butilhøve ved å nytte Husbanken sine verkemiddel på ein samordna, god og fagleg grunngiven måte. Til rapportering Aktivitet/tiltak Finansiering Startdato Sluttdato Samarbeidspartar Status Kommentar 6A 6B 6C 6D Utarbeide rutinar for oppfølging av leigekontraktar, inkl. retningslinjer for ev. rettleiing og motivasjon av brukarar med sikte på å få dei vidare i eiga bustadkarriere. Utarbeide rutinar for, og gjennomføre, kartleggingssamtale ved tildeling av bustad, som grunnlag for ein samarbeidsplan mellom kommunen og den einskilde brukar 9. Utvikle verkemiddel og rutinar som sikrar overgang frå leige av kommunal bustad til leige/eige i ordinær bustadmarknad for aktuelle brukarar. Vurdere å opprette eit «Frå leige til eige»-prosjekt for å få brukarar over i eigen eigd bustad. SK Mai 2016 Heile programperioden SK Husbanken SK Husbanken Desember 2015 Desember 2015 Heile programperioden Heile programperioden SK Mars 2016 Heile programperioden Bustadforvaltingsgruppe Tverrfagleg bustadgruppe Tenesteeiningar Tenesteeiningar, Tverrfagleg bustadgruppe, Rådmannen sin stab Tverrfagleg bustadgruppe, Tenesteeiningar, Rådmannen sin stab Tverrfagleg bustadgruppe, Rådm. stab, Tenesteeiningar, 9 I oppfølginga av slike samtalar skal vi, til eit bestemt tidspunkt i tråd med kontrakttype og oppfølgingsbehov (definert i leigekontrakten), kartleggje eksisterande leigetakarar for å vurdere om leige til eige er eit alternativ. Tilsvarande kartlegging skal gjennomførast for nye personar som søkjer om bustad. 7

200 Handlingsplan Sogndal kommune 6E 6F 6G 6H 6I Samordne kommunale og statlege verkemiddel retta mot vanskelegstilte på bustadmarknaden 10. Vi skal delta på Husbanken sine læringsarenaer. Utarbeide lokalt tilpassa retningslinjer for tildeling av startlån og andre økonomiske verkemiddel som Husbanken tilbyr. Regulering av husleige på alle kommunale bustader er tilpassa Husbanken si bustønadsordning. Vurdere korleis bustad som verkemiddel kan styrkje det førebyggjande helsearbeidet. SK SK Husbanken SK Husbanken SK SK Februar 2016 Heile programperioden Februar 2016 September 2016 September 2016 Heile programperioden Heile programperioden Januar 2017 Heile programperioden Heile programperioden Tverrfagleg bustadgruppe, Bustadrådgivingsgruppe Tenesteeiningar, Tverrfagleg bustadgruppe, Rådmannen sin stabsog støttefunksjon Tenesteeiningar, Tverrfagleg bustadgruppe, Rådmannen stab-/støttefunksjon, Programleiar Rådmannen sin stabsog støttefunksjon, Tverrfagleg bustadgruppe, Tenesteeiningar Rådmannen sin stab, Tverrfagleg bustadgruppe 10 Særleg skal vi vurdere bruken og samansetjinga av ansvarsgrupper, men det er også sentralt å sjå innsatsen på dette området opp mot, og i samanheng med, bruken av økonomiske verkemiddel. 8

201 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 67/15 Arkivsak: 12/3635 Tittel: Saksprotokoll: Boligsosialt velferdsprogram - oppfølging etter søkerkonferanse Handsaming: Vedtak: Kommunestyret vedtek programplan for bustadsosialt velferdsprogram med tilhøyrande handlingsplan for perioden

202 Saksframlegg Sakshandsamar: Maj Britt Solberg Arkiv: 033 Arkivsaksnr.: 15/ Rådet for funksjonshemma 2016 * Tilråding: Rådet for funksjonshemma i Sogndal kommune skal ha 4 medlemar frå ulike organisasjonar. I tillegg skal det veljast kommunal representant med personleg vararepresentant. Desse vert valde: Medlemmer: 1. Knut Ole Myren - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (hørselshemma) 2. Else Jorunn Solberg - LHL (Landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 3. Egil Harald Mo - Mental helse 4. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikerforening 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Leiar: Knut Ole Myren Varamedlemer rekkefølgje: 6. Nils Bjarne Drægni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster 7. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma) Einar Vatlestad - varamedlem for kommunal representant Vedlegg: 1. Nei til samanslåing av kommunale råd, Funksjonshemmede Fellesorganisasjon (arkivsak 15/3544) Saksutgreiing: Ved siste val er rådet samansett slik: Medlemmer: 1. Inger Bøhleng - LUPE (landsforbundet for psykisk utviklingshemma) 2. Brit Jorun Ølnes - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (Hørselshemma) 3. Sigmund Lomelde - LHL (landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 4. Egil Harald Mo - frå organisasjonen Mental helse 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Varamedlemmer i rekkefølge: 1. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikarforening. 2. Nils Bjarne Drærni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster 3. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma)

203 4. Helge Torstad - vara for kommunal representant. Leiar: Inger Bøhleng Nestleiar: Vibeke Johnsen Sekretariatet for Rådet for funksjonshemma ligg til Frivilligsentralen. HLF Leikanger, Luster og Sogndal har kome med framlegg om Knut Ole myren. LHL har kome med framlegg om Else Jorunn Solberg Egil Harald Mo tek gjenval for Mental helse Edel Olstad tek gjenval for Sogndal og leikanger revmatikerforening Vibeke Johnsen tek gjenval som kommunal representant. Nils Bjarne Drægni tek gjenval for Diabetesforbundet Leikanger, Luster og Sogndal Guri England tek gjenval for Indre Sogn lokallag for NFU. Ho ynskjer å vere varameldem. Denne saka skal handsamast i formannskap og kommunestyre same dag. Endeleg tilråding frå formannskapet vert lagt fram i kommunestyremøte. Sogndal, Jarle Aarvoll -ordførar-

204 Nei il sammenslåing av kommunale råd Funksjonshemmedes Fellesorganisasjon (FFO) motar meldinger fra våre organisasjoner og lokale ledd om at mange kommuner nå diskuterer sammenslåing av ulike kommunale råd. Dete går i helt feil retning, og dete vil svekke medvirkningen lokalt fra funksjonshemmede og kronisk syke. Når denne spørsmålsillingen nå dukker opp fra mange hold er det fordi kommunene er inne i arbeidet rundt oppnevning av råd for neste 4-årsperiode. Dete handler om ressurser, og FFO er svært bekymret for at funksjonshemmede og kronisk syke blir tapere. Kommunale råd for mennesker med nedsat funksjonsevne ble lovfestet fra 2007, og det er nå klart for tredje oppnevningsperiode. Loven åpner for felles råd med eldre, og FFO har helt fra starten sterkt advart mot å bruke denne muligheten. I forarbeidet il loven var det utrykt stor skepsis il felles råd. I Storingets behandling utrykte et komitelertall at felles råd for funksjonshemmede og eldre ikke er en ønskelig løsning, og må bare nytes i rene unntaksilfeller. I en kartlegging gjort av NIBR «Råd, regler og representasjon» (NIBR- notat 2014:101, januar 2014) slås det fast at i felles råd er eldre bedre representert enn mennesker med nedsat funksjonsevne og at «fellesrådene også er mest akive på saksfelt som er relevant for eldre. Dete kan tyde på at fellesråd representerer de eldres interesser bedre enn de representerer interessene il mennesker med funksjonsnedsetelser» Med kunnskapen vi besiter og erfaringene som meldes inn il oss er vi nå svært urolig for den utviklingen vi ser rundt i kommune-norge. FFO har tolket at unntaksilfeller først og fremst er knytet il små kommuner. Vi ser nå at sammenslåingsdiskusjonen også går i større kommuner og il og med for fylkeskommunale råd. FFO vil advare på det sterkeste mot denne endringen og vil arbeide akivt på alle nivåer mot sammenslåing av kommunale råd. Knut Magne Ellingsen Leder i FFO

205 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 68/15 Arkivsak: 15/3660 Tittel: Saksprotokoll: Rådet for funksjonshemma 2016 Handsaming: Vedtak: Rådet for personar med nedsett funksjonsevne i Sogndal kommune skal ha 4 medlemar frå ulike organisasjonar. I tillegg skal det veljast kommunal representant med personleg vararepresentant. Desse vert valde: Medlemmer: 1. Knut Ole Myren - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (hørselshemma) 2. Else Jorunn Solberg - LHL (Landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 3. Egil Harald Mo - Mental helse 4. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikerforening 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Leiar: Knut Ole Myren Varamedlemer rekkefølgje: 1. Nils Bjarne Drægni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster 2. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma) Einar Vatlestad - varamedlem for kommunal representant

206 Saksprotokoll Utvalg: Formannskapet Møtedato: Sak: 94/15 Arkivsak: 15/3660 Tittel: Saksprotokoll: Rådet for funksjonshemma 2016 Handsaming: Vedtak: Rådet for personar med nedsett funksjonsevne i Sogndal kommune skal ha 4 medlemar frå ulike organisasjonar. I tillegg skal det veljast kommunal representant med personleg vararepresentant. Desse vert valde: Medlemmer: 1. Knut Ole Myren - HLF Luster, Sogndal og Leikanger (hørselshemma) 2. Else Jorunn Solberg - LHL (Landsforbundet for hjarte- og lungesjuke) 3. Egil Harald Mo - Mental helse 4. Edel Olstad - Sogndal og Leikanger revmatikerforening 5. Vibeke Johnsen - kommunal representant Leiar: Knut Ole Myren Varamedlemer rekkefølgje: 6. Nils Bjarne Drægni - Diabetesforbundet Leikanger, Sogndal og Luster 7. Guri England - Indre Sogn lokallag for NFU (Norsk forbund for psykisk utviklingshemma) Einar Vatlestad - varamedlem for kommunal representant

207 Saksframlegg Sakshandsamar: Jostein Aanestad Arkiv: 033 Arkivsaksnr.: 15/ Eldrerådet 2016 * Tilråding: 1. rete ischer vert vald til medlem og leiar i eldrerådet 2. Edit Flatland vert vald til medlem i eldrerådet 3. Elna Karin Opdal Lund vert vald til medlem i eldrerådet 4. Njål Olstad vert vald til medlem i eldrerådet 5. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet, kommunal representant Som vara vert: 1. Svanhild Breisnes 2. Ivar Berge 3. Hans Haugen, kommunal vara Vedlegg: 1. Framlegg til kandidatar til eldrerådet, Postpensjonistane 2. Sogndal Pensjonistlag sitt forslag om kandidatar til Eldrerådet Saksutgreiing: Sogndal Eldreråd skal ha 5 representantar med personlege vararepresentantar. For perioden er rådet samansett slik: Medlemar: Varamedlemar - personlege: 1. Edit Flatland Ivar Berge 2. Arne Bjelde Magnhild Ylvisåker 3. Arnor Mannsverk Kari Hove Loftesnes 4. Reidun Øygard SørensenIngebrigt Supphellen 5. Eline Orheim Hans Haugen Leiar: Arne Bjelde Nestleiar: Reidun Øygard Sørensen Frå Postpensjonistane i Sogn og Fjordane er motteke brev datert sålydande: «Edit Flatland stiller til attval til Eldrerådet i Sogndal kommune. Elna karin Opdal Lund stiller seg til disposisjon som ny kanditat til eldrerådet til kommunen». Frå Sogndal Pensjonistlag er motteke brev registrert inn sålydande:

208 «1. Arne Bjelde fortset 2. Edit Flatland fortset 3. Kjetil Ertesvåg 4. Inge Yttri ormannskapet skal tilrå valet som skal avgjerast i kommunestyret. Jostein Aanestad -rådmann-

209

210

211 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 15 Arkivsak: 15/3112 Tittel: Saksprotokoll: $ldrerådet 2016 Handsaming: Vedtak: 1. Grete Fischer vert vald til medlem og leiar i eldrerådet 2. Edit Flatland vert vald til medlem i eldrerådet 3. Elna Karin Opdal Lund vert vald til medlem i eldrerådet 4. Njål Olstad vert vald til medlem i eldrerådet 5. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet, kommunal representant Som vara vert: 1. Svanhild Breisnes 2. Ivar Berge 3. Eva Ramstad, kommunal vara

212 Saksprotokoll Utvalg: Formannskapet Møtedato: Sak: 93/15 Arkivsak: 15/3112 Tittel: Saksprotokoll: Eldrerådet 2016 Handsaming: Vedtak: 1. Grete Fischer vert vald til medlem og leiar i eldrerådet 2. Edit Flatland vert vald til medlem i eldrerådet 3. Elna Karin Opdal Lund vert vald til medlem i eldrerådet 4. Njål Olstad vert vald til medlem i eldrerådet 5. Jarle Aarvoll vert vald til medlem i eldrerådet, kommunal representant Som vara vert: 1. Svanhild Breisnes 2. Ivar Berge 3. Eva Ramstad, kommunal vara

213 Saksframlegg Sakshandsamar: Jon Tvilde Arkivsaksnr.: 11/ Arkiv: H43 Rullering av samarbeidsavtale med krisesenteret * Tilråding: 1. Sogndal kommune sluttar seg til den nye samarbeidsavtalen med Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2. Sogndal kommune forpliktar seg som deltakar i ordninga til å svare for den økonomiske kostnaden som følgjer av fordelinga kommunane i mellom. 3. Sogndal kommune tek evalueringa av samarbeidsavtalen til orientering. Vedlegg: Ny avtale mellom Flora kommune og NN kommune, krisesenteret i Sogn og Fjordane Evalueringsrapport- avtale mellom Flora kommune og NN kommune. Saksutgreiing: Bakgrunn: Kva saka gjeld: Vi syner til gjeldande avtale om interkommunalt krisesentertilbod, mellom Flora kommune som vertskommune og Sogndal kommune. Samarbeidsavtalen gjeld for frå til Samarbeidsutvalet for krisesenteret har utarbeid framlegg til ei ny avtale som ikkje har ei tidsavgrensa lengd. Samarbeidsutvalet har også utarbeidd ein evalueringsrapport som er lagt ved saka. Vurdering: Avtalen om interkommunalt krisesentertilbod er heimla i Lov om kommunale krisesentertilbod, 1 til 10, og etter Kommunelova kap. 5A 28. Pr i dag er alle kommunane i Sogn og Fjordane deltakarar i avtalen. Kostnadsfordelinga mellom kommunane skal skje ved at ein fordeler totalbudsjett for tiltaket på den einskilde kommune sin indeks for rammetilskot frå staten. Vertskommunen føretek denne fordelinga kvart år i samband med årsbudsjett, og melder til dei andre kommunane. Oppseiingstida for avtalen er eit år og føl budsjettåret. Oppseiing skal skje skriftleg til vertskommunen. Rådmannen meiner at avtalen med Florø kommune har gjeve gode krisesentertenester til innbyggjarane i kommunen og rår til å inngå ny avtale. Sogndal

214 Jostein Aanestad -rådmann-

215 Avtale om interkommunalt krisesentertilbod Avtale mellom.kommune og Flora kommune Avtale om interkommunalt krisesentertilbod 1

216 Avtale om interkommunalt krisesentertilbod Avtale om retningsliner for interkommunalt samarbeid om krisesentertenester frå Bakgrunn Lov om kommunale krisesentertilbod, med verknad frå 1. januar 2010, lovfesta for første gong at kommunane skal ha eit krisesentertilbod. Føremålet med lova er å sikre eit godt og heilskapeleg krisesentertilbod til kvinner, menn og born som er utsette for vald, eller truslar om vald, i nære relasjonar. Avtala er heimla i Lov om kommunale krisesentertilbod, 1 til 10, og etter Kommunelova kap. 5A Deltakarar og kva kommune som er vertskommune. Flora Gulen Solund Hyllestad Høyanger Vik Balestrand Leikanger Sogndal Lærdal Årdal Luster Askvoll Fjaler Gaular Jølster Førde Naustdal Bremanger Vågsøy Selje Eid Hornindal Gloppen Stryn Aurland Flora kommune er vertskommune. Avtalen gir opning for at andre kommunar kan slutte seg til avtalen på dei same vilkåra som allereie deltakande kommunar. 3. Oppgåver og avgjerdsmynde lagt til vertskommunen. Samarbeidet skal bidra til å oppfylle kommunen sitt ansvar ovanfor innbyggjarane i høve krisesentertenester. Oppgåvene som vert lagt til vertkommunen er nedfelt i Lov om Krisesenter i og 2: 1.Formålet med lova Formålet med denne lova er å sikre eit godt og heilskapleg krisesentertilbod til kvinner, menn og barn som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar 2.Krav til krisesentertilbodet 2

217 Avtale om interkommunalt krisesentertilbod Kommunen skal sørgje for eit krisesentertilbod som skal kunne nyttast av personar som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar, og som har behov for rådgjeving eller eit trygt og mellombels butilbod. Tilbodet skal gi brukarane støtte, rettleiing, hjelp til å ta kontakt med andre delar av tenesteapparatet og skal omfatte: a) eit krisesenter eller eit tilsvarande gratis, heilårs, heildøgns, trygt og mellombels butilbod, og b) eit gratis dagtilbod, og c) eit heilårs og heildøgns tilbod der personar nemnde i første ledd kan få råd og rettleiing per telefon, og d) oppfølging i reetableringsfasen, jf. 4. Enkeltpersonar kan vende seg direkte til krisesentertilbodet som nemnt i andre ledd, utan tilvising eller timeavtale. Kommunen skal sørgje for god kvalitet på tilbodet, mellom anna ved at dei tilsette har kompetanse til å ta vare på dei særskilte behova til brukarane. Butilbodet til kvinner og butilbodet til menn skal vere fysisk skilde. Departementet kan gi forskrift om krav til kompetanse hos dei tilsette og krav til fysisk sikring av lokale Gjennom denne samarbeidsavtalen vert desse oppgåvene utført av vertskommunen eller vertskommuen syter for gjennom kjøp av tenester frå andre at oppgåvene vert utførd. Det er ikkje aktuelt å gjere einskildvedtak i høve brukarar, og det er derfor ikkje behov for delegering av mynde til vertkommunen i høve dette. 4. Underretning til deltakarane om vedtak som vert gjort i vertskommunen. Det vil ikkje bli gjort einskildvedtak knytt til brukarane etter denne avtalen. Vedtak som vert gjort av vertskommunen vil vere vedtak som gjeld drift og utvikling av tilbodet. Slike vedtak skal meddelast dei deltakande kommunane og det skal ligge føre uttale frå Samarbeidsutval før endeleg vedtak i vertskommunen. Alle deltakande kommunar skal bli orientert om budsjett, økonomiplan og årsmelding for tiltaket frå vertskommunen. 3

218 Avtale om interkommunalt krisesentertilbod Det økonomiske oppgjeret mellom samarbeidskommunane og vertskommunen Vertskommunen utarbeider budsjettframlegg for første år i avtaleperioden og dei 3 neste åra. Dersom årsbudsjett for første år er innanfor totalramma for år 2011 på kr 7,2 mill. oppjustert med deflator i statsbudsjettet avgjer vertskommunen rammene for tenestekjøpet etter uttale frå Samarbeidsutvalet. Rammene for tenestekjøpet for komande år vert utarbeidd av vertskommunen og sendt samarbeidande kommunar innan 31. juli. Den økonomiske ramma vert avklara og handsama i Samarbeidsutvalet innan 31. august. Samarbeidsutvalet har moglegheit for å sette vilkår for tenestekjøpet. Årleg auke med deflator er utgangspunkt for tenestekjøpet. Om det oppstår særskilte situasjonar må det vere opning for endra rammer. Dette kan til dømes gjelde ved lovendring. Det er vertskommunen sitt ansvar å drøfte dette i Samarbeidsutvalet. Kostnadsfordelinga mellom kommunane skal skje ved at ein fordeler totalbudsjett for tiltaket for den einskilde kommune sin indeks for rammetilskot frå staten. Vertskommunen føretek denne fordelinga kvart år i samband med årsbudsjett, og gjev melding om dette til samarbeidskommunane. Frist for innbetaling av tilskot til vertskommunen er 30. september. 6. Samarbeidsutval Det vert oppretta eit samarbeidsutval med 1 representant frå kvar av regionane, dvs 1 frå Nordfjord, 1 frå Sogn, 1 frå Hafs, 1 frå Sunnfjord og 1 frå vertskommunen. Representantane skal melde opp fast personleg vara. Vertskommunen har sekreteriatansvar for Samarbeidsutvalet Oppgåvene for Samarbeidsutvalet er: Drøfte tema som vertskommunen ønskjer å drøfte med samarbeidande kommunar. Gi uttale til vertskommunen sine eventuelle vilkår for tenestekjøp. Evaluere samarbeidsavtalen, og kome med eventuelle framlegg til endringar av avtalen ved behov. Representantane til samarbeidsutvalet vert oppnemnt i dei regionale samarbeidsorgana og vertskommunen. 7. Nærare reglar for utreden og avvikling av samarbeidet Oppseiingstida for denne avtalen er 1- eit- år og føl budsjettåret. Oppseiing skal skje skriftleg til vertskommunen, med kopi til alle deltakande kommunar. 8. Andre forhold Tvistar mellom samarbeidskommunane vert søkt løyst gjennom forhandlingar. Sunnfjord Tingrett er vedteke verneting for eventuelle tvistar for domstolane. 4

219 Avtale om interkommunalt krisesentertilbod Søksmål/erstatningskrav frå brukarar av krisesentertenesten i perioden eller i ettertid, kan bli retta mot vertskommune eller brukaren sin bustadskommune. Dersom vertskommunen blir erstatningsansvarleg ovanfor brukar frå ein av dei andre ommunane, vert det avtala at vertskommunen har regressrett mot bustadkommunen. I erstaningsmessig samanheng har såleis kvar kommune ansvar for sine brukarar. Dersom brukar er avhengig av økonomisk stønad til livsopphald er dette heimkommunen sitt ansvar under opphaldet. Heimkommunen skal dekke: Økonomisk sosialhjelp til livsopphold medan dei bur på krisesenteret Når det er semje om at det er uaktuelt for brukar å busetje seg i heimkommunen, skal denne dekke følgjande kostnader ved busetjing/flytting til vertskommunen: husleigegaranti 1. husleige og evt inventar dersom brukar fyller vilkår for økonomisk sosial stønad. I andre tilfelle må lov om sosiale tenester i Nav gjelde. Transport/reiseutgifter frå heimkommunen til vertskommunen.gjeld til og frå opphold på krisesenteret. Signatur og dato: Kommune Flora kommune 5

220 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. EVALUERING AV SAMARBEIDSAVTALE Krisesenteret i Sogn og Fjordane

221 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Innhold Innleiing Utvikling og organisering av krisesentertilbodet Krisesenterloven Rettleiar til krisesenterloven Evaluering av krisesentertilbodet i kommunane (NOVA rapport) Vertskommunerolla og Flora kommune sin avtale med Stiftinga krisesenteret i Sogn og Fjordane Fordeling av brukarar frå dei ulike samarbeidskommunane Krisesenteret i Sogn og Fjordane si oppfylling av krisesenterlova NAV sin bruk av ressursar Omdanning/avvikling av stiftelse Økonomi- nye og endra kostnader Kommunal drift av Krisesenteret Samarbeidsutvalet sin uttale Samarbeidsutvalet sitt framlegg til endring av styring og drift av Krisesenteret Forslag til aktuelle endringar i samarbeidsavtalen Evalueringsnotat frå Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane, Florø 28.april Ved styret i Stiftinga krisesenteret i Sogn og Fjordane Litteraturliste Vedlegg Gjeldande samarbeidsavtale Flora kommune si handlingsplan mot vold i nære relasjoner

222 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Innleiing Som vertskommune er oppgåvene i høve Krisesenterloven 1 og 2, lagt til Flora kommune. Gjeldande samarbeidsavtale mellom Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret og deltakarkommunane, går frå til Samarbeidsutvalet for krisesenteret er oppretta med ein representant frå kvar av følgjande regionar; Nordfjord, Sunnfjord, Sogn, HAFS og ein frå Flora kommune som vertskommune. I tillegg har dagleg leiar av Krisesenteret møte og uttalerett i Samarbeidsutvalet. Samarbeidsutvalet sine oppgåver er å utvikle krisesentertenestane, og utvikle samarbeidet mellom Krisesenteret og dei ulike tenestane i samarbeidskommunane. Utvalet skal også uttale seg om budsjettframlegget, økonomiplanen og årsrapport. I tillegg skal Samarbeidsutvalet evaluere samarbeidsavtalen mellom Flora kommune og deltakarkommunane, og komme med eventuelle framlegg til endringar i god tid før avtalen går ut. I denne rapporten evaluerer Samarbeidsutvalet gjeldande avtale og kjem med framlegg om ein del endringar. Først i rapporten vert oppretting og utvikling av Krisesenteret i Sogn og Fjordane kort skissert. Deretter vert Krisesenterloven presentert samen med den nye veilederen til loven (Barne,- ungdoms,-familiedirektoratet. Veileder til Krisesenterloven.Bufetat. 01/15). I 2014 vart det på oppdrag av Barne,- ungdoms,-familiedirektoratet utarbeid ein evalueringsrapport der kommunane si implementering av Krisesenterloven vart sett på (NOVA rapport 19/14). Hovudfunna i rapporten vert kort skissert som bakgrunn for evaluering av tilbodet som Krisesenteret i Sogn og Fjordane gjev. NOVA rapporten anbefaler kommunane å utarbeide ei handlingsplan mot vold i nære relasjonar. Flora kommune har nyleg utarbeidd ei slik plan, og hovudpunkta i planen vert derfor referert her. Det vert også lagt fram eit kort overslag over NAV Flora sine kostnader og ressursbruk i 2014 til sosialhjelp til brukarar av Krisesenteret frå andre kommunar. Samarbeidsutvalet fremma i møte forslag om ei oppløysing av stiftinga Krisesenteret i Sogn og fjordane, og at Flora kommune drifter Krisesenteret etter vanleg vertskommunerolle. Rapporten ser derfor på kva som skal til for å løyse opp Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane, og muligheitene til at Flora kommune kan drifte krisesenteret etter vanleg vertskommunerolle. Og om ein kan redusere kostnadane med drift av Krisesenteret etter ein ordinær vertskommunemodell. Samarbeidsutvalet utaler seg om korleis utvalet har fungert desse tre åra, og kjem med framlegg til endringar til Samarbeidsavtalen. Til slutt gjev styret i Stiftinga Krisesenteret si uttale til vidare drift og utvikling av Krisesenteret. 3

223 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 1.0 Utvikling og organisering av krisesentertilbodet Hausten 1985 vart Krisesenteret sitt første butilbod oppretta, med leige av eit par rom. Etter kvart som tilbodet vart kjent auka behovet og krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane kjøpte då først eit bustadhus og seinare eit litt større hus. I 2011 flytta Krisesenteret inn i nybygd hus som er bygd til føremålet. Drifta av Krisesenteret har vore basert på tilskot frå kommunane i Sogn og Fjordane, Staten, Fylkesmannen, Helse Vest og gåver frå lag/organisasjonar fram til 2010 då krisesentertilbod vart lovfesta. Kommunane vart med denne lova ansvarleg for at alle menneske har eit krisesentertilbod. Statstilskotet som tidlegare var øyremerka og betalt direkte til krisesentra, vart no innlemma i rammetilskotet til kommunane som fullfinansierer krisesentertilbodet. I den nye lova er det ingen føringar for korleis kommunen skal løyse dette ansvaret Kommunen kan etablere eit tilbod åleine, inngå avtale om interkommunal løysing eller kjøpe tenester frå private aktørar/ideelle organisasjonar. I Ot. Prp. Nr 96 ( ) Om lov om kommunale krisesentertilbod legg departementet til grunn at det vil vere eit behov for utstrekt samarbeid kommunane imellom, og at det vert viktig å byggje på kompetansen som allereie fins. For å få til ei samla løysing i Sogn og Fjordane nedsette rådmannsutvalet i KS i møte ei arbeidsgruppe med administrative representantar frå dei ulike regionane for å vurdere framtidig løysing i fylket. Denne arbeidsgruppa kom med ein hovudrapport og ein tilleggsrapport Tilleggsrapporten vart handsama i KS Fylkesstyret og styret vedtok følgjande tilråding til kommunane i fylket: Fylkesstyret i KS sluttar seg til framlegg frå arbeidsgruppa vedrørande krisesentertilbod i Sogn og Fjordane frå 2012, og tilrår at utgreiinga vert sendt kommunane etter føregåande handsaming og framdriftsplan nemnd i pkt. 6 i rapporten, med tilråding om å slutte seg til ordninga i samsvar med følgjande kriterier: Krisesentertilbodet til kommunane i Sogn og Fjordane skal ha utgangspunkt i eitt krisesenter med døgntilbod og ambulerande dagtilbod i regionar med lang reisetid til døgnbase. Krisesentertilbodet i Sogn og Fjordane skal ha døgnbase i Florø og ambulerande dagtilbod/samtaletilbod i indre Nordfjord og Sogn. Krisesentertilbodet i Sogn og Fjordane vert organiserast som eit interkommunalt samarbeid etter vertskommunemodellen i kommunelova 28 Administrativt vertskommunesamarbeid. Deltakande kommunar inngår samarbeidsavtale med vertskommunen. Som del av samarbeidsavtalen vert det etablert eit samarbeidsutval med 5 representantar, 1 frå Nordfjord, 1 frå Sogn, 1 frå Sunnfjord, 1 frå HAFS og 1 frå vertskommunen. Leiar for krisesenter har møte og uttalerett i utvalet. Vertskommunen er sekretariat for utvalet. Deltakande kommunar ber Flora kommune om å ta på seg ansvaret som vertskommune for drift av eit interkommunalt krisesentertilbod. Flora 4

224 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. kommune avgjer om dei vil drifte tiltaket i eigen regi eller kjøpe tenestene. Dersom kommunen vel å kjøpe tenester vil ein rå til at dette skjer ved anbodskonkurranse mellom ideelle organisasjonar. Fordeling av kostnader mellom kommunane skal skje med grunnlag i totalbudsjett fordelt på kvar deltakande kommune i høve del av samla indeks for rammetilskot. Gjeldande avtale mellom kommunane og Stiftelsen Krisesenteret i Sogn og fjordane vert vidareført inntil ny avtale med grunnlag i vertskommunemodell trer i kraft. Flora kommune valte å løyse vertskommune ansvaret ved å kjøpe tenestane direkte frå stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Kommunane som deltek i dette samarbeidet har inngått ein samarbeidsavtale med vertskommunen, Flora kommune, om kjøp av krisesentertenester til innbyggjarar i samarbeidskommunane. Flora kommune er som vertskommune ansvarleg for tilbodet til dei samarbeidande kommunane. Leveransen skal oppfylle dei samarbeidande kommunane i Sogn og Fjordane sine forpliktingar om krisesentertenester til sine innbyggjarar etter lov om kommunale kriessentertilbod. 1.1 Krisesenterloven Lov om kommunale krisesentertilbod trådde i kraft 1.januar 2010, og gjev alle kommunar plikt til å sørgje for eit krisesentertilbod til kvinner, menn og barn utsatt for vold i nære relasjonar. Lov om kommunale krisesentertilbod (krisesenterlova) 1.Formålet med lova Formålet med denne lova er å sikre eit godt og heilskapleg krisesentertilbod til kvinner, menn og barn som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar. 2.Krav til krisesentertilbodet Kommunen skal sørgje for eit krisesentertilbod som skal kunne nyttast av personar som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar, og som har behov for rådgjeving eller eit trygt og mellombels butilbod. Tilbodet skal gi brukarane støtte, rettleiing, hjelp til å ta kontakt med andre delar av tenesteapparatet og skal omfatte: a) eit krisesenter eller eit tilsvarande gratis, heilårs, heildøgns, trygt og mellombels butilbod, og b) eit gratis dagtilbod, og c) eit heilårs og heildøgns tilbod der personar nemnde i første ledd kan få råd og rettleiing per telefon, og d) oppfølging i reetableringsfasen, jf. 4. Enkeltpersonar kan vende seg direkte til krisesentertilbodet som nemnt i andre ledd, utan tilvising eller timeavtale. Kommunen skal sørgje for god kvalitet på tilbodet, mellom anna ved at dei tilsette har kompetanse til å ta vare på dei særskilte behova til brukarane. Butilbodet til 5

225 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. kvinner og butilbodet til menn skal vere fysisk skilde. Departementet kan gi forskrift om krav til kompetanse hos dei tilsette og krav til fysisk sikring av lokale. 3.Individuell tilrettelegging av tilbod Kommunen skal sørgje for at tilbodet så langt råd er blir lagt til rette slik at det kjem dei individuelle behova til brukarane i møte. Kommunen skal sørgje for å ta vare på barn på ein god måte som er tilpassa deira særskilte behov, og skal også sørgje for at barn får oppfylt dei rettane dei har etter anna regelverk. Kommunen skal sørgje for at brukarar av bu- og dagtilbodet får tilgang til kvalifisert tolk dersom det er nødvendig for at dei skal få eit fullgodt tilbod. Kommunen skal sørgje for rutinar for kvalitetssikring, bestilling og betaling av tolketenester. 4.Samordning av tenester Kommunen skal sørgje for at kvinner, menn og barn som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar, får ei heilskapleg oppfølging gjennom samordning av tiltak mellom krisesentertilbodet og andre delar av tenesteapparatet. Tilbod og tenester etter denne lova kan inngå som ledd i samordninga av ein individuell plan etter anna lovgiving, jf. helse- og omsorgstjenesteloven 7-1, pasient- og brukerrettighetsloven 2-5, psykisk helsevernloven 4-1, og lov om sosiale tjenester i arbeids- og velferdsforvaltningen 28 og 33 ( LOV ) 1.2 Rettleiar til krisesenterloven Bufdir (Bufetat 01/15) har no lansert ein rettleiar til krisesenterloven, retta mot kommunane. Hovudformålet er å vise, blant anna gjennom konkrete eksemplar, korleis lovens forpliktingar kan realiseras. Frå rettleiaren Organisering: Krisesenterloven har ingen bestemming om korleis et krisesentertilbod skal organiseras. Kommunen må sølv vurdere kva som er mest hensiktsmessig. Det kan være en kommunal teneste, et interkommunalt selskap eller drives av en organisasjon, stiftelse eller privat aktør etter avtale med kommunen(e). Samarbeid mellom kommunar om Krisesentertilbod: For å ivareta kommunens plikt til å sørgje for et godt og heilhetleg krisesentertilbod, vil det i mange tilfelle være en fordel at fleire kommunar samarbeider. Dette kan bli organisert på ulike måtar: - Fleire kommunar opprettar et styre til løysning av felles oppgåver (kommuneloven 27) - Fleire kommunar delegerer ansvaret til kommunen der tilbodet er lokalisert (kommuneloven 28-1a.-k.) - Fleire kommunar samarbeider som samkommune (kommuneloven 28-2a. v.) - Krisesentertilbodet er organisert som et interkommunalt selskap (lov om interkommunale selskap) 1.3 Evaluering av krisesentertilbodet i kommunane (NOVA rapport) NOVA rapport 19/14 som er utarbeidd på oppdrag frå Barne-, ungdoms-og familiedirektoratet, evaluerer krisesentertilbodet i kommunane, og ser på kommunane sin implementering av krisesenterloven. 6

226 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Samandrag frå rapporten: Evalueringa syner at dei fleste kommunane no bidreg med finansiering av krisesentertilbod for både menn og kvinner, slik loven krev. Kommunane ser ut til å fylgje opp krava i krisesenterloven gjennom å overta eller knyte seg til eit eksisterande krisesenter. Evalueringa syner at brukarane på krisesentera er tilfreds med hjelpa dei får. Men mange kommunar klarer ikkje å følgje lovkrava i høve tilbod til voldsutsette med rus-og psykiske problem, samt voldsutsette med funksjonshemmingar. Krisesentera gjev i lita grad tilbod til desse gruppene. Det same gjeld tilbod om døvetolk. Kommunane har også utfordringar med å samordne hjelpa i ein samordna tiltakskjede, og det er uklare ansvarsforhold i reetableringsfasen. Særleg gjeld dette utfordringar med å skaffe ny bustad til brukarane. Dette er særleg viktig for å ungå at voldsutsette flytter tilbake til overgriper. Og for å unngå lange opphald for brukarane med barn på krisesentera. Mange kommunar manglar også handlingsplaner mot vold i nære relasjonar. Eit av måla med loven var å gje større økonomisk tryggleik og føresigbare tilbod ved overgangen til rammefinansiering. Samla sett syner det seg at kommunane har satt av meir til krisesentertilbod kvart år etter innføring av loven. Førti prosent av krisesentera meiner dei har fått ein betre økonomisk situasjon etter at loven vart innført. Men eit fleirtal gjev opp at økonomien er uforandra eller er blitt dårlegare i perioden. Hensikta med loven om å auke den økonomiske tryggleiken og føresigbarheten til krisesentra er dermed berre delvis oppnådd. Det er framleis områder i landet med lav krisesenterdekning, noko som ikkje gjev eit geografisk likeverdig tilbod. Eit viktig mål med loven var å sikre at barn vart godt ivaretatt. Undersøkinga kan tyde på at loven har hatt positiv innverknad på barn sin situasjon på krisesentera. Krisesentera si kontakt med barnevernet er blitt meir formalisert etter at loven vart innført, og talet på bekymringsmeldingar til barnevernet har auka. Loven skulle også sikre god kvalitet på krisesentertilbodet gjennom å auke kompetansen til dei tilsette. Dette er langt på veg sikra. Del tilsette med høgskule-universitetsutdanning er høg. Dei fleste sentera har også barnefagleg ansvarlege. Anbefalingar Samla sett så syner evalueringsrapporten at krisesenterloven har styrka hjelpetilbodet til voldsutsette kvinner, menn og barn i kommunane. Implementeringa er enda i ein tideleg fase og det vil nok framleis komme endringar. Men rapporten foreslår tiltak for å støtte og utvikle kommunane sitt arbeid med å gje god og heilskapleg hjelp. Den anbefaler derfor statlege myndigheiter å: Vurdere å opne for ein generell forskriftsheimel slik at tilbodet kan bli regulert nærare, til dømes i form av minstestandarar. Vurdere ein tilskotsordning slik at fysisk standard og tryggleik kan utbetrast raskt. Og for å få på plass eit tilbod til menn. Vurdere om den geografiske dekninga er god nok, og i tråd med at krisesentertilbodet skal vere eit lavterskel tilbod. Vurdere om det bør etablerast krisesenter i regioner med dårleg dekning. Utrede modeller for krisesentertilbod til voldsutsette med tilleggsproblem og funksjonshemmingar. jf. Gundersen mfl. (2014). 7

227 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Vurdere regionale tilbod til menn. 8

228 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2.0 Vertskommunerolla og Flora kommune sin avtale med Stiftinga krisesenteret i Sogn og Fjordane Flora kommune har inngått ei avtale med stiftinga krisesenteret for perioden til om kjøp av krisesentertenester. Rammeavtalen omfattar kjøp av krisesentertenester for samarbeidskommunane, og skal vere i samsvar med Krisesenterloven. Partane kan sei opp avtalen med ein gjensidig oppseiingsfrist på seks månader. Stiftelsen Krisesenteret i Sogn og Fjordane er ein ideell organisasjon med lang erfaring og god kompetanse på drift av krisesentera for kvinner og menn. Flora kommune som vertskommune har tett kontakt med dagleg leiar av Krisesenteret. Kommunalsjef for helse og omsorg har faste månadlege møter med dagleg leiar. Der vert drift og utvikling av krisesentertilbodet drøfta. Dersom det er naudsynt med kontakt med dei øvrige tenestane i kommunen for å utvikle eit godt samarbeid vert dette ivaretatt gjennom samarbeidsmøter. Krisesenteret føl også opp brukarane i lengre periodar i lag med dei øvrige tenestane i kommunen. Dagleg leiar av krisesenteret er også medlem av Samarbeidsutvalet og gjev grundig informasjon om drift og utvikling av Krisesenteret på dei faste møta to gongar årleg. 2.1 Fordeling av brukarar frå dei ulike samarbeidskommunane FOLKETAL: INDRE SOGN HAFS NORDFJORD SUNNFJORD

229 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2.2 Krisesenteret i Sogn og Fjordane si oppfylling av krisesenterlova Krisesenteret i Sogn og fjordane er tilrettelagt for brukarar med nedsett funksjonsevne. Hele første etasje er tilrettelagt for rullestolbrukere. Krisesenteret har et handicaprom med handicapbad i første etasje, og alle fellesrom i første etasje er tilrettelagt. Alle voldsutsette har rett til et krisesentertilbod, også voldsutsatte i aktiv rus eller voldsutsatte som er psykisk syke. Det er ofte slik at denne sårbare gruppa er vanskelig å integrere sammen med andre sidan det er behov for skjerma bueiningar for denne gruppa. På Krisesenteret er ikkje dette tilbodet godt nok slik det er i dag. Det er ikkje slik at Krisesenteret ikkje tek imot menneske med psykiske lidingar eller menneske i rus. Men dersom de blir eit stort problem for andre brukarar må ein finne andre løysningar. Krisesenteret planlegg å bygge 8 nye overgangsbustader til kortidsleige på tomta der krisesenteret ligg. Denne utfordringa vil bli løyst med det nye bygget med leilegheiter der ein kan skjerme voldsutsette i aktiv rus-eller psykisk sjuke. Dersom ein bebuar med rus som tilleggsproblematikk ikkje kan være i krisesenteret sitt butilbod er det kommunen sitt ansvar å finne alternative løysningar for butilbodet, medan krisesenteret føl opp og hjelp til i forhold til volden dei er utsatt for. Viser til veileder til Krisesenterloven: «Et krisesenter er ikke nødvendigvis et godt tilbud for alle. Personer som henvender seg skal få sine hjelpebehov og sin situasjon vurdert. Kartleggingen kan imidlertid avdekke at tilbudet ikke er egnet til å imøtekomme den utsattes behov, eller at vedkommende kan utgjøre en fare for andre brukere eller ansatte. I slike tilfeller er kommunen pliktig til å finne et tilsvarende og likeverdig tilbud. (jf. 2) eller sørge for at vedkommende vises videre til instanser som kan gi relevant oppfølging eller behandling. Det kan være et eget tilbud for voldsutsatte med særlige utfordringer, eller en institusjon med heldøgnstilsyn innen eldreomsorgen, psykisk helsevern eller rusomsorgen» Krisesenteret har barnekoordinator med barnefagleg kompetanse for å gje eit godt fagleg tilbod til barna. Krisesenteret samarbeider med skule/barnehage og hjelpeapparatet elles når det er behov for det. Så langt det er mogleg legg senteret til rette for at barna under opphaldet kan halde fram med sine vanlege aktivitetar. Barn frå andre kommunar får tilbod om å gå på skule i Florø. Når det er korte opphald og familien skal tilbake til heimkommunen samarbeider Krisesenteret med skulen om lekser under opphaldet. Krisesenteret gjev også oppfølging i re-etablerarfasen så lenge det er behov for dette. Regjeringa anbefaler kommunane å utarbeide ei handlingsplan mot vold i nære relasjonar. Flora kommune har nyleg utarbeid si handlingsplan (sjå kap.1.2). Eit heilskapleg hjelpetilbod for både utsette og utøvarar inngår iføremålet med ei slik plan. Eit heilskapleg hjelpetilbod inneber at ulike hjelpeinstansar samarbeider. Kunnskap i tenestene om vold i nære relasjonar og godt tverretatlig samarbeid er svært viktig. Krisesentertilbodet står sentralt i en slik handlingsplan, som det viktigaste tilbodet til voldutsette som trenger beskyttelse eller råd og rettleiing. Krisesenteret kan også være ein ressurs for andre tenester, ved å hjelpe med kompetanseheving eller rettleiing i enkeltsaker. Heilskapleg oppfølging for den enkelte bruker føreset at tenestene brukaren treng hjelp frå, 10

230 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. samarbeider på en god måte. Krav om samordning og samarbeid er nedfelt i lovgrunnlaget til krisesentertilbodet. Eksempel på samhandling mellom ulike tjenestetilbud: Krisesenteret tilbyr opphold, beskyttelse og råd/veiledning, og NAV har ansvar for økonomisk støtte og kvalifiseringstiltak. Politiet står for sikkerhetstiltak og straffeforfølgelse, medan barnevernet vurderer barnas omsorgssituasjon, der helhetlig oppfølging og samarbeid inngår i formålet. 2.3 NAV sin bruk av ressursar 2014 NAV har sett på kva kostnader brukarar av krisesenteret frå andre kommunar gjev Flora kommune. Det er tala for 2014 som kjem fram her. NAV har i 2014 registrert 17 personer som har flytta til Flora kommune og motteke økonomisk sosialhjelp etter at dei har vore busett på Krisesenteret. I tillegg kjem barna. Det kan vere fleire ettersom NAV ikkje har komplett liste. Dette gjeld flytting i 2014, men i tillegg kjem personar som har busett seg i kommunen tidlegare år og som også kan ha motteke økonomisk sosialhjelp i Så langt har NAV fått melding om at 3 av desse personane flytta frå kommunen. Mange kan ikkje flytte tilbake til heimkommunen av di overgriparen, eller den som har utsett dei for vold bur der. Av dei som flytta hit i 2014 har 9 også fått støtte til etablering i eigen bustad. Samla utbetaling til desse 17 familiane er på kr ,-. Reine etableringsutgifter er kr ,-. Stipulere inntekter. Vertskommunen får ikkje inntekter over rammetilskotet før ein brukar har meldt flytting til vertskommunen, og her vil ein vere på etterskot; flytting må vere registrert før 1 juli året før. Det vil derfor ikkje påverke inntekta kommunen får første året. Resten er til husleige, livsopphald, straum, klede ol. For enkelte gjeld det også «lommepengar» medan dei er på krisesenteret(toalettsaker, klesskifte ol). Flora kommune søkte på, og fekk tildelt sentrale midlar mot barnefattigdom i Nokre av dei nyetablerte barnefamiliane har også fått støtte frå desse prosjektmidlane for å hindre barnefattigdom. Dette har gått til leikar, fritidsaktiviteter og ferier. Dette kjem i tillegg til den samla utbetalinga av sosialhjelpsmidlar. I tillegg til reine sosialhjelps utgifter bruker NAV ein del ressursar på å behandle desse sakene. Vanskeleg å sei kor mykje, men NAV skaffar bustad, gjev hjelp til å finne ut av stønadsrettar slik som bidrag, stønad som einsleg, bustøtte mm. NAV er i kontakt med alle heimkommunane (der brukar av krisesenteret er folkeregistrert) før det vert gitt økonomisk sosialhjelp. Det er ulik praksis i kommunane kven som bidreg. Dei fleste meiner det er opphaldskommunen som må ta utgiftene når krisesenterbrukarane vel å bli buande i Flora kommune. Etter lov om sosiale tjenester i NAV 3 skal kommunen som hovedregel yte tjenester etter loven til alle som oppholder seg i kommunen. Det vil si den kommunen hvor vedkommende til enhver tid oppholder seg, enten vedkommende bor der eller oppholder seg der rent midlertidig, jf rundskriv av til lov om sosiale tjenester punkt det er derimot ingenting i vegen for å legge inn andre måtar å regulere dette på i 11

231 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. ny samarbeidsavtale. Det kan då vere aktuelt at Nav i heimkommunen dekkar den eventuelle økonomiske sosialhjelpa medan brukar er på krisesenteret, og evt første husleige og etableringskostnader ved ei evt flytting. Samla sett er det ei økonomisk belastning for Flora kommune med brukarar av krisesenteret der heimkommunen ikkje vil bidra med økonomisk støtte til sine innbyggarar under opphaldet på Krisesenteret. 3.0 Omdanning/avvikling av stiftelse Dersom ein skal oppløyse ei stifting for at Flora kommune skal drifte Krisesenteret etter ein ordinær vertskommunemodell kjem kapittel 6 i Stiftelses lova inn: 45 Omdanning: "Med omdanning menes i loven her endring eller opphevelse av den rettslige disposisjonen som danner grunnlaget for stiftelsen, 1 eller av stiftelsens vedtekter. 2 I tillegg til endring eller opphevelse av enkeltbestemmelser i den rettslige disposisjonen som danner grunnlaget for stiftelsen, eller i stiftelsens vedtekter, 2 kan omdanning blant annet gå ut på: a) at stiftelsen oppheves og avvikles, b) at stiftelsen slås sammen med én eller flere andre stiftelser med i det vesentlige likeartet formål, c) at stiftelsen deles i flere stiftelser, d) at båndlagt eiendom som tilhører stiftelsen, frigis, e) at det gjøres unntak fra vedtektene i enkelttilfelle. Reglene om omdanning i dette kapitlet gjelder ikke for: a) forhøyelse og nedsetting av grunnkapital, 3 b) vedtektsendring som er nødvendig for å bringe vedtektene i samsvar med de krav som gjelder for næringsdrivande stiftelser. 4 Vedtektsendringer som nevnt i dette ledd kan vedtas av styret. Reglene i dette kapitlet kan ikke fravikes i den rettslige disposisjonen som danner grunnlaget for stiftelsen, 1 i vedtektene 2 eller av den som er tillagt omdanningsmyndighet." Det er styret eller oppretteren av stiftinga som kan søke avvikling av stiftinga. Jfr. 50: Stiftelsestilsynet 1 kan bare foreta omdanning etter søknad fra oppretteren 2 eller styret. Stiftelsestilsynet kan likevel foreta omdanning av eget tiltak, hvis det åpenbart foreligger forhold som nevnt i 46 første ledd, og oppretteren 2 eller stiftelsens styre ikke selv søker om omdanning Det er Stiftelsestilsynet som må gjere det endelige vedtak, jfr Stiftelsesloven 48: "Stiftelsestilsynet 1 kan omdanne stiftelser etter reglene i dette kapitlet. 12

232 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. I vedtektene 2 kan andre enn Stiftelsestilsynet 1 gis myndighet til å omdanne stiftelsen. Oppretteren 3 av en stiftelse kan likevel ikke gis slik myndighet. Vedtak om å omdanne en stiftelse som er truffet etter vedtektsbestemmelse som nevnt i første punktum, er ikke gyldig før det er godkjent av Stiftelsestilsynet 1 etter 51. Stiftelsestilsynet 1 kan ved enkeltvedtak eller i forskrift fastsette hvem som skal anses som oppretter etter annet ledd annet punktum, når stiftelsen er opprettet av en offentlig myndighet." Sjå forøvrig kapittel 6 i stiftelsesloven som omtalar omdanning. Vilkåra for omdanning/avvikling er omtala i 46: "Omdanning kan foretas når en bestemmelse i vedtektene 1 eller den rettslige disposisjonen som danner grunnlaget for stiftelsen a) ikke lar seg etterleve, for eksempel fordi stiftelsens kapital er utilstrekkelig til å tilgodese dens formål 2 på en rimelig måte, b) er openbart unyttig, c) er i strid med hensikten i den disposisjonen som danner grunnlaget for stiftelsen, for eksempel fordi oppretterens forutsetninger for bestemmelsen har sviktet, eller d) er åpenbart uheldig eller åpenbart ufornuftig. Dersom bestemmelsen ikke gjelder formålet med stiftelsen, og det ellers må antas at det ved opprettelsen ikke er lagt vesentlig vekt på den, kan omdanning skje når bestemmelsen viser seg å være uheldig eller uhensiktsmessig." Som det går fram av lovverket skal det ei svært god grunngjeving til for å omdanne/avvikle ei stifting. Ein får truleg ikkje omdanna/avvikla stiftinga ved at kommunen skal overta aktiviteten i stiftinga fordi aktiviteten framleis er hensiktsmessig, og den er ikkje "gått ut på dato". Den er heller ikkje unyttig etc. Det vil heller ikkje på dette tidspunkt vere grunnlag for omdanning/avvikling etter 46 a) då stiftinga Pr har ein eigenkapital på kr ,-. 49 i stiftelses lova seier og noko om saksbehandling ved omdanning: "Før Stiftelsestilsynet 1 eller den som i tilfelle er gitt omdanningsmyndighet etter vedtektene, treffer vedtak om omdanning, skal det innhentes uttalelse fra oppretteren, hvis ikke det er oppretteren selv som har søkt om omdanning. Hvis oppretteren er død, skal det om mulig innhentes uttalelse fra slektninger og andre som har stått ham eller henne nær, og fra organisasjoner, offentlige myndigheter og andre som berøres av omdanningen. Det skal også innhentes uttalelse fra styret, hvis ikke det er styret selv som skal treffe vedtaket, eller det er styret som har søkt om omdanning." 4.0 Økonomi- nye og endra kostnader Krisesenteret skal i 2015 betale kr i renter til Husbanken. Same sum skal Krisesenteret også betale i I 2017 starter Krisesenteret å betale avdrag; Da blir renter og avdrag for 2017 kr ,- Altså kr ,- mer pr år når vi begynner å betale avdrag. Vurdering av økonomi ved rørande drift av Krisesenteret 13

233 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Førebels rekneskap for 2014 for Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane (heretter kalla stiftinga) viser eit underskot på kr Eigenkapitalen Pr (førebels) er 3,267 Mill kr. Langsiktig gjeld Pr er 12,9 Mill kr. Denne gjelda er all i hovudsak knytt opp til bygg i bruk til drifta i stiftinga og er finansiert i Husbanken. I 2017 skal stiftinga starte på nedbetaling av husbanklånet, avdrag i storleik Ca kr /år. Etter gjeldande regelverk vert avdrag å føre som kostnad i rekneskapen i staden for avskrivingar av bygg. Intensjonen til stiftinga har vore at ein skulle setje av til fond for framtidige avdragsforpliktingar. Denne intensjonen har ein ikkje klart å følgje opp. Ved overføring til kommunal drift: Det er grunn til å rekne med at lønnskostnader vil vere som i stiftinga, dersom ein skal halde tal årsverk på same nivå. Stiftinga har og pensjonsavtale gjennom KLP så den kostnaden vil vere lik. Kostnaden til styreutgifter vil falle vekk. Desse er bokført i rekneskapen for 2014 med Ca kr Der er andre kostnader som adm.kostn/nettverksarb, konferansar, kurs/opplæring tilsette samt fleire postar som sorterer under "kontorutgifter og andre driftskostnader" som kanskje kan reduserast. Til saman utgjer desse postane i budsjett for 2015 kr Det er viktig å presisere at det ikkje er sannsynleg at desse kan kuttast ut men kanskje reduserast litt. Balansen i rekneskapen: Den syner anleggsmidlar pr på kr ,- som i hovudsak er fast eigedom. Dersom den skal løysast ut vil det truleg vere til marknadsverdi. Den kjenner vi ikkje i dag. Alternativt vil det vere å inngå leigeavtale med stiftinga eller med andre. Den økonomiske konsekvensen av dette kjenner vi heller ikkje. Momskompensasjon Ved kommunal drift av Krisesenteret vil ein ha krav på momskompensasjon. Går ein inn i drifta for 2014 kan det vere ca i kompensasjon men dette er vanskeleg å berekne utan å gå inn i rekneskapen på bilagsnivå.. Slik ein tolkar rekneskapen i dag kan innsparingspotensialet ligge på ca 3-4 % ved å drive dette i kommunal regi (noko som kanskje kan kallast marginalt). Då må det og presiserast at ein har ikkje stipulert kostnaden ved å leige/kjøpe lokaler til ei kommunal drift. 5.0 Kommunal drift av Krisesenteret Gjeldande samarbeidsavtale mellom Krisesenteret Sogn og Fjordane og Flora kommune går ut Flora kommune kan då velje å drifte krisesenterfunksjonen sjølv, eller lyse ut nytt anbod. Eller kjøpe direkte av Krisesenteret Det er fleire faktorar som gjer det komplisert dersom kommunane som kjøper krisesenterteneste av Flora kommune ynskjer at kommunen skal avvikle samarbeidet med stiftinga Krisesenteret og drifte Krisesenteret etter ordiner vertskommunemodell. 14

234 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Dette er komplisert sidan det ikkje er beint fram å løyse opp ei stifting (Sjå kap.3.1) eller å overdra drifta av Krisesenteret til Flora kommune. Ei slik løysing krev at styret i stiftinga er samd i dette og medverkar til ei verksemdsoverdraging. 6.0 Samarbeidsutvalet sin uttale. Samarbeidsutvalet har hatt to faste møter i året. Eit om våren då årsrapporten vert lagt fram. Og eit om hausten der utvalet har gitt si utale til framlegg til budsjett frå styret i stiftinga Krisesenteret. Dagleg leiar har i kvart møte gitt fyldig og god informasjon om korleis situasjonen på Krisesenteret er, - og har vore i løpet av tida som har gått. Samarbeidsutvalet presiserer at Krisesenteret i Sogn og Fjordane har fungert etter føresetnadane og at kommunane er godt nøgde med dei tenestane som Krisesenteret leverer. Utvalet er også godt nøgd med informasjonen som vert gitt på kvart møte. Samarbeidsutvalet sine oppgåver i høve styring av Krisesenteret er regulert i gjeldande samarbeidsavtale og omfattar følgjande punkt. Under kvart punkt følger evaluering. -utvikling av krisesentertenesta Når det gjeld utvikling av krisesentertenesta har Samarbeidsutvalet tilrådd at Krisesenteret å ta kontakt med Aurland og Voss for sal av Krisesentertenester. Aurland har fatta politisk vedtak ( 2015) om å tilslutte seg avtalen, men Voss kommune er ikkje blitt kontakta. Samarbeidsutvalet har og tilrådd at Krisesenteret sjekkar ut om finansiering av dei planlagte bueiningane i tilknyting til Krisesenteret kan finansierast gjennom samarbeid med kommunen, lån i kommunalbanken og momsrefusjon. - utvikling av samarbeidet mellom Krisesenteret og tenestane i deltakarkommunane Utover dette med økonomi har Samarbeidsutvalet gitt uttale om anna: 1. andre statistikkar til årsmeldinga 2. Overgang frå fast til ambulant teneste i Sogn og Nordfjord -uttale seg til budsjettframlegg, økonomiplan og årsmelding Dette har vore det viktigaste for Samarbeidsutvalet og ta stilling til. I følgje samarbeidsavtalen er det vertskommunen som skal utarbeide budsjett og økonomiplan for komande år. Framlegget vert sendt samarbeidande kommunar og vert så handsama i samarbeidsutvalet i august som då gjev si uttale. Vertskommunen avgjer deretter budsjettet på bakgrunn av samarbeidsutvalet sin uttale. Dersom budsjettframlegget går utover ramma som vart utarbeidd første år i avtaleperioden og som gjeld til avtalen utløper (justert for løns-og prisvekst) så er beslutningsmynde for beløp opp til ,- lagt til Samarbeidsutvalet. Beløp utover dette må handsamast i kvar enkelt kommune. Samarbeidsutvalet har også mynde til å avgjere ekstra innbetaling i løpet av eit budsjettår på kr ,- dersom vertskommunen ikkje klarer å halde budsjettet. Dette har ikkje vore naudsynt. Nedanfor føl ei oppstilling av dei innspela/ uttala Samarbeidsutvalet har hatt vedrørande dette. Det har særleg vore med mål om å få Krisesenteret til å sette av meir pengar til fond, og å få ned utgifter. 15

235 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. År Samarbeidsutvalet sin uttale Krisesenteret si oppfølging 2012 Ha med oppstilling av fjorårets rekneskap i budsjettoppstillinga Dele posten Lån Husbanken i to. 1 reelle renteutgifter og 2 avsetting til fond Auke pensjonsposten Raus pott til kurs og konferansar. Den bør ned på "kommunalt nivå". Kutte i annonseutgifter Endre dei faste tilboda i andre regionar til eit tilbod ved behov, grunna lite bruk V 2013 Bør ikkje ha meirforbruk på budsjettramma. Har i 2012 brukt kr for mykje på løn. Sjekke opp i kven som betalar transport til og frå krisesenteret H 2013 Samarbeidsutvalet tilrår at det i budsjettet for 2014 vert lagt inn ein lønsvekst på 3.5% som er lik kommunal sektor Kurs opplæring: Samarbeidsutvalet tilrår at posten må reduserast til kr Dagtilbod: Samarbeidsutvalet tilrår at posten skal settast til kr Redusere post til rekneskap Annonsering. Samarbeidsutvalet tilrår at posten er Posten er på kr på kr kr kr Tilrår å spare i høve forslag til budsjett for å sette Nei av til fond Post juridisk bistand er på kr kr. Samarbeidsutvalet tilrår at bistand/kostnad over fri rettshjelp og utover det som vert dekka av justisdep må evt verte ytt som øk sosialhjelp frå nav kontora i brukarane sine heimkommunar. Syne Gåver i rekneskapen V 2014 Sette av kr årleg til avsetting til fond Nei H 2014 Auke posten til pensjon til 15 % Prøve å få NRK lisens på anna avtale enn bedriftsabbonement Ta ned posten på annonser ja Gåver bør synast i rekneskapen Eigen budsjettpost sjukelønn og synleggjere refusjon Avsette til fond Satt av kr, Sjekke med vertskommunen om det er mogleg å budsjettert med få fritak for eigedomsskatt kr Evaluere styrehonorar og ta ned posten Tilrår å ta ned budsjettposten til kurs. Den er veldig høg i høve kommunal sektor Styret har bestemt at kurs og opplæring er viktig, men skal prøve å få fleire forelesarar lokalt. V 2015 Ja Ja Nei Ja ja Styret meiner posten skal være på kr. 16

236 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. -evaluere samarbeidsavtalen og komme med framlegg til eventuelle endringar i god tid før utløp av gjeldande avtale. Det er denne rapporten Samarbeidsutvalet sitt framlegg til endring av styring og drift av Krisesenteret Samarbeidsutvalet ser styringsstrukturen som ei utfordring. Årsaka er uklarheiter kring kva funksjon utvalet skal ha i høve styring av Krisesenteret. No er det slik at Flora kommune som vertskommune kjøper teneste frå Stiftinga Krisesenteret og sel tenesta vidare til dei andre 24 kommunane. Utvalet opplever ordninga med at det er ein stifting som styrer Krisesenteret og sel teneste til Flora kommune, som så har rolla som vertskommune overfor dei andre kommunane, som uoversiktlig. Utvalet ser det som ynskeleg at Flora kommune tek over drifta av Krisesenteret. Flora kommune vil då ha ei vanleg vertskommunerolle. Utvalet vurderer altså dagens ordning der kommunane kjøper tenester i ein marknad som uoversikteleg og meir sårbar, enn ved å vere deleigar i ei vertskommuneløysing. Samarbeidsutvalet vurderer at ein vil få meir oversiktleg styring og reduserte kostnader ved kommunalt eigarskap.- Ein kan då få fordelar av innkjøpsavtalar, momsrefusjon, billigare lånemarknad mm. Samarbeidsutvalet meiner at kommunane som kjøper teneste av krisesenteret kan styre ei oppløysing gjennom at dei ikkje lenger ynskjer å kjøpe teneste av Stiftinga Krisesenteret, men finne andre ordningar for dei krisesenter tenestane som kommunen treng. Her kan det vere nyttig å sjå på prosessen som var forut for opprettinga av krisesenteret. Det vil no vere eit rett tidspunkt å sjå på muligheita til å få ei ordinær vertskommuneordning, sidan samarbeidsavtalen skal rullerast og kommunane si forplikting går ut ved årsskiftet. For at ideologien som Krisesenteret er bygd på skal bli vidareført under kommunalt eige og drift, bør det nedfellast i avtalen kva prinsipp ein jobbar etter. Uansett modell så bør vertskommunerolla beskrivast betre, det vil styrke samarbeidet. Utvalet presiserer at det er styringsstruktur som er problemet ikkje tilbodet. Det er også viktig å sjå at kommunereforma vil føre til endringar. Ved kommunesamanslåing vil kommunane tenke profitt og kostnadseffektiv drift. Dersom samarbeidsutvalet ikkje skal ha ein styrande funksjon bør det vurderast om ein treng eit samarbeidsutval. Utvalet ser at det då truleg vil vere ei betre løysing at krisesenteret rapporterer direkte til KS rådmannsutval. Det er derfor ynskjeleg med ei presisering av kva som er utvalet sitt mandat. 17

237 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Ei overtaking av drifta av Krisesenteretvil krevje meir tid enn fram til , og samarbeidsutvalet tilrår på den bakgrunn ei prolongering av gjeldande avtale for eitt år. 6.0 Forslag til aktuelle endringar i samarbeidsavtalen Dersom det vert avgjort å oppløyse Stiftinga Krisesenteret så vil det føre til ein del endringar i samarbeidsavtalen om interkommunalt krisesentertilbod mellom Flora kommune som vertskommune og kjøparkommunen. Men uansett organisering er det ein del endringar som vil vere aktuelle: Følgande endringar vert foreslått: Under pkt.3, (Oppgåver og avgjerdsmynde lagt til vertskommunen) endre ordlyden i kulepunkt to frå: Krisesentertilbodet i Sogn og Fjordane skal ha døgnbase i Florø og ambulerande dagtilbod/samtaletilbod i indre Nordfjord og Sogn. Dette vert annonsert i lokalavisene. Til følgjande: krisesentertilbodet i Sogn og Fjordane skal ha døgnbase i Florø og ambulerande dagtilbod/samtaletilbod i regionar med lang reisetid til Krisesenteret ved behov etter avtale. Årsaka til endringa er at det ambulerande tilbodet nesten ikkje vert brukt, og Krisesenteret har store kostnader ved annonsering. Dei fleste kvinnene ynskjer heller å komme til Krisesenteret for samtale. Ein ser det derfor som mest tenleg at ein avtaler å reise ut dersom det er ynske og behov for dette. Under pkt.7 (Samarbeidsutval) bør det leggast til at kvar representant frå dei fire regionane og vertskommunen skal ha personleg vara. Årsaka er at ved fråvær frå ein av medlemmane så vert den regionen ikkje representert og samarbeidsutvalet vil vere fåtaleg. Medlemmene skal velgast administrativt, og skifte to medlemmer i kvar valperiode ( for å holde på kontinuitet) Under pkt.9 (Andre forhold) bør det leggast til ( kopla til kommunal drift): Heimkommunen er ansvarleg for utgiftene med brukar der økonomi ikkje er avklart. Heimkommunen skal dekke: - Økonomisk sosialhjelp til livsopphald medan brukar bur på Krisesenteret. - Etableringskostnad ved busetjing/flytting; husleigegaranti for første husleige og eventuelt inventar som brukar har behov for. - Transport /reiseutgifter frå heimkommune til vertskommune. Samarbeidsutvalet ynskjer også at ein ser på potensialet for å auke inntektene gjennom til dømes å selje tenester til kommunar utanfor fylket. Utvalet bør sjå på eit utviklings vekstpotensiale. 18

238 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 7.0 Evalueringsnotat frå Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane, Florø 28.april Ved styret i Stiftinga krisesenteret i Sogn og Fjordane. Innleiing... Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane... Historikk og skildring av verksemda... Omfang og kostnadsoverslag... Verdigrunnlag... Stifting som organisasjonsform... Styret for stiftinga... Krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane... Krisesentersekretariatet... Krisesenterlova Særleg om tilbodet til menn... Oppfølging av krava til krisesentertilbodet... Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane sitt eksisterande tilbod... Tilsette og lønnskostnader... Kompetanse på Krisesenteret... Teieplikt og opplysingsplikt... Helse, Miljø og Sikkerheit... Individuell tilrettelegging av tilbod... Barna på Krisesenteret... Menneskehandel... Bruk av tolk... Brukarar med rus og psykiatriproblematikk... Tvangsekteskap... Fysisk sikring av lokale... Samordning av tenester... Samarbeid mellom Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane og det offentlige hjelpeapparatet.. Samarbeid og vegen vidare... 19

239 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Innleiing Samarbeidsutvalet for krisesentertilbodet i Sogn og Fjordane, beståande av fire representantar frå 4 kommunar samt vertskommunen, har bedt Krisesenteret levere ein skriftleg evaluering av tenestene våre slik vi ser det, etter at den nye Krisesenterlova trådde i kraft 1. januar Evalueringa skal innehalde Krisesenteret si vurdering av korleis vi ser på kvaliteten av arbeidet vårt, og samarbeidet med vertskommunen Flora som på vegne av alle kommunane i Sogn og Fjordane kjøper krisesentertenestene hos oss. Sidan Samarbeidsutvalet har ei formeining om at styret i krisesenteret skal oppheve stiftinge (Jfr. referat frå møte i utvalet den 2 mars 2015) vil vi også meine noko om korleis organisasjonsforma vår, stifting, har fungert. Slik vi forstår det siste referatet frå møtet i samarbeidsutvalet skal evalueringa også synleggjere vårt syn på samarbeidet med det tverrkommunale samarbeidsutvalet og samarbeidsavtala som har vore utgangspunktet for samarbeidet. Det er då innleiingsvis viktig for oss å ta utgangspunkt i rammene for sjølve avtalen: a) Kommunane har ein lovpålagt plikt til å yte krisesentertenester, og b) Stiftinga er pliktig til å yte krisesentertenester etter sitt vedtektsfesta formål og etter stiftingslova, og c) Samarbeidsutvalet skal vere kommunane sitt bindeledd til vertskommunen og krisesenteret. Mandatet som er lagt til samarbeidsutvalet er: utvikling av krisesentertenestene, utvikling av samarbeidet mellom krisesenter og tenester i samarbeidskommunane, uttale seg til budsjettframlegg, økonomiplan og årsmelding, evaluere samarbeidsavtalen og kome med eventuelle framlegg til endringar i god tid før utløp av gjeldande avtale Samarbeidsutvalet er såleis eit viktig organ for å sikre at kommunane skal kunne innfri dei lovbestemte pliktene sine om å ha eit kvalitativt godt krisesentertilbod til innbyggarane i sine kommunar, og også eit viktig organ for stiftinga med tanke på å kunne ta imot innspel som bidreg til best muleg tilbod til målgruppa. Den 26. mai 2010 sendte Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane ut eit tilbod til alle kommunar i i fylket vårt om kva tilbod senteret ynskte å levere for at bistå dei med å følgje opp krava i den nye Krisesenterlova. Dette tilbodet vart også sendt til arbeidsgruppa som i si tid var nedsett av Rådmannsutvalet i fylket, og som utarbeidde samarbeidsavtala som har lagt til grunn for samarbeidet og arbeidet vårt. For å kunne gje ei grundig evaluering av det som er etterspurd, har vi i det følgjande også tatt utgangspunkt i det tilbodet vi den gang leverte, og med bakgrunn i dette og Krisesenterlova vil vi vise korleis vi har greidd å følgje opp lovnadene våre, og korleis vi har opplevd samarbeidet med samarbeidsutvalet og vertskommunen om å gje gode tenester. Her bygger vi på eigne erfaringar, eigne rapporteringar, uttale frå gjester, og skriftlege referat frå møter i samarbeidsutvalet der dagleg leiar ved Krisesenteret har hatt møte- og uttalerett. 20

240 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane Historikk og skildring av verksemda Krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane starta i 1983 Krisetelefonen i Sogn og Fjordane, eit tilbod til kvinner utsette for vold i nære relasjonar. Hausten 1985 starta Krisesenterrørsla Krisesenteret, og det fyrste butilbod vart oppretta, med leige av 2 rom i Florø. Krisesenteret vart registrert i Brønnøysund som frivillig organisasjon/verksemd. Etter kronerulling og opptak av lån, kjøpte Krisesenteret i Sogn og Fjordane eit bustadhus i 1988 for å drive tilbodet. Dette synte seg å vere for lite. I 1994 kjøpte Krisesenterrørsla eit større hus ved hjelp av eigne midlar, som etter ein del restaureringsarbeid fungerte som Krisesenter fram til Etter at det kom nye statlege krav til krisesenterbygg, var ikkje dette bygget lengre egna til formålet, og gjennom lån, gåver og eigne midlar bygde krisesenteret eit nytt bygg i hagen til det gamle huset. Dette bygget er spesielt tilpassa den spesielle bruken med tanke på sikkerheit, barn, funksjonshemma. Drifta av Krisesenteret har i perioden etter at samarbeidsavtalen med kommunane kom i gang, vore basert på tilskot frå kommunane i Sogn og Fjordane, samt gåver frå lag/organisasjonar og enkeltmenneske. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane driv i dag eit støttetilbod til menneske i alle aldre, som er/har vore utsette for vold i nære relasjoner, og barna deira. Krisesenteret har vore eit viktig lågterskeltilbod og supplement til det offentlige hjelpeapparatet i fleire år, og etter at Krisesenterrlova trådde i kraft, er krisesentertilbodet i dag ein del av det offentlege tilbodet som Stiftinga Krisesenteret har levert tenestene sine til. Krisesenteret er eit døgnope tilbod utan krav om tilvising eller betaling. Dei som treng hjelp kan kontakte oss direkte og anonymt, og vi kan gje hjelp på øyeblikkeleg varsel. Senteret skal ikkje gje verken psykiatrisk eller somatisk behandling, men skal formidle til gjestene våre kvar dei kan få slik behandling, og syte for at dei får den hjelpa dei treng. Det er tryggleik frå fysisk/ psykisk vald og drapstruslar som er hovudtilbodet, og nokon å snakke med som ser dei som eit jamnbyrdig menneske. Rettleiing gjennom gjensidig samhandling i prosessen etter at den voldsutsette har klart å bryte ut av eit voldeleg samliv er svært vesentleg, og også opplysningsarbeid som har ført til at ein i dag faktisk har fått lovbestemt at voldsutsette skal ha krav på hjelp. Dette arbeidet har hatt stort fokus hos oss både før lova trådde i kraft, og også etter. Tilbodet og arbeidet vårt er svært godt evaluert av dei som nyttar tenestene våre. Gjennom krisesenterlova fekk kommunane i 2010 eit ansvar for å gje eit kvalitativt godt krisesentertilbod til kvinner, menn og barn. Lova byggjer i stor grad på det tilbodet som var blitt gjeve frå krisesentra sidan 1980-talet, då det hadde vist seg å vere eit godt tilbod for kvinner utsette for vold i nære relasjonar og barna deira. Ivaretaking av voldsutsette menn sine behov var nytt, men tilbodet skulle basere seg på dei suksesskriteria som hadde gjort krisesentra for kvinner til det gode tilbodet det var blitt. Krisesenteret i Sogn og Fjordane har no, som den gang, ei klar målsetting om å gi eit heilskapleg tilbod til voldsutsette i alle kommunane i fylket, der alle krava i krisesenterlova er dekka. 21

241 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Vi viser elles til Årsmeldingar i åra som tydeleggjer vår praksis gjennom åra, og gjev ein utfyllande skildring av verksemda vår. Omfang og kostnadsoverslag Internasjonale undersøkingar viser at vold i nære relasjonar oftast rammer kvinner og at utøvaren som hovudregel er ein mann. Mannen sin dominans og makt i relasjonen kjem til uttrykk gjennom vold og overgrep og er vesentleg for å forstå mekanismane som inngår i voldsrelasjonen og konsekvensane som volden har for dei utsette og for samfunnet. Sidan samarbeidsavtalen med kommunane i Sogn og Fjordane trådde i kraft og fram til i dag har ca. 98 % av dei som søker skydd hos Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane vore kvinner. Menn sin vold mot kvinner i nære relasjonar er eit verdsomspennande fenomen av betydeleg omfang og utgjer eit alvorleg samfunnsproblem. Det er også vist at dei mange drapa på kvinner oftast er utført av menn i nære relasjonar. Verdsbanken viser at vold mot kvinner utgjer ein global helsetrussel på linje med HIV/AIDS og kreft. Dei fysiske og psykiske konsekvensane av vald hindrar kvinner si fulle deltaking i samfunnet. Dette har store samfunnsmessige konsekvensar og utgjer eit direkte hinder for den økonomiske, politiske, samfunnsmessige og demokratiske utviklinga i eit samfunn. Tal som viser kostnadene ved vald i nære relasjonar er svimlande, og ein kartlegging utført av Vista Analyse i 2012 viser at dei samfunnsøkonomiske kostnader i Norge i år 2010 vart anslått til 4,5-6 milliardar kroner! I denne summen anslår ein at dei offentlige kostnadene som ressursar til politiarbeid, rettssaker, krisesentre, barnevern, helsearbeid, tannleger og alle andre offentlege instansar som er involvert, utgjorde om lag 2-2,4 milliardar kroner i (Vista analyse, Rapport 2012/41). Med tanke på at krisesenteret gjer eit svært godt førebyggjande arbeid som til dømes gir høve til tidleg intervensjon for voldsutsette, særleg for barn, er eit kvalitativt godt fagleg krisesentertilbod ein svært god samfunnsøkonomisk investering for kommunane Verdigrunnlag Krisesenteret i Sogn og Fjordane er oss difor framleis bevisst at verdigrunnlaget og det kvinnepolitiske perspektivet i krisesenterrørsla er høgst aktuelt både i dag og i det vidare arbeidet. Vi har difor høgt fokus på å halde fram med å utvikle metodar og strategiar som skal gjere Sogn og Fjordane til ein tryggare stad for valdsutsette kvinner. Som i vårt tilbod i 2011 støttar vi oss framleis til nasjonale utsegner og forsikrar at Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane : arbeidar ut i frå erkjenninga av at menn sin vold mot kvinner er eit hinder på vegen mot måla om likskap, utvikling og fred, og vil halde fram med dette. Krisesenteret har tatt på alvor forskingsbasert kunnskap som viser at menn sin vold mot kvinner både krenkjer, svekker og opphevar moglegheit for kvinner til å bruke sine menneskerettar og fundamentale fridomar. framleis er partipolitisk nøytralt og ikkje knytt til bestemte organisasjonar eller trussamfunn. ved sida av ordinær krisesenterdrift, driv utadretta informasjonsarbeid, systematisk registrering, følgjer opp aktuelle saker i pressa, samt bearbeider haldningar og samfunnstilhøve som 22

242 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. opprettheld vold og undertrykking av kvinner. Dette er i tråd med tilbodet vårt til kommunane i i Sogn og Fjordane i 2011, der vi forplikta oss til dette, vert drive ut frå prinsippet hjelp til sjølvhjelp utan krav til tilvising. samarbeider med andre instansar og andre aktørar i nærmiljøet som skal ivareta kvinner og barna deira som har vore utsette for mishandling og seksualisert vold. samarbeider også med andre krisesenter, både når det gjeld kompetanseoppbygging, og ved overføring av valdsutsette som må søke nye tilfluktsstader som følgje av drapstruslar m.m. Styret i Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane ser det som svært viktig å halde på den eigenarten som krisesenteret representerer, og som byggjer på solidaritetsprinsippet der ideologien og verdigrunnlaget vårt og det å vere medmenneske står sentralt i arbeidet. Det likeverdige fellesskapet som brukarane våre opplever på krisesenteret er avgjerande faktorar for å komme ut av eit voldelig forhold til eit nytt liv på eigne bein. Sjølv om Stiftinga Krisesenteret ikkje driv terapi, gjer dei tilsette eit framifrå psykososialt arbeid som har terapeutisk effekt både på kort og på lang sikt. Vi får stadig gode tilbakemeldingar, både munnlege og skriftlege, frå dei som har nytta tenestene våre, og dei uttrykker stor takksemd for nyttig og omsorgsfull hjelp. Ein følgje av vårt gode renommé er dei mange gåvene vi får frå både tidlegare gjester, andre engasjerte enkeltpersonar og organisasjonar. Vi er glade for at både vertskommunen og samarbeidsutvalet også har uttrykt seg positivt til at senteret vert drive etter ideologiske prinsipp. Stifting som organisasjonsform Samarbeidsutvalet har imidlertid i sitt siste møtereferat stilt seg svært kritiske til vår organisasjonsform, som er ei stifting. Dette av di ein ynskjer meir detaljstyring over dei enkelte budsjettpostane i rammebudsjettet som vart utarbeidd i starten av samarbeidsperioden i eit godt og tett samarbeid med vertskommunen. Samarbeidet tok utgangspunktet i krisesenterlova og krava som kommunane stilte til tilbodet, sett opp mot formålet til stiftinga, og det var full semje mellom kommunen og krisesenteret om rammene for budsjettet. Likevel har utvalet kravd at styret i stiftinga må oppheve stiftinga, og at verksemda og bygningane som stiftinga eig skal overtakast av kommunane. Det er difor på sin plass å ta eit steg tilbake og sjå på dei faktiske tilhøva og utgangspunktet og rammene for samarbeidet. Etter mange års drift med vanskar med å få einskilde kommunar til å ta sin del av ansvaret med kostnader til senteret, kom diskusjonen om korleis å sikre at valdsutsette i Sogn og Fjordane skulle kunne halde fram med å få hjelp av krisesenteret. Diskusjonen om stifting som organisasjonsform kom på bordet. Ved ei nøye vurdering kom vi fram til at stifting er den organisasjonsforma vi såg som best eigna for å kunne ivareta ideologien og verdigrunnlaget til Krisesenteret. Det er dette som har vore drivkrafta i arbeidet vårt og gjort det til eit unikt tilbod for voldsutsette. Erfaringskompetanse, mellommenneskelege forhold og tryggleik, har vore avgjerande faktorar for god hjelp til dei voldsutsette og har vore vel så viktig som den formelle kompetansen hos dei tilsette. Vår lojalitet skal ligge hos brukarane våre og det er berre mogleg utifrå ein nøytral ståstad. Stiftingslova som Stiftinga er underlagt at ei stifting skal stå fast på formålet ved opprettinga. Lova sikrar også at det skal vere svært vanskeleg å oppløyse eller omdanne ei stifting etter impulsar og situasjonar som brått oppstår av ulike årsaker (Stiftingslova 46, om omdanning). Slik unngår ein at til 23

243 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. dømes situasjonar som ein elles opplever i kommunar og fylker, til dømes som følgje av val, at omstillingar, økonomiske tilhøve el.a. interesser skal kunne forringe tilbodet til valdsutsette menneske. Kulturminister Widveigh uttalte på Stiftingskonferansen 2015 at stiftingar i dag blir stadig meir vanleg, og er i ferd med å bli eit godt supplement til offentlege tenester i ein elles så trong kommunekvardag. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane vart formelt ei stifting i 2003, stifta av Krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane. Ei stifting er sjølveigande, og Stiftinga Krisesenteret er såleis eigar av eigedomen der krisesenterdrifta er i dag som vist over. Offentlege tilskot gjekk til sjølve drifta av krisesenteret. Stiftinga sine Vedtekter er bindande for arbeidet, og 3 skisserer stiftinga sitt føremål: «a) Hjelpe menneske som har vore utsette for psykisk og fysisk mishandling b) Drive haldningsskapande arbeid ved å synleggjere og skape debatt om den private volden. Krisesenteret er ein politisk og religiøs nøytral organisasjon. Tilbodet skal være eit lågterskeltilbod som er ope heile døgnet, og dei som tek kontakt skal være sikra anonymitet. Tilsette på krisesenteret er medmenneske som gir valdsutsette omsorg og tryggleik. Krisesenteret er ikkje eit behandlingstilbod. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane har slutta seg til Krisesenterrørsla og plattforma for denne, vedteken på Landskonferansen i Tromsø i Krisesenteret representerer eit tilbod der den valdsutsette sjølv deltek aktivt i arbeidet saman med tilsette. Krisesenteret sitt tilbod: Tryggleik, vern og hjelp av medmenneske som har tid til å lytte. Ein stad der ein får tid til å tenke over problema og få ting på avstand. Samtalar og informasjon om tilbod innanfor det offentlige og private hjelpeapparatet, og hjelp til å ta kontakt med desse. Mellombels butilbod i ein krisesituasjon. Ivareta barna som kjem til senteret. Oppfølging av dagbrukarar. Oppfølging i reetableringsfasa. Telefonvakt /råd/rettleiing på telefon» I eit aksjeselskap er generalforsamlinga øvste organ, men i ei stifting er styret øvste organ. Styret sitt forvaltningsansvar er å syte føre å ivareta formålet (Stl. 30, tredje ledd) Syte for forvaltninga av stiftinga sine midlar ( 18) Syte for forsvarleg organisering, og har plikt til å ha kompetente folk og nok kompetente folkfor å ivareta formålet. Verdigrunnlaget er bautaen i ei stifting, og kapitalforvaltninga er eit middel til å realisere stiftinga sitt formål. Forvaltninga av stiftinga sin kapital skal vere forsvarleg, og styret kan bli erstatningsansvarleg dersom forvaltninga medfører tap. (Jmfr Stiftingstilsynet). Stiftingstilsynet må godkjenne evt endringar i vedtektene, men det vert strengt vurdert ut frå ivaretaking av formålet. I følgje lova er stiftingar tenkt å vare evig. Stiftingstilsynet har kontrollfunksjon med tanke på å kontrollere at formålet vert oppfylt. 24

244 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Når samarbeidsutvalet krev at styret skal oppløyse stiftinga, må vi igjen påpeike at Stiftingslova ikkje opnar for at styret i krisesenteret sjølve kan løyse opp stiftinga. Det er Stiftingstilsynet åleine som kan godkjenne ei slik oppløysing. Stiftingslova set strenge krav for oppløysing. Styret ved Stiftinga krisesenteret forstår lova og Stiftingstilsynet sin praksis på området slik at vilkåra for oppløysing klårt ikkje er til stades. Det er vidare klårt at Stiftingstilsynet om vilkåra var til stades, ikkje ville godkjenne at Stiftinga sine midlar vert overført til kommunar. Formålet til Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane er nedfelt i Stiftinga sine vedtekter, og stiftingstilsynet gjer merksam på at sjølv om samarbeidsavtalen ikkje vert vidareført, kan stiftinga halde fram med å innfri formålet sitt til det beste for valdsutsette vaksne og born på andre måtar enn i dag. Slik vi ser det har denne organisasjonsmodellen svart til både våre og gjestene våre sine forventningar, og denne forma har gjort til at vi kan halde fast på fokuset om å gje kvalitetsmessig gode tenester til dei som treng skydd frå heimane sine. Den gjer også til at innbyggarar i og utanfor fylket tildeler oss gåver og arv, og organisasjonsforma er etter vårt syn godt eigna til å til å fremje føremålet med verksemda. Kommunen har etter lova eit sørgje for ansvar, det inneber at kommunen ikkje treng å drive sjølve verksemda ved eigne tilsette, men kan velje å inngå avtale med private om å drifte krisesenteret. Vi presiserer at Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane framleis ynskjer å kunne tilby kommunane i Sogn og Fjordane eit tilbod med god kvalitet også i framtida. I Ot.prp.nr 96 ( ) heiter det om dette: Kommunen kan drive krisesentertilbodet sjølv, etablere interkommunalt samarbeid og/eller kjøpe tenestene av andre (s. 33) Krisesenterlova i seg sjølv legg såleis ikkje avgrensingar på val av organisasjonsform. I tilbodet til kommunane i 2011 skisserte Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane ei løysing der vi gav kommunane eit tilbod om ein styreplass. Vedtektene våre opnar for dette, men forslaget vårt fekk ikkje gehør den gang. Dette vil sikre kommunane medbestemmelse og innsyn i Stiftinga sitt arbeid, samstundes som Stiftinga vil få nærare og betre kontakt med kommunane. Vi ser framleis at både kommunane og Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane er tent med ei slik løysing., Styret for stiftinga Styret består i dag av 5 medlemmar. Styremedlemmar vert vald for 2 år om gongen. Leiar og nestleiar vert vald av Styret for 1 år om gongen. Styreleiar: Siv Førde, Florø, Høgskulelektor/Psykiatrisk Sjukepleiar Nestleiar: Emma Bjørnsen, Førde European Health Promotion Practitioner / Sosiolog Styremedlem: Anne Schei Nyheim, Førde Jurist/ Pensjonert advokat Styremedlem: Vibeke Johnsen, Sogndal Krisesenterrørsla i S & Fj Styremedlem: Anneke Alberts, Florø Tilsetterepresentant Varamedlem: Eva Bøe Stryn Krisesenterrørsla i S & Fj Varamedlem: Liv Teigen Florø Pensjonist / Tidlegare dagleg leiar Varamedlem: Laila Valvik Florø Tilsetterepresentant Styret er stiftinga sitt øvste organ, og har det overordna ansvaret for verksemda. (fagleg, administrativt og økonomisk). Dagleg leiar har ansvar for dagleg drift. Styremedlemmene er vald med bakgrunn i 25

245 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. kompetanse og engasjement. Styremøta vert for det meste halde på Krisesenteret i Florø for å spare kostnader. Krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane Krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane er stiftarane av Stiftinga Krisesenteret. Krisesenterrørsla i Sogn og Fjordane er ein frittståande, livsynsnøytral og partipolitisk uavhengig organisasjon. Krisesenterrørsla skal støtte krisesenteret si drift og driv haldningsskapande arbeid ved å synleggjere og skape debatt om vald mot kvinner, særleg den private valden. Etter at fleire av desse laga som i fleire år var lokalisert i heile fylket, la ned arbeidet, var det berre rørsla i Stryn som haldt fast på oppgåvene sine. Dette laget tok også på seg oppgåva med å drive eit desentralisert dagtilbod i Nordfjord, som var eit krav i samarbeidsavtalen.tilbodet var imidlertid lite brukt, og etter vår evaluering og anbefaling frå Samarbeidsutvalet og helse og sosialsjef i Stryn, Berit Wetlesen, valde vi å legge ned dette tilbodet våren Krisesenteret har halde fram med ambulerande dagtilbod både i Sogn og Nordfjord, men tilbodet vert omtrent ikkje brukt. I følgje dei valdsutsette sjølve, ynskjer dei stort sett ikkje tilbod i nærleiken av heimstaden grunna av frykt for å bli identifisert. Stiftinga Krisesenteret er i dag i gang med å legge til rette for ei gjenoppretting av avdelingar av Krisesenterrørsla i fleire deler av fylket, då vi ser at dette er ein viktig del av formålet om mellom anna å å drive opplysningsarbeid om vald i nære relasjonar i fylket vårt. Krisesentersekretariatet Krisesenteret i Sogn og Fjordane er knytt til Krisesentersekretariatet, som er ein organisasjon på nasjonalt plan. Den vart etablert i 1994, og sekretariatet arbeider samfunnspolitisk og fagleg i høve kvinner som er utsette for vold og barna deira. Det skal fungere som eit bindeledd mellom krisesentra og styresmaktene, kvinne-organisasjonar, forskingsmiljø, studentar og samfunnet elles. Eit av måla for Sekretariatet er å synleggjere krisesentra sitt arbeid og styrke kvinner og barn sin rett til eit liv utan overgrep. Sekretariatet sender ut relevante rapporter, rettleiarar, informasjon om lovendringar, utlysning av midlar, forslag til lovendringar, høyringar, tiltak, pressemeldingar, kampanjemateriell, informasjon om erfaring og kompetanse som kvart enkelt land har opparbeidd seg rundt tematikken, samt nyhende som er viktig for arbeidet på krisesentra. Krisesentersekretariatet er eit viktig faglig forum for krisesentra, også etter at krisesenterlova trådde i kraft. Krisesenterlova 2010 Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane vil i dette avsnittet skissere kva vi konkret har tilbydd ut frå lova. 1. Formålet med lova Formålet med denne lova er å sikre eit godt og heilskapleg krisesentertilbod til kvinner, menn og barn som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar. 26

246 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Særleg om tilbodet til menn Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane har eit eige opplegg for ivaretaking av menn sitt behov for vern. Lova pålegg kommunane å ha eit fysisk åtskilt butilbod til valdsutsette menn, og dette tilbodet skal drivast etter same prinsippet som tilbodet til kvinner. Krisesentertilbodet til kvinner bygger på suksessen med at «kvinner hjelper kvinner», og sidan behovet til menn skil seg ein god del frå behovet til kvinner, har vi prøvd å møte desse utfordringane ved å tilsette ein mann i 50 % stilling, med tanke på at «menn-hjelper-menn». Vi har også eit eige husvære som er fysisk skild frå butilbodet til kvinner. Vi fører grundig statistikk over tal og årsaker til at både kvinner og menn søkjer hjelp ved senteret vårt Tilbodet til menn er dyrt sidan lova krev døgnbemanning i eit fysisk åtskild tilbod. Det er svært få menn som nyttar butilbodet. Nokre nyttar i staden telefontilbodet for å få råd og nokon å prate med. Ventetida for den mannlege tilsette når vi ikkje har mannlege bebuarar, har difor vore lang, og han har fått ein del andre oppgåver, og er sentral i aktivitetstilbodet til barna på senteret. Til no har tilbodet til menn vore heilt gratis for kommunane, då vi ikkje har kravd betaling for dette tilbodet hittil. Ei landsomfattande evaluering av krisesentertilboda i Norge etter at Krisesenterlova vart innført er gjennomført. Evalueringa viser at det er ein nasjonal trend at det er få menn som søkjer hjelp, og det vert stilt spørsmål ved om menn får eit like godt tilbod som kvinner då dei ikkje får ta del i det sosiale ved å treffe andre menn i same situasjon. Dette har også vi ved Krisesenteret i Sogn og Fjordane reflektert over. Det ville kan hende vore betre med eitt nasjonalt eller fleire regionale sentra for menn slik at ein vil kunne dra nytte av andre sin erfaring. Dette er eit av fleire spørsmål som evalueringa tilrår sentrale styresmakter å sjå nærare på. Oppfølging av krava til krisesentertilbodet 2 Krav til krisesentertilbodet Kommunen skal sørgje for eit krisesentertilbod som skal kunne nyttast av personar som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar, og som har behov for rådgjeving eller eit trygt og mellombels butilbod. Tilbodet skal gi brukarane støtte, rettleiing, hjelp til å ta kontakt med andre delar av tenesteapparatet og skal omfatte: a) eit krisesenter eller eit tilsvarande gratis, heilårs, heildøgns, trygt og mellombels butilbod, og b) eit gratis dagtilbod, og c) eit heilårs og heildøgns tilbod der personar nemnde i første ledd kan få råd og rettleiing per telefon, og d) oppfølging i reetableringsfasen, jf. 4. Enkeltpersonar kan vende seg direkte til krisesentertilbodet som nemnt i andre ledd, utan tilvising eller timeavtale. Kommunen skal sørgje for god kvalitet på tilbodet, mellom anna ved at dei tilsette har kompetanse til å ta vare på dei særskilte behova til brukarane. Butilbodet til kvinner og butilbodet til menn skal vere fysisk skilde. Departementet kan gi forskrift om krav til kompetanse hos dei tilsette og krav til fysisk sikring av lokale. 27

247 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane sitt eksisterande tilbod Krisesenteret tilbyr brei kompetanse, både erfaringskompetanse og profesjonskompetanse til å ta seg av fylgjande oppgåver: Døgnåpen krisetelefon o Vi svarar dagleg på spørsmål, har samtalar og gjev informasjon, råd og rettleiing. Omsorg, tryggleik, vern Støtte og hjelp på dei valdsutsette sine eigne premissar o Kompetanse på multikulturell kommunikasjon, meistring og myndiggjering har vore viktig for å imøtekomme dette kravet. Dagtilbod, støtte og hjelp til personar som ikkje nyttar butilbodet o Dagtilbodet har i tråd med lova og samarbeidsavtalen eit tilbod til kvinner, menn og barn som oppsøker senteret for å få informasjon om rettar, hjelpeapparatet og korleis nytte seg av andre tiltak. Dei tilsette på krisesenteret har solid kunnskap om rettar og pliktar i høve hjelpeapparatet og vi tilbyr hjelp vidare. Dagbrukarar kan også vere menneske som tidlegare har budd på Krisesenteret og som treng støtte og oppfølging etter at dei har flytta for seg sjølve. Mange av desse er utanlandske kvinner som ikkje har familie og lite sosialt nettverk. Dei manglar kunnskap om det norske systemet, og dei treng mykje hjelp og rettleiing i høve praktiske ting. Andre oppsøkjer senteret for å drøfte ein vanskeleg livssituasjon, utan at dei har behov for å bu på Krisesenteret. o Dagtilbodet er vanskeleg tilgjengeleg for folk med stor avstand til krisesenteret. Dei som nyttar seg av dagtilbodet kjem helst frå vertskommunen og kommunane med reisetid under 1-1 ½ time. Kvinner frå kystkommunane bruker rutebåt for å komme seg til Krisesenteret med reisetid på under 1 time. Det ambulerande desentraliserte tilbodet vårt vert lite nytta. Mellombels butilbod for kvinner, menn og barna deira i ein krisesituasjon: samtalar, råd/rettleiing, støtte og hjelp i kontakt med hjelpeapparatet og andre viktige aktørar i nærmiljøet. o Tilbodet sikrar bebuarane sine grunnleggjande behov og den enkelte sitt behov for tryggleik og trivsel. Kvinner og barn som kjem til Krisesenteret tek del i eit bufellesskap med andre kvinner og barn. Tilbakemeldingar frå gjestene våre er at dette bufellesskapet med andre i same situasjon betyr svært mykje, i tillegg til den hjelpa dei får frå personalet. o Lengda på opphald varierer etter problem og behov. Nokre vert på senteret berre nokre dagar og andre fleire veker. Vi har målsetting om at opphald ikkje skal vare lenger enn 3 månader. Vi gir hjelp til sjølvhjelp på den hjelpetrengande sine eigne premissar. Det er gratis opphald og mat for alle som søkjer vern på Krisesenteret o Vår erfaring er også at voldsutsette frå små kommunar ikkje ynskjer å oppsøke eit krisesenter som ligg i nærleiken av heimstaden sin. Dette av di forholda på heimstaden er små og gjennomsiktige, noko som gjer det vanskeleg å være anonym og kjenne seg trygg. Nokre gonger er det av denne grunn også naudsynt for den voldsutsette å flytte til eit senter i eit anna fylke. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane har eit godt kontaktnett med andre krisesenter, og har samstundes sterkt fokus på anonymitet og tryggleik. 28

248 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. o Vi har også konkrete planar om å bygge nye leilegheiter på eiga tomt for å kunne tilby overgangsbustader. Formålet vårt opnar for slik verksemd dersom leigeinntektene vert tilbakeført til stiftinga og nytta til det opphavlege formålet. Viser til neste punkt. Oppfølging i re-etableringsfasa. o Krisesenteret gir oppfølging i reetableringsfasa så lenge det er behov for det. For bebuarar som etter opphaldet skal flytte til ein kommune med større avstand til krisesenteret hjelper vi dei med å etablere nettverk i heimkommunen både gjennom det offentlege hjelpeapparatet og i private nettverk. Vi har eit godt samarbeid med kommunane i fylket både i brukarretta arbeid med samordning av tiltak og i høve drifta av senteret. Vi får ofte tilbakemeldingar frå kommunar om at dei er svært nøgde med det arbeidet Krisesenteret gjer. Samarbeid mellom krisesentertilbodet og andre tenester er ein føresetnad for eit godt hjelpetilbod. Nokre vel å ikkje flytte tilbake til heimkommunen og reiser ut av fylket, eller slår seg ned i Florø. Det siste er merkbart med tanke på mangel på overgangsbustadar i kommunen og den auka pågangen ved dei kommunale hjelpeapparata og NAV i vertskommunen.. Gratis juridisk bistand ved behov o Vi tilbyr framleis gratis juridisk bistand til dei som nyttar tenestene våre, og to advokatar er knytt til dette. Samarbeidsutvalet krev at denne posten må kuttast fordi det ikkje er eit krav i lova om eit slikt tilbod. Styret har vurdert kravet frå utvalet opp mot det å kunne ivareta formålet med stiftinga og lovteksten i krisesenterlova. Det er eit krav i lova at det skal vere god kvalitet på slikt tilbod, og tilbodet om gratis juridisk bistand vert også anbefalt av departementet. Det har vist seg som eit kvalitets messig godt og nyttig tilbod til våre brukarar. I tillegg er det også eit tilbod som er viktig for å sikre at valdsutsette vågar å oppsøke hjelp. Utan slik støtte ville ikkje alle fått den bistanden som dei faktisk treng. Advokatane kan ta konsultasjon både pr mail/telefon og pr oppmøte. Ei slik desentralisert advokatordning er viktig for å kunne gje eit reellt tilbod til kvinner og menn i alle deler av fylket. Styret vurderte det slik at dersom Krisesenteret skal kunne innfri alle krav i kontrakten med vertskommunen, måtte dette tilbodet halde fram. Det vert også gjeve årleg tilskot frå Justisdepartementet til denne ordninga.. Hjelp til barna ut frå kvart enkelt barn sitt behov o Vi har i fleire år hatt ein tilsett med barnefagleg kompetanse på høgskulenivå. Vi har også satsa på kurs og kompetanseheving både for denne og andre tilsette for å kunne kvalifisere dei til å ta vare på barn med ein så krevjande bakgrunn som det å ha levd med vald i familien, og for å vere i stand til å starte repareringa på ein så spesiell arena som eit krisesenter er. I følgje overtydande forsking er spesialisert traumekompetanse svært viktig med tanke på å sette i gang psykososiale tiltak som kan starte repareringsprosessen hos barna så tidleg som muleg Alle tenestene våre er gratis for brukarane Individuell og gruppe samtaletilbod sjølvhjelpsgruppe o Som følgje av fagleg oppdatering, rettleiing og anna kompetanseheving har vi fått god erfaring med å drive slike tilbod, og nyttar dette ofte.. Utadretta verksemd i form av informasjon om krisesentertilbodet 29

249 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. o Spesielt dagleg leiar har vore aktiv i arbeidet med å drive utadretta informasjonsarbeid. Ho har vore synleg i både presse, NRK radio og TV, og sist i april i år der Krisesenteret i Sogn og Fjordane fronta saka om menneskehandel i programmet Brennpunkt i NRK 1. Dagleg leiar, nestleiar og barnefagleg ansvarleg har også undervist på studiar ved Høgskulen i Sogn og Fjordane, og har vore aktiv på konferansar, skular, og i organisasjonar. o Vi har også gitt ut informasjonsavis om tilbodet, og annonsert i aviser og på helsesentre. Det var eit krav frå Samarbeidsutvalet at vi burde redusere utgiftene til annonsering. Etter å ha vurdert om dette kan gjerast utan å bryte krisesenterlova som krev god marknadsføring og likevel nå alle i fylket på anna vis har vi redusert posten vesentlig. o I samband med at Krisesenteret i Sogn og Fjordane i år 2015 har 30 års jubileum, førebur vi ein jubileumskonferanse i september i samarbeid med Fylkesmannen. Tilsette og lønnskostnader Krisesenteret har 9,7 årsverk fordelt på 12 tilsette. Det vert vist til årsmeldinga 2014 vedrørande stillingsnemningar. Dei tilsette vert lønna etter kommunal tariff Samarbeidsutvalet krev at Krisesenteret må redusere lønnskostnadene. Reduksjon av lønnskostnader vil bety lågare bemanning på krisesenteret. Dette vil svekke tenestetilbodet vesentlig. Styret har vurdert at ein reduksjon av tilsette ikkje vil vere forsvarleg verken fagleg eller med omsyn til tryggleik. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane har eit omfattande arbeid med å sikre bustaden for menneske som fryktar for sine liv, og allereie no har vi bemanna nattevakter og helgevakter med berre ein person sjølv om det burde vere to. Av budsjettmessige årsaker har vi diverre ikkje hatt rom for å auke denne vakta, og har kompensert på andre måtar. I særskilt krevjande situasjonar har vi sett det naudsynt å tilkalle ekstra hjelp av sikkerheitsmessige grunnar. I tillegg legg Krisesenterlova opp til meir bruk av høgskuleutdanna personale. Fleire av dei tilsette i på Krisesenteret har slik kompetanse, men blir lønna som ufaglærte. Dette av di dei er tilsett som miljøarbeidarar og ikkje etter sine respektive utdanningar. Skulle vi følgje opp med å lønne dei tilsette etter utdanning, ville budsjettet vårt stige kraftig. Å redusere lønna, eller tal tilsette er etter styret sitt syn urimeleg og risikofylt, og vi har difor vedteke å oppretthalde lønnsposten. Kompetanse på Krisesenteret Kunnskap om traumereaksjonar, og overføringsreaksjonar hos tilsette er viktig for å kunne handle rett i kvar situasjon. Tilsette ved krisesenteret har opparbeidd betydeleg kompetanse om menneske utsette for vold og barna deira, og utvikla eit metodisk arbeid til støtte for denne gruppa. Krisesentra gjer eit framifrå psykososialt arbeid som også er førebyggjande. Dei tilsette på Krisesenteret har lang erfaring og brei relevant real- og formalkompetanse. Alle tilsette skal ha fagleg kompetanse og innsikt i voldsutsette sin livssituasjon, deira emosjonelle, psykiske, fysiske og sosiale reaksjoner og behov. Vi har obligatoriske opplæringstiltak. Vi legg også stor vekt på personlege eigenskapar ved tilsetting Senteret har tilsette med utdanning/kompetanse innan fylgjande område: - Administrasjon og leiing - Offentleg forvaltning - Personalpsykologi - Voldsofferarbeid (HIO) 30

250 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. - Sjukepleiarutdanning - Førskulelærarutdanning, med vidareutdanning i psykisk helsearbeid - Sosionomutdanning, m/ vidareutdanning i seksuelt misbruk, - Utviklingspsykologi hos barn og unge og sosial kompetansetrening - Fleirkulturell forståing (UIO) - Sosiologi (UIB) - Samfunnsvitenskaplig tenkemåte, Imigrasjon og etnisk relasjon, Velferd og ulikhet - Helse og Sosialfag, Videregåande Skule - Kunst og handverk - Helsefagarbeidar - Krisesenterutdanninga i regi av RVTS Det fins ingen eigen profesjon for krisesenterpersonell. Krisesenterpersonell har spesialkunnskap om vold og konsekvensar om volden. Regionalt Kompetansesenter for vold og traumatisk stress (RVTS) har etter oppdrag frå Barne og Likestillingsdepartementet utarbeidd ei krisesenterutdanning. 2 personar ved vårt senter har delteke på denne utdanninga i som gjekk over 2 år. (2009 og 2010) Studiet var godkjent av Høgskulen i Buskerud. Denne utdanninga vart ikkje vidareført, men RVTS starta i 2011 eit kompetansehevingsprogram for tilsette ved krisesentra som framleis pågår. 6 av dei tilsette har fullført dette. I arbeidet på Krisesenteret er det påkrevd kompetanse innan fylgjande område: - Etikk, haldingar og profesjon - Etikk i møte med kriseramma - Vold og sikkerheit - Jus i krisesenterarbeid - Interkulturell kompetanse - Traumeforståing og krisehandtering - Stabilisering - Dissosiasjon - Samtaleteknikk - Arbeid med barn etter vold - Hjelpeapparatet si rolle - Styrking av foreldrekompetanse etter vold - Eigenomsorg sentrale begrep for den gode hjelpar - Lovverket relatert til arbeidet vårt - Det offentlige tenestetilbodet - Målgruppene - Rettsapparatet - Politiet sine verkemidlar Samarbeidsutvalet har også kravd at Krisesenteret må kutte i utgifter til kurs og opplæring av tilsette. Lova krev imidlertid høg kompetanse ved Krisesentra i landet, og i vårt tilbod til kommunane har vi lagt stor vekt på fagleg og personleg kompetanse. Styret vurderer det ikkje som fagleg forsvarleg å redusere kurs/opplæring av tilsette då det vil gå ut over våre plikter ovanfor kommunane og Krisesenterlova. Styret har likevel samtykka i at kompetanseutvikling til tider kan gjennomførast på ein meir effektiv måte. Vi har følgjeleg sjølve arrangert kurs på senteret slik at det vart mindre reiseutgifter, sidan det er reiseutgiftene som har vore den største utgiftsposten når det gjeld kompetanseutvikling av tilsette. Styret og den daglege leiinga ved Krisesenteret vurderer personlege eigenskapar ved alle tilsettingar. Personalet har obligatorisk opplæring og rettleiing for å kunne handtere dei spesielle utfordringane knytt til arbeidet på krisesenteret. Alle tilsette må legge fram politiattest slik lova krev. 31

251 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Teieplikt og opplysingsplikt 5. Teieplikt Alle som utfører teneste eller arbeid etter denne lova, har teieplikt etter forvaltningsloven 13 til 13 e. Brot på teieplikta straffast etter straffeloven 121. Teieplikta gjeld også fødestad, fødselsdato, personnummer, statsborgarforhold, sivilstand, yrke, bustad, arbeidsstad og andre opplysningar som kan røpe at nokon har vore i kontakt med tilbodet. Opplysningar til andre forvaltningsorgan, jf. forvaltningsloven 13 b nr. 5 og 6, kan berre givast når dette er nødvendig for å fremme oppgåvene til kommunen etter denne lova, eller for å førebyggje vesentleg fare for liv eller alvorleg skade på helsa til nokon. Alle tilsette på Krisesenteret har teieplikt. Opplysingar om dei som nyttar tenestene våre vert makulerte når dei reiser frå senteret. Dersom den valdsutsette ynskjer at vi tek vare på informasjon for eventuell seinare sak må ein ho/han gje skriftleg fullmakt til dette. Alle som nyttar senteret har rett til å vere anonyme, og vi ser personvernet som svært viktig. 6. Opplysningar til barneverntenesta Alle som utfører teneste eller arbeid etter denne lova, skal i utføringa av arbeidet vere merksame på forhold som kan føre til tiltak frå barneverntenesta. Utan hinder av teieplikta skal alle som utfører teneste eller arbeid etter denne lova av eiga tiltak gi opplysningar til barneverntenesta i kommunen når det er grunn til å tru at eit barn blir mishandla i heimen eller det ligg føre andre former for alvorleg omsorgssvikt, jf. barnevernloven 4-10, 4-11 og Det same gjeld når eit barn har vist vedvarande alvorlege åtferdsvanskar, jf. barnevernloven Alle tilsette på Krisesenteret har opplysingsplikt til barnevernet etter denne lova, og tar det på alvor. Tilsette skal i arbeidet sitt vere merksame på tilhøve som kan føre til tiltak frå barnevernstenesta. Utan hinder av teieplikta skal alle som utfører teneste eller arbeid etter denne lova av eiga tiltak gje opplysningar til barnevernstenesta i kommunen når det er grunn til å tru at eit barn blir mishandla i heimen eller det ligg føre andre former for alvorleg omsorgssvikt, jf. barnevernlova 4-10, 4-11 og Det same gjeld når eit barn har vist vedvarande alvorlege åtferdsvanskar, jf. barnevernlova Barnevernlova 6-4 andre ledd tredje og fjerde punktum gjeld tilsvarande. 32

252 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Krisesenteret har utarbeidd skriftlege rutinar for korleis vi skal fylgje opp opplysingsplikta til barnevernet.. Helse, Miljø og Sikkerheit 8. Internkontroll Kommunen skal føre internkontroll for å sikre at dei verksemdene og tenestene som utgjer krisesentertilbodet, utfører oppgåvene sine i samsvar med krav fastsette i lov eller forskrift. Kommunen må kunne gjere greie for korleis ein oppfyller denne plikta. Krisesenteret i Sogn og Fjordane har innført og utøvar Internkontroll i samsvar med lover og forskrifter. Utøving av internkontroll vert gjort i samarbeid med arbeidstakarane, verneombod og tillitsvald. Internkontrollen vert overvaka og gjennomgått jamleg for å sikre at den fungerer i samsvar med målsettinga. Som ein del av Internkontrollen har Krisesenteret laga Personalhandbok. Dette er eit godt verkty for dei tilsette og er eit godt bidrag til kvalitetssikring av arbeidet vårt. Krisesenteret har også etablert internkontroll i samsvar med Personopplysningslova 14. Etter kontroll frå Datatilsynet vart denne godkjent i oktober Arbeidstilsynet ga skriftleg tilbakemelding i november 2009 om at Internkontroll / HMS - arbeidet ved Krisesenteret er godkjend og i samsvar med lover og forskrifter som gjeld for verksemda. Det nye Krisesenterhuset er godkjend som eit godt bygg både for bebuarar og tilsette. Det gamle huset, der vi har tilbodet til menn, er derimot i dårleg stand. Fylkesmannen har tilsynsansvar etter Krisesenterlova, og har vore på eit tilsyn våren Individuell tilrettelegging av tilbod 3. Individuell tilrettelegging av tilbod Kommunen skal sørgje for at tilbodet så langt råd er blir lagt til rette slik at det kjem dei individuelle behova til brukarane i møte. Kommunen skal sørgje for å ta vare på barn på ein god måte som er tilpassa deira særskilte behov, og skal også sørgje for at barn får oppfylt dei rettane dei har etter anna regelverk. Kommunen skal sørgje for at brukarar av bu- og dagtilbodet får tilgang til kvalifisert tolk dersom det er nødvendig for at dei skal få eit fullgodt tilbod. Kommunen skal syte for rutinar for kvalitetssikring, bestilling og betaling av tolketenester Barna på Krisesenteret Om lag halvparten av bebuarane på Krisesenteret er barn. Barn kjem på krisesenteret saman med mor. 33

253 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. På Krisesenteret i Sogn og Fjordane ser vi på barn som ei eiga brukargruppe med eigne behov som blir sett, høyrt og teke vare på i trygge omgjevnader. I 2009 tilsette vi barnekoordinator med barnefagleg kompetanse i 100 % stilling. Føremålet var å styrke kompetansen på Krisesenteret for å kunne gje eit betre fagleg tilbod også til barna. Barna har same rett til hjelp som mødrene sine, og alle tilsette på Krisesenteret får barnefagleg rettleiing. Vi samarbeider med skule/barnehage og hjelpeapparatet elles når det er behov for det. Alle tiltak i høve barna skjer alltid i samarbeid/samråd med den av foreldra som er på krisesenteret. Barna har si eiga oppleving av situasjonen og skal også få høve til å snakke om dette og få svar på spørsmåla sine. Barna på Krisesenteret skal: o Vite at det fins andre familiar som også har opplevd vold. o Erfare at vold ikkje er hemmeleg. o Bli skjerma mot å skulle høyre på andre voksne sine voldshistoriar. o Få gode opplevingar medan dei er på Krisesenteret. o Få personleg støtte til deira krise/problem. Individuelle samtalar. o Få innsikt og vere førebudd på framtida etter opphaldet på Krisesenteret. o Oppfølging ved behov etter opphaldet på Krisesenteret. Så langt det er muleg legg vi til rette for at barna kan halde fram med sine vanlege aktivitetar medan dei bur på senteret. Barn frå andre kommunar får tilbod om å gå på skule i Florø, og senteret har særskilt avtale med ein av barneskulane. Når det er korte opphald og familien skal tilbake til heimkommunen samarbeidar vi med skulen om lekser under opphaldet. Det vert også lagt til rette for aktivitetar for mor og barn.. Menneskehandel Ot.prp.nr. 96, 2009, 5.1.3: Krisesentertilbodet skal vere eit lågterskeltilbod, og enkeltpersonar skal kunne vende seg direkte til tilbodet. Ein og same brukar kan ha vore utsette for ulike former for vald og overgrep både i nære relasjonar og av ukjende. Mange krisesenter gir i dag eit tilbod til kvinner som er blitt utsette for menneskehandel og valdtekt, utan å setje noko skilje når det gjeld kva relasjon offeret har til valdsutøvaren. Sjølv om desse brukargruppene i streng forstand ikkje fell inn under hovudmålgruppa, vil departementet understreke at dei ikkje skal stengjast ute frå krisesentertilbodet. Lova skal ikkje tolkast eller praktiserast slik at tilbodet til dagens brukargruppe vert forringa, eller slik at tilbodet ikkje kan nyttast av andre som i framtida vil kunne ha behov for eit krisesentertilbodet Menneskehandel er ei relativt ny problemstilling for hjelpeapparatet i Noreg. Hovudsakleg handlar dette om kvinner og barn som ved bruk av tvang, truslar, vold og misbruk vert utnytta i prostitusjon eller til andre seksuelle føremål. I 2005 vart Rosa -prosjektet oppretta. Prosjektet koordinerer eit landsomfattande tilbod med trygge opphaldsstader for kvinner utsette for menneskehandel. Gjennom Rosa -prosjektet har krisesentra fått ei aktiv rolle når det gjeld å hjelpe kvinner som er utsette for menneskehandel. Denne gruppa vert ofte buande lenge på krisesenter på grunn av mangel på alternative tilbod om husvære. Det er mange utfordringar knytt til det å kunne hjelpe og gi oppfølging til denne gruppa. Lang butid kombinert med uvisse når det gjeld opphaldsstatus, helserettar og økonomi, har skapt nye utfordringar for krisesentra. 34

254 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Krisesenteret i Sogn og Fjordane har dei siste åra ytt hjelp til fleire kvinner som har vore utsette for menneskehandel. Dette arbeidet vart synleggjort i NRK sitt program Brennpunkt 14. april 2015, og krisesenteret har fått stor merksemd frå heile landet om dette innslaget. Menneske utsette for menneskehandel vil framleis vere blant våre målgruppe. Bruk av tolk Krisesenteret nyttar tolketeneste for å kvalitetssikre informasjonsutvekslinga mellom krisesenteret og bebuar, samt ivaretaking av brukarane sin rettstryggleik. Vi legg til rette for at alle brukarane våre får uttrykke seg på det språket dei meistrar best. Krisesenteret brukar Noricom tolketeneste som har autorisert tolkar Brukarar med rus og psykiatriproblematikk Denne gruppa har også rett til eit krisesentertilbod, og krisesenteret prøver å legge til rette for dette..kommunane har no eit lovfesta ansvar for å gje alle voldsutsette eit likeverdig krisesentertilbod (Ot.prp. nr. 96). Denne gruppa er overrepresentert når det gjeld vold og overgrep, og er av dei mest sårbare og diskriminerte i samfunnet. Dei har også krav på vern, hjelp og oppfølging og eit tilrettelagt likeverdig krisesentertilbod. I desse tilhøva er det naudsynt med eit nært samarbeid med behandlingsapparatet. Krisesenteret gir tilbod om husvære, omsorg, støtte og rettleiing utan å vere eit behandlingstilbod. Tvangsekteskap Kvart år vert eit ukjent, men truleg høgt, tal på personar tvunge til å inngå ekteskap, utsett for ekstrem kontroll eller vold, for å ha brote reglar om " ære". Nokre vert drepne fordi familien opplever seg vanæra av personen sin måte å leve livet sitt på. Tvangsekteskap og arrangerte ekteskap er vanleg i deler av verda, men er ulovleg i Norge. På Krisesenteret i Sogn og Fjordane har det vore ei auke i denne brukargruppa dei siste åra, noko som også har kravd ekstra sikkerheits tiltak.. Fysisk sikring av lokale Tryggleik er ein viktig føresetnad for eit godt krisesentertilbod. Jfr. Ot.prp.nr 96,2009: Eit tryggingstiltak er at brukarar kan vere anonyme overfor kvarandre om dei ønskjer og har behov for det.. Dette har vore fast praksis ved krisesentra for å sikre seg mot at uvedkommande får greie på kvar den valdsutsette oppheld seg, og praksisen går også fram av rundskriv frå departementet, som omhandlar teieplikt. Andre individuelle tryggingstiltak er å følgje truga kvinner til avtalte møte utanfor senteret, eller å flytte brukarar til andre senter når ein meiner at det finst eit spesielt behov for vern. I somme tilfelle vil det vere behov for ymse tiltak i samarbeid med politiet Krisesenteret i Sogn og Fjordane har utarbeidd risikovurderingsverkty og vi føretek både generell og individuell risikovurdering. Vi har utarbeidd tryggleiksprosedyre på senteret. Generell risikovurdering er til dømes basert på kva gruppe ein tilhøyrer når ein har minoritetsbakgrunn. Kulturelle faktorar om familien si ære og omdømme kan forsterke trusselbiletet. I mange grupper ser ein på skilsmisse og samlivsbrot som noko som vedgår heile storfamilien. Fleire personar kan såleis representere ei fare for brukaren. Personar som er utsette for tvangsekteskap søker vern mot eigen familie og dette er viktige 35

255 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. moment som er svært viktig å ta omsyn til med tanke på den voldsutsette sitt risikobilete. Kunnskap om kulturell bakgrunn er naudsynt i dei individuelle risikovurderingane. Vi har eit godt samarbeid med politiet om tryggleiken til den enkelte brukar. Vi har lys og rørslesensorar utandørs og monitor ved inngang samt alarm knytt til politiet. Eigedomen er godt fysisk sikra med videoovervaking over heile eigedomen.. Det er viktig å ta omsyn til tryggleiken både for brukarar og dei tilsette. Samordning av tenester 4. Samordning av tenester Kommunen skal sørgje for at kvinner, menn og barn som er utsette for vald eller truslar om vald i nære relasjonar, får ei heilskapleg oppfølging gjennom samordning av tiltak mellom krisesentertilbodet og andre delar av tenesteapparatet. Tilbod og tenester etter denne lova kan inngå som ledd i samordninga av ein individuell plan etter anna lovgiving, jf. sosialtjenesteloven 4-3 a, pasientrettighetsloven 2-5, psykisk helsevernloven 4-1 og lov 19. november 1982 nr. 66 om helsetjenesten i kommunene 6-2 a. Samarbeid mellom Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane og det offentlige hjelpeapparatet. Når den voldsutsette kjem til krisesenteret vert problem og behov kartlagt og tiltak vert sett i verk så snart som muleg i samarbeid med aktuelle offentlege instansar. For at opphaldet på krisesenteret skal vere kortast muleg er det naudsynt å samordne tenestene for ei heilskapleg oppfølging. Stiftinga Krisesenteret har eit godt samarbeid med det offentlege hjelpeapparatet i kommunane i fylket. Om lag alle gjestene våre har behov for hjelp frå andre delar av tenesteapparatet. Vår oppgåve er å formidle kontakt til desse tenestene og bistå valdsutsette i kontakten med desse dersom brukarane ynskjer det. Samarbeid og vegen vidare Styret i Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane meiner at vi gjennom mange år har hatt eit godt og solid tilbod til voldsutsette i fylket vårt, og at tilbodet trygger kommunane i å oppfylle lovpålagte krav. Krisesenteret har omfattande oppgåver som har eit høgt kvalitetsnivå. Vi har prøvd å vise dette i denne evalueringa Styret har hatt store forventingar til den nye Samarbeidsavtalen, vertskommunen og det oppnemnde Samarbeidsutvalet. Det å skulle få konstruktive innspel som kunne vidareutvikle tilbodet vårt til å bli endå betre, såg vi fram til. Vi opplever at forventningane til vertskommunen er blitt oppfylt, og meiner at vi har halde fram med eit godt samarbeid som har eksistert gjennom fleire år. Budsjettet vårt har i mange år blitt utarbeidd i gjensidig samarbeid mellom vertskommunen og Krisesenteret, også i tida før Krisesenterlova vart vedteken. Fokuset har vore på Stiftinga sitt formål og kommunane sine behov, og ein har komme til semje om resultatet utan vanskar. Det noverande rammebudsjettet som har lagt 36

256 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. grunnlaget for det gode tilbodet vårt etter at samarbeidsavtalen med kommunane vart innført, er også blitt utarbeidd på denne måten. Styret forvaltar stiftinga sine verdiar og kapital på ein god måte med tanke på å ivareta stiftinga sitt formål, Krisesenterlova og Stiftingslova. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane har ord for å vere eit veldrive senter på alle punkt, med opne kanalar til publikum når det gjeld opplysning om arbeidet vårt slik Stiftingslova krev. Vi får støtte på dette av gjeldande tilsynsmyndigheiter. Vi ynskjer framleis gode prosessar og samarbeid med vertskommunen om rammebudsjettet i framtida.. Styret er tilfreds med at både vertskommunen Flora og Samarbeidsutvalet har uttrykt at ein er godt nøgd med dei tenestene vi leverer, både når det gjeld kvalitet og innhald. Styret har for øvrig sakna innspel frå Samarbeidsutvalet til korleis tenestene våre kan bli betre for valdsutsette i fylket vårt. Vi har merka oss at innspela i all hovudsak har vore retta mot detaljar i enkeltpostar i budsjettet som ligg til grunn for avtalen vår, og har konkretisert dette i dette notatet. Vi opplever såleis at samarbeidsutvalet er kritiske til styret, og spesielt til styret si budsjettering. Her vil samarbeidsutvalet ha det avgjerande ordet. Detaljstyringa av stiftinga sin økonomi må (og skal) gjerast av styremedlemmene som er personleg ansvarleg for drifta. Når kravet om å oppløyse stiftinga kom vart situasjonen vanskeleg både for styret, og ikkje minst for dei tilsette. Vi såg fram til eit godt samarbeid med samarbeidsutvalet som eit samlande organ for kommunane, og meiner det er mange viktige utviklingsområde som senteret og samarbeidsutvalet kan samarbeide om. Samarbeidsutvalet er eit nytt organ som ikkje har formell avgjerdsmynde overfor krisesenteret. Krisesenteret har heller ikkje mandat til å forhandle med samarbeidsutvalet formelle forhandlingar skal skje med vertskommunen som kjøper av våre tenester. I samband med vurderinga av ein ny samarbeidsavtale ser vi det som nyttig å sjå til kva samarbeidsavtalar andre krisesentre i Norge har. Vi ønskjer sterkt ein avtale som har eit lengre tidsperspektiv enn fire år med tanke på vidareutvikling av tenestetilbodet vårt og kontinuitet både for tilsette og dei som nyttar det. Styret beklagar situasjonen slik den har utvikla seg, og håper det er muleg å finne ei arbeidsform framover som er konstruktiv. Vi oppmodar til gode prosessar i det vidare arbeidet med utarbeiding av ein ny samarbeidsavtale. Vi tek difor opp att tilbodet vårt frå 2011 om å gje kommunane ein styreplass i Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Denne personen vil ha dei same rettar og plikter som dei andre styremedlemmane i Stiftinga Krisesenteret. Dette er kommunane kjent med gjennom anna styrerepresentasjon, og bør såleis ikkje vere problematisk. Vi trur ein styreplass for kommunane vil vere positivt og til beste for brukarane av krisesenteret. Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane ynskjer framleis eit godt samarbeid med og innspel frå kommunane i Sogn og Fjordane slik at vi kan levere endå betre tenester til born og vaksne i Sogn og Fjordane som er på flukt frå sine eigne heimar. Florø, den 30. april Styret i Stiftinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane 37

257 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Siv Førde Emma Bjørnsen Anne Schei Nyheim Vibeke Johnsen Anneke Alberts Styreleiar Nestleiar Styremedlem Styremedlem Styremedlem 38

258 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Litteraturliste E. Bakketeig, E. G. stang, C. Madsen, I. Smette, K. Stefansen. (2014). Krisesentertilbudet i kommunen. Evaluering av kommunenes implementering av krisesenterloven. Velferdsforskningsinstituttet NOVA. Høgskolen i Oslo og Akershus. Barne,- ungdoms,-familiedirektoratet. (2015). Veileder til Krisesenterloven. Bufetat. 01/15. Vedlegg Gjeldande samarbeidsavtale Flora kommune si handlingsplan mot vold i nære relasjoner (Utdrag frå planen) Med bakgrunn i "Et liv utan vold. Handlingsplan mot vold i nære relasjonar ", og handlingsplan for å nedkjempe vold og seksuelle overgrep mot barn og ungdom ( ) "En god barndom varer livet ut", har Flora kommune utarbeidd ein kommunal handlingsplan mot Vold i nære relasjonar. Vold i nære relasjonar er alvorleg kriminalitet, eit angrep på grunnleggande menneskerettar, og eit folkehelseproblem. Volden har mange uttrykk, og omfattar fysiske, psykiske, seksuelle og materielle overgrep mot ein person som voldsutøvaren har ein nær relasjon til. Det kan omhandle overgrep mot noverande eller tidlegare kjærast, sambuar eller ektefelle. Den kan omhandle born, barneborn eller overgrep mot eldre slektningar. Det kan omhandle born som har vore vitne til vold, og den kan omhandle tvangsekteskap og kjønnslemlesting. Vold fører til enorme belastningar på den eller dei som vert utsett for vold og/eller overgrep. Det er store samfunnskonsekvensar av vold og overgrep. I yttarste konsekvens tek valden liv. Flora kommune satsar på tiltak innanfor 3 strategiområde som kan bidra til å minske vold i nære relasjonar. Dei strategiske måla er: 1. Styrke og samordne kunnskap og kompetanse i kommunen. 2. Iverksetjings tiltak som kan gjere hjelpeinstansane betre rusta til å forholda seg til dei samansette problemstillingane som vert konsekvens av vold i nære relasjonar. 3. Identifisere ofre for vold i nære relasjonar og sikre naudsynt hjelp og beskyttelse. Planen i sin heilskap er organisert med ein overordna handlingsplan, ein faktadel med brukarperspektiv, og ein rutinedel med handlingsark primært for tenestene i Flora kommune. Oversikta under syner Handlingsplan delen. 39

259 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. Handlingsplan Område: Tiltak / Virkemiddel Mål Kunnskap og kompetanse om vold i nære relasjonar er ein viktig føresetnad for å kunne iverksetje gode førebyggjande tiltak, avdekke vold, ivareta voldsutsette, etterforskning, og bidra til at voldsutøvar får naudsynt hjelp. Kunnskap om omfang, årsaker, karakter og konsekvensar, samt kunnskap om voldsutsettes behov for hjelp, er avgjerande for god kvalitet i tenestene. Samle årlege fagdagar til felles tverrfaglege kompetanseløft innanfor området vold i nære relasjonar Alle offentleg tilsette skal få auka kunnskapen sin om vold i nære relasjonar. Kunnskap skal gi mot til å handle Samarbeid og samhandling for eit samordna hjelpetilbod. Kommunen skal oppnå eit betre koordinert og samordna hjelpeapparat for å avdekke vold og overgrep, og for å tidleg kunne iverksetje tiltak Viktige samhandlingsarenaer er: barnevern, helsestasjon, barnehagar, politi, Nav, skule, lege, krisesenter, sjukehus, BUP, SMISO, Sogn og Fjordane (Senter mot incest og seksuell vold) mm. Frivillig sektor har ei viktig rolle fordi dei møter born og unge i fritida. Vaksne som er på born og unge sine sosiale arena vert er viktige ressursar i det sosiale arbeidet, og dei må bidra til å avdekke vold og overgrep. Ha på plass melderutinar, kommunikasjonsrutinar og handlingsark for ulike case i alle avdelingar, og gjere dei kjent for alle tilsette. Nytte dei strukturane og moglegheitene vi har til betre samhandling mellom tenestene Nytte og videreutvikle tverrfaglege ressursgrupper og nettverk i tråd med rutiner. Inkludere tannhelsetenesta i eit større tverrfagleg samarbeid, og gjort kjent med dei fagmiljø som er etablert i kommunen, sjå avtale kap 7. Rutinar, handlingsark og allereie eksisterande strukturar er kjend og implementert i kommunen, så dei vert nytta til betre samarbeid og samhandling for eit samordna hjelpetilbod. Identifisere ofre for vold i nære relasjonar og å sikre Danne eit tverrfagleg "ressursteam" beståande av Tidleg identifisere barn i risiko. 40

260 Evaluering av samarbeidsavtale. Krisesenteret i Sogn og Fjordane. nødvendig hjelp og beskyttelse. For dei som lever med vold i nære relasjonar og som ikkje oppsøkjer hjelp sjølve, er det viktig at andre menneske som kjenner teikna grip inn. Ei utfordring er å identifisere vald som årsak til ulike typar inadekvat åtferd, skade eller lyte hos born eller vaksne. Det er sjeldan at offeret sjølv seier at åtferda skyldast vald. Identifisering av vold som årsak til ei rekke symptom er ein føresetnad for å iverksetje adekvate og målretta tiltak. tilsette frå helsestasjon, barnevernstenesta, fysio/ergoterapeut og PP-tenesta for observasjon av barn i barnehagar, etter Kvellomodellen. Tiltakskorta/kartleggingsverktøyet "Våge å se, våge å spørre, tørre å handle" skal vere kjent i avdelingane, og skal implementerast til bruk ved medarbeidersamtale Auke kunnskap om teikn som kan tyde på vold eller overgrep. Styrke førebyggjande arbeid. Identifisere personar som er utsett for vold eller overgrep så dei kan få hjelp. Planen skal politisk handsamast i Flora kommune i juni Planen vert så lagt ut på kommunen si nettside og det vert arbeidd vidare med implementering av plan og tiltak for å nå dei strategiske måla. 41

261 Saksframlegg Dokumentnr.: 12/ Saksbehandler: Jan Ryste Dato: Sak nr. Behandles av: Møtedato Fylkesstyret i Sogn og Fjordane EVALUERINGSRAPPORT AV SAMARBEIDSAVTALE - KRISESENTERET I SOGN OG FJORDANE Forslag il vedtak Fylkesstyret slutar seg il dei vurderingane som er gjort i saken om at det ikkje er muleg å verken oppløyse eller verksemdsoverdra Sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane med sikte på vidare kommunal drit. Fylkesstyret vil ilrå at samarbeidskonstellasjonen som er etablert mellom Krisesenteret og kommunane v/flora kommune som vertskommune om kjøp av krisesentertenester, vert vidareført. Endeleg vedtak Fylkesstyret slutar seg il dei vurderingane som er gjort i saken om at det ikkje er muleg å verken oppløyse eller verksemdsoverdra Sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane med sikte på vidare kommunal drit. Fylkesstyret vil ilrå at samarbeidskonstellasjonen som er etablert mellom Krisesenteret og kommunane v/flora kommune som vertskommune om kjøp av krisesentertenester, vert vidareført. Fylkesstyret viser il evalueringsrapporten, der styret i sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane ilbyr kommunane ein styreplass. Fylkesstyret oppmodar om at ei slik ordning vert etablert. Saksframsilling Som vertskommune er oppgåvene i høve Krisesenterloven 1 og 2, lagt il Flora kommune. Gjeldande samarbeidsavtale mellom Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret og deltakarkommunane, går frå il Samarbeidsutvalet for krisesenteret er oppreta med ein representant frå kvar av følgjande regionar; Nordjord, Sunnjord, Sogn, HAFS og ein frå Flora kommune som vertskommune. I illegg har dagleg leiar av Krisesenteret møte og utaleret i Samarbeidsutvalet. Samarbeidsutvalet sine oppgåver er å utvikle krisesentertenestane, og utvikle samarbeidet mellom Krisesenteret og dei ulike tenestane i samarbeidskommunane. Utvalet skal også utale seg om budsjeframlegget, økonomiplanen og årsrapport. I illegg skal Samarbeidsutvalet evaluere

262 samarbeidsavtalen mellom Flora kommune og deltakarkommunane, og komme med eventuelle framlegg il endringar i god id før avtalen går ut. Vedlagt følgjer samarbeidsutvalet sin evalueringsrapport. Samarbeidsutvalet fremma i møte forslag om ei oppløysing av sitinga Krisesenteret i Sogn og jordane, og at Flora kommune driter Krisesenteret eter vanleg vertskommunerolle. Rapporten ser derfor på kva som skal il for å løyse opp Sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane, og muligheitene il at Flora kommune kan drite krisesenteret eter vanleg vertskommunerolle. Og om ein kan redusere kostnadane med drit av Krisesenteret eter ein ordinær vertskommunemodell. Samarbeidsutvalet utaler seg om korleis utvalet har fungert desse tre åra, og kjem med framlegg il endringar il Samarbeidsavtalen. Styret for sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane har i skriv av gjeve eit ilsvar il samarbeidsutvalet sin evalueringsrapport knyt il forslaget om oppløysing eller verksemdsoverdraging av sitinga, jf. vedlegg. Skrivet er sila il rådmannsutvalet, og vart lagt fram og tat il orientering utan realitetshandsaming i rådmannutvalet Vedlagt oversendinga frå styret for Krisesenteret følgde også ei utale frå Loteri- og sitelsesilsynet med rådgjeving og avklaring av ulike problemsillingar aktualisert gjennom samarbeidsutvalet sit nemnde forslag. Også dete skrivet datert følgjer vedlagt. Vurdering Slik vi ser det, er det gjort heilt klart gjennom Loteri- og sitelsesilsynet si utale at verken oppløysing eller verksemdsoverdraging av Sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane er muleg, om det elles skulle vore ønskeleg, noko vi ikkje meiner det er. «Ei oppheving av sitinga i dagens situasjon framstår som heilt uaktuelt» skriv Loteri- og sitelsesilsyner i si utale. Når det gjeld evalueringsrapporten, har ilsynet mellom anna utalt følgjande:

263 For kommunane er det sjølvsagt muleg ikkje å vidareføre avtalen om kjøp av krisesentertenester frå sitinga Krisesenteret i Sogn og Fjordane, og i staden kjøpe tenester frå andre eller bygge opp eige senter/sentra. Vi ser såleis ikkje noko umiddelbar grunn il ikkje å halde fram med den samarbeidskonstellasjonen som er etablert mellom Krisesenteret og kommunane v/flora kommune som vertskommune om kjøp av krisesentertenester. Vi vil avslutningsvis også peike på kva styret for Krisesenteret utaler i siste avsnit av sit skriv: «Vi håper det er muleg å samarbeide konstrukivt framover og at vi kan inngå ein ny samarbeidsavtale. Tilbodet vårt i 2011 om ein styreplass for kommunane står framleis ved lag. Den personen kommunane i så ilfelle vel, vil ha dei same retar og pliktar som dei andre medlemmene i sitinga.» Vedlegg il sak EVALUERINGSRAPPO RT redigert.pdf Brev til KS om oppløysing el verksem Uttale frå Stiftelsestilsynet.pdf

264 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 15 Arkivsak: 11/ #ttel: Saksprotokoll: %ullering av samarbeidsavtale med krisesenteret Handsaming: Vibeke Johnsen (Sv) opplyste om at ho er styremedlem i Krisesenteret i Sogn og Fjordane, og gjekk frå som ugild. Ikkje møtande vararepresentant. Vedtak: 1. Sogndal kommune sluttar seg til den nye samarbeidsavtalen med Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2. Sogndal kommune forpliktar seg som deltakar i ordninga til å svare for den økonomiske kostnaden som følgjer av fordelinga kommunane i mellom. 3. Sogndal kommune tek evalueringa av samarbeidsavtalen til orientering.

265 Saksprotokoll Utvalg: Formannskapet Møtedato: Sak: 92/15 Arkivsak: ttel: 11/ Saksprotokoll: "llerng av samaredsavtale med krsesentere andsaming: Vibeke Johnsen (Sv) er styremedlem i Krisesenteret for Sogn og Fjordande og gjekk frå som ugild. Ikkje møtande vararepresentant. Vedtak: 1. Sogndal kommune sluttar seg til den nye samarbeidsavtalen med Flora kommune som vertskommune for Krisesenteret i Sogn og Fjordane. 2. Sogndal kommune forpliktar seg som deltakar i ordninga til å svare for den økonomiske kostnaden som følgjer av fordelinga kommunane i mellom. Sogndal kommune tek evalueringa av samarbeidsavtalen til orientering.

266 Saksframlegg Sakshandsamar: Jon Tvilde Arkivsaksnr.: 14/ Arkiv: F30 Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal 2017 * Tilråding: 1. Sogndal kommune tek i mot minst 45 flyktningar i 2016, der minst 13 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 52 flyktningar i 2017, der minst 21 er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret vil koma attende til plantal for 2018 og 2019 når desse ligg føre. Inntil då gjeld tidlegare vedtak om 35 i både 2018 og Familiesameining kjem i tillegg. 4. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. 5. Kommunestyret gjev rådmann fullmakt til å disponere auka inntekter knytt til busetting av einslege mindreårige flykningar til å byggje opp tilbod for desse. Vedlegg: - Brev frå IMDI dagsett Saksutgreiing: Bakgrunn: IMDi ber i brev dagsett kommunen om å ta imot å ta imot 45 flyktningar i I brevet heiter det m.a.: «Med bakgrunn i det auka behovet for busettingsplassar, ber IMDi Sogndal kommune om ta imot 45 flyktningar i 2016, der minst 13 er einslege barn og unge. Bufetat har ansvaret for busetting av dei einslege mindreårige flyktningane under 15 år. Oppmodingstalet inkluderer og desse. Med bakgrunn i det auka talet for busetttingsplassar, ber IMDi Sogndal kommune om å leggja til grunn følgjande plantal for 2017: - Minst 52 flyktningar i 2017, kor minst 21 er einslege born og unge. Bufetat har ansvar for busetting av einslege mindreårige flyktningar under 15 år. Plantalet inkluderer og desse.» Kommunestyret i sak 59/15 fatta slikt vedtak bygd på den tidlegare førespurnaden: 1. Sogndal kommune tek i mot minst 40 flyktningar i 2016, der 3 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 40 flyktningar i 2017 og 35 i både 2018 og Alle åra er 3 av desse einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma.

267 4. Kommunestyret er orientert om forventa auke i tal flykningar og ber rådmann fremja sak til formannskapet/kommunestyret når ny førespurnad om busetting kjem. Førespurnaden frå IMDI samanlikna mot gjeldande vedtak, inneber ei auke i tal busettingar med 5 personar i 2016 og 12 i Det nye er det store talet einslege born og unge. Over ein periode på litt over 2 år vil kommunen ved eit vedtak i samsvar med førespurnaden, ta imot 37 personar under 18 år, 3 i 2015, 13 i 2016 og 21 i Dette er ei ny utfordring. Sogndal kommune har busett til saman 39 flyktningar i av desse er einsleg mindreårige og 3 er familiesameinte. Vi forventar at det blir busett ytterlegare 2 familiesameinte i 2015 og ein einsleg mindreårig. Vi har lukkast med å finne bustad til alle, med slik fordeling: Framleige bustadar: 28 flyktningar Kommunale bustadar: 9 flyktningar Private bustadar: 2 flyktningar Etter at kommunen mottok brevet frå IMDi har administrasjonen saman med aktuelle einingar gjennomført drøftingar og vurderingar. Dersom kommunestyret seier ja til IMDi sin førespurnad vil rådmannen ta stilling til korleis vi skal byggje opp ei god og fagleg forsvarleg teneste for dei mindreårige flyktningane. Dette omfattar m.a. kven skal ha ansvaret, kva bemanning som trengst og kva bustadløysingar kan skaffast. I denne samanheng er erfaringane kring mottak av 3 einslege mindreårige i 2015 nyttig. Her har det vore kontakt/besøk til både Gloppen kommune og Flora kommune, som båe har lang erfaring med mottak av yngre flyktningar. Sjølv har flyktningtenesta summert opp sine røynsler frå 2015 slik: God tid til planlegging Fleire samarbeidspartar involvert i ein tidleg fase Etablering av ansvarsgruppe Tilsetting av miljøarbeidarar på tilkalling med same etnisitet og same adresse God informasjon til den einslege mindreårige om Sogndal kommune før flytting Tett dialog med verje Forankring av arbeidet hjå kommuneleiinga Kommunale einingar er positive og på tilbodsida når det gjeld tenester Dei fleste einslege mindreårige vil vera i alderen 15 til 18 år. Om kommunen vil få spørsmål om å ta imot born under 15 år, vil desse oftast vera tett opp mot 15 år. Desse vil vera BUF etat sitt ansvar, og skal gå i vanleg skule på lik linje med andre flyktningborn. Det som er felles for alle, er at dei manglar vaksne omsorgspersonar. konomi I statsbudsjettet for 2016 føreslår regjeringa å auka det særskilde tilskotet med kr per einsleg mindreårige flyktning som vert busett i 2016, og eit ekstratilskot på kr per flyktning som kommunen buset i 2016, utover det talet kommunen blei oppmoda om for Det inneber at kommunen vil få slikt ekstratilskot i 2016:

268 - 5 ekstra i 2016 a kr kr ekstra einslege mindreårige, kr 13 x kr sum kr Total kr Dette kjem i tillegg til det ordinære intergreringstilskotet som kommunen mottek over 5 år, og eit særskilt tilskot ved busetting av einslege mindreårige på kr per år t.o.m. fylte 20 år. I tillegg vil det ved vedtak etter barnevernslova gjevast 80 % refusjon for kommunale tilbod. urdering: Rådmannen ser positivt på å ta imot einslege mindreårige. Ei slik oppgåve vil ha meir preg av omsorg og utdanning enn den meir arbeidsretta introduksjonsordninga som gjeld vaksne flyktningar. Skuleog utdanningsstaden Sogndal har gode føresetnader for å lukkast med dette. Det vil vera svært viktig å lukkast med aktivitet på fritida, skal me få god integrering av dei mindreårige. Samstundes veit ein at einslige mindreårige vil ha sine individuelle behov som må vurderast. Kommunen skal syte for å gje ein god oppvekst der alle opplever å høyre til og vera trygg. Vaksne i omsorgsrollen skal gje rammer slik at barn og unge lukkast i å meistre skule og fritid. Dette igjen stiller krav til den tenesta vi skal byggje opp. Ulike bustadløysingar må og utviklast. Fellesbustad med til stades bemanning, i kombinasjon med andre buformer, er truleg det mest aktuelle for unge vaksne mellom 15 til 18 år. Vi skal framleis ta imot mange vaksne flyktningar, 32 i 2016 og 31 i Det inneber at kommunen framleis må utvikle norskopplæringa og introduksjonsordninga, slik at vi i større grad lukkast i at flyktningane får seg arbeid eller tek til med utdanning. Rådmannen rår til at kommunen buset i samsvar med oppmodinga frå IMDi. Tilbodet til einslege mindreårige må utviklast og byggjast opp tidleg i 2016, m.a. med tilsetjing av medarbeidarar som skal yte tenester for einslege mindreårige. Rådmannen må ha fullmakt til å nytte dei midlane kommunen får til denne gruppa, for å byggje opp eit forsvarleg tilbod. Sogndal Jostein Aanestad rådmann

269 Postadresse: Postboks 8059 Dep OSLO lntegrerings- og mangfoldsdirektoratet Sogndal kommune Gravensteinsgata 17, Postboks 153, 6851 Sogndal Ber om at brevet vert distribuert til: Ordførar Rådmann Komm.nr:1420 Besøksadresse: Sandbrogaten 5-7, 5003 Bergen Internett: E-post: Sentralbord: DYKKAR REF VÅR REF DATO /nhi Telefaks: Oppmoding om busetting av flyktningar i 2016 IMDi syner til tidlegare oppmoding sendt august 2015 til Sogndal kommune om busetting av flyktningar i I dette brevet oppdaterer IMDi oppmodinga til kommunen for 2016 etter at busettingsbehovet for 2016 har auka. Flyktningkrisa og det store talet asylsøkarar som kjem til Noreg, fører til eit auka behov for busetting av flyktningar generelt og einslege barn og unge flyktningar spesielt. Difor må kommunane busette langt fleire flyktningar enn det talet IMDi tidlegare har oppmoda kommunane om. Nasjonalt utval, som er samansett av representantar frå kommune og stat, har oppjustert tidlegare busettingsbehov og fastsatt at det vil vere behov for å busette minst flyktningar i Det er ein auke på nær 30 prosent samanlikna med tidlegare oppmoding på for Førebels plantal for 2017 er oppjustert til minst flyktningar, som er ein auke på nær 60 prosent samanlikna med tidlegare plantal på For meir informasjon om behovet for busetting av flyktningar, sjå IMDi sine heimesider Det er ein særs stor auke i talet einslege barn og unge under 18 år (einslege mindreårige) som skal busettast i Oppdaterte prognosar viser at det er behov for å busette minst einslege mindreårige i Førebels plantal for 2017 er oppjustert til minst einslege mindreårige. Om lag 20 prosent av de einslege mindreårige er under 15 år. Med bakgrunn i dette går IMDi ut med en oppmoding til alle busettingskommunar om òg å busette einslege mindreårige. Med bakgrunn i det auka behovet for busettingsplassar, ber IMDi Sogndal kommune om å ta imot 45 flyktningar i 2016, kor av minst 13 er einslege barn og unge. Bufetat har ansvaret for busetting av dei einslege mindreårige flyktningane under 15 år. Oppmodingstalet inkluderer òg desse. Med bakgrunn i det auka behovet for busettingsplassar, ber IMDi Sogndal kommune om å leggje til grunn følgjande førebels plantal for 2017:

270 Minst 52 flyktningar i 2017, kor av minst 21 er einslege barn og unge. Bufetat har ansvar for busetting av einslege mindreårige flyktningar under 15 år. Plantalet inkluderer òg desse. Kommunen kan fatte vedtak om å busette fleire flyktningar enn oppmodinga og plantal dersom det er mogleg. Det er stor uvisse knytt til kor mange asylsøkarar som kjem til Noreg i 2016 og IMDi vil i løpet av 2016 oppdatere kommunen på busettingsbehovet for 2017 i det årlege oppmodingsbrevet, og så langt som mogleg gje førebels plantal for 2018 og IMDi ønskjer å understreke betydinga av presise vedtak for det talet flyktningar som kommunen skal busette. Vedtak må fattast utan atterhald. Vi ber om at det ikkje fattast vedtak som inkluderer familiesameinte eller som ikkje gjer det mogleg å gjennomføre busettingsarbeidet. Skulle det av ulike grunnar ikkje la seg gjere å realisere busettingsplassane i løpet av året, ber vi om at plassar som ikkje er vorte brukt, vert overført til neste års busetting. Økonomi og rammevilkår I statsbudsjettet for 2016 og i tilleggsnummer om auka asyltilstrøyming føreslår regjeringa å auke det særskilde tilskotet med kroner per einsleg mindreårige flyktning som vert busett i 2016, og eit ekstratilskot på kr per flyktning som kommunen busett i 2016 utover det talet kommunen ble oppmoda om for For meir informasjon om dei ulike tilskotsordningane som følgjer med busetting av flyktningar, sjå IMDi sine heimesider ( Kontakt med IMDi om oppmodinga IMDi deltek gjerne på møter med kommunane om busetting av flyktningar. Om kommunen ønskjer meir informasjon om oppmodinga eller om busetting av flyktningar generelt, ta gjerne kontakt med IMDi regionkontor Vest. For å leggje til rette for ei mest mogleg føreseieleg busetting i 2016, ber vi om tilbakemelding frå kommunen innan Vi ber dykk sende vedtaket skriftleg til IMDi og på e-post til post@imdi.no med kopi til KS v/nina Gran nina.gran@ks.no. Vi ser fram til eit fortsatt godt samarbeid med Sogndal kommune! Venleg helsing for lntegrerings- og mangfaldsdirektoratet Bente Blytt Regiondirektør IMDi Vest Nora Hidoussi Rådgjevar Dokumentet er godkjent elektronisk, og har difor ikkje handskriven signatur. 2

271 Kopi: KS Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 3

272 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: rkvsak: 14/1930 Tittel: Saksprotokoll: Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal 2017 Handsaming: Arne G. Flåten (H) la fram forslag om å utsetja saka. Forslaget fekk 6 røyster (4 H, 2 FrP) og fall. Rita Navarsete (FrP) la fram følgje framlegg til nytt punkt 1 til erstatning for punkt 1-3 i tilrådinga: 1. Sogndal kommune tek i mot 5 flyktningar i Familiesameining kjem i tillegg. Framlegget vart sett opp mot tilrådinga til formannskapet. Framlegget frå Rita Navarsete (FrP) fekk 2 røyster (FrP). Tilrådinga frå formannskapet fekk 23 røyster (8 Ap, 6 Sp, 4 H, 2 V, 2 Sv, KrF). Vedtak: 1. Sogndal kommune tek i mot minst 45 flyktningar i 2016, der minst 13 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 52 flyktningar i 2017, der minst 21 er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret vil koma attende til plantal for 2018 og 2019 når desse ligg føre. Inntil då gjeld tidlegare vedtak om 35 i både 2018 og Familiesameining kjem i tillegg. Samrøystes: 4. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. 5. Kommunestyret gjev rådmann fullmakt til å disponere auka inntekter knytt til busetting av einslege mindreårige flykningar til å byggje opp tilbod for desse.

273 Saksprotokoll Utvalg: Formannskapet Møtedato: Sak: 95/15 Arkivsak: 14/1930 Tittel: Saksprotokoll: Oppmoding om busetting av flyktningar 2016 og plantal 2017 Handsaming: Rita Navarsete (FrP) la fram følgjande forslag til nytt punkt 1 som erstatning for punkt 1, 2 og 3 i tilrådinga: 1. Sogndal kommune tek i mot 5 flyktningar i Familiesameining kjem i tillegg. Dette vart sett opp mot tilrådinga. Framlegget frå Rita Navasete (FrP) fekk ei røyst (FrP). Tilrådinga fekk 8 røyster (3 Ap, 2 Sp, H, Sv). Vedtak: Tilråding med 8 røyster (3 Ap, 2 Sp, H, Sv): 1. Sogndal kommune tek i mot minst 45 flyktningar i 2016, der minst 13 av desse er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 2. Sogndal kommune tek i mot minst 52 flyktningar i 2017, der minst 21 er einslege born og unge. Familiesameining kjem i tillegg. 3. Kommunestyret vil koma attende til plantal for 2018 og 2019 når desse ligg føre. Inntil då gjeld tidlegare vedtak om 35 i både 2018 og Familiesameining kjem i tillegg. Samrøystes tilråding: 4. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å disponere plassane for det einskilde år innafor ramma. 5. Kommunestyret gjev rådmann fullmakt til å disponere auka inntekter knytt til busetting av einslege mindreårige flykningar til å byggje opp tilbod for desse.

274 Sakframlegg Sakshandsamar: Maj Britt Solberg Arkiv: 033 Arkivsaksnr.: 15/ Møteplan 2016 * Tilråding: Møtekalendar 2016 Administrasjonsutvalet (ADM) Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Formannskapet (FSK) Forvaltningsutvalet (FORV) Kommunestyret (KOM) Møtestart: Formannskapet (FSK) kl. 09:00, Forvaltningsutvalet (FORV) kl. 09:00/13.00 Kommunestyre (KOM) kl. 09:00/13:00/17:00. Handsaming: Einar Vatlestad (H) la fram forslag om nytt møte i forvaltningsutvalet 3. mars. Forslaget fekk 3 røyster (2 H, 1 V) og fall. Ordførar si tilråding: Møtekalendar 2016 Administrasjonsutvalet (ADM) Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Formannskapet (FSK) Forvaltningsutvalet (FORV) Kommunestyret (KOM) Møtestart: Formannskapet (FSK) kl. 09:00, Forvaltningsutvalet (FORV) kl. 09:00/13.00 Kommunestyre (KOM) kl. 09:00/13:00/17:00.

275 Saksutgreiing: Viser til oversikta i tilrådinga ovanfor som er tilpassa årshjulet til kommunen. Jarle Aarvoll -ordførar-

276 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 72/15 Arkivsak: 15/4046 Tittel: Saksprotokoll: Møteplan politisk organ Handsaming: Vedtak: Møtekalendar 2016 Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Administrasjonsutvalet (ADM) Formannskapet (FSK) Forvaltningsutvalet (FORV) Kommunestyret (KOM) Møtestart: Formannskapet (FSK) kl. 09:00, Forvaltningsutvalet (FORV) kl. 09:00/13.00 Kommunestyre (KOM) kl. 09:00/13:00/17:00.

277 Saksframlegg Sakshandsamar: Erikka Torgersen Arkivsaksnr.: 15/ Arkiv: Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til 2016 * Tilråding: Kommunestyret vedtek budsjettendringar i investeringsbudsjettet for 2015 og 2016 i samsvar med saksframlegget. Saksutgreiing: Kommunestyret skal for kvart budsjettår vedta kommunen sitt årsbudsjett (koml 46 nr 1) med ein driftsdel og ein investeringsdel (koml 46 nr 5). Årsbudsjettet skal vere realistisk og fastsetjast på grunnlag av dei inntekter og utgifter som kommunen kan forvente i budsjettåret (koml 46 nr 3). Det følgjer difor av kommunelova at investeringsbudsjettet er eittårig. Dette betyr at investeringsprosjekt som går over fleire år skal takast inn i investeringsbudsjettet kun med den delen av utgiftene som er forventa det aktuelle året. Dersom det skjer endringar i budsjettåret som kan få verkand for dei inntekter og utgifter som årsbudsjettet byggjer på, skal kommunestyret føreta nødvendige endringar i budsjettet (koml 47, 2 og 3). Budsjetterte prosjekt som ikkje er sett i verk eller fullførde innanfor planlagt budsjettår skal takast med i årsbudsjettet for påfølgjande år, enten i det ordinære budsjettvedtaket eller i samband med budsjettregulering. Budsjettvedtak i eit år kan ikkje reknast som løyving i påfølgjande år. For å ha ei god økonomistyring på investeringsprosjekta er det ønskjeleg at løyvde midlar frå 2015 vert overførde til 2016 med eksakte beløp. Dette vil ikkje vere kjent før rekneskapen for 2015 er klar etter nyttår. I samband med årsavlutninga for 2015 vil det difor bli lagd fram ein oversikt til kommunestyret som syner eksakte beløp for overføring av prosjektmidlar. Overføring av unytta budsjettmidlar investering frå 2015 til 2016 Løyvde prosjektmidlar i 2015 på prosjekt som ikkje er ferdig vert overførde til nytt år. Dette vert gjort ved at budsjettet for 2015 vert redusert med tilhøyrande finansiering og at budsjettet for 2016 vert auka tilsvarande. Oversikten nedanfor viser kva prosjekt som skal vidareførast i 2016 og løyvde budsjettmidlar pr i dag. Budsjettmidlar kan overførast inntil desse beløpa. Prosjekt Restbeløp pr 2/ Sogndal omsorgsenter -utbygging Fjordstien

278 Veg industriareal Fjærland Servicebygg i Fjærland Rutlinslid Husvære-etablering ny brukar Trafikktryggleikstiltak Vegskiltprosjektet Kvålevegen VVA Bråtane byggjefelt IKT Investeringar VA-investeringar Andre endringar i investeringsbudsjettet Utlån formidlingslån: Det er budsjettert med kr i utlån startlån. I 2015 har etterspørselen etter denne type lån vore langt mindre enn dei siste tre åra då utlåna har vore mellom 6 og 8,5 mill. Så langt i år er det gjort vedtak om utlån med kr Budsjettet vert redusert til dette beløpet. Ny barnehage i sentrum: Det er budsjettert med 11,25 mill til bygging av ny barnehage i sentrum. Av dette er det brukt kr i konsulenthonorar. Det vil ikkje bli ytterligare utgifter til prosjektet i Bygginga av ny barnehage er utsett og er ikkje med i økonomiplan for Budsjettet må difor takast ned med kr med tilhøyrande finansiering. Parkeringsanlegg Nedrehagen: Det er budsjettert med 16 mill i 2015 og 20 mill i Ut frå budsjettet for i år er det brukt kr for mykje. Det vil sei at det er brukt av bevilgninga for Budsjettet for 2015 må difor oppjusterast med 15 mill. Budsjettet for 2016 må reduserast tilsvarande. Eventuelle løyvde budsjettmidlar i 2015 vert tilbakeførd til Sogndal Jostein Aanestad Rådmann

279 Saksprotokoll Utvalg: Kommunestyret Møtedato: Sak: 73/15 Arkivsak: 15/4199 Tittel: Saksprotokoll: Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til 2016 Handsaming: Vedtak: Kommunestyret vedtek budsjettendringar i investeringsbudsjettet for 2015 og 2016 i samsvar med saksframlegget.

280 Saksprotokoll Utvalg: Formannskapet Møtedato: Sak: 96/15 Arkivsak: 15/4199 Tittel: Saksprotokoll: Endringar i investeringsbudsjettet 2015 og overføring av prosjektmidlar frå 2015 til 2016 Handsaming: Vedtak: Kommunestyret vedtek budsjettendringar i investeringsbudsjettet for 2015 og 2016 i samsvar med saksframlegget.

281 Saksframlegg Sakshandsamar: Erikka Torgersen Arkiv: 145 Arkivsaksnr.: 15/ Økonomiplan og budsjett 2016 * Tilråding: 1. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2016 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett i hovudoversiktane for drift og investering (jf. punkt 6.1 og 6.4) og budsjettskjema 1A og 1 B (jf. punkt 6.2 og 6.3) og budsjettskjema 2A og 2B (jf. punkt 6.5 og 6,6). 2. Skatt på inntekt og formue vert skriven ut etter høgste lovlege satsar. 3. Den generelle eigedomsskatten for skattepliktige eigedomar vert sett til 7 promille. Med heimel i eigedomsskattelova 12 vert skattesatsen for bustader og fritidsbustader sett til 2,6 promille. Eigedomsskatten vert skriven ut i samsvar med eigedomsskattelova og kommunen sine vedtekter for eigedomsskatt. Eigedomar får eigedomsskatt frå det tidspunkt det ligg føre formuegrunnlag frå Skatteetaten (bustadeigedom) eller når bygningen står ferdig. Eigedomar som tidlegare har fått fritak etter 7a og 7b i eigedomsskattelova, får tilsvarande fritak i I samsvar med behov for lånefinansiering får rådmannen fullmakt til å godkjenne låneopptak og lånevilkår til investeringar i 2016 på kr med ei avdragstid på 30 år. I tillegg får rådmannen fullmakt til låneopptak i Husbanken med kr til formidlingslån til vidare utlån til innbyggjarane. Handsaming: Karin Vikane (H) la fram følgjande forslag til endring, og bad om punktvis avrøysting: Tekstdelen: 10 på topp - byte ut kulepunktpunkt om fjordstien med: Vi skal satse på Kaupanger Næringspark, og legge til rette for auka aktivitet og samarbeid med andre aktørar med fokus på gründerar. Framlegga fekk 3 røyster (2 H, V) og fall. Side 44 tredje avsnitt i tilknyting til KAD senger, føye til: Greie ut kjøp av øyeblikkeleg hjelp senger hjå Sogn lokalmedisinske senter. Framlegga fekk 3 røyster (2 H, V) og fall. Talldelen: I. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2015 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett, med følgjande endringar:

282 I Driftsbudsjettet i tusen kroner Redusera inntekter frå eigedomsskatten, 2,5 promille Framlegget fekk 2 røyster (H) og fall. 2. Gradvis auka vaksentettleik i barnehagane frå 2,85 til 3, Framlegget fekk 3 røyster (2H, V) og fall. Reduser kostnader kommunale vegar Framlegget fekk 2 røyster (2H) og fall. SUM INNDEKNINGSBEHOV INNDEKNING: Overføring frå flyktningefondet Framlegget fekk 3 røyster (2H, V) og fall. Reduserte kostnader til reinhald Framlegget fekk 3 røyster (2H, V) og fall. SUM INNDEKNING Vibeke Johnsen (Sv) la fram følgjande framlegg: Auke eigedomsskatten med 0,1 promille, dvs kroner og nytte midla til auka bemanning i barnehagen. Framlegget fekk ei røyst (SV) og fall.!ådmannen si tilråding: 1. Kommunestyret godkjenner økonomiplan for og årsbudsjett for 2016 for Sogndal kommune slik det ligg føre i samsvar med spesifikasjon av drifts- og investeringsbudsjett i hovudoversiktane for drift og investering (jf. punkt 6.1 og 6.4) og budsjettskjema 1A og 1 B (jf. punkt 6.2 og 6.3) og budsjettskjema 2A og 2B (jf. punkt 6.5 og 6,6). 2. Skatt på inntekt og formue vert skriven ut etter høgste lovlege satsar. 3. Den generelle eigedomsskatten for skattepliktige eigedomar vert sett til 7 promille. Med heimel i eigedomsskattelova 12 s vert skattesatsen for bustader og fritidsbustader sett til 2,6 promille. Eigedomsskatten vert skriven ut i samsvar med eigedomsskattelova og kommunen sine vedtekter for eigedomsskatt. Eigedomar får eigedomsskatt frå det tidspunkt det ligg føre formuesgrunnlag frå Skatteetaten (bustadeigedom) eller når bygningen står ferdig. Eigedomar som tidlegare har fått fritak etter 7a og 7b i eigedomsskattelova, får tilsvarande fritak i I samsvar med behov for lånefinansiering får rådmannen fullmakt til å godkjenne låneopptak og lånevilkår til investeringar i 2016 på kr med ei avdragstid på 30 år. I tillegg får rådmannen fullmakt til låneopptak i Husbanken med kr til formidlingslån til vidare utlån til innbyggjarane. Vedlegg: 1. Økonomiplan Heft med innkomne merknadar (vert lagt fram til kommunestyret)

283 3. Økonomiplannotat nr. 6 Saksframleg Det vert vist til vedlagd økonomiplan som inneheld alle framlegg til økonomiske disposisjonar med tekstlege føresetnader og resultatmål for planperioden. Sogndal Jostein Aanestad rådmann

284 Sogndal kommune Bli med på laget Økonomiplan med årsbudsjett 2016 Innhald Innleiing og samandrag 10 på topp Nasjonale rammevilkår Økonomisk status og utfordringar Analyse og utfordringar Politiske resultatmål Driftsbudsjett Investeringar Framlegg frå formannskapet

285 Visjon og verdiar. Vår visjon er fleire innbyggjarar og auka trivsel i Sogndal. Det er gjennom ei årrekkje utvikla ein Sogndalsmodell som legg ramma for kommunen som samfunn og som organisasjon. Sentralt i Sogndalsmodellen er verdien «gjennom samarbeid får Vedlegg: Prisar på kommunale tenester vi ting til». Vi kommuniserer dette gjennom kortforma «bli med på laget»! 2

286 Innhald 1 Innleiing og samandrag Økonomisk status og utfordringar Nasjonale rammevilkår Økonomisk status og utfordringar Driftsbudsjett hovudtal Driftsbudsjett og resultatmål for tenestene Felles Politisk styring og kontroll Administrasjon Forvaltning, drift og vedlikehald Andre fellesområde Kyrkjeleg fellesråd og andre trussamfunn Oppvekst Helsestasjon Barnevern Aktivitetstilbod barn og unge Barnehage Grunnskule og SFO Pedagogisk psykologisk rådgjevingsteneste (PPT) Kultur Helse, omsorg og velferd Førebyggande helsearbeid, diagnose og behandling Aktivisering og støttetenester Pleie og omsorg heimetenester Pleie og omsorg institusjon Kvalifisering, integrering og arbeid Tekniske tenester Plan- og byggesakshandsaming Kart og oppmåling Brann og redning Kommunal næringsverksemd Samferdsle Parkar og friområde Vatn, avløp og renovasjon

287 5 Investeringar Budsjettskjema 1A Budsjettskjema 1B Hovudoversikt investering Budsjettskjema 2A Budsjettskjema 2B Sjølvkostskjema...77 Vedlegg: Prisar på kommunale tenester. 4

288 1 Innleiing og samandrag Grunnlaget for økonomiplanen er samfunnsdelen av kommuneplanen. Kommuneplanen trekk opp visjon og verdiar for kommunen og rammer for kommunen som organisasjon. Kommunestyret legg vekt på å halde oppe eit endrings- og utviklingsarbeid i kommunen. For kommunen som organisasjon vert det lagt vekt på å vere endringsvillige og endringsdyktige, slik at vi er i forkant av utviklinga. Det inneber at: tenestene vi yter, skal best mogleg vere tilpassa brukarane sine behov administrasjon og drift skal vere effektive, slik at ressursar vert frigjort til utviklingsarbeid kommunen skal ha ein sunn økonomi og halde oppe eit økonomisk handlingsrom vi skal vere opne og lyttande, demokratiske og avgjersleeffektive vi skal ha eit arbeidsmiljø prega av ansvar, respekt og omtanke. Miljø og klimaomsyn er ein grunnleggjande premiss for kommunal verksemd og i utviklingsarbeidet til kommunen. Kommunestyret legg særleg vekt på å styrkje Sogndal sentrum som regionsenter, og ønskjer å gjennomføre fleire utviklingstiltak for å oppnå dette. Dei 10 høgast prioriterte utviklingsområda for Sogndal kommune i planperioden er følgjande: Vi skal følgje opp samhandlingsreforma ved å byggje ut Sogndal helse- og omsorgssenter innan 2018 og gje tilbod om pleie- og omsorg til utskrivingsklare pasientar innan rus og psykiatri frå Vi skal satse på Hodlekve-området og legge til rette for auka overnattingskapasitet og vidareutvikling av idretten og friluftslivet sin bruk av området. Vi skal gjere strandsona i Sogndal sentrum tilgjengeleg for allmenta ved å byggje ut fjordstien frå Rusebakken til ny Loftesnesbru. Vi skal saman med Statsbygg, Sogn og Fjordane fylkeskommune, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal fotball og private verksemder på Fosshaugane Campus lage og følgje opp ein utviklingsplan slik at dette området framleis står fram som eit sterkt nasjonalt innovasjonsmiljø. Vi skal arbeide vidare med Sogndalspakka for å betre tilhøva for gåande og syklande og generell trafikkavvikling gjennom sentrum. Vi skal vidare arbeide aktivt for tunnel Hagalandet Museet. 5

289 Vi skal i 2016 kartlegge behov for barnehageutbygging, og førebu utbygging av ny barnehage i sentrum, inkludert avgjere lokalisering. Vi vil bruke naudsynte verkemiddel som føringar på reguleringsplanar, tilgang på utbyggingsareal og utbyggingsplanar, for å få nok bustader i alle deler av kommunen. Vi skal delta i Husbanken sitt bustadsosiale program og gjennomføre alle tiltak i tiltaksplanen. Vi skal i samarbeid med frivillige organisasjonar og grunneigarar satse på nyskapande friluftsliv i samsvar med arealdelen av kommuneplanen og ruste opp kaihuset som ein samlingsplass for friluftslivmiljøet i Sogn. Vi skal inngå intensjonsavtalar om ny kommunestruktur med dei kommunane i Sogn som ønskjer det. Vi skal ta i bruk kvalitetssystemet for alle tenester i kommunen og vi skal gjennomgå IKT- område og vedta ein IKT-strategi. Utviklingsområda er ei oppfølging av samfunnsdelen av kommuneplanen, og vil verte prioritert av formannskapet, administrasjonen og for bruken av utviklingsmidlar i planperioden. Kommunestyret vil bli orientert om arbeidet knytt til desse 10 høgast prioriterte områda. Investeringsramma i planperioden er på om lag netto 359 mill. kroner. Det er i sett av 238 mill. kroner (eks. mva.) til utbygginga av SHOS, der 102 mill. kroner vert finansiert med statlege løyvingar. Med ei så omfattande investering må investeringsnivået på andre område vere moderate. Andre investeringar vert finansiert innafor sjølvkost, ved overføring frå drifta, eller ved reduserte driftskostnader eller auka driftsinntekter som finansierer kapitalkostnadene ved utbygginga. Det er sett av 27 mill. kroner til utbygging av bustader finansiert med overføringar frå flyktningfondet og 44 mill. kroner (eks mva.) til tiltak innan vassforsyning og avlaup. Investeringsnivået i planperioden vil auke kapitalkostnadene for kommunen monaleg. Driftsnivået og inntektsmoglegheitene til kommunen må tilpassast dette. I høve økonomiplan er utbygging av barnehage i sentrum utsett og overføringane frå drift til investeringar er redusert. Inntektene frå eigedomsskatt er auke ved nytaksering av bustader som ikkje får formuesgrunnlag frå skatteetaten. Det vert i 2016 gjennomførd tiltak innan PU-tenestene med ei samla innsparing på 2,5 mill. kroner i året. Det vert på ein del andre område gjennomførd mindre budsjettkutt for å få balanse i driftsøkonomien. Nokre område har fått auka løyvingar i

290 Dette gjeld omsorgstenestene, helsestasjon, legetenesta, økonomisk sosialhjelp og gjeldsrådgjeving, bygningsvedlikehald og utarbeiding av nytt kartgrunnlag. Innhaldet i styringssystemet i Sogndal kommune går fram av årshjulet til kommunen, vedteke i kommunestyret. Styringssystemet byggjer på følgjande element: Kommuneplanen trekk opp visjon, verdiar og overordna strategiar for kommunen som samfunn og som organisasjon. Samfunnsdelen av kommuneplanen vart vedteken i oktober Økonomiplanen er det viktigaste styringsdokumentet i Sogndal kommune. Dei 10 viktigaste arbeidsområda i planperioden vert presentert i kapittel 1. Den inneheld dei forventningane kommunestyret har til administrasjonen, uttrykt gjennom konkrete resultatmål for dei kommunale tenestene. Dei politiske resultatmåla er sortert etter: økonomi, brukarar, medarbeidarar og samfunnsutvikling. Vi nyttar brukarundersøkingar og medarbeidarkartlegging for å skaffe oss informasjon frå brukarane og medarbeidarane som grunnlag for utvikling av tenestene og arbeidsmiljøet, og for vurdering av måloppnåing. Tal frå Kostra vert nytta for å vise utvikling i ressursbruk innafor ulike tenesteområde. Årsmeldinga vert nytta til å analysere ressursbruk, tenestekvalitet og måloppnåing. Dersom det vert lagd fram temaplanar, skal dei økonomiske disposisjonane takast stilling til i påfølgjande økonomiplanar. Foto: Sogndal kommune 7