MELDING OM KRAFTPLANAR I RULLESTAD OG SKROMME -FRÅSEGN

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Strategi- og næringsavdelinga Plan- og miljøseksjonen Arkivsak Arkivnr. 344 Saksh. Anne Gro Ullaland, Tore Bjørgo Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato MELDING OM KRAFTPLANAR I RULLESTAD OG SKROMME -FRÅSEGN SAMANDRAG Det er planar om inntil 4 kraftverk i vassdrag som renn ut i Rullestadvatnet i Etne kommune. Utbygginga er i regi av Rullestad og Skromme Energi, som er eit selskap eigd av Småkraft AS og lokale grunneigarar. Utbygginga kan samla gje om lag 145 GWh. Ut frå storleiken på utbygginga vert det naudsynt med eigen konsekvensutgreiing for tiltaket, og denne saka gjeld informasjon om prosjekta og framlegg til utgreiingsprogram som no er sendt på høyring. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Fylkesutvalet er positiv til ny fornybar energiproduksjon i fylket, under føresetnad av at det vert teke omsyn til miljø og andre arealinteresser. Utbyggingsplanane for Rullestad og Skromme kan verke negativt på landskap, inngrepsfri natur og friluftsliv, og konsekvensutgreiinga må difor vere utfyllande og grundig og med gode kart, bilete og visualiseringar i tråd med fylkespolitiske retningsliner. 2. I samband med konsekvensutgreiinga må konfliktgrad mellom planlagde tiltak og kulturminne, både automatisk freda kulturminne og kulturminne frå nyare tid, gå klart fram. Fylkesutvalet vil be om at 9 undersøkingar etter Kulturminneloven vert gjort i samband med konsekvensutgreiing og før konsesjonshandsaming. Når det gjeld nyare tids kulturminne må dei ulike tiltaksområda vurderast med omsyn til konsekvensar for både registrerte kulturminne og ikkje registrerte nyare tids kulturminne. Potensialevurdering for funn av ukjende automatisk freda kulturminne må inn i konsekvensutgreiingsprogrammet. Paul M Nilsen Jan Per Styve Vedlegg: Kart

2 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Innleiing Grunneigarar og Småkraft AS ynskjer gjennom selskapet Rullestad og Skromme Energi AS å nytte fallet i elvene som renn ut i Rullestadvatnet i Etne kommune til kraftproduksjon. Det ligg føre 10 mogelege utbyggingsløysingar som inneber inntil 4 nye kraftverk. Prosjekta er samla av ein storleik som krev at det vert gjort ei eiga konsekvensutgreiing (KU) for tiltaket før ein kan søkje konsesjon. Norges vassdrags og energidirektorat (NVE) har sendt melding og framlegg til konsekvensutgreiingsprogram på høyring med frist NVE er orientert om at fråsegn frå fylkeskommunen først kjem etter at saka har vore handsama i fylkesutvalet. 2. Utbyggingsplanane Tiltakshavarane har vurdert fleire utbyggingsløysingar. For elvene sør og aust for Rullestadvatnet ligg det føre fleire alternative løysingar, som med ulike bekkeinntak frå naboelver kan ende opp i eitt eller to kraftverk. I tillegg ligg det føre planar om sjølvstendige kraftverk i Kvernhuselva og Dalelva (Skromme). Samla vil utbygginga kunne gje om lag 145GWh. Melding og informasjonsbrosjyre kan ein lese på NVE sin nettside: ved å velje Søknader og meldinger under behandling deretter Vassdrag og grunnvann. Kart over utbyggingsalternativa er lagt ved saka. Bordalen 1 Dette alternativet gjeld utbygging av Bordalselva med overføring av Sagelva, Raudbekken og Skårselva. Utbygginga inneber tunnelløysing (2,6 km) med sjakter (1,3 km) og fire inntak ved kote 510. Bekkeinntak og sjakter vert bygd med helikoptertransport og utan vegtilkomst. Inntaka vert i betong og omlag 3 m høge. Masser frå tunnel vert nytta lokalt, der overskotsmassar vert lagt i tipp nord for Raudbekken. Kraftstasjonen vert plassert i fjell 500m søraust for Rullestadvatnet. Kraftverket er planlagd med 3 stk turbinar kvar på 8,7MW. Maks slukevne vert 7,2m 3 /s. Utbygginga kan gje 86,6 GWh og er kostnadsrekna til 192,4 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 2,22 kr/kwh. Bordalen 2 og 3 Bordalen 2 og 3 er alternative måtar å nytte Bordalselva på utan å ta vatn frå Sagelva og Raudbekken. Alternativa skil seg frå kvarande på kva høgde Bordalselva vert teke inn. Kraftstasjonen vert liggjande i dagen ved Rullestadvatnet, 5-6 m høgare enn normal vasstand for å vere trygg under flaum. Det vert naudsynt med 200m ny veg fram til kraftstasjonsområdet og ein 400m veg vidare opp til tunnelportalen. Bordalen 2 har inntak på kote 500 i Bordalselva. Det vert også bekkeinntak på kote 500 for to elver som i dag har samløp med Bordalselva på eit lågare kotenivå. Utbygging inneber 1,8 km tunnel, 400m rør i sjakt, 350m rør i grøft og 450m rør i fjell. Bekkeinntak og sjakter vert bygd med helikoptertransport og utan vegtilkomst. Inntaka vert i betong og omlag 3 m høge. Masser frå tunnel vert nytta lokalt, der overskotsmasser vert lagt i tipp nord for Raudbekken. Kraftverket er planlagd med 3 stk turbinar kvar på 7,3MW. Maks slukevne vert 6,2m 3 /s. Utbygginga kan gje 68,3 GWh og er kostnadsrekna til 128,4 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 1,88 kr/kwh. Bordalen 3 har eit inntaksmagasin like etter samløp av fire elver på kote 387. Inntaket vert ein 6m høg betongdam med fast overløp. Masser frå tunnel vert nytta lokalt, der overskotsmasser vert lagt i tipp nord for Raudbekken. Kraftverket er planlagd med 3 stk turbinar kvar på 5,3MW. Maks slukevne vert 6,2m 3 /s. Utbygginga kan gje 51,3 GWh og er kostnadsrekna til 96 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 1,87 kr/kwh. 2

3 Rullestad 1 og 2 Rullestad 1 og 2 gjeld utbygging av Dalelva i eit fall på om lag 190m like før utløp i Rullestadvatnet. Om ingen av Bordalsalternativa vert bygd vert det overføring av Bordalselva i Rullestad 1, medan Rullestad 2 er uavhengig av andre utbyggingsløysingar. Det vert ein 4-5 m høg inntaksdam i betong på toppen av Skromsfossen ved kote 297,5. Herfrå vert det sjakt og tunnel (1250)m ned til kraftstasjon i dagen, deretter 200m m kanal ut i Kvernhuselva like før samløp med Dalelva. Tunnelmassar vil bli nytta lokalt. Rullestad 1 Dette alternativet har overføring frå Bordalselva med bekkeinntak på kote 315 og tunnel ned til inntaksdammen ved Skromsfossen. Kraftverket er planlagd med 3 stk turbinar kvar på 7,7 MW. Maks slukevne vert 13,2m 3 /s. Utbygginga kan gje 71,4 GWh og er kostnadsrekna til 156,2 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 2,19 kr/kwh. Rullestad 2 Dette alternativet vert lik Rullestad 1, men utan overføring frå Bordalselva. Kraftverket er planlagd med 2 turbinar med samla effekt på 13 MW. Maks slukevne vert 7,2m 3 /s. Utbygginga kan gje 39,4 GWh og er kostnadsrekna til 101,5 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 2,58 kr/kwh. Skromme småkraftverk Utbygginga vil nytte fallet i Dalelva mellom kote 369 ved Ulsfoss og mest ned til overvatnet til Rullestad kraftverk, om lag ved garden Skromme på kote 300. Det ligg føre tre alternative utbyggingsløysingar, eit med røyrføring på vestsida av elva, eit med røyrføring på austsida av elva, samt eit der fallstrekninga vert delt i to med eit øvre og eit nedre kraftverk. Røyrgata vert om lag 1,1 km lang. For austre alternativ vert røyret lagt i dagen langs elva der tilhøva gjer det vanskeleg å grave ned røyret. For vestre alternativ vert røyret lagt i vegbanen til gamle E134. Delt løysing følgjer røyrtrase for vestre alternativ med øvre kraftstasjon ved nordre del av Skromsmoen. Hovudtala for alternativa samla er 2 turbinar med samla effekt på 2,4 MW og maks slukeevne på 7,2m 3 /s. Utbygginga kan gje 10,6 GWh og er kostnadsrekna til 35,2 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 3,32 kr/kwh. Kvernhuselva småkraftverk Utbygginga vil nytte fallet i Kvernhuselva mellom kote 400 og kote 110. Inntaksdam vert om lag 4 m høg og av betong. Røyrgata vert lagt i grøft hovudsakleg på austsida av elva, delvis nedgrav og delvis nedspregd i fjell. Eksisterande traktorveg til kote 300 vert utbetra og forlenga opp til inntaket. Kraftverket er planlagd med ein turbin på 2,8 MW. Maks slukevne vert 1,1m 3 /s. Utbygginga kan gje 8,5 GWh og er kostnadsrekna til 19,8 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 2,33 kr/kwh. 3. Mogelege verknader av tiltaket Det skal utførast eigen konsekvensutgreiing for tiltaka, men alt i dag veit utbyggjar ein del om mogelege verknader. Vassføring Ut frå vassmerke frå ulike elver med likende tilhøve til Rullestad og Skromme har ein rekna ut hydrologiske data for elvestrekningane ved aktuelle inntakspunkt. Nøkkeltal Bordalen 1 Bordalen 2 Bordalen 3 Rullestad 1 Rullestad 2 Skromme Kvernhuselva Nedbørsfelt (km 2 ) 29 23,4 25,8 69,6 43,8 41 5,2 Middelvassføring 3,46 2,8 3,0 6,6 3,66 3,4 0,47 v/inntak (m 3 /s) Maks slukeevne (m 3 /s) 7,2 6,2 6,2 13,2 7,2 7,2 1,1 3

4 Ålmenn lågvassføring er ikkje sett for kvar av elvestrekningane, men meldinga nemnar at vurderte vassmerke for hydrologidata har ålmenn lågvassføring i storleik 4-10% av middelvassføringa. Utbyggjar har til no ikkje planlagd minstevassføring i nedste del av Bordalselva. For dei andre elvestrekka vurderar dei 5 persentil minstevassføring som eit av dei viktigaste tiltaka for å redusere dei negative verknadene av utbygging. Landskap Rullestadområdet har store landskapskvalitetar og kontrastar, med jordbruk i dalbotnen, skogsliar, bratte fjellsider og høge fjelltoppar. Det storslagne Rullestadjuvet er særeigna og ein severdighet, i tillegg utgjer Rullestadvatnet og nokre av dei bratte fossefalla framtredande landskapselement. Sagelva er synleg frå nordsida av Rullestadvatnet og den nye europavegen, og Dalelva ligg nær den gamle E134. Bordalselva er lite synleg i ein djup kløft i nedre del. Etter samløp Daleleva/Bordalselva går elva i ein bratt fjellkløft forbi Rullestadjuvet, som ein kan følgje både ved gamle E-134 og den gamle postruta. Kvernhuselva er berre synleg stykkevis opp til kote 400. Inngrepsfrie naturområde Store delar av området er påverka av eksisterande inngrep med jordbruk, veg og busetnad. Unnataket er området sør for Rullestadvatnet det utbygging av Bordalselva og Sagelva vil redusere omfanget av inngrepsfri natur med 1-6,9 km 2 avhengig av kva løysing for bruk av vatnet i Bordalselva som vert valt. Biologisk mangfald Det er ingen registrerte raudlisteartar i artsdatabanken, soppdatabasen eller lavdatabasen. I Kvernhuselva er det ei registrering av torvsåtemose som er lista som sårbar. Langfossen utanfor planområdet har artsrik moseflora av stor verdi, og det er mogeleg at liknande kvalitetar kan vere i elvene i Rullestadområdet. Planområdet er viktig leveområde for hjortevilt og fugl. Utbygginga vil truleg ha lite å seie for hjort. Fossekall og strandsnipe er fugleartar som er sterkt knytta til vatn der ei utbygging kan føre til tap av leveområde. Fisk I Fjæreelva går det anadrome artar (laks og sjøaure) frå fjorden og 1-1,5 km oppover elva. I Rullestadvatnet er det ål og aure. Sagelva og Raudbekken faller bratt og er mindre viktig for fisk. Det er aure i hele Daleelva og Bordalselva, samt i nedre delar av Kvernhuselva. Kulturminne/kulturmiljø Det er ikkje kjent automatisk freda kulturminne i inngrepsområda, men det er kjend ei skaftholøks frå Rullestad som tyder på at området har vore utnytta alt frå yngre steinalder. Her er fleire stølar i området som har vore i bruk fram på 1900-talet og som kan gå attende til førhistorisk tid. Av etterreformatoriske kulturminne kan nevnast eldre veganlegg som t.d Postvegen, kvernhus og sag. Friluftsliv Det går to merka turstier i området til Simlebu. Den eine startar ved Juv bru og går på vestsida av elva. Den andre startar like nedanfor Skromme og går opp Tømmerdalen. Stiene møtes ved Mjølkestølen. Simlebu er ei sjøvbetjent hytte med 53 sengeplassar, og er eigd og driven av Haugesund Turistforening. Postvegen er også ein viktig turveg, som mellom anna fører til jettegrytene. Lokalt vert og skogsvegen langs Kvernhusvegen nytta til tur/trim. Det er eit potensiale for fritidsfiske i fleire av elvene, utan at dette er kartlagd. Det vert jakta på hjort, rype, storfugl, orrfugl og hare. Landbruk Utbygginga vil i liten grad råke viktig areal til jordbruk, skogbruk eller beite. Nye veger kan gjere det lettare å ta ut tømmer og utvikle hytteområde. Stein frå tippområde kan nyttast for å omgjere myrområde til jordbruksareal. Utbygging vil gje inntekter til grunneigarane og styrke grunnlaget for lokal busetting. 4

5 Vassforsyning Det er ikkje kommunale eller offentlege vassverk i området. Rullestad vassverk forsyner gardsbruka med vatn og har inntak i Kvernhuselva. Dei fleste hus og driftsbygningar får vatn frå brønnar eller har inntak i sidebekker. Avbøtande tiltak Minstevassføring og bygging av tersklar er ulike måtar å dempe verknaden av ei utbygging. I tillegg er oppussing/revegitering viktig for å gjere såra etter inngrepa minst mogeleg. 4. Framlegg til konsekvensutgreiingsprogram For nokre temaområde meiner utbyggjar det er naudsynt med ei grundig gjennomgang av dagens situasjon og konsekvensar av ei utbygging. Andre tema vert mindre råka ved ei utbygging, og for desse legg ein opp til å nytte eksisterande informasjon til ei meir summarisk gjennomgang av fakta. Framlegg til tema og detaljnivå: Tema Detaljert temautgreiing Utgreining og omtale i samlerapport Hydrologi, istilhøve og lokalklima Naturmiljø Kulturminne og kulturmiljø Landskap og friluftsliv Fisk og ferskvatnbiologi Vasskvalitet/forureining Sedimenttransport, skred og erosjon Jordbruk og skogbruk Ferskvatnressursar og resipienttilhøve Mineral og masseførekomstar Næringsliv, sysselsetting og kommunal økonomi Folketalsutvikling og bustadbygging Sosiale og helserelaterte tilhøve 5. Vurdering Utbyggingsplanane må vurderast ut frå dei fylkespolitiske retningslinene for energi som vart vedteke som del av fylkesdelplan for energi : Aktuelle retningsliner frå fylkesdelplan for energi A1 A2 A3 A4 Hordaland skal satsa på utnytting av miljøvenlege og fornybare energikjelder, utan store konsekvensar for verdifulle natur-, frilufts- og kulturlandskap og større samanhengande inngrepsfrie naturområde Nye anlegg for produksjon og overføring av energi må ikkje lokaliserast i område som er verna etter naturvernlova, kulturminnelova, i nasjonalpark eller i verna vassdrag. Ein bør vere varsam med plassering av nye anlegg tett opp til verna område. Nye anlegg for produksjon og overføring av energi bør lokaliserast slik at dei ikkje kjem i vesentleg konflikt med viktige natur- og kulturlandskap, kulturmiljø, større inngrepsfrie område, strandsona og viktige område for friluftsliv. Det vert her vist til eigne fylkesdelplanar for kulturminne, friluftsliv og kystsona. Samlokalisering med tekniske inngrep og etablert arealbruk er ønskeleg for å samle inngrep, og det er ønskeleg at etablering av nye energianlegg skjer nær eksisterande infrastruktur. 5

6 A5 Undersøkingsplikta etter kulturminnelova bør oppfyllast i samband med konsekvensutgreiing, og før iverksetting av tiltak i marka. A6 I samband med konsekvensutgreiing bør: større inngrep visualiserast. kartunderlag synleggjere område som er omfatta av vern, område med nasjonal og regional verdi og tiltaket sine konsekvensar for inngrepsfrie område. A12 Alternativ bruk av tunnelmassar skal vurderast framfor etablering av tippar i terrenget. Retningsline A1 syner at det ikkje er noko prinsipielt standpunkt mot ny vasskraftutbygging i Hordaland, men at tiltaka må ta omsyn til miljø og arealkonfliktar. Retningsline A2 og A3 er nærare spesifisering kring dette. Utbygginga er ikkje i konflikt med verna område og er slik i tråd med retningsline A2. Når det gjeld retningsline A3 vert omfanget av innsgrepsfri natur redusert ved utbygging i Bordalselva og Sagelva. Dette er også dei områda som har størst verdi for friluftsliv. Elles er det endra landskapsoppleving ved sterkt redusert vassføring i markante fosse- og elvestrekningar som inneber dei største interessekonfliktane. Når det gjeld kulturminne er det ut frå fylkeskommunen sine arkiv ikkje kjende automatisk freda kulturminne eller SEFRAK-registrerte bygningar som kjem i direkte konflikt med tiltaket. Det er ikkje gjort synfaring i samband med planane, men området har potensiale for bruk tilbake til førhistorisk tid. I høve retningsline A4 er lokal nettkapasitet svært avgrensa og nytting av kraftpotensialet ved Rullestad kan ikkje realiserast utan ny linjebygging. Det vert og trong for tilkomstveg fram til dei ulike kraftstasjonsområda, i tillegg forlenging av veg fram til inntak til Kvernhuselva kraftverk. For å få eit best mogeleg grunnlag for handsaming av ein eventuell konsesjonssøknad er det viktig med godt kartmateriale som syner interessene og bruken av området, samt visualisering av større inngrep slik retningsline A6 skisserer. I tillegg til lokal bruk, skisserer utbyggjar lokal deponering av tunnelmassar. Her viser ein til retningsline A12 som peikar på at alternativ bruk av tunnelmassane skal vurderast framfor etablering av tippar i terrenget. Oppsummering I framlegg til utgreiingsprogram har ein omtalt dei viktigaste tema som må avklarast nærare i samband med ein eventuell konsesjonssøknad for prosjektet. Utbyggingsplanane for Rullestad og Skromme kan verke negativt på landskap, inngrepsfri natur og friluftsliv, og konsekvensutgreiinga må difor vere utfyllande og grundig og med gode kart, bilete og visualiseringar i tråd med fylkespolitiske retningsliner. I tillegg må verknadene for både automatisk freda og nyare tids kulturminne verte utgreidd i samband med konsekvensutgreiinga. Potensialevurdering for funn av ukjende automatisk freda kulturminne må inn i konsekvensutgreiingsprogrammet. 6