HØYRING AV SØKNAD OM OVERFØRING AV HORGASET MED FLEIRE TIL EVANGER KRAFTVERK I VOSS KOMMUNE

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Klima- og naturressursseksjonen Arkivsak Arkivnr. 344 Saksh. Oseland, Stina Ellevseth, Aksdal, Jostein Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato HØYRING AV SØKNAD OM OVERFØRING AV HORGASET MED FLEIRE TIL EVANGER KRAFTVERK I VOSS KOMMUNE SAMANDRAG BKK Produksjon AS har søkt om overføring av fire bekkar i Horgaset til Evanger kraftverk i Voss kommune. Evanger kraftverk produserer i dag 1631,2 GWh, og overføringa vil gje eit tillegg på 32,8 GWh. Det er eit opprustings- og utvidingsprosjekt og dei største inngrepa er ein 3770 meter lang inntakstunnel, opprusting av ein stølsveg og vesentleg massedeponering. Størst konfliktpotensial er for tema fisk og det er også potensial for grunneigarkonflikt. Norsk Grønnkraft AS har på vegne av fleire grunneigarar sendt søknad om småkraftverk frå delar av dei same fallrettane. Det er problematisk at dei to konkurrerande søknadane ikkje vart sendt ut samstundes frå NVE for handsaming og samanlikning. Dette ville gjort sakshandsaminga av dei to sakene meir heilskapleg. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Fylkesutvalet er positiv til BKK sin søknad om overføring av bekkar til Evanger kraftverk. 2. Det er viktig at ein tek naudsynte omsyn til den verdfulle sjøaurebestanden i Teigdalselva. Det planlagde sleppet av minstevassføring frå Oksebotn kraftverk i tørre periodar er viktig, men NVE bør og vurdera generelt slepp av minstevassføring resten av året for å bøta på reduksjonen av vatn frå bekkane. 3. Dei store overskotsmassane må deponerast på ein mest mogleg skånsam måte for å ikkje gjere for tydelege endringar i landskapsromma. Rune Haugsdal Fylkesrådmann Vedlegg: Søknad og vedlegg hos NVE: Bård Sandal Regionaldirektør

2 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Prosjektet BKK Produksjon AS søkjer om å overføra vatn frå fire bekkar i Teigdalsvassdraget til Evanger kraftverk i Voss kommune. Det skal byggast 4 bekkeinntak og 4,3 km ny tunnel. Det overførte vatnet vil nyttast til regulert kraftproduksjon i BKK Produksjon sitt eksisterande kraftverk. Tilleggsoverføringa vil gje ein auke i produksjon på 32,8 GWh i Evanger kraftverk. Evanger kraftverk er Noregs tiande største kraftverk, og det største i BKK Produksjon, og dagens produksjon er 1631,2 GWh. BKK ser på prosjektet som opprusting og utviding. Til søknaden er det utarbeidd ein biologisk rapport. Då auka produksjon er på mellom 30 og 40 GWh skal NVE gje ei vurdering av om tiltaket fell inn under krav om full konsekvensutgreiing, og NVE har vurdert at det ikkje gjer det for denne saka Områdeomtale Teigdalselva er ei sideelva til Vosso, og renn gjennom Teigdalen og ut i Evangervatnet. Det er eksisterande reguleringar i elva; ei overføring til Evanger kraftverk. Frå Evangervatnet og ca 9 km opp til Kråkefossen utgjer anadrom strekning i Teigdalselva. Kråkefossen er naturleg terskel for oppvandring av sjøaure og laks. I fylkesdelplan for småkraftverk har Voss delområde følgjande omtale: Voss delområde har eit stort potensial for småkraft. Det er særleg viktig å ta omsyn til villaksen i Vosso, som har status som nasjonalt laksevassdrag. Vosso og sideelva Teigdalselva har og sjøaurebestand av stor verdi. Det er stort potensial for utbygging i sideelvane til Vosso, og også oppstraums lakseførande strekning kan det vere trong for særlege tiltak ved utbygging. Ein må ta særleg omsyn til friluftsliv der det omfattande stinettet i området går langs vassdrag og elvestrekningar som vert nytta til padling. 2

3 1.2. Prosjektskildring BKK vil bygga fire nye bekkeinntak; Bjørndalen II, Storenolten, Horgaset og Tussahaugane, mellom kote Inntakskonstruksjon vil byggast i betong og kvar av dei vil vere ca m2 og med ei damhøgde på 2-3 m. Vidare skal ein bygga ein 3770 m lang inntakstunnel til eksisterande sjakt under Bjørndalen bekkeinntak. Stølsvegen (ca m) som går frå eksisterande anleggsveg og opp til Bjørndalsstølen må rustast opp for å kunna nyttast av tungtransport. Om lag m3 overskotsmassar frå tunneldrivinga må deponerast. Noko av massane vil nyttast til å laga riggplass ved tunnelpåhogga og til vegopprustinga, men mesteparten vil deponerast i eit søkk langs ein fjellrygg m nedanfor tunneltverrslaget. Utbygginga vil ha ein kostnad på 4,70 kr per kwh. Kråkefossen Figur 1: Illustrasjon av tiltak (frå søknad) Konkurrerande prosjekt Ein av gardane, Århus, har solgt sine vassdragsrettigheitar på eigedomen til BKK Produksjon. Ein annan gard, Bjørndalen, har ikkje solgt sine rettigheitar, og desse må ervervast. Grunneigarane her har inngått avtale med Norsk Grønnkraft AS på delar av fallrettigheitane og har sendt inn søknad på småkraftverk. Norsk Grønnkraft og grunneigarane ønskjer ifølgje søknaden å venta med vidare forhandlingar til etter eventuell tildeling av konsesjon. 2. Verknad for natur og samfunn 2.1. Kulturminne og kulturmiljø Søknaden viser til at «Kulturminner og kulturmiljø i Teigdalen og Brekkhus vil påvirkes av begrensede visuelle konsekvenser. Tiltaket vurderes å ha liten negativ konsekvens for kulturminner og kulturmiljø i Teigdalen og Brekkhus. For Horgaset og kulturminner/kulturmiljø i Bjørndalen, er virkningene noe større. Massedeponiet er planlagt i nærheten av den gamle tuften og stølsveien ved Storenolten og vil endre opplevelsen av kulturmiljøet. Kraftig redusert vannføring ved Horgaset kan også medføre endret opplevelse av kulturmiljøet. Tiltaket vurderes å ha liten/middels negativ konsekvens for kulturminner og kulturmiljø ved Horgaset og i Bjørndalen.» 3

4 2.2. Landskap Området er variert, men landskapsregionen er kjenneteikna av avrunda fjellformer i mosaikk med større åsar, U-dalar og kuperte heier. I fjellområdet gir stadvis kalkrik berggrunn grunnlag for ein variert og rik fjellflora. Fjellformasjonane er i hovudsak avrunda med enkelte bratte og spisse toppar. Bjørndalen har lite solinnstråling og er eit kulturlandskap prega av sauehald og beitemark. Det er fleire gamle og nye seterbruk i dalen. I utløpet av den lange, smale Bjørndalen i retning Teigdalen, er jordbrukslandskapet Brekkhus. Frå Brekkhus renn Teigdalselva over i Kråkefossen og gjennom Teigdalen. Fossen er eit sterkt og viktig landskapselement i eit elles rolig landskap. Langs Teigdalen renn elva slakt mot Evangervatnet. Fleire elver drenerer ned til Teigdalselva frå dalsidene. Det er spreidd busetnad langs Teigdalen og skogbeltet er prega av bjørk med innslag av edellauvskog. Delar av Teigdalselva har låg vassføring og tidvis tørrlagde sideløp grunna tidlegare regulering. Teigdalselva renn ut nordvest i Evangervatnet, om lag 2 km frå tettstaden Evanger. Figur 2: Berørte landskapsrom 2.3. Biologisk mangfald Kråkefossen har ei velutvikla og stor fossesprøytsone, men det vart i samband med feltarbeid til den biologiske rapporten ikkje gjort funn av raudlisteartar. Den viktige naturtypen kalkrikt område i fjellet er registrert i fjellet ved Horgaset-Storhaugen. Dette er eit område med rik fjellvegetasjon og her veks ei rekke artar, inkludert nær truga (NT) kvitkurle. Dei bratte liene i Bjørndalen er også eit kalkrikt område med rik vegetasjon, det same gjeld nedst i Bjørndalen, ved utløpet av Bjørndalselva. Dei kalkrike fjellområda er vurdert av regional verdi og vert satt til middels verdi. Langs skogkanten i jordbruksbygda Brekkhus har ein registrert den viktige naturtypen gråorheggeskog. Ved Teigdalen-Sandbrekkene er det registrert gammel edellauvskog. Der er det også nokre styva almetrær (NT) og grove seljer og ein antek at dette er ein av dei største haustingsskogane i Voss kommune. Denne gamle haustingsskogen er vurdert som svært viktig og av stor verdi. Fugl og pattedyr Influensområdet er ein del av Fjellheimen villreinområde som er fjellområda sør for Sognefjorden, frå Fresvik i aust til Masfjorden i vest. Det er ein vinterstamme på dyr. Det er eit kalvingsområde for rein sør for Fannadalen og også eit beiteområde på austsida av Teigdalen. Kalvingsområder vert vurdert til stor verdi då kombinasjonen av lite ferdsel og forstyrring og tidleg snøsmelting er sjeldan. 4

5 To kongeørnreir ligg innafor influensområdet. Fossekall vart observert i Bjørndalselva ikkje langt frå Bjørndalsstølen Fisk Teigdalselva er fram til Kråkefossen anadrom strekning med ein sjøaurebestand av stor verdi. Ved overføring av vatnet i bekkane ved Horgaset og Bjørndalen vil vatnet i elva reduserast. Reduksjonen vil vere på om lag 20 % ved Kråkefossen, og 10 % ved utløpet i Evangervatnet, som ikkje er så stor endring, men då elva allereie har sterkt redusert vassføring som følgje av tidlegare etablerte overføringar kan denne reduksjonen medføra at større område i elva enn i dag vert tørrlagde under periodar med låg vassføring. Ved ei utbygging legg søkjar opp til slepp av minstevassføring lik alminneleg lågvassføring. Simuleringar har vist at dette vil gje meir vatn i elva i dei tørraste periodane enn slik det er i dag. Dette kjem av at sleppet av minstevassføringa på 45 l/s kjem frå Oksebotn kraftverk i staden for dei nye bekkeinntaka og at dette sleppet i dei tørraste periodane er meir enn kva Horgaset og Bjørndalen bidrar med. I sum vert vassføringsendringane i Teigdalselva vurdert til å gi ein ubetydeleg/svak positiv konsekvens for fisken i elva. Det er frå før bygd fire tersklar for å avbøta negative effektar av tidlegare overføringar, desse gjev dypare kulpar der ungfisk kan opphalde sge i periodar med låg vassføring. Evalueringar av prosjektet konkluderar med at tiltaket hadde positiv effekt for ungfiskoverleving i av sjøaure i elva. Effekten for laks er meir usikker. Undersøkingar konkluderar med at ytterlegare to tersklar kan betra situasjonen ytterlegare. I samband med denne utbygging ønskjer difor BKK å bygga to nye tersklar Friluftsliv Fjellområda i influensområdet høyrer til Stølsheimen, Bergsdalen og Vossefjella. Bergen Turlag, Voss Utferdslag og Vik Turlag har hytter i området. Fjellheimen ved Volavatnet har både lokale og regional brukarar. Kvitanosi er registrert i prosjektrapporten Regionalt viktige område for friluftsliv i Hordaland Samfunn og andre brukarinteresser Norsk Grønnkraft AS har sendt inn søknad til NVE om småkraftverk som vil nytta delar av dei same bekkane som BKK sitt prosjekt. Sakshandsamar hos NVE kunne ikkje gje meir opplysningar enn at det er snakk om småkraft og at søknaden er registrert i systemet og ligg i kø. Skilnaden vil difor grovt vere at det er snakk om ikkje-regulerbar småkraft mot utviding av eksisterande kraftanlegg som er regulerbart. I søknaden står at ettersom grunneigarane har inngått avtale med Norsk Grønnkraft AS på delar av dei same fallrettane BKK ønskjer å nytta, ønskjer grunneigarane at dette forholdet skal avklarast mellom BKK og Norsk Grønnkraft. Dei to selskapa har ulike syn på fallrettane og Norsk Grønnkraft ønskjer ikkje å gje frå seg sin avtale om fallrettane over garden Bjørndalen. BKK forstår det slik at Norsk Grønnkraft AS og grunneigarane ønskjer å vente vidare forhandlingar til etter ein eventuell tildeling av konsesjon. 5

6 2.7. Oppsummering Figur 3: Oppsummering av konsekvensar av tiltaket. Konsekvensgraden er vurdert mot forslag til avbøtande tiltak. (Skjema frå søknaden.) 3. Vurdering Fylkestinget vedtok desember 2009 retningsliner for planlegging og forvalting av små vasskraftverk fylket. Aktuelle gjeldande føringar vert omtala for kvart deltema Kulturminne og kulturmiljø Tiltaket med overføring av vatn er ikkje i konflikt med kjende freda kulturminne. Det er kjend to kulturminne innafor influensområdet til tiltaksområdet, men desse er ikkje i nærføring med tiltaka. Omfang av utbygginga er vurdert som liten/middels negativ konsekvens for tema kulturminne og kulturmiljø Landskap Bekkeinntaka vil påverka synsopplevinga av fjellandskapet. Inntakskonstruksjonane vil synast på om lag meters avstand i det opne landskap. Ein planlegg å legga inntaka i små dalsøkk slik at ikkje alle inntaka er synlege samtidig. Bekkeinntaka vil ikkje vera like store visuelle inngrep som eit kraftverk. I Bjørndalen vil massedeponi og veg til påhogg vera synleg og utgjera vesentlege landskapsendringar. Bjørndalselva vil verta påverka av redusert vassføring 3.3. Biologisk mangfald Det er viktig å ta omsyn til villreinen si kalvingstid. Det same gjeld kongeørnen, ved å legga anleggsarbeidet utanom kalvings- og hekkeperiodane Fisk Ifølgje den biologiske rapporten vil tiltaka vere ubetydelege/svakt positive for den viktige bestanden av sjøaure i Teigdalselva, ved at det vil tilførast meir vatn i dei tørraste periodane grunna 6

7 minstevassføring frå Oksebotn Kraftverk. Ein bør også vurdera generelt slepp av minstevassføring for å bøta på reduksjonen av vatn resten av året. R6 Fisk: 3. For elvestrekningar med sjøaure eller storaure skal ein ikkje gje løyve til vesentlege vasstandsreduksjonar. Der det er store fiskeinteresser skal ikkje tilhøva for fiske reduserast. For kraftverksutbygging oppstraums aktuell elvestrekning for fisk skal det vurderast om automatisk forbisleppingsventil skal monterast. Løyve til utbygging i mindre viktige område for sjøaure og storaure føreset auka og differensiert minstevassføring, ekstra høg minstevassføring i gytevandringstida og sikre inntaksordningar for å unngå tap av fisk i turbin Friluftsliv Det er ein del turgåarar i området, utan at det er av dei mest vitja områda i regionen. Det er viktig å ta omsyn til dette Samfunn Det er problematisk at ikkje dei to konkurrerande søknadane vart sendt ut samstundes for handsaming og samanlikning Avbøtande tiltak Det viktigaste avbøtande tiltaket er minstevassføringa frå Oksebotn kraftverk. I tillegg er det viktig å ta omsyn til villreinen sin kalvingsperiode og kongeørnen sin hekkeperiode. 4. Oppsummering og tilråding Med dei avbøtande tiltaka føreslått i den biologiske rapporten og som søkjar har lagt opp til er ikkje dei negative verknadane større enn at det veg opp for auke i produksjon. NVE bør vurdera kor stor minstevassføringa bør vera for å ta omsyn til sjøauren i Teigdalselva. Elva har eit stort produksjonspotensial for fisk, og vassføringa er truleg ein flaskehals for produksjonen. Deponeringa av overskotsmassar er problematisk då det er store omfang som vil verta godt synlege. Det er viktig å få til gode løysingar som ikkje gjer for store brot med landskapsromma. 7