ALTERNATIV INDRE STORFJORD

Transkript

1 KOMMUNEREFORMA ALTERNATIV INDRE STORFJORD RAPPORT ETTER WORKSHOP SÆBØ AUGUST 2015

2 Innhald ORGANISERING OG ARBEIDSPROSESS... 3 KOREIS NYTTE RAPPORTEN I DET VIDARE ARBEIDET... 3 KORT OM NY KOMMUNE KRING INDRE DEL AV STORFJORDEN... 4 Areal... 4 Folketal... 4 Alderssamansetting... 5 Næringsstruktur... 5 Pendling... 6 INDRE STORFJORD SWOT-ANALYSE... 7 SAMFUNNSUTVIKLING OG SAMFUNNSPOSISJON... 8 TENESTEPRODUSENT OG UTØVAR AV MYNDE... 9 LOKALDEMOKRATISK ARENA ØKONOMI VIKTIGASTE MÅLSETTING PROSESSEN VIDARE

3 ORGANISERING OG ARBEIDSPROSESS Alternativ Indre Storfjord omfattar kommunane Stordal, Norddal, Stranda og Sykkylven. Alle deltakande kommunar deltek også i utgreiing av regionkommune Sunnmøre. Stordal og Nordal er også med i utgreiing av landkommunealternativet på nordre Sunnmøre. Indre Storfjord er brukt som eit arbeidsnamn i prosessen. Det er ikkje drøfta namnebruk i prosessen. Ordføraren i Sykkylven inviterte i oktober 2014 nabokommunane til samtalar for å undersøke interessa for å utgreie eit alternativ kring indre del av Storfjorden. I Februar 2015 var kommunane samla på nytt. Det var semje om å utgreie alternativet. Ut frå tidsfaktor og ressursbruk valgte ein ei verkstad-samling for formannskapa i dei fire kommunane. Sunnmøre Regionråd ved Erlend Krumsvik organiserte og stod for gjennomføringa av samlinga på Sæbø den 24 og 25.august Frå kommunane deltok 19 formannskapsmedlemmar samt rådmennene. Samlinga vart gjennomført etter at utgreiingsprosessen for regionkommuneprosjektet var avslutta. Kommunane sat slik sett med mykje kunnskap om generelle utfordringar knytt til å etablere ei ny kommune, ein hadde kunnskapar om sentrale problemstillingar og det var opparbeida stor grad av felles forståing av prosess, innhald og vidare framdrift. Alle kommunane hadde gjennomført analysar av eigen situasjon opp mot muleg framtid i ei stor regionkommune. Dette var erfaringar og kunnskap som var eit viktig grunnlag for vurdering av eit mindre alternativ kring indre delar av Storfjorden. Med basis i kunnskap om eigen kommune gjennomførte deltakarane ei ei swot-analyse 1 knytt til følgjande tema: 1. Samfunnsutvikling 2. Tenesteyting og utøving av mynde 3. Demokratisk arena 4. Økonomiske utfordringar Tema er same som for regionkommuneprosjektet. Som for regionkommune-prosjektet, var det semje om at analysa skulle vere på eit overordna nivå, fokusere på hovudtrekka, og ha som mål å få dei viktigast elementa fram i dagen. Statistikk i rapporten er henta frå verktyet KOREIS NYTTE RAPPORTEN I DET VIDARE ARBEIDET Rapporten kan nyttast av deltakande kommunar i deira vidare arbeid med reforma. Kvar enkelt kommune avgjer sjølv korleis dei vil handsame rapporten. Meininga er at den, saman med andre utgreiingar og rapportar for andre alternativ, skal utgjere eit kunnskapsgrunnlag for politisk handsaming i den enkelte kommune. 1 SWOT styrker og svakheiter i dag, moglegheiter og truslar i framtidig storkommune. 3

4 KORT OM NY KOMMUNE KRING INDRE DEL AV STORFJORDEN Areal Kommune km 2 Samla Norddal 944 Stordal 247 Stranda 866 Sykkylven 338 Folketal Pr 1.januar 2015 er samla folketal i Indre Storfjord personar. Framskrivingar basert på middels vekst gir eit samla folketal på i 2020 og i 2040, altså ein svært moderat vekst. Av kommunane er det berre Norddal som ein ventar vil gå ned i folketal i perioden. Meir alvorleg er det at prognosane viser at veksten i all hovudsak vil kome i gruppene frå 67 år og oppover, og nedgang i aldersklassane under 67 år. 4

5 Alderssamansetting Fordelinga mellom den yrkesaktive delen av befolkninga (20 66 år) og tal på pensjonistar (over 67 år) vil endre seg mykje i perioden fram til Ser ein på tilhøvet mellom yrkesaktive og tal personar over 80 år får ein eit endå tydelegare bilde på korleis befolkningsutviklinga kan utgjere ei stor utfordring for kommunane. Yrkesaktive/pensjonist Samla 3,4 3,1 2,1 Norddal 2,7 2,3 1,4 Stordal 3,3 3,5 2,2 Stranda 3,1 3,1 2,3 Sykkylven 3,9 3,4 2,1 Yrkesaktive/ Samla 9,6 10,0 5,3 Norddal 7,4 6,9 3,2 Stordal 9,8 10,8 5,9 Stranda 8,3 8,7 6,2 Sykkylven 11,3 12,0 5,2 Næringsstruktur I dei fire kommunane bur det i dag omlag 8000 arbeidstakarar, medan det er om lag 7700 arbeidsplassar. Næringsgrunnlaget fordeler seg med 4% i primærnæringane ( i hovudsak jordbruk), 46% innanfor sekundær- (industri) og 50% i tertiærnæringane (service, tenesteyting). Norddal kommune skil seg ut med 17% sysselsette innanfor primærnæringane og 68% innanfor tertiærnæringane. Dei andre tre kommunane er industrikommunar med om lag 50% sysselsette i sekundærnæringane. 5

6 Pendling Av dei 8000 arbeidstakarane i kommunane pendlar om lag 1200 personar ut av kommunen sin. I Sykkylven, Stranda og Stordal er det størst andel av utpendling til Ålesund. medan i Norddal er det litt fleire som pendlar til Stranda enn til Ålesund. Samtidig pendlar mange inn til kommunane, gjerne med størst bidrag frå næraste nabo. Til dømes pendlar nær 200 personar til Sykkylven frå Ålesund Figurane under syner pendlingstal pr 2013, henta frå nettsida nykommune.no. 6

7 INDRE STORFJORD SWOT-ANALYSE SWOT-analyse nyttast vanlegvis ved strategisk planlegging, eller kartlegging av ein organisasjon eller bedrifts eigne sterke og svake sider, samt identifisering av eventuelle problemer og muligheiter som kan påvirke utvikling. Forkortinga «SWOT» kjem av dei engelske orda strengths (styrker), opportunities (muligheiter), weaknesses (svakheiter), og threats (trusslar) jfr. figuren. Ein må ikkje forveksle denne metoden med ein situasjonsanalyse, då ein i denne metoden både ser på indre og ytre faktorar notid og framtid. Deltakarkommunane har gjennomført eigne SWOT-analyser, der ein har sett på styrke og svakheit i dagens kommune, og muligheiter og trusslar opp mot «ny kommune». Eigenanalysa er derfor todelt, mellom å sjå på seg sjølv i dag, og å vurdere korleis ei ny kommune vil fungere. Den nye kommuna er i dette prosjektet definert som «Indre Storfjord». Det vart skilt mellom notid og framtid.. Styrker og svakheiter vart vurdert ut frå dagens kommunestruktur. Truslar og moglegheiter var knytt til ein framtidig storkommune kring indre Storfjord Analyse fokuserte på dei fire hovudmåla i reforma: - samfunnsutvikling - tenesteproduksjon - demokrati - økonomi SWOT-analysa vart gjennomført kommunevis. Resultata frå analysa vart så diskutert i nye arbeidsgrupper, der kommunane no var blanda. Gruppene prioritere dei viktigaste innspela innanfor kvart hovudtema. I tillegg vart gruppene utfordra til å drøfte særlege utfordringspunkt innanfor kvart tema. Denne oversikten gir kunnskap om tema for vidare drøftingar i sonderingar og forhandlingar mellom kommunane. Etter kvar økt vart resultata presentert og drøfta i plenum. Arbeidsmetodikken var effektiv, gav kunnskap og grunnlag for prioriteringar av dei meste sentrale elementa. Slik fekk ein fram synspunkt frå den enkelte kommune, og ei felles prioritering innanfor kvart tema av dei viktigaste momenta å arbeide vidare med ved etablering av ein ny kommune. 7

8 SAMFUNNSUTVIKLING OG SAMFUNNSPOSISJON Kommunane i dag Styrker: Variert næring sterk frivilligheit Indre Sunnmøre har eit sterkt næringsliv med eit breitt spekter av verdiskaping frå landbruk, industri og reiseliv og utprega grunderånd. Regionen har Noregs fremste merkevare i Geiranger, landets beste området for skiaktivitet, enormt potensiale for utvikling ved utnytting av verdsarv, nasjonalpark, Sunnmørsalpane og nasjonal turistveg. I botnen ligg sterk lokal identitet, dugnadsinnsats og brei frivillig sektor. Svakheiter: Folketal og avstandar Regionen har ei utfordring m.o.t. folketalsutvikling og stor eksport av ungdom. Det er store avstandar i kommunen og dels utfordrande kommunikasjon. Vi har store behov for næringsutvikling og attraktive byggjeklare tomter, og her er manglande økonomisk handlefridom. Ny kommune Moglegheiter: Ingen grenser Vi har rike moglegheiter for næringsutvikling innanfor eit breitt spekter av aktivitetar. Særleg framhevar vi moglegheitene innanfor reiselivutvikling, helse og rekreasjon. Vi får ein sterkare og meir allsidig bu- og arbeidsmarknadsregion, og moglegheit for sterkare og meir spesialisert fagmiljø. Truslar: Vert vi gode nok? Fjord og fjell gjer infrastrukturen utfordrande. Det er usikkert om økonomien vil verte god nok til gode og desentraliserte tenester & strategisk næringsutvikling. Vi ser at det kan være krevjande kulturforskjellar mellom bygdene. Utfordringspunkt: Ulik medgift og bruk av desse midlane. Lokalisering av kommunesenter Skaffe forståing og entusiasme for ny kommune Demokratisk representasjon Lokalisering av kommunale tenester. Namn på kommunen. Strategisk næringssatsing/ utvikling (greier vi/vil vi utnytte potensialet i heile området?). Kommunikasjonar takling av utfordringane. Oppnå stordriftsfordelar. Interne stillingsfordelingar. Samla alliansekraft. Byggje opp godt demokratisk system. Behalde lokalkunnskapen. Likeverdige kommunale tenester. 8

9 TENESTEPRODUSENT OG UTØVAR AV MYNDE Kommunane i dag Styrker: Nærhet og lokalkunnskap Alle kommunane leverer lokale, gode basistenester til innbyggarane. Svakheiter: Sårbart og tilstrekkeleg distanse Små fagmiljø kan gjer det vanskeligare å rekruttere fagfolk. Utfordring i forhold til habilitet og tillit når vedtak skal tas. Ny kommune Moglegheiter: Større fagmiljø Større og meir styrka fagmiljø, kan gjer det lettare å rekruttere fagfolk. Sikrar likebehandling, og kompetansen kan lettare fordelast innad i den nye kommunen. Truslar: Sentralisering Utarming av utkantane når det gjeld kommunale tenester. Vil dei folkevalde kjempe for sitt lokalsamfunn? Utfordringspunkt: Felles identitet og kultur i den nye kommunen Lokalisering av kommunesentrum og namn Felles IKT-system Bevare tenestetilboda i alle bydelag Økonomi Demokratisk oppbygning. Folketalsutvikling. Raushet, likeverd. Oppretthalde vgs. 9

10 LOKALDEMOKRATISK ARENA Kommunane i dag Styrker: Nærleik og stor aktivitet i friviljug arbeid Kort avstand mellom politikarar, administrasjon og innbyggarar er ein styrke for dagens kommunar i Indre Storfjord. Svakheiter: Habilitet og «einkjønnsdemokrati» Kommunane i Indre Storfjord slit med å rekruttere til politisk arbeid særlig kvinner. Det er ein svakheit at ein altfor ofte opplever habilitetsutfordringar i kommunane våre. Det er også ein svakheit at aksjonsdemokratiet er ein sterk maktfaktor ved politiske avgjerder. Ny kommune Moglegheiter: Større handlingsrom Auka politisk handlingsrom og gjennomslagskraft kor ein ser på utviklingspotensialet i regionen. Auke rekrutteringsmuligheiter og interessa for dei politiske partia. Truslar: Aksjonsdemokrati og kamp mellom bygdene. Større avstand mellom innbyggarar og politikarar kan svekke det politiske engasjement. Dette kan igjen føre til auka aksjonsdemokrati og bygdelister. Utfordringspunkt: Balansert representasjon frå deltakarkommunane i ei overgangsfase Opprette nærdemokratiorgan med reell «makt og innflytelse» Felles strategi for korleis ein ønskjer at ein «ny kommune» skal styrast og «medstyrast» gjennom involvering frå innbyggjarane - utan at aksjonsdemokratiet vert ein maktfaktor. 10

11 ØKONOMI Kommunane i dag Styrker: God økonomistyring Kommunar med fokus på økonomistyring og effektiv bruk av ressursar. Økonomien er oversiktleg. Svakheiter: Sårbar for endring Kommunane er sårbare for endringar i næringslivet og endringar i statlege overføringar. Kommunane har i varierande grad høg lånegjeld. Ny kommune Moglegheiter: Meir robust og mindre sårbar Den nye kommunen kan takle endringar betre og ha eit sterkare fagmiljø innan økonomi Kan redusere talet på interkommunale samarbeid. Truslar: Ulikt utgangspunkt og krevjande start Kommunane har eit svært ulikt utgangspunkt med tanke på fondsmidlar, eigedomar, gjeld og skattlegging (eigedomsskatt). Prioritering av investeringar Utfordringspunkt: Gjeld versus investeringsbehov Korleis fordele midlar/eigedom/fond? sereige eller all-in Arbeidsgjevaravgift og eigedomsskatt avklaring/nivåharmonisering Styringsmodell og ivaretaking av lokaldemokratiet Funksjonsfordeling administrativ og tenesteutøving Samferdselstiltak topografi/geografi. Kommunesenter. Usikkerheit rundt om alle deler av kommunen vil bli ivaretatt. Tidsplanen kapasitet på framdrift! Demografi (aldrande befolkning) er denne konstellasjonen liv laga? 11

12 VIKTIGASTE MÅLSETTING I prosessen vart politikarane stilt spørsmål om kva av dei fire målsettingane i reforma ein vurderte som viktigast. Spørsmålet vart stilt uavhengig av alternativ Figuren under syner at kommunen si rolle som samfunnsutviklar er den rolla ein ser som viktigast, deretter rolla som tenesteprodusent/utøvar av mynde. 12

13 PROSESSEN VIDARE I prosessen vart det også diskuterte viktige milepælar framover mot juni 2016, sett i lys av at kommunane etter kvart må gjere ting etter eit felles tidsskjema. Sentrale element er oppnemning av forhandlingsutval, retningsval, forhandlingar, høyring/innbyggarundersøking og tid til sakshandsaming før vedtak skal vere gjort innan 1.juli Framdriftsplan og milepælar 14.sept Val Oktober Konstituering nye kommunestyre Politikaropplæring, m tema kommunereform Opprette forhandlingsutval Fellesmøte formannskapa Folkemøte/Informasjonsmøte Nov/des Vurdere/sondere ulike alternativ 31.des Utgreiingar ferdig Retningsvalg skal vere gjort Paralelle kst-vedtak om kven ein vil forhandle med 2016 Jan/mars Forhandlingar Utarbeide verdidokument Kvalitetssikring 31.mars Intensjonsavtalar skal ligge føre April Politisk handsaming Folkemøte Innbyggarundersøking /folkerøysting Mai Kommunal saksførebuing fram til endeleg vedtak 31.juni Kommunestyrevedtak 13

14 14

15 Vedlegg: Deltakarliste Indre Storfjord Workshop Sæbø 2015 Etternavn Fornavn Funksjon Kommune Aurdal Jan Kåre Sunnmøre Regionråd IKS Sunnmøre Regionråd IKS Bakke Steinar Johan Formannskap Sykkylven kommune Berdal Per Magnus Formannskap Norddal kommune Eidem Odd Arne Formannskap Sykkylven kommune Færøy Frode Formannskap Stordal kommune Grimstad May-Helen Molvær Rådmann Sykkylven kommune Hoftun Njell Koordinerande gruppe Sykkylven kommune Hove Eva Formannskap Stordal kommune Joranger Lars Koordinerande gruppe Stordal kommune Krumsvik Erlend Koordinerande gruppe Sunnmøre Regionråd IKS Liavaag Anne Mette Sunnmøre Regionråd IKS Sunnmøre Regionråd IKS Lied Per Ivar Konst. Rådmann Stordal kommune Lied Kjartan Rådmann Stranda kommune Lunde Svein Petter Formannskap Stranda kommune Lyshol Petter Ordførar Sykkylven kommune Løvoll Irene Tafjord Formannskap Sykkylven kommune Nykrem Ingvild Formannskap Stranda kommune Ramstad Synnøve Formannskap Sykkylven kommune Rimstad Svein Erik Annan funksjon Stranda kommune Rønneberg Merete Løvoll Formannskap Norddal kommune Stavdal Tor Helge Rådmann Norddal kommune Strømmegjerde Jarle Formannskap, vara Sykkylven kommune Tryggestad Jan Ove Ordførar Stranda kommune Tøsse Charles Ordførar Stordal kommune Ulstein Olav Harald Formannskap Sykkylven kommune Valldal Viktor Formannskap Norddal kommune Watters Anne Karin Formannskap Sykkylven kommune Øvrebust Palma Formannskap Stordal kommune 15