æsrdjh l?vd cqf*lainsp;k pkp;kapk dkaxkok ikf d okf"zd oxz.h :\ 25 Ïder 1 :i;k % æjn tksæh æsrdjh la?vd 21 vkwxlv 1992

Transkript

1 æsrdjh l?vd ikf d okf"zd oxz.h :\ 25 Ïder 1 :i;k o"z 9 os vad 10 ok cqf*lainsp;k pkp;kapk dkaxkok % æjn tksæh euqffi;kph xq.kred mr karh gtkjks gtkjks o"kûiwohz i`fohp;k ikbhoj vktp;k ek.lkæh dkghgh lkj[si.k ulysyk ek.lkpk iwozt nksu ik;kaoj mhs jkgwu dejsr ƒksmk okdysyk Mqyr Mqyr pkyw ykxyk\ R;k volƒsiklwu vktp;k euqffi;kph mr karh gks ;kl ^pam dkyko Ah ykxyk\ ;k dkgkr ek.lkis k [wip ^pam] Eg.ts vxnh iozr^k; vkdkjkps ^k.h uffiv >kys\ lgtrsus ;k >kmikoôu R;k >kmkoj Nykaxs ekj ;kph nsoh ns.xh vlysys ^k.hgh cktwl imys\,dk mçk.kr fdr;sd dksl] n ;k[ksjh] u k ljksojs vksykamwu tk ;kbrdh ia[kaph rkdn vlysys i hgh cktwyk imys\ ;k lokûæh rqyuk djrk T;kP;k vaxh œkjæh rkdn ukgh] dks.rh foæs" djker ugh vlk ek.wl^k.h fvdwu jkfgyk],o<sp uogs rj] R;kus lxgçk i`fohoj vkf. vkdkækrgh vkiyh fujadqæ l k ^Lƒkfir Åyh\ brj ^k ;ka^ek.s] fulxkzr r;kj feg.kjs vuu xksgk dôu Ïdok fædkj dôu fegfo ;kps R;kus ÅOgkp ekxs Vkdys\ æsrh Åyh\ ægjs oloyh\ iapegkhwrkaoj rkck fegfoyk\ fotsyklq*k osl.?kryh\ tfeuhoôu] ik ;koôu vxnh gosrwulq*k ^okl dj ;kps dlc laiknys\ lks;h^ek.s osxosxgçk vkdkjkp;k] maphp;k bekjrh cka AY;k\ osxosxgçk Dy`IR;kaps dkj[kus cufoys\ lkeku; iæqi{;ka^ek.s ik ;kp;k ^okgkr rkím?kywu fegsy rly;k ik ;kus rgku Hkxfo ;kus R;kph rgku Hkxsuk\ Eg.wu osxosxgçk Hfxjƒ ^;Rukauh R;kus ik.h gos frƒs] gos rls gtj gks y væh fde;k lk Ayh\ dks.r;kgh ekslekl eukyk Hkosy rs eulksâ fofo A jlkaps] Loknkaps vuu pqvdhljæh leksj ;s y væh O;oLƒk dsyh\ th xksffiv ik ;kph vkf. vuukph rhp gosph] fuok ;kph] ol(^ko.kaph«rhp xksffiv brj lxgçk xjtkaph vkf. gkslekstkaph\ veqd,d xksffiv vlw ædrs uk] ex rh vkiy;k injh vlyhp ikfgts væk go;klkus euqffi;^k.h Lokrafl;kP;k d k :ankor xsyk\ ek.lkps osxgsi. # ^;ksxæhyrk ek.lkp;k ;k djkerhekxs R;kP;k Luk;waph rkdn Ïdok yofpdrk rj vkgsp] i. gh vlyh rkdn ek.lkis klq*k mnam ^ek.kr vl.kjs fdrhrjh ^k.h i`fohrykoj vktgh ekstwn vkgsr\ ek.lkpk iwozt T;k fnoæh nksu ik;kaoj mhk jkfgyk rsogk rj vls ^k.h vktp;kis kgh œkj eksbçk la ;sus vlys ikfgtsr\ i.] R;k ^k ;kauk ts teys ukgh rs ek.lkus dôu nk[foys\ vkgkjfunzkh;esƒqukp;k lek Akukr ƒksmhæh ftkklk] ƒksmhæh udysfxjh] ƒksmhæh fgeer] rsp rsp dke R;kp R;kp i*rhus dj ;kpk davkgk ;k vkf. væk brj ^o` hrwu ek.lkp;k cq*hphgh mr karh gksr xsyh\ o.o;kr r;kj feg.kjk vxuh?jkr laxksiwu Bso ;kps dlc tek;ykp gtkjks o"sz xsyh\ pkdkpk æks A ykxyk\ gr;kjs letyh\ Lor#P;k rkdnhyk iæwap;k rkdnhph tksm fegkyh\ æsrh lqô >kyh\ vkf. R;kuarj ok<r;k xrhus,d,d uos uos dlc],d,d uos uos jgl;] æks A] fl*kar ^Lƒkfir >kys\ euqffi;tkrhp;k bfrgklkr ek.lkps lkef;z vkf. osfæffivç R;kP;k æks Ad cq*hr vkf. ^;ksxæhyrsr vkgs\ R;kP;k bfrgklkp;k osxosxgçk VII;kr Lor#pk xq.kdkj dj.k ;k tukojkap;k enrhus R;kyk,d VIik xkbrk vkyk\ euqffi;^k ;kpkp xq.kdkj dj.k ;k txhj eqâ vƒzo;olƒsph vkf. [qy;k cktkjisbsph gok tksjkus okgkr vkgs\ vkiy;k nsækr ek( æsrd ;kap;k n`ffivhus vkæknk;d vkf. gkrik; gyfo ;kl la Ah ns.kjs ifjorzu ƒksiowu Aj ;kpk [VkVksi bafm;u m ksxirh o R;kaps glrd ;kauh lqô Åyk vkgs\ l ;k pkyw vlysy;k Lonsæh vkanksyukps [js LoÔi Jh\ æjn tks'h ;kauh ekxhy vadkrhy dkgçk baxztkaph Hxoh Lonsæh π ;k ys[kr m?m Åys vkgs\ eqâ vƒzo;olƒsyk ƒksifo ;kp;k [VkVksikps vk.[h,d vax Eg.ts MaÅy ^Lrko yk fojks A\ ;k ys[kr Jh\ æjn tksæóuh euqffi; lalîrhp;k lq:okrhp;k dkgkiklwu vk<kok?s u MaÅy ^LrkokP;k fojks Adkapk dkaxkok m?m Åyk vkgs\ 1

2 euq"óuh nqljk VIik lk ; Åyk\ æsrhrhy xq.kdkjkus la?vuk vkf. lk Aukaph eqcyd miyc Ah fl* >kyh\ vkf. R;kuarjP;k VII;kr ækl(k] oskkfud] ra(k vkf. laæks Ad ;kauh tszp;k xq.kdkjkap;k gtkj ;qdr;k laiknu ÅY;k\ ;k lxgçk bfrgklkr iæq] fl(;k vkf. æsrdjh ;kaph AMxr dkgh cjh ykxyh ukgh\ xhrsus rj R;kauk LoxkZpk gálq*k eksbçk feurokjhus fnyk\ xq.dæâhps ekyd xqyke gksrkr vlk vktojpk bfrgkl vkgs\ laæks Adkaphgh rhp xr gksrs] dk vkiy;k cq*hp;k rkdnhoj laæks Ad Lor#ps æks". VkGw ædrkr] gs vtwu ikgko;kps vkgs\ Kku yifo ;kp;k ijaijspk nsæ tg.kjh dkbh gkrkr?s u frpk okij tukojkauk fhofo ;kdfjrk] æsdksvh djrk] mtsmkdfjrk Ïdok dás ekl Hkt ;kdfjrk dks.h dsyk vlsy R;k vkiy;k egkiwoztkps uko vkkr vkgs\ fuf prp] ƒksmçkœkj varjkus osxosxgçk ^nsækr vusd ekuokauk gk æks A Lora(i.s ykxyk vlsy\ vkf. ex R;kpk okij eksbçk >ikvçkus iljyk vlkok\ R;kP;k ^lkjkoj fu;a(. rs dls Bso.kj= i. gh vlahko; okv.kjh xksffivgh v;kzorkzr ^R;?Myh\ vxuh lgtfl* dj ;kps vtwu teysys uogrs vkf. taxykrhy o.ok dkgh lxgçk gaxker ykxr ukgh\ væk dkgkr vxuh tru dj ;kps vkf. R;kcjkscjp vxuhoj eâsnkjh Bso ;kps ts txkr dksbs teys ukgh rs vfxugks(kus fl* >kys\ vkiy;k nsækph gh,d ijaijkp vkgs\ oaæijaijsus fegkysys vlks] vi?krkus teysys vlks dk ^;klkus lk ; Åysys vlks % ts dkgh foæs" Kku Ïdok fl*h vlsy rh xqir Bsok;ph vkf. R;k eâsnkjhp;k vk Akjkoj Lor#ps] dqvqackps] lektkps opzlo clok;ps\ dks.k xq:yk dkgh fo k laiknu >kyh dh R;kus eksbçk eqf'dyhus] fnyh rj],[k k i±fæffi;kyk ns djk;ph\ ukgh rj] xq:cjkscjp rh fo kgh y;kyk tk;ph\ ra(ea(] tkj.ekj.] tknwvks.k] tmhcqvh vkf. dfodyiuk ;kap;k okonwd oyxuk lksmy;kl vkep;kdms laæks Au vls œkjls >kysp ukgh\ o"kzuqo"kûp;k vuqhokus ts dkgh ƒksmsœkj letys rs yiowu Bso ;kr æâh [pz Åyh\ vxnh vktns[hy væk ^dkjkap;k dƒk,sdk;yk fegrkr\ dks.k,dk dkrksmçkyk fo" mrjfo ;kph ge[kl fo k ;sr gksrh] i. vkrk rks esyk vkf. R;kcjkscj R;kph fo kgh xsyh\ væk vkf. væklkj ;k xksffivh gjgesæk dkuh imrkr\ fl*h e;kzfnr Bsowu œk;nk fegfo ;kph cq*h fdrh] fl*h brjstukal fny;kl uffiv gksrs ;k fo oklkpk ifj.ke fdrh vkf. >kdyh ewb look yk[kph] canp cjh væk dkosckti.kpk Hkx fdrh gs lkax.s dbh. vkgs«i. fi<çkuω fi<çk ts gkrh ;s y rs Au vkf. fo kd. yiowu Bso ;kph vkeph ijaijk vkgs\ tkfro;olƒsus gh i*rh pkywgh ædyh\ fo k fny;kus ok<rs] lkbowu Bso ;kus laiwu tkrs vls,d lalîr lqhkf"r vkgs\,dk ygkuæk tkrhph Kkukoj laiw.z eâsnkjh vkf. R;k tkrhrgh?jks?j vkf. ek.lksek.æh rs xqnejowu Vkd ;kph ^o` h ;kpk lkgftd ifj.ke vlk >kyk dh lxgk nsæ ekxklysyk jkfgyk vkf. ckcjkp;k rksœkauh vkf. ;qjksfi;ukap;k fæmkap;k xycrkauh R;kyk xqyke cufoys\ isvav pk tue Hkjrk[sjht brj nsækar] foæs"r# ikf pekr; nsækar laæks Au yifo ;kph ^o` h uogrh vls ukgh\ i.] O;kikj vkf. m ksx Aans ;kap;k fodklkuarj væh jgl;s jk[.s æd; jkfgys ukgh\ dks.,d uok æks A ykxyk rj rks dkj[ku;kr vkf. O;kikjkr fl* >kyk rjp R;kpk mi;ksx\ æks AoLrw,dnk lozlkeku; xzkgdkp;k gkrh xsyh dh R;krhy ;qfâ] Dy`Irh txtkghj gks ;kl fdrhlk osxg ykx.kj= i. Eg.ts],dkp lektkrhy,dk laæks Adkus ts fl* Åys rsp dj ;klkbh brjkauhgh dffiv] dkg vkf. lk Aus O;ƒZ nomk;ph= R;kfæok;] laæksf Ar olrw r;kj dj ;kph dkgh [kl dlcs] i*rh] ;qdr;k] jgl;s vl.kjp\ laæks Aukpk œk;nk laæks Adkyk fegkyk ikfgts] m ksxtdkyk fegkyk ikfgts i. R;kcjkscj laæks Aukrhy fl*kar vkf. ra(kku cafnlr rj gksrk dkek u;s«;k gsrwus osxosxgçk nsækar fu;e vkf. dk;ns dj ;kr vkys\ laæks Adkyk æks AkP;k tudrokus dkgh foæs" gá fegkys ikfgtsr gs [js] i. tuenkr;k vk ckikapklq*k vxnh iq:"ks e iq(kojlq*k gá ckyi.iqjrkp e;kzfnr vlrks\ laæks Aukps Js; vkf. R;krwu ekuotkrhp;k gks.k ;k ykhkpk,d vaæ laæks Adkyk fegkyk ikfgts\ i. R;kdfjrk vv væh dh R;kps lxgs laæks Au] fl*h] ;qdr;k] Dy`IR;k] jgl;s R;kus riæhyokj ys[h lektkdms ukínfoyh ikfgts\ rsogk R;kyk foæs" gá fegsy vkf. rks gá ve;kzn dkgki;ûr vl.kj ukgh\ laæks AukP;k odqck^ek.sp dkgh ikpngkohl o"kûiqjrkp e;kzfnr vlsy\ [kl gá Eg.ts isvav gk dkgh fl*kar vkf. fl*h xqynlrkr Bso ;kpk ekxz ukgh\ lektkyk rs Kku miyc A dôu ns ;kcˆy lektkus laæks Adkyk e;kzfnr dkgki;ûr fnysyk rks mihksxkpk vf Adkj vkgs\ i. Eg.ts dkgh] loz æks Akaps isvav?srys tkrkr vls ukgh\ vktgh dkgh foæs" mi;qârsps karhdkjh nwjnæhz laæks Au æd; vlsy rj xqir Bsoysp tkrs\ laæks Adkauk] R;kis kgh m kstdkauk tsogk isvavp;k e;kzfnr vo AhP;k laj.kis k laæks Aukrhy tvhyrkp vf Ad dkg laj. ns y vls okvrs rsogk isvav?srys tkr ukgh\ dkgh osgk gk vankt cjkscj Bjrks] dkgh osgk pqdrks\ laæks/dkap;k ^sj.k dks.r;k= laæks Adkauk R;kaP;k fl*óoj foæs" gá Ïdok vkfƒzd ykh miyc A dôu fny;keqgs laæks Aukyk m stu fegrs vls dks.h EgVys rj R;koj eksbk okn gks ;kph æd;rk vkgs\ laæks AdkaP;k ^sj.k dks.r;k= inoh] lueku Ïdok vƒzykh ;kdfjrk laæks Au gksr ukgh vls ukgh\ i.] dksifuzdl Ïdok U;wVu ;kap;klkj ;k ls*kafrdkaph vk;qffi;hjph ril;k dkgh ykhkuos"h uogrh\,mhlu] ekdkszuh] csy ;kap;klkj ;k] loz euqffi;tkrhyk m*j.k ;k laæksdkap;k eukr dkgh nzo;kis k gksrh vls fnlr ukgh\ Ïdcgquk] nql ;k egk;q*ki;ûr rjh cgqrsd eksbeksbs æks A gs rqviqat;k lk Aulkeqxzhus vkf. laæks Adkyk AM iksvhj [k ;kph nnkr væk volƒsr ykxysys vkgsr\ eksbçk æks Akaæh T;kaph ukos fuxmhr vkgsr vækap;k thoupfj(kaoôu R;kaP;koj Au vkf. 2

3 ekukp;k vkfe"kpk dkgh eksbk ^Hko gksrk vls fnlr ukgh\ xjt gh æks Akph tuuh vkgs vls EgVys tkrs\ eksbh fofp( xksffivh væh dh ækarrsp;k dkgkr thou lq[n dj.kjs vusd æks A ;q*krhy Aqe'p hp;k xjtseqgs ykxys vkgsr\,[knk eksbk karhdkjh æks A ykxyk Eg.ts,d uos nkyu [ksyys tkrs\ vkf. R;k nkyukpk vankt?s ;kdfjrk laæks Au dk;kzph,d eksbh ykv mlgh?s u ;srs\ vxnh uksdjeku;k O;kolkf;d ækl(kkauh ixkjkiksvh] inohlkbh ykoysys lxgsp æks A dkgh ƒkrqjekrqj vlr ukghr\ R;krgh dkgh lêm miyc Ah vkgsr\ i.] gs lxgs x`ghr AÔugh,d xksffiv LiffiV vkgs dh tsƒs laæks Aukyk oko vkgs] m stu vkgs vkf. laæks Adkapk eku vkgs rsƒs uouohu laæks Aukph y;ywv pkyrs\ lektoknh lkezkt;kp;k gklkph vkfƒzd]lkekftd] jktdh; vusd dkj.s vkgsr«i.,d egâokps dkj. gs dh rƒkdfƒr dkexkjkap;k gqdqeækghr laæks Aukps ch :tys ukgh] vadqj œqvys ukghr] jksis rjkjyh ukghr] ihd fuloys ukgh\ vodkælaæks Auklkj[k viokn lksmyk rj vks kfxd gsjfxjhoj enkj Bso.s lektoknh l syk Hkx imys\ ƒksmd;kr] ^R; ;æloh gks.k ;k laæks AdkaP;k O;âhxr ^sj.k dks.r;kgh vlksr],sfgd ^sj.kauh laæks Aukyk cgj ;srks gs fuf pr\ laæks/ukpk ok<rk osx vkxkph æks A ykxko;kl,[kns ;qx xsys vlsy] i. vkt laæks Au brd;k osxkus iq<s tkr vkgs dh o"kzo"kzyk],o<sp uogs rj fnolkyk vkf. rklkrklkyk ækl( vkf. fokku eksbeksbs VIis xkbr vkgs\ Hkjrkr ijkh`rrsps ihd Hkjrkryh flƒrh dk;= dkgh ærdkap;k vank Aqanh vkf. vflƒjrsp;k dkgkuarj baxzt vkys\ baxztkap;k,dw. loz lalîrhusp HY;kHY;kauk fnifoys\ baxztkaph l k ^Lƒkfir >ky;kuarj jktdh; cam[ksjh mlgr jkfgyh rjh baxztkaph vkfƒzd] lkekftd vkf. ækl(h; JsffiBrk lozeku; gksrh\ tkrh vkf. AeZHsnkauh fnuufhuu >kysy;k Hkjrkrhy ^frf ;k dkgh foæs" gksrh\ tikue ;s vwmfejy isjhus ^osæ dôu tikuh vgadkjkyk Aák fnyk\ tikuph ^frf ;k væh dh vkegh gjyks] deh imyks gs [js vkgs«ijkt; ukdkj ;kr dkghgh rf; ukgh\ i.] gk ikf pekr; ækl( vkf. ra(kkukp;k lkef;kzoj cgtksjh djrks dk;= ex] ækl( vkf. rakkku vkeghgh vkrelkr dô vkf. vls vkrelkr dô dh if peh txkojgh ekr dôu nk[ow\ tikuus R;k^ek.s ikf pekr; ækl( vkrelkr dj ;kpk ;K vkjahyk vkf. iq<s ts?mys rks bfrgkl vkgs\ Hkjrkrhy ^frf ;k ;kgwu usedh myvh\ dkgh yksdfgroknh lksmy;kl,rˆsfæ;kapk ijkho gk nsonqfozykl Ïdok fpigq.djh p usfe ekpk vkfoffidkj vkgs vls cgqrsd máhwz vkf. loz. ekur gksrs\ baxztkapk ijkt; dk; rks jktdh; s(kr djk;pk vkgs] R;kdfjrk brj lekto;olƒk vkf. lalîrh cny ;kps dkghp ^;kstu ukgh væh gh ^frf ;k gksrh\ i.] jktdh; eapkaojhy Hk"k dkghgh vlks] baxztkaps jkt; gh máof.z;kaph eqlyekuh vkenkuhr f[gf[gh >kysyh idm iqugk,dnk etcwr dj ;kph la Ah vkgs væh lo.kûph dyiuk gksrh\ baxzth okf?.hps nw A] R;kpk ƒksmklk jrhc ykoyk rjh uksdjækghr egâokps Lƒku fegrs gs tqu;k dkjdquh isækp;k czk.kauh vksg[ys\ ys[ddoóuk baxzth lkfgr;kp;k HkaMkjkoj gkr ekjrk ekjrk udksls >kys\ rlsp] baxzth ækl(] ra(kku vkf. dkj[kunkjh ;kpk ƒksmk] vxnh tqukiqjk.k vaæ fegkyk rjh rso<çk vk Akjkus dksvço Ah,rˆsfæ;kadMwu vœkv œk;nk fegow ædrks gs O;kikjh tukauh vksg[ys\ Hkjrkrhy KkukP;k eâsnkjheqgs osjk. >kysy;k Hwehoj baxzth O;oLƒsps lkov vls vkys dh lokûr eksbs ihd vkys rs ijh`rrsps\ ;k ijh`rrsp;k Hwrkus vkepk fipnk vtwu lksmysyk ukgh\ vkep;kdmpk fo}ku rks dh tks v ;kor baxzth] vesfjdh Ïdok brj ikf pekr; nsækr ^fl* >kysy;k ^dkæukaæh ifjp; nk[orksø vkeps laæks Ad rs dh ts ckgsjnsæh >kysy;k laæks Aukph lghlgh uáy mborkrø dks.r;kgh s(kr Hkjrkrhy fnxxt 3 fo}ku] ækl(k Eg.ts ikf pekr; fo} sp;k vkf. ækl(kp;k lkovk[kyh vkysys jksiv\ vkpk;z vfl;kauh R;kaP;k,dk O;axdkO;kr rrdkyhu pksjdoóps o.zu % iq<s dou ys[uh dqæy pksj rks tkgyk Lora( Îrh doh Eg.quh eku;rk ikoykπ vls Åys vkgs\ vkep;krhy cgqrsd Lo;a^K] ^frhklw;z ækl(k laæks Adkaph volƒk gh væhp vkgsø isvav i*rh vkf. Hkjr baxzth veyk[kyh vkmfx gk dh ra(kku vkf. ;a(lkeqxzh vk;kr dj ;kr œkjæh vmp. ;sr uls\ vkf. vls vk.ysys ra( vkf. ;a( nsækrys dks.h pksôu okijsy væh æd;rk œkjæh uly;kus isvav laca Ahph fu;e^.kyh 1970 lkyki;ûr vxnhp tqtch jkfgyh vkf. l ;kpk rnωfo";d dk;nk 1970 lkyh veykr vkyk\ vkarjjkffiv_h; s(krhy ^R;sd lalƒsr vkf. ^R;sd s(kr vkiy;k nsækps ^frfu Ah eksbçk tksjtksjkus Hkx?srkr\ œâ] isvavlaca Ah tkxfrd cqf*laink gá la?vuk WIPO (World Intellectual Property Right Organisation) ;k la?vusæh ek( Hkjrkus dkmhek(gh laca A Bsoysyk ukgh\ ;k la?vusus r;kj dsysy;k iwfjl djkjuke;krhy vvh ræk dkgh tkpd ukghr\ ^R;sd nsækus Lonsæh ækl(kkabråp fonsæh ækl(kkaukgh laj. vkf. gá fnys ikfgtsr,o<s ƒksmd;kr iwfjl djkjuke;kps lw( vkgs\ i.] vktikosrks Hkjrkus ;k djkjuke;koj lgh Åysyh ukgh],o<h Hkjrkrhy ijh`r ækl(k vkf. m kstd ;kaph æker vkgs\ usgôap;k vkfæokznkus Lokrafl;kuarjph usgô^f.r vƒzo;olƒk Eg.ts ;k ijh`rkapk lqo.zdkg\ baxztkap;k vkenkuhr ra( vkf. ;a( ;kap;k vk;krhlkbh [ktxh ^;Ru djkos ykxr] usgôo;olƒsus ;k vk;krhlkbh] fuomd eamgóph dk gks uk] jktjksl lks; ykowu fnyh\ yk;lul ijfev O;oLƒsr ijnsæh laæks Aukpk vkf. ra(kkukpk œk;nk?s u nsækr togtog eâsnkjhph l k mihksx.kjs yckmyqás m kstd Eg.wu fejow ykxys\ usgôo;olƒsr ukxjh máhzwapk oxz

4 la ;sus vkf. lkef;kzus ok<r xsyk vkf. R;keqGs R;kaP;k vis kgh ok<r xsy;k\ iwohz iapohliuukl o"kûp;k tqu;k ra(kkukus Hkjrh; dkj[kunkj [wæ gksr\ usgôo;olƒsrhy Hnz yksdkauk gs viqjs okvrs\ ijnsækrhy vr;k Aqfud] v ;kor ra(kku vkiy;kyk miyc A >kys ikfgts],o<sp uogs rj] vls ra(kku okijko;kl feg.s gk vkiyk gáp vkgs væh R;kaph Akj.k vkf. Hk"k vkgsø vk;r;k fcgkr % ;k eamgóph dk;zi*rh letwu?s ;klkbh æsrhp;kp s(krhy,d mnkgj. iqjsls gks y\ fonsækr dhvdukæå] cqjæhukæå] r.ukæå ;kaoj ^pam vkf. [fpzd laæks Au lkrr;kus pkyw vlrs\ ;k laæks Aukps œg Eg.wu,[kns mriknu fu?rs\ frdmp;k cktkjkr rs vkys dh dkgh fnolkarp Ïdok dkgh rklkrp rs Hkjrkr ;s u iksgkspkos væh O;oLƒk vlrs\ Hkjrkrhy dks.r;kgh ^;ksxækgsdmwu ;k mriknukp;k uequ;kp;k vk Akjkus fufezrh ^f ;spk riæhy fegw ædrks\ Eg.ts] T;k laæks AuklkBh ^pam ril;k vkf. [pz djkok ykxrks rs laæks Au bafm;krhy,srksckap;k gkrh ikpæs gtkj :i;kar imrs\ ijnsæh mriknukph Ïder laæks AukP;k [pkzeqgs lkgftdp p<h vlrs\ laæks Aukpk [pz nsæh mriknukoj rj dkgh clr ukgh\ ex] ;k pks;zdezfoækjnkauh funku vkiys mriknu jklr equkœk Bsowu LoLrkr LoLr njkus æsrd ;kauk miyc A dôu kos Ïdok ukgh= i.] gs yckm] ijnsæh ækl(kkaap;k cqf*hkamoykoj Màk ekjrkr],o<sp ukgh rj] xzkgd æsrd ;kyklq*k ijnsæh ekykp;k rqyusus ƒksmhœkj deh Ïder ykowu yqckmrkr\ vækp r gsph ifjflƒrh os dh; s(krhy vks" Akackcrgh vkgs\ pkpsfxjhp;k canksclrklkbh % cksf*d lainsph gh ywvekj vkvksd;kr vk..s vkti;ûr œkjls æd; uogrs\ dkj. lksfog,v ;wfu;ulkj[h egkl kp cqf*laink gákpk HkaMoyækgh dyiuk Eg.wu migkl djhr gksrh\ vkf. jfæ;kp;k injkvkm yiwu frl ;k txkrhy cgqla ; dkgçk baxztka uk vkiyk Bxhpk O;olk; fcuckshkv fu AkZLri.s pkyork ;sr gksrk\ lektoknh egkl k dkslgyh vkf. frl ;k txkrhy cgqla ; nsæ vkarjjkffiv_h; dtkzr xgçki;ûr vmdysys\ væk ifjflƒrhr lkgftdp ikf pekr; nsæ R;kauk egâokp;k okv.k ;k dkgh ladyiukauk txeku;rk fegfo ;kpk fu p; dôu iq<s ;sr vkgsr\ v.qæl(kap;k ^lkjkfo";ópk vkarjjkffiv_h; djkj gh R;kryh,d ckc\ M>uHj nsækap;k gkrh v.qæl(kaph eâsnkjh vkgs\ i.] v.qæl(kafo";hps Kku R;kaP;k utjsr yqax;klqax;k vl.k ;k nsækadms tk u;s væh R;kaph Akj.k vkgs\ gs nsæ Lor#P;k ik;koj mhs jkgwu laæks Au djk;yk fu?kys vlrs rj v.qapk folœksv vkf. v ol(kaph okgrwd ;k VII;ki;Ûr ;s.s vtwu ikpiuuklo"sz rjh R;kauk æd; uogrs\ fokku vkf. ra(kkukp;k vkfƒzd fodklklkbh fnysy;k lkgk ;kpk v^lrqr okij ÅY;keqGs Hkjr] ikfdlrkulkj[s nsæ v.qlœksvkps lkef;z vly;kph fetkl ekô ædrkr\,joh pksinjh gkrh?s u fh ka nsfg dj.k ;k nsækauh vkiy;k yksdkap;k xjhchpk ^'u lksmokok] æl(kl(kaoj vkf. v ol(kaoj isls [pwz u;s væh vis k ikf pekr; nssæ]?eímhr dk gks uk] ckgxr vlrhy rj R;kauk nks" ns.s eksbs dbh. vkgs\ ekuoh gá laj.klac Ahps dk;ns vkf. O;oLƒk ;kcˆygh ikf pekr; nsæ vkxzg AÔu vkgsr\ [qy;k fuom.qdk vlko;kr] fojks Ah i kaph xgpsih gks u;s] jktdh; fojks Adkapk NG gks u;s] iksfylh nmiækgh] oaækspnsn vkf. O;fâLokrafl;kojhy ca Aus laiyh ikfgtsr vlk] lkgftdp] vkxzg rs Aj.kj\ dkj.] R;kaP;k i*rhp;k vƒzo;olƒslkbh fdeku ekuoh gá vkf. Lokrafl; gh x`ghrrâos vkgsr\ ;kpk vƒz R;kaP;k Lor#P;k nsækr gh râos loz( ikgyh tkrkr vls ukgh\ i.] æq* pkfjfl;kpk minsæ dj ;klkbh Lor# æq* pkfjfl;kps vl.s Auhlkodkjkauk vko';d ulrspø ikf pekr;kaps opzlo lektoknh lkezkt;kpk var vkf. frl ;k txkrhy nsækap;k O;oLƒkaps fnokgs gk ;ksxp vlk dkgh tqgwu vkyk vkgs dh ikf pekr; jkffiv_s] foæs"r# vesfjdk] ^R; i.s Ïdok tkxfrd c d vkf. uk.sfu Ah ;kap;k ekœzr R;kaP;k rkímogçkph vƒzo;olƒk Hkjrklkj ;k frl ;k txkrhy nsækaoj yknw ikgkr vkgsr\ fnokg[ksj frl ;k txkiq<s i;kz; ukgh væk ifjflƒrhr frl ;k txkrhy nsækauk Eg.ts R;karhy l k Akjh lektkauk dkgh ykac:an i;kz; vkgsr vls ukgh\ R;kaP;k vƒzo;olƒsyk R;kaP;k nsækarhyp cgqla ;kapk fojks A vkgs\ vkegh rqep;k vvh ekur ukgh Eg.kos rj uohu dtsz rj lksmkp] i. tqu;k dtkzojhy O;ktHj.k dj ;kbrdklq*k iriqjobk Ogk;pk ukgh\ vkiyk fu;kzr O;kikj ok<owu vkti;ûr?srysy;k dtkzph M dô Eg.kos rj gh rkdn R;kaph eqgkrp ukgh\ dtz rmœnkji.s ukdkjkos rj nsækrhy ikf pekr; lalîrhp;k ægjh máhzwaps thoup ijdh; vk;kr vkf. laca A ;ka[sjht væd; gks y vkf. yffidjh mbko ikf pekr; nsækap;k pqvdhph okvlq*k u ikgkrk gks ykxrhy\ dbh. i;kz; ;k ifjflƒrhr i;kz; vkgs\ i. rks fcdv vkgs\ ek ;k uk.sfu Ah # æsox;kps >km ;k ys[kr eh R;kfo";h cksyyks vkgs\ nsækrhy l j VDÅ yksd vkt tls txr vkgsr rls ckdhp;k rhl VDD;kauh] foæs"r# lokszá ikp VDD;kauh txk;ps vls Bjoys rj txkiklwu ƒksms vyx gks u,d [knhpk imnk mhkôu Lo;aHwi.s vks ksxhdj.kph okv vki. pkyw ædrks\ i. R;kdfjrk ykx.kjs tkttoy; usr`ro ^losy vlk vktpk lektgh ukgh vkf. ifjflƒrhgh ukgh\ R;keqGs] T;k dkgh vvh ykny;k tkrhy R;k ƒksmçkœkj œjdkus eku; dj.s gs vkiy;kyk vifjgk;zp vkgs\ lqij 301 pk cmxk ;k laca Akr cksf*dlaink gákpk ^'u osxosxgçk ekxkûuh iq<s vkyk vkgs\ tkxfrd cqf*lainkla?vuk (WIPO) ÏgnqLƒkuus iwfjl djkjuke;koj lgh djkoh o la?vusps lnl; 4

5 cukos ;k n`ffivhus fdr;sd o"sz eokgi.s ^;Ru djhr vkgs\ ifjflƒrh fudjkoj vkyh rj vesfjåp;k fuokz.hp;k bæk ;kus 1991 P;k v[sjhl vesfjåus isvav gákapk Hax [qys vke dj.kjs nsæ Eg.wu phu vkf. ÏgnqLƒku ;kaph ukos tkghj Åyh vkf. ifjflƒrhr rhu efgu;kap;k vkr lq Akj.k >kyh rj ;k nsækaoj O;kikjh fucû A lqij 301 O;oLƒs[kyh yko ;kr ;srhy vls tkghj Åys\ ÏgnqLƒkukrhy vƒzo;olƒk [qyh dj ;kp;k n`ffivhus ujïlgjko ljdkj ts ^;Ru djhr vkgs rs y kr?srk l ;krjh Hkjrkfo:*ph dkjok Lƒfxr Bso ;kr vkyh vkgs\ phu vesfjåcjkscjp;k O;kikjkyk œkjls egâo nsr uly;keqgs R;kauh vesfjdu Aedhl œkjlk Awi?kryk ukgh\ togtog R;kposGh O;kikjlaca Ah tkxfrd lalƒk GATT ps Mk;jsDVj tujy Jh\ vkƒzj MaÅy ;kap;k,dk elq kus eksbk gydàksg mmowu fnyk vkgs\ v/zovkapk dkaxkok iqjk 426 ikukapk MaÅy elqnk dksbsgh ^dkfær >kysyk ukgh\ R;kpk,d osmkckxmk lkjkaæ nsækrhy 29 fuomd yksdkauk ns ;kr vkyk\ R;k[sjht] orzekui(kar e Awue Awu vkysys (ksvd o` kar ;kaojp ^keq ;kus ppszpk >a>kokr vk Akjysyk vkgs\ gk eqlnk eku; >kyk rj nsækps vkfƒzd lkozhksero laiqffivkr ;s y] æsrd ;kauk dks.r;kgh r gsps foæs" lkgk ; dj.s væd; gks y vkf. R;kifydMs] cqf*lainsp;k laj.klacaf Ar rjrqnh veykr vky;k rj nsækrhy loz laæks Au can imsy] vks" As egkx gksrhy] æsrdjh cgqjkffiv_h; daiu;kap;k ra(kkukps xqyke gksrhy vlk dkaxkok lqô vkgs\ MaÅy elq kaph ik ozhweh ;k ppszpk vƒz let ;kvk Ah MaÅy elqnk gs dk; ^dj. vkgs] gs letwu?srys ikfgts\ ifgy;k egk;q*kuarj tkxfrd [qyk O;kikj togtog can imyk\ tks rks nsæ Ïdok nsækapk lewg vkikiy;k LokƒkZP;k n`ffivhus ckgsôu ;s.k ;k vk;krhoj osxosxgs fucû A?kyw ykxyk vkf. R;kcjkscjp] vkiyh fu;kzrek( ok<koh væk dksfææhl ykxyk\ nql ;k egk;q*kuarj ifjflƒrh vk.[hp fcdv >kyh vkf. txhjpk [qyk O;kikj iqugk,dnk pkyw Ogkok ;kdfjrk dkgh Hfxjƒ ^;Rugh lqô >kys\ ;k ^;Rukarhy ifgys ik y Eg.wu txhjpk O;kikj [qyk gks ;kvk Ah funku dkgh jkffiv_lewgkarhy varxzr O;kikj [qyk Ogkok ;k n`ffivhus ^;Ru pkyw >kys\ ;wjksikrhy lkewfgd O;oLƒk gs R;kps,d mnkgj. vkgs\ R;kgh ifydms tk u] i`fohojhy loz nsækauh vkiyk O;kikj [qyk djkok ;klkbh GATT gh lalƒk ^;Ru djhr vkgs\ i. gs dke lksis ukgh\ ^R;sd nsækrhy xqarysys LokƒZ væk r gsp;k [qy;k O;kikjkyk tkxkstkxh vkf. eqˆçkeqˆçkoj fojks A djrkr\ vkarjjkffiv_h; O;kikj [ ;k vƒkzus [qyk Ogk;pk vlsy rj jkffiv_kjkffiv_krhy varxzr vƒzo;olƒklq*k [qyh Ogk;yk ikfgts\ ;wjksi] vesfjdk br;knh nsækar æsrd ;kauk ^pam lcflmh ns ;kps Aksj. fdr;sd o"sz pkyys vkgs\ ÏgnqLƒkulkj ;k nsækr æsrd ;kauk lcflmh rj ukghp i. R;kaph ywv vkgs\ ;wjksi vkf. ÏgnqLƒku ;karhy O;kikj [qyk >kyk rj ;wjksih; æsrh lcflmhp;k vk Akjkus HjHjkVhr Bso ;kph O;oLƒk dkslgwu tk y\ gh xksffiv ;wjksikrhy æsrdjh vkf. rsƒhy æklus ;k nks?kaukgh eku; gks ;klkj[h ukgh\ vkarjjkffiv_h; [qy;k O;kikjklkBh nsæknsækrhy mriknu vkf. Ïder ;kae Ahy æklukaph <ogk<og laiyh ikfgts\ [qyk O;kikj ÅoG mihksxkap;k olrwaiqjrk e;kzfnr vlwu pky.kj ukgh\ dkgh nsækaph uslfxzd ifjflƒrhp væh vkgs dh nsuafnu xjtsp;k olrwadjrk R;kauk brj nsækaoj voyacwu jkgkos ykxrs\ R;k ekscny;kr rs txkyk HkaMoyh olrwapk iqjobk dô ædrkr\ mihksxkap;k olrwacjkscj HkaMoykP;k nsok.?sok.hojhy fucû Agh lai.s vko';d vkgs\ cqf*laink gákps laj. ;k laca Akus frljk,d eqˆk miflƒr gksrks] rks cksf*d lainsp;k gákapk rls EgVys rj] vkarjjkffiv_h; lalƒkaps,desdkarhy dkekps ts okvi vkgs\ R;k^ek.s gk fo"; WIPO ;k lalƒspk vkgs] GATT pk ukgh\ i.] [qy;k O;kikjisBsph ppkz ;k ^'ukpk lks eks 5 ykoy;k[sjht lek AkudkjdfjR;k gks.s æd;p ukgh\ Eg.wu gk ^'u GATT P;k ppkzl(krgh ^keq ;kus ;srks\ fodflr nsækar etqjh p<h vlrs\ vfodflr nsækar Jeæâh LoLr vlrs\ fodflr nsækaph eksbh xqaro.wd R;kaP;k fokku vkf. ra(kkufo";d laæks Aukr vlrs\ ;k xqaro.qdhpk œk;nk R;kauk fegkyk ukgh rj tkxfrd O;kikjkrhy R;kaph ifjflƒrh dbh. gks y væh R;kauk AkLrh okvrs\ gs ra(kku fegfo ;kph vkl vfodflr nsækaukp vlrs vls ukgh rj] fodflr nsækaukgh,desdkaps ra(kku fegky;kl mpyk;psp vlrs\ gk pksjkiksjhpk dkjhkj laiwu dkgh fælr ^Lƒkfir >ky;k[sjht [ ;k vƒkzus tkxfrd [qyh cktkjisb r;kj gks ;kph æd;rk ukgh\ ;k ^'ukaoj o"kzuqo"sz ppkûps xq gkg pkyw vkgs\ m:xos csbdhr lqô >kysyh cksy.h xsyh ikp o"sz pkyw vkgsr\ dks.hp imrs ;k;yk r;kj ukgh vkf. rmtksm djk;yk r;kj ukgh\ i.] vkrk tkxfrd ifjflƒrh cnyyh vkgs\ lektoknh O;oLƒk dkslgyh vkgs] fu;kstu gh dyiuk nwj Vkdwu [qy;k vƒzo;olƒsdms frl ;k txkrhy nsægh ljdw ykxys vkgsr Ïdok vls ljd.s R;kauk Hkx imr vkgs\ ;k la Ahpk œk;nk?s u [qy;k tkxfrd O;kikjkps iqu:rƒku dj ;klkbh eksbh >si?s ;kps ^;Ru pkyw vkgsr\ ppkûps xq gkg ikp o"sz pkyy;kuarj GATT lalƒsp;k egkunsædkauh ;k ppszp;k vk Akjkus eg e lk Akj. fohktd eqˆs dk<wu elqnk r;kj Åyk vkf. gk elqnk Lohdkjk Ïdok GATT e Awu ckgsj imk vlk fuokz.hpk bækjk fnyk\ ^Lrko Lohdkj ;kpk i;kz; œk; kpk MaÅy ^Lrko vogsjyk Eg.ts ^'u lqvyk vls ukgh\ tkxfrd cktkjisbsiklwu nwj jkgwu dks.r;kgh nsækph vƒzo;olƒk pkyw ædr ukgh\ gk ^Lrko ukdkjyk rjh tkxfrd c dk] uk.sfu Ah væk lalƒk [qyh vƒzo;olƒk] [qyh cktkjisb vkf. HkaMoykph [qyh ;s tk ;kapk vkxzg Aj.kjp vkgsr\ ækl(h; laæks Au eksbçk ^ek.koj vesfjår gksrs\ cksf*d lainspk gá ukdkj.s WIPO Ïdok GATT ;kap;kiklwu nwj jkgwu te.kj vkgs vls ukgh\ vesfjåu æklu lqij 301 ;klkj ;k

6 O;oLƒk yknwu cksf*d lainsps gá eku; djko;kl ÏgnqLƒkulkj ;k nsækauk Hkx ikmw ædrs\ ngkckjk vfrfodflr nsæ lksmys rj brjkaiq<s] [js EgVys rj] nksup i;kz; vkgsr\ uohu vƒzo;olƒsph lw(s]fu;a(.] yokn br;knh GATT lkj ;k cgqjkffiv_h; lalƒkap;k dk;zdkjh eamgkdms vlkohr dk vesfjdu lhusvp;k gkrh vlkohr= GATT lkj ;k lalƒkap;k dk;zdkjh eamgkr Hkjrkyk vkiyk vkokt mbork ;srks\ vkf. ^R; kr rsƒhy Hkjrh; ^frfu Ah eamg ^Hkohi.s dke djrs gs y kr?srys rj uohu O;oLƒsps lw(pkyu væk cgqjkffiv_h; lalƒkadms vl ;krp vkiys fgr vkgs\ MaÅy elq kp;k,ådk vaxkdms y ns u okn?ky.s ;ksx; gks.kj ukgh\ R;klkBh MaÅy ^Lrkokaph,dw. jpuk y kar?sryh ikfgts\ vfodflr nsækauk vkokt dksbs= m:xosrhy cksy.h lqô >ky;kiklwu iapspkghl nsækauh vkiys O;kikj Aksj. lq Akjys vkgs\ Hkjrklkj ;k] frl ;k txkrhy nsækaps ;k,dw. ^dj.kr dkgh œkjls egâo vkgs vls ukgh\ Hkjrkpk lxgk vkarjjkffiv_h; O;kikj tkxfrd O;kikjkP;k v AkZ Váklq*k ukgh\ R;keqGs] gh loz ;kstuk Hkjrklkj ;k nsækauk dqpy ;kph vkgs gs dkgh [js ukgh\ gs ^Lrko eku; dj ;kr lxgçkr eksbçk gjdrh vesfjdk] ;wjksi vkf. tiku mbohr vkgsr\ vkf. ;k rhu nsækapk fuee;k tkxfrd O;kikjkoj rkck vkgs\ tikup;k ok<r;k vkfƒzd vkf. O;kikjh rkdnhph vesfjål ngær vkgs\ tikuh ekykpk ykí<k vesfjdu cktkjkr pkyyk vlwu R;kyk vkoj dlk?kykok gk vesfjdu æklukiq<hy ; ^'u vkgs\ ;wjksikrhy æsrd ;kaps dksmdksrqd o"kzuqo"sz pkyys vkgs\ R;kr dkghgh cny dj.s jktdh; n`ffivçk eqf'dy vkgs\ æsrhlaca/h ^Lrko æsrhlaca Ah MaÅy elq krhy BGd ^Lrko vls vkgsr\ 1 ^R;sd nsækus vk;krhoj?krysys fucû A mbfo ;kps osgki(d tkghj djkos\ 2 T;k vfodflr nsækar æsrd ;kauk mriknu[pkzp;k oj ngk VDÅ lcflmh fnyh tkrs rsƒs rh ;sr;k ngk o"kûr 10\3 VDD;kauh deh djkoh\ 3 brj nsækr æsrhdjrk ns ;kr ;s.k ;k lwvlcflmhr 1999 i;ûr [kyhy^ek.s dikrh dj ;kr ;ko;k\ mriknu lcflmh # 20 rs 36 VDÅ fu;kzr lcflmh # 36 VDÅ 4 lcflmhp;k vk Akus gks.kjh fu;kzr 24 VDD;kauh?Vyh ikfgts\ 5 æsrd ;kaoj dks.r;kgh ^dkjph lâhph ysogh vlw u;s\ Hkjrh; æsrd ;kap;k fgrkps æsrhlaca Ahps gs ^Lrko ikfgys rj rs Hkjrh; æsrd ;kap;k vr;ar œk; kps vkgsr gs m?m vkgs\,o<sp uogs rj] lcflmh ns u fu;kzr dj ;koj MaÅy lkgsckauh tæh ca Aus lqpfoyh vkgsr ræhp ca Aus lcflmh ns u egkxmçk æsrhekykph vk;kr dj ;kojgh yknyh vlrh rj Hkjrh; æsrd ;kauk eksbk vkuan >kyk vlrk\ R;kpcjkscj] fu;kzr canhlkj ;k gr;kjkojgh dkgh fu;a(. ikfgts\ i. ts ih\ Ogh\ ujïlgjko djr ukghr rs MaÅyuh djkos væh vis k Bso.s jklr ukgh\ Hkjrkrhy æsrd ;kauk GATT P;k fu;ekuqlkj dks.rhgh lcflmh fegr ukgh\ R;keqGs] ;k ^LrkokP;k vaeyctko.hr Hkjrh; æsrd ;kps dkghgh uqdlku gks ;kph æd;rk ukgh\ ;k myv] HkjrkP;k l ;kp;k ijnsæh cktkjisbkr mnk\ ;wjksi fny;k tk.k ;k lcflmh deh gks.kj vly;keqgs vkarjjkffiv_h; cktkjisbsrhy Hkjrh; æsrhekykph ifjflƒrh vk.[h lq Akj.kj vkgs\ :i;kp;k voewy;ukuarj Hkjrkrhy cgqrsd æsrheky vkarjjkffiv_h; Li AsZr fvåy væk flƒrhr vkgs\ :i;kph Ïder vtwugh oklrokæh tqg.kjh dj ;kr vkyh vkf. MaÅy ^Lrko veykr vkys rjh vesfjdu ;knoh ;q*kuarj ifgy;kank Hkjrh; æsrdjh tkxfrd cktkjibsr ^frffibsps Lƒku fegohy\ gh,dp ckc y kr?sryh rjh MaÅy ^Lrko eku; Ogkosr ;kdfjrk Hkjrkus mrlkgkus iq<kdkj?sryk ikfgts nqnszokus] ;k okvk?kvhr bafm;kps æklu ijh`r dkj[kunkjkaph rgh mpyhr vkgs\ MaÅy ^Lrkokauk fojks A dj ;kdfjrk cksf*d lainsp;k gákapk ^'u eksbçk fgjhjhus ekamyk tkr vkgs\ ;k fo";kojhy MaÅy elq krhy ^Lrko ekuys rj 1 isvav gá vuu] jlk;us] vks" As] vkf. lw{eftok.wækl( ;kaukgh ykxw djkos ykxsy] 2 laj.kph eqnr loz ckcrhr ohl o"kûph djkoh ykxsy\ ;k rjrqnh ykxw dj ;kdfjrk Hkjrklkj ;k nsækauk 2003 lkyki;ûr loyr fnyh tk y\ pkp;kap;k fojks/kph r gk gs ^Lrko Eg.ts ijdh; laæks AukP;k pksjvçk vk;krhoj paxg dj.k ;k Hkjrh; cq*hthoh vkf. m kstd ;kap;k eqgkojp?ko\ gs ^Lrko eku; gks u;sr Eg.wu R;kauh ftokpk vkdkar pkyoyk vkgs\ i.] ;k ewbhj yksdkaps,sd.kj dks.= Eg.wu] T;kaph lxgh g;kr lozlkeku; Hkjrh;kauk vkf. æsrd ;kauk yqv ;kr xsyh rh gh eamgh vkrk æsrd ;kaph lgkuqhwrh laikn ;kr xqaryh vkgsr\ Hkjrh; æsrd ;kyk uo;k laæks Aukps egkxms isvav fc;k.s fodr?s.s Hkx imsy dkj. cktkjkr nqljs dkgh fc;k.s feg.kjp ukgh] fc;k ;kp;k ok.krwu uo;k o"kzdfjrk fc;k.s fæàd Bso ;kph canh ;s y] isvav gákpk Hax gksrks vkgs Ïdok dk; gs c? ;kdfjrk xkoksxko cgqjkffiv_h; daiu;kap;k gsjkap;k VksGÇk fœô ykxrhy vkf. oulirhl`ffivhrhy lxgh fofo Arkp uffiv gks u tk y«fæok;] ;k isvav gákaeqgs Hkjrkrhy laæks Au BIi gks u tk y vls ckxqycqok æsrd ;kauk nk[fo ;kpk ^;Ru gksr vkgs\ [js dk; rs æsrdjh tk.rks [js Eg.ts] ;k lxgçk vk sikar dkghgh rf; ukgh\ ladfjr fc;k.h æsrd ;kauh okijysyh vkgsr\ R;kaps œk;ns rksvs R;kauk pkaxys ekghr vkgsr\ nql ;k ih<hps ladfjr ok. okijy;keqgs fidkp;k mriknukr vkf. xq.o srgh œjd imrks gs R;kauk pkaxys Bk d vkgs\ dkilkpk Akxk ;ksx; xq.o spk gok vlsy rj 468 ok.kph jykxom dô u;s vls iatkcjko Îf"fo kihblq*k lkaxrs\ 6

7 R;kr æsrd ;kpk œk;nk vkgs vkf. æsrhm ksxkpk œk;nk vkgs gs æsrdjh pkaxys tk.rks\ xq.o k fvdfo ;klkbh væk fæœkjæh eku ;kr R;kyk dkgh vmp. okv.kj ukgh\ ;kiq<s tk u] nql ;k fi<hps fc;k.s okiô u;s vls ca Au dq.h?krys rj R;krgh æsrd ;kyk dkgh eksbh vmp. okv.kj ukgh\ oulirhfo okrhy fofo Ark deh gks.s Ïdok laiqffivkr ;s.s gs,dw. i`fohojhy thol`ffivhdfjrk AksD;kps vkgs\ fofo Ark fvdfo ;kdfjrk ts dkgh ^;Ru djko;kps rs loz lektkus Åys ikfgts] æsrhm ksxkoj iksv Hj.k ;k æsrd ;kphp ÅoG] rh tckcnkjh gks ædr ukgh\ æsrdjh œqdvs ukghr ijdh; ra(kkukph rldjh dj.k ;kauh vkti;ûr æsrd ;kauk dkgh ykh fegowu fnysyk ukgh vkf. xsy;k rhl o"kûr æsrhpk tks fodkl >kyk] funku th mriknuok< >kyh R;kps Js; ijnsæh laæks Aukyk vkf. æl(kkauk vkgs\ ijnsækrhy v ;kor laæks Au Hkjrh; æsrd ;kauk isls Vkdwu okijk;yk] rkrmhus okijk;yk fegkys rjh R;kps lek Aku vkgs\ Ïdcgquk] ijnsæh ækl(kkap;k dffivkapk œqdv œk;nk ;kok gh æsrd ;kaph ^o` hp ukgh\ ra(kkukp;k s(kr ÏgnqLƒku æsdmks o"sz ekxs vkgs\ ÅoG ohl o"kûp;k vo Ahr ijnsæh ra(kku] ;a(lkeqxzh] vks" As fouk[pz okijk;yk fegkyh rj ijnsæh ækl(kkafo";h lozlkeku; tukap;k eukr ÎrKrkHkop vlsy\ lhrkæsrh rhy laæks/ukykgh laj. ;k ifydms tk u laæks Au gh,drœhz okgrwd vkgs væh æsrd ;kaph Hkouk ukgh\ ijnsæh laæks Au Hkjrkr ;s y R;k^ek.sp Hkjrkrhy æks A ijnsækr tkrhy vlk æsrd ;kapk vkrefo okl vkgs\ gs laæks Au laæks AuækGsr gks.kj ukgh] Îf"fo kihbkr gks.kj ukgh] Hkjrh; m kstd rj R;k fnæsus ^;Rugh dj.kj ukghr«i. Hkjrh; æsrdjh laæks Aukr iq<kdkj?s ædrks\ egkjkffiv_krhy nzk æsrd ;kauh ;kpk lêm iqjkok iq<s Bsoyk vkgs\ rsogk cksf*dlainspk gá Eg.ts ÅoG ckstk ulwu rs vkt uk m k œk; kps dyegh Bjsy] vlk æsrd ;kapk fo okl vkgs\ ;k ckcrhr R;kaph ifjflƒrh bafm;krhy ijh`r cqf*thoóis k œkj osxgh vkgs\ i.] lxgçkr egâokpk eqˆk osxgkp vkgs\ lw{e ftok.w vkf. lacaf Ar ækl(kae Awu æsrhp;k uo;k ^xrhpk jlrk tkrks gh dyiuk æadklin vkgs\ ækl(kkauh uohu uohu ra(kauh] uohu uohu ok.s r;kj Åyh Eg.ts rh Lohdkj ;kifydms æsrd ;kauk xr;arjp jkgk.kj ukgh gh dyiukgh Hzked vkgs\ æsrh dkj[kunkjh i*rhus dj ;kph ikf pekr; vkf. lektoknh nsækarhy dyiuk fnolífnol vukd"zd gksr vkgs\ R;k,soth] fu[g fokkukoj vk Akjysyh uohu æsrh ggw ggw vadqjr vkgs\ væk æsrhp;k mriknukyk,d osxgh vkf. fdœk;ræhj cktkjisb r;kj gksr vkgs\ lhrkæsrh gk ;k fnæsus lqô Åyk,d ^;ksx vkgs\ æsrdjh [qy;k vƒzo;olƒsp;k Lokxrkl lê æsrd ;kauk ckxqycqok nk[owu cq*hlainsph rldjh dj ;kpk dk;z e pkyfo.s ;kiq<s æd; gks.kj ukgh\ æsrdjh nksugh gkr mhkôu uo;k [qy;k vƒzo;olƒsps Lokxr djk;yk fl* >kyk vkgs\ ;k [qy;k O;oLƒsr dkgçk baxztkauh vkti;ûr okijysyh loz æl(s eksmwu im.kj vkgs\ R;kr vk;krfu;kzrhoj ca Aus ulrhy\ HkaMoy [qys [sgsy vkf. [ ;k[q ;k cqf*earkap;k cqf*lainsoj Mkdk?ky ;kph la Ahgh dq.kyk feg.kj ukgh\ vkrk Bxfxjh pky.kj ukgh uo;k HxO;k Lonsæh ps iqjldrsz [qy;k O;kikjkoj ca Aus vk.w ikgkrkr«i.] cksf*d lainsp;k pksjh rldjhoj ek( dks.rkgh vmƒgk ;srk dkek u;s vls xqjdkowu lkaxrkr\ 1968 lkyh loz ;wjksikr vesfjdu ra(kkukps jaxhr nwjnæzulap ;sr gksrs\ vækgh osgh kule ;s jaxhr VhOgh vkyk rj rks Íp ra(kkukusp ;s y vlk vkxzg Íp jkffiv_ ; tujy n xkwy ;kauh Ajyk\ ;k vkxzgkekxs,d Lonsæ^se vkf. LonsæfuffiBk gksrh\ HxO;k Lonsæhekxss vkf. MaÅy 7 ^LrkokP;k fojks Adkae ;s Lonsæ^se ukgh] Lonsfæ;kaP;k O;kid vkfƒzd fgrlaca Akaph Ïprkgh ukgh«r;kaps mfˆffiv vkgs] bafm;krhy dkgçk baxztkap;k Bxfxjhps leƒzu\ HkrkP;k uohu fej tkrhps la'kks Au Hkjrh; 'kkl(kkauk fej tkrhp;k Hkrkps,d fc;k.s r;kj dj ;kr ;'k fegkys vly;kph ekfgrh díê'kklukrhy Î"h jkt;ea(h Jh\ yídk ;kauh fnyh vkgs\ ;k tkrhp;k 'kks AkeqGs vkt rkanqgkps okf"zd 7 dksvh 40 yk[ Vukaoj flfkjkoysys mriknu ok<fo ;kph la Ah fuekz. >kyh vkgs\ ;k tkrhp;k fc;k ;kaph mrikndrk iwohzp;k vf Ad mriknd tkrhis{kk fdrhrjh tklr vlsy\ Hkjrh; Îf"la'kks Au ifj"nsp;k usr`rok[kyh 12 Îf"la'kks Ad lalfkk HkrkP;k fej tkrhojhy ;k jkffiv_h; la'kks Aukr lkehy >ky;k gksr;k\ uohu la'kksf Ar tkrhps iz;ksx'kkgsr izek.hdj. >ky;koj gs fc;k.s 'ksrd ;kauk eksbçk izek.koj miyc A dôu ns ;kr ;sbzy\ Hkjrh; Îf" la'kks Au ifj"nsus ;k fc;k ;kp;k fidk[kyh] lqôokr Eg.wu ns'kkrhy 20 yk[ gsdvj tehu vk. ;kpk ladyi lksmyk vkgs\

8 Posted at Market Yard, PSO, Pune 37. On 21st August, 1992 SHETKARI SANGHATAK (Marathi Fortnightly) Regd. No /83 August 21, 1992 ckflzyksuk uk lgh l mrikndkapk uok tkxfrd mákad ;ankp;k o"hz 1 dksvh 34 yk[ Vu lk[jsps mriknu dôu Hkjrkus txkr,d uohu mákad izlfkkfir Åyk vkgs\ xsy;k o"hz Hkjrkrhy lk[jsps mriknu 1 dksvh 20 yk[ 50 gtkj Vu gksrs\ lk[j mriknukr czk>hy 92 yk[ Vu vkf. D;wck 74 yk[ Vu ;kapk nqljk o frljk ekad ykxrks\ ngk o"kziwohz lk[jsph vk;kr dj.kjk Hkjr,dk n'kdkr fu;kzr dj.kjk cufo ;kph dkefxjh l mrikndkauh dôu nk[foyh vkgs\ lkyh lk[kyhy {ks( 31 yk[ 90 gtkj gsdvj gksrs rs e ;s 36 yk[ 80 gtkj gsdvj >kys\ ykxomh[kyhy {ks(kp;k ok<hp;k rqyusr mriknukrhy ok< fdrhrjh tklr vkgs\ ngk o"kziwohz lkps,dw. mriknu 1 dksvh 86 yk[ Vu gksrs rs vkrk 2 dksvh 40 yk[ Vukaoj iksgkspys vkgs\ fu;kzrhp;k dksvçkckcrhrhy AjlksMi.kP;k Aksj.keqGs tkxfrd cktkjisbsr bafm;kyk fo oklkgzrk ukgh o R;keqGs ijns'kh O;kikjh Hkjrh; ekykyk deh fdaer Bjforkr\ 'kklukus vkiys fu;kzr Aksj. fuf'pkr vkf. iás dj.s vko';d >kys vkgs vkf. lk[jsp;k ckcrhr rj gh ;ksx; osg vkgs\ ns'kkrhy lk[jspk ekxhy o"kzrhy okij vkf. ;sr;k o"kzrhy xjt y{kkr?srk ;kiq<s njo"hz fdeku ngk yk[ Vu lk[j fu;kzr To PNCW 281 Licence to post without prepayment No. 87 o"z mlk[kyhy {ks( gsdvjh mriknu,dw. lmriknu,dw. lk[jmriknu eghmriknu gtkj gsdvlz Vukae ;s gtkj Vu gtkj Vu gtkj Vu ]610 49\4 1]28]833 39]048 1] ]667 57\8 1]54]248 51]598 2] ]193 58\4 1]86]358 87]356 3] ]358 56\4 1]89]506 82]694 3] ]110 56\0 1]74]076 59]022 2] ]953 57\7 1]70]319 60]092 2] ]862 60\0 1]71]681 68]576 2] ]079 60\0 1]86]020 85]224 3] ]279 60\0 1]96]737 93]943 4] ]329 61\0 2]03]037 85]693 3] ]438 65\6 2]25]569 1]11]149 4] ]682 64\3 2]40]287 1]22]319 5]444 dj.s lgt 'kd; vkgs vlk lk[j m ksxkpk nkok vkgs\ œâ] bafm;kyk HkjrkP;k 'ksrd ;kauh cufoysy;k lk[jsrwu ;s.kjs ijdh; pyu xksm ykxys ikfgts\ ojhy rdr;koôu Hkjrh; l 'ksrd ;kph djker fnlwu ;sbzy\ cflzyksuk vkwïyfide ;s bafm;kp;k [sgkmwauk,[knsrjh ind fegkos vlk dkgh ijk e djrk vkyk ukgh\ uok tkxfrd mákad izlfkkfir dj.k ;k Hkjrh; 'ksrd ;kauk bafm;u 'kklu dks.rs ind nsrs] ikgw ;k\ vk Akj # bdkwukwfed VkbZEl] 14 vkwxlv 1992 okf"zd oxz.h :i;s 25@ vktho oxz.hnkj ns.xh ewy; :i;s 500@ % oxz.h ikbfo ;kpk o i(o;ogkjkpk i k % ] vaxkjegk] eq\ iks\ vkacsbk.] rk\ [sm] ft\ iq.s e\ vkw\ us oxz.h ikbforkuk vkiys laiw.z ukao o i k e\ vkw\ œkwezp;k rgkp;k dwiuoj u foljrk fygkos\ ikf d laiknd] eqnzd] ^dkæd 6 o 21 rkj[syk ^fl* gksrks\ ekyd % eksgu fcgkjhyky ijnsæh lqjsæpanz Egk(s ^dkæu LƒG eqnz. LƒG % pkd. Ï^ÏVx ^sl] pkd. 1187@66 fæokthuxj] iq.s \ œksu # }kjk