St.meld. nr. 3 (20042005) Statsrekneskapen medrekna folketrygda for 2004
Innhald 1 Hovudtrekk i finanspolitikken 7 3.16 Finansdepartementet... 39 1.1 Innleiing... 7 3.17 Forsvarsdepartementet... 39 1.2 Budsjettpolitikken... 8 3.18 Olje- og energidepartementet... 40 1.3 Endringar i løyvingane fram til 3.19 Statsbankane... 40 nysaldert budsjett... 10 1.4 Hovudtala i statsrekneskapen for 4 Staten sin balanse og 2004 samanlikna med nysalderinga kommentarar til finanspostar. 42 av budsjettet... 12 4.1 Staten sin balanse med noter... 42 1.5 Statens petroleumsfond... 14 4.2 Finansinntekter og finansutgifter. 44 4.3 Garantiar... 45 2 Utval av inntekter og utgifter.. 15 4.4 Prinsipp for føring av 2.1 Skattar og avgifter frå statsrekneskapen... 45 fastlands-noreg... 15 2.2 Skattar og avgifter frå 5 Statens petroleumsfond... 46 petroleumsverksemda... 15 2.3 Inntekt frå Staten si direkte Vedlegg deltaking i petroleumsverksemda 15 1 Oversikt over statsrekneskapen 2.4 Samla oversikt over Staten sine 2004... 52 inntekter og utgifter... 16 2 Statens løyvingsrekneskap... 66 3 Omtale av utgifter under Løyvingsrekneskap for staten, utgifter... 66 departementa... 18 Løyvingsrekneskap for staten, 3.1 Konstitusjonelle institusjonar... 18 inntekter... 134 3.2 Utanriksdepartementet... 19 Fullmakt til å overskride gitte 3.3 Utdannings- og løyvingar i 2004... 171 forskingsdepartementet... 20 Tilsegnsfullmakter... 192 3.4 Kultur- og kyrkjedepartementet... 22 Tingingsfullmakter... 196 3.5 Justisdepartementet... 23 3 Kapitalrekneskap for staten... 198 3.6 Kommunal- og Eiendeler... 198 regionaldepartementet... 23 Forpliktelser... 207 3.7 Arbeids- og sosialdepartementet.. 26 Egenkapital... 214 3.8 Helse- og omsorgsdepartementet 30 Noter og spesifikasjoner... 215 3.9 Barne- og familiedepartementet... 31 Aksjeinteresser... 217 3.10 Nærings- og Statens inntektskrav... 228 handelsdepartementet... 33 4 Garantiansvar for staten... 230 3.11 Fiskeri- og kystdepartementet... 34 5 Andre rekneskap og 3.12 Landbruks- og matdepartementet 34 spesifikasjonar... 235 3.13 Samferdselsdepartementet... 35 Svalbardrekneskapen... 235 3.14 Miljøverndepartementet... 37 Balansekonti for statlege 3.15 Moderniseringsdepartementet... 38 verksemder... 237
Tabelloversikt Tabell 1.1 Den strukturelle, oljekorrigerte Tabell 1.11 Note til endringar i budsjettbalansen... 8 avslutningskonto 99.00.00, Tabell 1.2 Inntekter og utgifter utan låne- spesifikasjon av forskyvingar i transaksjonar på statsbudsjettet balansen... 64 og Statens petroleumsfond... 9 Tabell 1.3 Lånetransaksjonar og Vedlegg 2 finansieringbehov... 10 Tabell 2.1 Løyvingsrekneskap for staten, Tabell 1.4 Inntekter og utgifter utan utgifter... 66 lånetransaksjonar på Tabell 2.2 Løyvingsrekneskap for staten, statsbudsjettet og Statens inntekter... 134 petroleumsfond 2004... 11 Tabell 2.3 Fullmakt til å overskride gitte Tabell 1.5 Lånetransaksjonar og løyvingar i 2004... 171 finansieringbehov 2004... 11 Tabell 2.4 Tilsegnsfullmakter per 31. Tabell 2.1 Staten sine inntekter 2000 2004 16 desember 2004... 192 Tabell 2.2 Samla utgifter etter departement Tabell 2.5 Tingingsfullmakter per 31. 2000-2004... 17 desember 2004... 196 Tabell 4.1 Statens eigedelar og gjeld... 42 Vedlegg 3 Tabell 4.2 Renter... 44 Tabell 3.1 Kapitalrekneskap for staten... 198 Tabell 4.3 Samla garantiansvar for staten Tabell 3.2 Note til kapitalrekneskapens per 31.12.2004... 45 konto 68, spesifikasjon av Statens Tabell 5.1 Balanse for Statens faste kapital i statsbedriftene... 215 petroleumsfond ved utgangen av Tabell 3.3 Note til kapitalrekneskapens 2004... 48 konto 80, endring i statsgjelda.. 215 Tabell 5.2 Resultatrekneskap for Statens Tabell 3.4 Note til kapitalrekneskapens petroleumsfond... 49 konto 80, spesifikasjon av Tabell 5.3 Resultat sal av aksjar i Statoil m.v. 50 kontolån til statskassa per 31. desember 2004... 216 Vedlegg 1 Tabell 3.5 Aksjeinteresser per 31. desember Tabell 1.1 Løyvingsrekneskapen for 2004... 217 budsjett-terminen 2004... 52 Tabell 3.6 Statens inntektskrav vedk. Tabell 1.2 Løyvingar og rekneskap 2004... 54 skattar, avgifter og refusjonskrav 228 Tabell 1.3 Løyvingssrekneskapen for Vedlegg 4 2003-2004... 56 Tabell 4.1 Garantiansvar... 230 Tabell 1.4 Oversikt over Tabell 4.2 Garantier stilt av staten 31. løyvingsrekneskapen sine desember 2004... 231 hovudgrupper for 2000-2004... 58 Vedlegg 5 Tabell 1.5 Samla utgifter for Tabell 5.1 Svalbardrekneskapen, løyvingsrekneskapen og Administrasjon av Svalbard 2004 235 overførte løyvingar i 2004 fordelt Tabell 5.2 Svalbardrekneskapen, på utgiftsgrupper... 59 Balansekonto per 31. desember Tabell 1.6 Løyvingane 2004 fordelt etter 2004... 236 departement og grupper av Tabell 5.3 Svalbardrekneskapen. Note til postnummer... 60 balansekonto, behaldningsendprogramområde Tabell 1.7 Rekneskap 2004 fordelt etter ringar 2004... 236 departement og grupper av Tabell 5.4 Statsbygg. Balanse per 31. postnummer... 61 desember 2004... 237 Tabell 1.8 Løyvingar og rekneskap 2004 Tabell 5.5 Statens kartverk. Balanse per 31. fordelt etter art på desember 2004... 237... 62 Tabell 5.6 NVE Anlegg. Balanse per 31. Tabell 1.9 Balansekonto for staten... 63 desember 2004... 238 Tabell 1.10 Note til balansekonto for staten, avslutningskonto for statsrekneskapen konto 99.00.00. 63
Tabell 5.7 Statens direkte økonomiske Tabell 5.8 Statens pensjonskasse - engasjement i Forvaltningsbedrift. Balanse per petroleumsverksemda. Balanse 31. desember 2004... 239 per 31. desember 2004... 238 Oversikt over boksar Boks 1.1 Samanhengen mellom det strukturelle og det oljekorrigerte budsjettunderskotet... 8
St.meld. nr. 3 (20042005) Statsrekneskapen medrekna folketrygda for 2004 Tilråding frå Finansdepartementet av 29. april 2005, godkjend i statsråd same dagen. (Regjeringa Bondevik II) 1 Hovudtrekk i finanspolitikken 1.1 Innleiing Finansdepartementet legg med dette fram meldinga om statsrekneskapen medrekna folketrygda for 2004. Denne meldinga omfattar statsrekneskapen medrekna folketrygda med ein løyvingsrekneskap og ein kapitalrekneskap, som syner staten sine eigedelar, gjeld og eigenkapital, rekneskapen for Svalbard, staten sitt garantiansvar, tilsegns- og tingingsfullmakter og oppgåve over aksjar. I meldinga vert det gjort greie for løyvingane på statsbudsjettet og rekneskapsførde tal. Det vert òg lagt vekt på å forklare årsakene til avvik mellom budsjett og rekneskap. Avvik mellom hovudtala i budsjett og rekneskap vert nærare kommentert i avsnitt 1.4. I kapittel 2 er det eit oversyn over inntektene og utgiftene. I kapittel 3 er det gjeve nærare omtale av departementa sine område. I kapittel 4 er staten sin balanse og finanspostar omtala, medan det i kapittel 5 vert gjort greie for rekneskapen til Statens petroleumsfond. Dei samla inntektene i statsrekneskapen for 2004 er 746,4 mrd. kroner utan lånetransaksjonar, medan utgiftene er 622,2 mrd. kroner. Statsbudsjettet sine netto inntekter frå petroleumsverksemda var 203,4 mrd. kroner fordelt med 222,1 mrd. kroner i inntekter og 18,7 mrd. kroner i utgifter. Nettoinntektene vart overførte til Statens petroleumsfond. Dei samla inntektene utanom petroleumsverksemda og lånetransaksjonar var på 524,3 mrd. kroner, medan utgiftene var på 603,6 mrd. kroner. Statsrekneskapen syner dermed eit oljekorrigert underskot på 79,2 mrd. kroner. Ved nysalderinga av statsbudsjettet for 2004 vart det lagt til grunn eit oljekorrigert underskot på 80,7 mrd. kroner. Dette vart overført frå Statens petroleumsfond. Statsrekneskapen for 2004 vert dermed gjort opp med eit overskot på 1,5 mrd. kroner. Overskotet på 1,5 mrd. kroner kjem av reduserte utgifter på 0,5 mrd. kroner og auka inntekter på 0,9 mrd. kroner i samanlikna med nysaldert budsjett 2004. I denne meldinga vert det òg gjort greie for inntektene og utgiftene til Statens petroleumsfond. Forutan overføringa frå statsrekneskapen, syner rekneskapen for Petroleumsfondet 33,3 mrd. kroner i renteinntekter og utbyte. Det samla overskotet i Statens petroleumsfond vart dermed 155,9 mrd. kroner i 2004. Samla sett vert statsrekneskapen og Statens petroleumsfond gjort opp med eit overskot på 157,4 mrd. kroner i 2004. Ved utgangen av 2004 var den bokførte verdien av Statens petroleumsfond 1 011,5 mrd. kroner.
8 St.meld. nr. 3 20042005 1.2 Budsjettpolitikken Eit fleirtal i Stortinget slutta seg våren 2001 til retningsliner for den økonomiske politikken som inneber at petroleumsinntektene gradvis vert fasa inn i økonomien, om lag i takt med venta realavkastning av Statens petroleumsfond. Budsjettpolitikken må medverke til ei stabil utvikling i norsk økonomi. Intensjonen bak retningslinene er å sørgje for ein jamn auke i bruken av petroleumsinntektene til eit langsiktig forsvarleg nivå. Samstundes opnar dei for at handlefridomen som petroleumsinntektene gir, kan brukast til å stimulere produksjon og sysselsetting i periodar med høg og aukande arbeidsløyse. Motsett vil det være naudsynt å halde attende i budsjettpolitikken i periodar med høg kapasitetsutnytting og presstendensar i økonomien. Bruken av petroleumsinntekter kan målast ved det strukturelle, oljekorrigerte budsjettunderskotet. Ved utrekning av det strukturelle underskotet vert det teke omsyn til at delar av statsinntektene og -utgiftene endrar seg med konjunkturane, og til endringar i rekneskapstilhøve, sjå boks 1.1. I statsbudsjettet for 2004, som vart vedteke av Stortinget hausten 2003, var det strukturelle, oljekorrigerte underskotet rekna til 50,7 mrd. kroner. Det oljekorrigerte underskotet var knapt 67,8 mrd. kroner. Endringane i statsbudsjettet som det vart gjort framlegg om i samband med Revidert nasjonalbudsjett 2004, innebar at overslaget for det oljekorrigerte underskotet vart auka med 0,3 mrd. kroner, til 68 mrd. kroner. Samstundes vart tala for dei strukturelle nivåa på skattar, avgifter, dagpengar og renter samla sett justerte ned med om lag 4 1 2 mrd. kroner. Det strukturelle, oljekorrigerte underskotet vart etter dette rekna til 55,2 mrd. kroner. I nysaldert budsjett for 2004, som vart lagt fram Boks 1.1 Samanhengen mellom det strukturelle og det oljekorrigerte budsjettunderskotet Retningslinene for budsjettpolitikken tek sikte på skil seg frå det normale, reknar ein budsjettverknadene ein gradvis og langsiktig forsvarleg auke i bruken av at skattegrunnlaga ikkje av petroleumsinntekter i norsk økonomi om er like med trendnivåa sine. Vidare tek lag i takt med venta avkastning på Statens petroleumsfond. ein omsyn til at utbetalingane av trygd til For å unngå ein budsjettpolitikk som arbeidslause avheng av konjunktursituasjo- medverkar til å gjere den økonomiske utviklinga nen. ustabil, er bruken av petroleumsinntekter knytt til utviklinga i det strukturelle, oljekorrigerte budsjettunderskotet og ikkje til utviklinga i det (faktiske) oljekorrigerte budsjettunderskotet. Det oljekorrigerte budsjettunderskotet avheng ikkje berre av budsjettpolitikken, men òg av konjunktursituasjonen. Til dømes vil det oljekorrigerte budsjettunderskotet normalt auke ved eit konjunkturtilbakeslag, medan det vil falle i ein konjunkturoppgang. Dersom ein skulle ta sikte på å la det faktiske budsjettunderskotet følgje utviklinga i avkastninga av Petroleumsfondet, måtte ein stramme til politikken i ei nedgangstid, medan ein kunne senke skattane eller auke utgiftene ekstra i ei oppgangstid. Ein slik politikk ville vere etterspørselsstimulerande i gode tider og etterspørselsdempande i dårlege. Når ein bruker budsjettpolitikken til å styre utviklinga i det strukturelle, oljekorrigerte budsjettunderskotet er det mellom anna for å unngå denne typen medsyklisk politikk. For å kome frå det oljekorrigerte til det strukturelle, oljekorrigerte budsjettunderskotet gjer ein følgjande korreksjonar: For å reinse den oljekorrigerte budsjettbalansen for verknaden av at konjunkturane Overføringane frå Noregs Bank og staten sine netto renteinntekter kan variere mykje frå eitt år til eit anna utan at dette har noko motstykke i svingingar i aktivitetsnivået i Noreg. Ved utrekning av den strukturelle, oljekorrigerte budsjettbalansen korrigerer ein derfor for skilnaden mellom normalnivåa for desse storleikane og dei verkelege overførings- og rentestraumane. Ein korrigerer òg for endringar i rekneskapstilhøve og i funksjonsdelinga mellom staten og kommunane som ikkje påverkar aktiviteten i økonomien. Mange andre land nyttar òg utviklinga i ein strukturell budsjettbalanse som utgangspunkt for vurderingar av budsjettpolitikken. I tråd med dette kunngjer OECD og EU standardiserte utrekningar av strukturelle budsjettunderskot i medlemslanda. Desse utrekningane er meir summariske enn dei tala for Noreg som Finansdepartementet publiserer i budsjettdokumenta. Det metodiske grunnlaget er likevel svært likt det ein nyttar ved dei norske utrekningane.
20042005 St.meld. nr. 3 9 26. november 2004, vart det oljekorrigerte budsjettunderskotet rekna til 80,7 mrd. kroner. Samanlikna med revidert budsjett, vart utgiftene utanom oljeverksemda auka med 2,2 mrd. kroner, medan inntektene vart sette ned med 10,4 mrd. kroner. Tala for skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg vart reduserte med 9,5 mrd. kroner, mykje som følgje av uventa låge etterskotsskattar. Rekneskapstala for 2004 syner at det oljekorrigerte underskotet vart 79,2 mrd. kroner, dvs. om lag 1,5 mrd. kroner lågare enn overslaget i nysaldert budsjett. Nye utrekningar basert på rekneskapstala for 2004 syner nå eit strukturelt underskot i 2004 på om lag 58,8 mrd. kroner, jf. tabell 1.1. Forventa avkastning av Statens petroleumsfond for 2004 er rekna til 33,9 mrd. kroner. Samanlikna med Revidert nasjonalbudsjett 2004 er det strukturelle underskotet auka med om lag 4 mrd. kroner, i stor grad som følgje av at inntektene frå skattar og avgifter vart lågare enn tidlegare lagt til grunn. I Gul bok 2004 var overslaget for den underliggjande, reelle veksten i utgiftene på statsbudsjettet 2 prosent, medan overslaget i Tabell 1.1 Den strukturelle, oljekorrigerte budsjettbalansen (tal i mill. kroner) Oljekorrigert overskot på statsbudsjettet -79 246 - Overføringar frå Noregs Bank ut over utrekna trendnivå - 4 878 - Netto renteinntekter frå Noregs Bank og utlandet utover utrekna trendnivå - 5 490 - Særskilte rekneskapstilhøve - Aktivitetskorreksjonar - 654-9 471 = Strukturelt budsjettoverskot - 58 753 2004 Tabell 1.2 Inntekter og utgifter utan lånetransaksjonar på statsbudsjettet og Statens petroleumsfond (tal i mill. kroner) Rekneskap Rekneskap 2003 2004 1. Statsbudsjettet A Inntekter i alt 700 194 746 408 A.1 Inntekter frå petroleumsverksemd 191 227 222 068 A.2 Inntekter utan petroleumsinntekter 508 968 524 341 B Utgifter i alt 592 681 622 247 B.1 Utgifter til petroleumsverksemd 17 564 18 661 B.2 Utgifter utan petroleumsverksemd 575 117 603 587 Statsbudsjettet sitt oljekorrigerte overskot (A.2-B.2) -66 150-79 246 + Overført frå Statens petroleumsfond 62 844 80 727 = Statsbudsjettet sitt overskot før lånetransaksjonar -3 306 1 481 2. Statens petroleumsfond Statsbudsjettet sin netto kontantstraum frå petroleumsverksemda, vert overført til Statens petroleumsfond (A.1-B.1) 173 663 203 407 - Overført til statsbudsjettet 62 844 80 727 + Renteinntekter og utbyte i fondet 25 768 33 255 = Overskot i Statens petroleumsfond 136 586 155 935 3. Statsbudsjettet og Statens petroleumsfond samla Overskot 133 280 157 417
10 St.meld. nr. 3 20042005 Revidert nasjonalbudsjett 2004 var 2 1 4 prosent og 2 3 4 prosent i Nysalderingsproposisjonen. Den underliggjande, reelle veksten i utgiftene på statsbudsjettet frå 2003 til 2004 er i rekneskapen rekna til 2 prosent. Den nominelle, underliggjande utgiftsveksten var 5,2 prosent. Budsjettutviklinga gjennom 2004 er omtalt i St.prp. nr. 63 (2003-2004) Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet medregnet folketrygden 2004, St.meld. nr. 2 (2003-2004) Revidert nasjonalbudsjett 2004, St.prp. nr. 1 (2004-2005) Statsbudsjettet medregnet folketrygden 2005, St. meld. nr. 1 (2004-2005) Nasjonalbudsjettet 2005 og St.prp. nr. 31 (2004-2005) Ny saldering av statsbudsjettet medregnet folketrygden 2004. Tabell 1.2 og 1.3 syner hovudtala i dei formelle rekneskapa for 2003 og 2004. Samla overskot i statsbudsjettet og Statens petroleumsfond auka med 24,1 mrd. kroner frå 133,3 mrd. kroner i 2003 til 157,4 mrd. kroner i 2004. Endringa i overskotet kjem fram slik: Underskotet i statsbudsjettet utan petroleum auka med 13,0 mrd. kroner, frå 66,2 mrd. kroner til 79,2 mrd. kroner som følgje av 15,4 mrd. kroner i auka inntekter og 28,5 mrd. kroner i auka utgifter. Netto kontantstraum frå petroleumsverksemda auka med 29,7 mrd. kroner, frå 173,7 mrd. kroner til 203,4 mrd. kroner. Statens petroleumsfond sine renteinntekter og utbyte auka med 7,5 mrd. kroner. Lånebehovet auka med 22,7 mrd. kroner, frå 16,3 mrd. kroner i 2003 til 39,1 mrd. kroner i 2004. Auka i lånebehovet har samanheng med at gjeldsavdraga frå 2003 til 2004 auka med 42,7 mrd. kroner. Endringa i gjeldsavdrag er knytt til forfallsstrukturen på innanlandske statslån. 1.3 Endringar i løyvingane fram til nysaldert budsjett Tabell 1.4 gjev eit samla oversyn over inntektene, utgiftene og overskotet på statsbudsjettet, statsrekneskapen og Statens petroleumsfond gjennom 2004, medan tabell 1.5 syner utviklinga i finansieringsbehovet til statskassa. I 2004 er inntektsløyvingane utanom lånetransaksjonar auka med 54,0 mrd. kroner, frå 698,1 mrd. kroner i saldert budsjett til 752,1 mrd. kroner i nysaldert budsjett. Utgiftsløyvingane utanom lånetransaksjonar auka med 2,2 mrd. kroner, frå 622,4 mrd. kroner i saldert budsjett til 624,6 mrd. kroner ved nysalderinga av budsjettet. Nysaldert budsjett synte eit oljekorrigert underskot på 80,7 mrd. kroner, som var 13,0 mrd. kroner høgare enn i saldert budsjett. Inntektene, utan inntekter frå petroleumsverksemda og lånetransaksjonar, vart samla sett 523,3 mrd. kroner, som er 10,2 mrd. kroner lågare enn i saldert budsjett. Dette kan forklarast med at skatte- og avgiftsinntektene vart redusert med 8,8 mrd. kroner, og renteinntektene vart redusert med 2,6 mrd. kroner. Andre inntekter auka med 1,1 mrd. kroner netto. Utgiftene, utan utgifter til petroleumsverk- Tabell 1.3 Lånetransaksjonar og finansieringsbehov (tal i mill. kroner) Rekneskap Rekneskap 2003 2004 Lånetransaksjonar utan petroleumsverksemda Utlån, aksjeteikning m.v. 77 100 78 304 - Tilbakebetalingar 68 874 85 296 - Statsbudsjettet sitt overskot -3 306 1 481 = Netto finansieringsbehov 11 531-8 472 + Gjeldsavdrag 4 804 47 541 = Statsbudsjettet sitt brutto finansieringsbehov 16 336 39 069 Nettofinanstransaksjonar knytta til petroleumsverksemda Sal av aksjar i Statoil ASA 0 9 859 - Utlån, aksjeteikning m.v. 0 0 = Netto finanstransaksjonar knytta til petroleumsverksemda vert overført til Statens petroleumsfond 0 9 859
20042005 St.meld. nr. 3 11 Tabell 1.4 Inntekter og utgifter utan lånetransaksjonar på statsbudsjettet og Statens petroleumsfond 2004 (tal i mill. kroner) Saldert Nysaldert Rekneskap budsjett budsjett 1. Statsbudsjettet A Inntekter i alt 698 133 752 143 746 408 A.1 Inntekter frå petroleumsverksemd 164 533 228 742 222 068 A.2 Inntekter utan petroleumsinntekter 533 600 523 401 524 341 B Utgifter i alt 622 412 624 581 622 247 B.1 Utgifter til petroleumsverksemd 21 060 20 453 18 661 B.2 Utgifter utan petroleumsverksemd 601 352 604 128 603 587 Statsbudsjettet sitt oljekorrigerte overskot (A.2-B.2) -67 752-80 727-79 246 + Overført frå Statens petroleumsfond 67 752 80 727 80 727 = Statsbudsjettet sitt overskot før lånetransaksjonar 0 0 1 481 2. Statens petroleumsfond Statsbudsjettet sin netto kontantstraum frå petroleumsverksemda, vert overført til Statens petroleumsfond (A.1-B.1) 143 473 208 289 203 407 - Overført til statsbudsjettet 67 752 80 727 80 727 + Renteinntekter og utbyte i fondet 30 200 34 700 33 255 = Overskot i Statens petroleumsfond 105 921 162 262 155 935 3. Statsbudsjettet og Statens petroleumsfond samla Overskot 105 921 162 262 157 417 Tabell 1.5 Lånetransaksjonar og finansieringsbehov 2004 (tal i mill. kroner) Saldert Nysaldert budsjett budsjett Rekneskap Lånetransaksjonar utan petroleumsverksemda Utlån, aksjeteikning m.v. 64 135 80 335 78 304 - Tilbakebetalingar 48 844 83 611 85 296 - Statsbudsjettet sitt overskot 0 0 1 481 = Netto finansieringsbehov 15 291-3 276-8 473 + Gjeldsavdrag 42 993 47 539 47 541 = Statsbudsjettet sitt brutto finansieringsbehov 58 284 44 263 39 069 Nettofinanstransaksjonar knytta til petroleumsverksemda Sal av aksjar i Statoil ASA 0 9 859 9 859 - Utlån, aksjeteikning m.v. 0 0 0 = Netto finanstransaksjonar knytta til petroleumsverksemda overført til Statens petroleumsfond 0 9 859 9 859
12 St.meld. nr. 3 20042005 semda og lånetransaksjonar, vart samla sett 604,1 mrd. kroner i nysaldert budsjett, som er ein auke på 2,8 mrd. kroner frå saldert budsjett. Bak dette talet ligg mange auka utgiftsløyvingar og reduserte utgiftsløyvingar av ulik storleik. Mellom anna auka rammetilskotet til kommunane og fylkeskommunane med 2,2 mrd. kroner frå saldert til nysaldert budsjett. Frå saldert budsjett til nysaldert budsjett auka inntektene frå petroleumsverksemda med 64,2 mrd. kroner, medan utgiftene til petroleumsverksemda vart redusert med 0,6 mrd. kroner. Netto inntekter frå petroleumsverksemda auka dermed med 64,8 mrd. kroner, frå 143,5 mrd. kroner til 208,3 mrd. kroner. Overskotet i Statens petroleumsfond vart isolert sett redusert med 13,0 mrd. kroner sidan overføringa frå Statens petroleumsfond til statsbudsjettet auka med 13,0 mrd. kroner, frå 67,8 mrd. kroner i saldert budsjett til 80,7 mrd. kroner i nysaldert budsjett. Anslaget for renteinntekter og utbyte i Statens petroleumsfond auka med 4,5 mrd. kroner. Samla sett innebar dette ei betring av balansen for Petroleumsfondet på 56,3 mrd. kroner. Eit samla oversyn over dei endra løyvingane gjennom 2004 er gjeve i St.prp. nr. 31 (2004-2005) Ny saldering av statsbudsjettet medregnet folketrygden 2004 og Inst. S. nr. 75 (2004-2005) Innstilling fra finanskomiteen om ny saldering av statsbudsjettet medregnet folketrygden 2004. 1.4 Hovudtala i statsrekneskapen for 2004 samanlikna med nysalderinga av budsjettet I statsrekneskapen for 2004 er det oljekorrigerte underskotet 1,5 mrd. kroner lågare enn lagt til grunn ved nysalderinga, jfr. tabell 1.4. Tilbakeføringa frå Statens petroleumsfond til statskassa vart endeleg fastlagd i nysaldert budsjett slik at det skulle dekkje det oljekorrigerte underskotet som ein då la til grunn. På denne bakgrunnen vert statsrekneskapen for 2004 gjort opp med eit overskot på 1,5 mrd. kroner. Endringa på 1,5 mrd. kroner i forhold til nysaldert budsjett kjem fram slik: Inntektene utan petroleumsinntekter auka med 0,9 mrd. kroner, frå 523,4 mrd. kroner til 524,3 mrd. kroner. Utgiftene utan petroleumsinntekter vart reduserte med 0,5 mrd. kroner, frå 604,1 mrd. kroner til 603,6 mrd. kroner. Med i desse tala er auka inntekter og utgifter på 1,6 mrd. kroner frå standard refusjonar som ikkje vert budsjetterte med beløp på løyvingane i saldert budsjett. Dette er refusjonar frå mellom anna arbeidsmarknadsetaten og folketrygda for statlege verksemder sine utgifter til arbeidsmarknadstiltak, løn under fødsels- og adopsjonspermisjon, løn til lærlingar og løn under sjukdom. Under følgjer ei nærare omtale av endringane i inntekter og utgifter. Endra inntekter Tabellen syner endringar i inntekt utan lånetransaksjonar og petroleumsinntekter i forhold til nysaldert budsjett (tal i mill. kroner): Skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg -2 879 + Renter og aksjeutbyte 188 + Andre inntekter 2 036 = Meirinntekter før standard refusjonar -655 + Meirinntekter frå standard refusjonar 1 595 = Samla meirinntekter 940 Inntektene utan meirinntekter i form av standard refusjonar for sjukepengar o.a., vart samla sett 0,7 mrd. kroner lågare enn i nysaldert budsjett. Skatteog avgiftsinntektene vart redusert med 2,9 mrd. kroner, medan renteinntekter og aksjeutbyte auka med 0,2 mrd. kroner. Andre inntekter auka med 2,0 mrd. kroner. Rekneskapen syner meirinntekter for departementa, noko som har samanheng med vedtekne meirinntektsfullmaktar på fleire budsjettpostar. Mellom anna vart inntektene til politi- og lensmannsetaten høgare enn budsjettert med for 2004. Nokre departement har òg høve til å utføre oppdragsverksemd mot refusjon av utgiftene. Utover dette omfattar meirinntektene under departementa mindre beløp for ei rekkje gebyr, sals- og leigeinntekter o.a. Standard refusjonar som gjev meirinntekter vart 1,6 mrd. kroner samanlikna med nysaldert budsjett. Samla meirinntekter vart dermed 0,9 mrd. kroner.
20042005 St.meld. nr. 3 13 Endra utgifter Tabellen syner endringar i utgiftene utan lånetransaksjonar og petroleumsutgifter i forhold til nysaldert budsjett. Hovudkomponentane er (tal i mill. kroner): Renteutgifter -1 161 + Stønader under folketrygda -2 292 + Kompensasjon for meirverdiavgift til kommunane, ny ordning -1 065 + Netto overføring i 2004-63 + Andre utgifter 2445 = Meirutgifter utan standard refusjonar -2 136 + Standard refusjonar 1 595 = Samla meirutgifter -541 Når ein ser bort frå auka utgifter som følgje av auka inntekter frå standard refusjonar, syner rekneskapen knapt 2,1 mrd. kroner lågare utgifter enn lagt til grunn i overslag på rekneskapen ved nysaldert budsjett. Fleire forhold medverkar til lågare utgifter enn budsjettert. Utgiftene til stønader under folketrygda vart 2,3 mrd. kroner lågare, mellom anna til sjukepengar, medisinsk rehabilitering og uførskap. Vidare vart renteutgiftene 1,2 mrd. kroner lågare. Utbetalt kompensasjon for meirverdiavgift til kommunane i 2004 vart 1,1 mrd. kroner mindre enn budsjettert. Refusjonskrava for meirverdiavgift i statsrekneskapet for 2004 er for 5 av i alt 6 terminar. Momsrefusjonen for siste termin i 2004, som vert utbetalt i 2005, auka kraftig, noko som inneber at dei samla refusjonskrava for aktiviteten i 2004 vart om lag det same som trekket i kommunane sitt rammetilskot. På nokre områder auka utgiftene i forhold til nysaldert budsjett. Mellom anna vart netto meirutgifter til Hæren og Forsvaret sin logistikkorganisasjon knapt 1,0 mrd. kroner høgare. Nokre auka utgifter må òg sjåast i samanheng med departementa og forvaltninga sin bruk av meirinntektsfullmakter. Når ein reknar med utgifter som vert dekte av standard refusjonar på 1,6 mrd. kroner, syner rekneskapen mindreutgifter i forhold til nysaldert budsjett på netto 0,5 mrd. kroner. Overført beløp til 2005, unytta løyving Auken i overført beløp utan lånetransaksjonar og statleg petroleumsverksemd, vart samla på 0,1 mrd. kroner. Overført beløp for kommunal og regionaldepartementet auka med 0,6 mrd. kroner. Mellom anna auka overført beløp til stønad til omsorgsboliger og sjukeheimsplassar med 0,5 mrd. kroner. Dei fleste departementa har ein nedgang i overført beløp. På både Utanriksdepartementet, Landbruks- og matdepartementet og Forsvarsdepartementet sitt område vart overført beløp redusert med meir enn 0,1 mrd. kroner. Dei siste fem åra har overføring av unytta løyvingar (utan lånetransaksjonar) vore (tal i mill. kroner): Overført Auke/ Nedgang (-) løyving frå førre år 2000-2001 8 425 1 374 2001-2002 9 131 832 2002-2003 7 038-2 093 2003-2004 6 484-554 2004-2005 6 547 63 Endra finansieringsbehov Utgiftene til utlån vart 2,0 mrd. kroner lågare enn rekna ved nysalderinga, jf. tabell 1.5. Endringa i utlån kjem fram slik (tal i mill. kroner): Forvaltning av statleg eigarskap 351 Bustadlån til statstilsette -171 Den Norske Stats Husbank -2 520 Andre utlån 310 Samla endring i utlåna -2 030 I 2004 vart inntektene frå tilbakebetalingar 1,7 mrd. kroner høgare enn rekna ved nysalderinga. Dette kjem av endra tilbakebetalingar frå: Oslo lufthavn AS 194 Statens lånekasse for utdanning -227 Avslutning av forvaltningsbedrifta Luftfartsverket 113 Den Norske Stats Husbank 1 511 Andre låntakarar 93 Samla endring i tilbakebetalingane 1 685 Ved at netto utlån vart 3,7 mrd. kroner lågare enn budsjettert og at rekneskapen syner eit overskot på 1,5 mrd. kroner, vart statsbudsjettet sitt netto finansieringsbehov 5,2 mrd. kroner lågare enn rekna ved nysalderinga av budsjettet. Avdrag på innanlandsk statsgjeld vart om lag som budsjettert i nysaldert budsjett. Brutto finansieringsbehov vart dermed redusert med til saman 5,2 mrd. kroner i høve til det nysalderte budsjettet, jfr. tabell 1.4.
14 St.meld. nr. 3 20042005 1.5 Statens petroleumsfond Netto inntekter av statleg petroleumsverksemd avvik slik frå nysaldert budsjett (tal i mill. kroner): Petroleumsskattar og CO2-avgift 842 + Inntekter frå statleg petroleumsverksemd -7 517 - Investeringar i statleg petroleumsverksemd m.m. -1 792 = Netto petroleumsinntekter i alt -4 882 Netto inntekter og kontantstraumen frå statleg petroleumsverksemd vart 4,9 mrd. kroner lågare enn i nysaldert budsjett og gjekk ned frå 208,3 mrd. kroner til 203,4 mrd. kroner, jf. tabell 1.4. Inntektene i statleg petroleumsverksemd, petroleumsskattar og CO2-avgift vart 6,6 mrd. kroner lågare, medan investeringsutgiftene vart 1,8 mrd. kroner lågare. Overføringa frå Statens petroleumfond til statskassa over kap. 5800 vart ikkje endra etter nysaldert budsjett, medan overføring frå statskassa til fondet over kap. 2800 vert tilpassa kontantstraumen. Dette inneber at netto overføring til Statens petroleumsfond er 4,9 mrd. kroner lågare i rekneskapen enn rekna med i det nysalderte budsjettet.
20042005 St.meld. nr. 3 15 2 Utval av inntekter og utgifter 2.1 Skattar og avgifter frå fastlands- Noreg Statsrekneskapen for 2004 syner at dei samla skatte- og avgiftsinntektene frå Fastlands-Noreg auka frå 461,3 mrd. kroner i 2003 til 480,0 mrd. kroner i 2004, ein auke på 18,8 mrd. kroner eller 4,1 prosent. Rekneskapstala syner at samla skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg vart 11,7 mrd. kroner lågare enn rekna i saldert budsjett for 2004. Nedjusteringa skuldast i stor grad at inntektene frå skattlegging av føretak vart lågare enn lagt til grunn. Føretak er etterskotspliktig skattytar, og det er skatt for inntektsåret 2003 som vart innbetalt i 2004. Trass i auka lønnsemd i næringslivet i 2003 vart likevel skatteinntektene frå føretak reduserte med om lag 10 prosent frå inntektsåret 2002 til 2003. Mange føretak, særleg i privat tenesteyting, hadde underskot i 2001 og 2002. Ein mogleg årsak til nedgangen i skatteinntekter frå inntektsåret 2003 kan difor vere at mange føretak har ført fram underskot frå tidlegare år. Nedjusteringa av skatteinntektene samanlikna med tala i saldert budsjett skuldast òg at auken i lønn har vorte lågare enn først lagt til grunn. Av dei samla skatte- og avgiftsinntektene på 480,0 mrd. kroner i statsrekneskapen for 2004 utgjorde skatt på inntekt og formue 119,5 mrd. kroner, ein reduksjon på 0,7 prosent frå året før. Skatt og avgifter til folketrygda, trygdeavgift og arbeidsgjevaravgift, utgjorde 149,9 mrd. kroner i 2004, og svarar til ein auke på 4,1 prosent frå året før. Meirverdi m.v., jf. kap. 5521, som er blant dei viktigaste inntektskjeldene til staten, steig med 6,5 prosent til 137,3 mrd. kroner i 2004. Andre særavgifter og tollinntekter utgjorde til saman 73,3 mrd. kroner i 2004. Dette er 7,8 prosent meir enn i 2003. Auken i særavgifter er særleg knytt til auka omsetning av motorkjøretøy. 2.2 Skattar og avgifter frå petroleumsverksemda Dei samla innbetalte skattane og avgiftene frå petroleumsverksemda i 2004, utan CO2-avgift, vart i nysalderingsproposisjonen rekna til 114,0 mrd. kroner. Rekneskapstala for 2004 er 114,8 mrd. kroner, jf. kap. 5507. Rekneskapstala for betalte direkte skattar vart 820 mill. kroner høgare enn ein venta i nysalderingsproposisjonen. Meirinntekta kjem frå innbetaling av terminskatt i desember 2004. Betalt produksjonsavgift vart 17 mill. kroner høgare enn venta i nysalderingsproposisjonen, medan betalt arealavgift vart 4 mill. kroner lågare enn venta. Inntekt frå avgift på utslepp av CO2 i petroleumsverksemda vart i nysalderingsproposisjonen rekna til 3 300 mill. kroner. Rekneskapstala for 2004 er 3 309 mill. kroner, jf. kap. 5508. Samla skatt og avgift på utvinning av petroleum vart rekna til 117,3 mrd. kroner i nysalderingsproposisjonen, medan rekneskapen synar 118,1 mrd. kroner, jf. tabell 2.1. 2.3 Inntekt frå Staten si direkte deltaking i petroleumsverksemda Netto inntekter frå petroleumsverksemda vart rekna til 85,8 mrd. kroner i nysalderinga, medan rekneskapen syner 80,0 mrd. kroner, jf. tabell 2.1 og 2.2. Inntekter frå Staten si direkte deltaking i petroleumsverksemda (SDØE) er i det alt vesentlege driftsinntekter med frådrag for driftsutgifter og investeringsutgifter. Inntektene frå SDØE vart i nysalderingsproposisjonen rekna til 85 907 mill. kroner. Rekneskapstala for 2004 er 80 166 mill. kroner. Nedgangen i inntekt skuldast i hovudsak at realisert oljepris og produksjon vart lågare enn venta dei siste månadene av 2004.
16 St.meld. nr. 3 20042005 2.4 Samla oversikt over Staten sine inntekter og utgifter Tabell 2.1 Staten sine inntekter 2000 2004 (tal i mill. kroner) Skattar på formue og inntekt Arbeidsgjevaravgift og trygdeavgift Tollinntekter Meirverdiavgift Avgifter på alkohol Avgifter på tobakk Avgifter på motorvogner Andre avgifter Sum skattar og avgifter Renter av statens forretningsdrift Avskrivingar, avsetjingar til investeringsformål og inntekter av statens forretningsdrift Sum inntekter av statens forretningsdrift Renter frå statsbankane 1) Renter av kontantbehaldninga i statskassa og andre krav 1) Utbyte ekskl. Statoil Renteinntekter og utbyte ekskl. statens forretningsdrift og Statoil Inntekter under departementa Overføring frå Noregs Bank Tilbakeføring av midlar frå Statens banksikringsfond Sum andre inntekter Rekneskap Saldert Nysaldert Rekneskap budsjett budsjett 2000 2001 2002 2003 2004 2004 2004 98 144 104 358 127 576 120 372 133 874 119 780 119 534 122 006 128 374 137 085 144 019 151 735 150 200 149 867 2 029 1 784 1 672 1 614 1 486 1 506 1 648 121 710 130 306 128 318 128 913 134 788 139 100 137 337 8 711 8 491 8 230 8 510 9 254 9 148 9 027 6 914 7 110 6 975 6 760 7 561 6 850 6 799 30 513 30 289 32 227 33 569 35 600 38 902 38 867 16 638 18 853 17 704 17 513 17 385 17 424 16 953 406 666 429 565 459 789 461 270 491 683 482 911 480 032 91 94 103 33 9 8 33 3 550 3 641 10 258 4 369 3 603 18 230 19 623 10 685 182 30 490 2 772 2 865 11 579 6 435 4 560 22 574 19 499 10 685 4 350 34 534 2 472 2 576 11 963 4 274 7 479 23 717 19 602 82 19 684 1 786 1 818 12 197 3 647 6 130 21 974 23 905 23 905 1 956 1 965 9 377 4 096 8 061 21 533 18 420 18 420 1 721 1 729 8 210 2 743 8 478 19 431 19 331 19 331 1 791 1 824 8 165 2 967 8 488 19 619 22 866 22 866 Sum inntekter ekskl. oljeskattar, petroleumsverksemd og tilbakebetalingar 459 027 489 538 505 766 508 967 533 600 523 401 524 341 Inntekter frå statleg petroleumsverksemd 121 466 151 049 90 562 84 713 75 100 106 220 98 703 Skatt og avgift på utvinning av petroleum 61 455 112 106 89 701 101 380 84 300 117 300 118 142 Aksjeutbyte frå Statoil 1 702 5 746 5 045 5 133 5 133 5 222 5 222 Sum petroleumsinntekter 184 623 268 902 185 308 191 227 164 533 228 742 222 068 Tilbakebetalingar 51 024 90 725 41 983 68 874 48 844 93 469 95 154 Overføring frå Statens petroleumsfond 9 468 409 53 406 62 844 67 752 80 727 80 727 Sum inntekter 704 141 849 574 786 463 831 913 814 729 926 339 922 290 1) Fordelinga er endra i forhold til St. meld. nr. 3 for 2002.
20042005 St.meld. nr. 3 17 Tabell 2.2 Samla utgifter etter departement 2000-2004 (tal i mill. kroner) Departement Rekneskap Saldert Nysaldert budsjett budsjett Rekneskap Det kongelege hus og Slottsforvaltninga Regjering m.m. Stortinget og underliggjande institusjonar Høgsterett Utanriksdepartementet Utdannings- og forskingsdepartementet Kultur- og kyrkjedepartementet Justis- og politidepartementet Kommunal- og regionaldepartementet Arbeids- og sosialdepartementet Helse- og omsorgsdepartementet Barne- og familiedepartementet Nærings- og handelsdepartementet Fiskeri- og kystdepartementet Landbruks- og matdepartementet Samferdselsdepartementet Miljøverndepartementet Moderniseringsdepartementet Finansdepartementet Forsvarsdepartementet Olje- og energidepartementet Ymse utgifter Statsbankane Statleg petroleumsverksemd Statens forretningsdrift Statens petroleumsfond Sum statsbudsjettet Folketrygda 2000 2001 2002 2003 2004 2004 2004 129 138 99 118 130 134 134 143 180 187 192 203 208 203 759 848 938 1 057 1 280 1 295 1 223 47 48 50 54 52 52 54 13 367 14 847 16 495 17 301 17 779 17 479 17 657 26 913 32 794 43 288 33 090 28 246 29 347 29 374 3 574 3 907 5 238 5 560 5 611 5 707 5 851 11 381 11 791 13 058 13 886 13 585 13 954 14 604 63 459 65 197 86 009 66 433 59 508 62 205 61 505 29 877 33 219 3 667 4 091 5 514 11 493 11 630 57 866 63 375 68 802 73 713 74 062 20 779 23 498 24 553 26 319 31 570 32 338 32 192 4 541 5 675 5 204 12 211 4 765 15 161 15 461 2 208 2 377 2 766 2 738 2 541 2 757 2 891 16 487 14 019 14 758 14 068 14 002 14 234 14 481 24 764 20 848 21 622 30 741 21 161 21 226 21 416 2 654 2 730 2 934 2 608 2 601 2 505 2 613 21 082 21 487 20 154 12 030 19 418 7 146 7 321 25 217 68 264 72 010 31 420 77 420 80 758 78 945 25 818 26 842 30 986 30 545 29 216 29 465 31 461 1 157 22 503 1 584 1 577 1 449 3 442 3 504 25 29 18 17 6 355 40 10 51 883 68 529 60 404 62 810 67 813 73 939 71 543 23 300 25 736 16 075 17 564 21 060 20 453 18 661 2 014 1 634 1 703 254 1 205 903 908 161 373 257 426 169 234 173 662 143 473 218 148 213 266 532 950 724 566 670 898 623 721 644 757 738 101 730 967 175 357 187 642 205 271 224 527 228 256 232 501 230 392 Samla utgifter med lånetransaksjonar 708 307 912 208 876 169 848 248 873 013 970 602 961 359 Lånetransaksjonar 1) 56 715 152 128 122 702 81 904 107 128 137 732 135 704 Statens petroleumsfond 161 373 243 235 169 234 173 662 143 473 218 148 213 266 Samla utgifter utan lånetransaksjonar og statens petroleumsfond 490 219 516 845 584 233 592 681 622 412 614 722 612 390 1) I statsrekneskapen for 2001 og 2004 er hhv 14,191 mrd. kroner og 9,859 mrd. kroner i lånetransaksjonar knytt til Statens petroleumsfond i samband med sal av aksjar i Statoil ASA, aksjeteikning, utlån m.v.
18 St.meld. nr. 3 20042005 3 Omtale av utgifter under departementa der har budsjettfullmakter til mellom anna å over- skride løyvingar mot meirinntekter og til å overføre unytta løyving til neste budsjettår. Utnyttinga av slike fullmakter kan føre til at rekneskapen vil syne avvik frå det nysalderte budsjettet. Nedanfor er det gjeve ein kort omtale av dei einskilde departementa og statsbankane, med sikte på å syne utviklinga under utgiftsområda dei seinare åra. Under kvart programområde vert rekneskapen for 2002, 2003 og 2004 vist saman med nysaldert budsjett for 2004. Departementa og verksem- 3.1 Konstitusjonelle institusjonar Programområde Rekneskap Rekneskap Budsjett Rekneskap 00 Konstitusjonelle institusjonar (tal i mill. kroner) 2002 2003 2004 2004 00.10 Det kongelege hus 98,6 118,0 133,8 133,8 00.30 Statsrådet 187,2 192,4 207,8 202,7 Sum utgifter 1 224,0 1 367,0 1 637,0 1 559,0 Kategori 00.10 Det kongelige hus Avvik mellom budsjett og rekneskap Det er ikkje avvik mellom budsjett og rekneskap. Trenden i rekneskapen Frå 2002 til 2004 har utgiftene på programkategori 00.10 Det kongelege hus auka med 36 pst. frå 98,6 mill. kroner til 133,8 mill. kroner. Kategori 00.30 Statsrådet Avvik mellom budsjett og rekneskap Under programkategori 00.30 vart det nytta 5,1 mill. kroner mindre enn tildelt budsjett. Når ein tek omsyn til refusjonar og endring i overførte løyvingar, aukar avviket med 0,5 mill. kroner til 5,6 mill. kroner. Avviket har si årsak i mellom anna lågare utgifter til reiser og faseforskyving i mellom anna utskifting av it-utstyr, mindre ombyggingsprosjekt og tilsetjingar. Trenden i rekneskapen Frå 2002 til 2004 har utgiftene under programkategori 00.30 auka med om lag 8 pst. Mellom anna fritak for auka tryggleik har ført til auka utgifter. I tillegg har enkelte administrative funksjonar ved Statsministerens kontor vorte styrkte. Ved Regjeringsadvokatembetet er bemanninga styrkt, mellom anna på grunn av auka saksmengde og omorganisering med auka satsing på leiing. 00.40 Stortinget og underliggjande institusjonar Avvik mellom budsjett og rekneskap Avvik mellom budsjett og rekneskap syner eit mindreforbruk på 72,9 mill. kroner. Stortinget og Riksrevisjonen utgjer 97 pst. av programkategori 00.40. Mindreforbruket i 2004 har fleire årsaker. Løns- og prisveksten har vore lågare enn rekna med, samstundes som pensjonskostnadene til stortingsrepresentantane har vorte reduserte. I tillegg er nokre investeringsprosjekt skuva på i tid, og ein del driftsoppgåver har vorte utsette medan ombygging går føre seg. Vidare har det vore lågare reiseaktivitet enn planlagt og færre møte i utlandet. Trenden i rekneskapen Stortinget har for tida store utbetringar og ombyggingar i bygningsmassen. Dette arbeidet nådde ein topp i 2004.
20042005 St.meld. nr. 3 19 3.2 Utanriksdepartementet Utanriksdepartementet har ansvaret for to budsjettområde: Programområde 02 Utanriksforvaltning (driftsutgifter for utanrikstenesta, ekskl. administrasjon av utviklingshjelpa, presse- og kulturtiltak og norske medlemskontingentar til inter- nasjonale organisasjonar) og programområde 03 Internasjonal hjelp (den offisielle utviklingshjelpa (ODA), støtte til Sentral- og Aust-Europa og internasjonale miljøtiltak). Utanriksføremål Programområde Rekneskap Rekneskap Budsjett Rekneskap 02 Utanriksføremål (tal i mill. kroner) 2002 2003 2004 2004 02.00 Administrasjon av utanrikstenesta 1 440,5 1 383,5 1 317,4 1 381,6 02.10 Utanriksføremål 703,0 677,3 876,0 956,2 Sum utgifter 2 143,5 2 060,8 2 193,4 2 337,7 Avvik mellom budsjett og rekneskap Avvik mellom budsjett og rekneskap syner eit meirforbruk på 144,3 mill. kroner i 2004. Tek ein omsyn til refusjonar og overførte løyvingar frå 2003 vert meirforbruket redusert til eit mindreforbruk på 17,3 mill. kroner. Avvik mellom disponibel løyving og rekneskap i 2004 var i hovudsak mindreutgifter knytte til finansieringsordninga under EØS-avtala, samt til refu- sjonar og andre meirinntekter på til saman om lag 45 mill. kroner. Reduksjonen i overførte løyvingar var om lag 117 mill. kroner i høve til året før. Trenden i rekneskapen I perioden 2002 til 2004 har det vore ei auke i utgiftene på om lag 9 prosent, frå 2 143,5 mill. kroner til 2 337,7 mill. kroner. Internasjonal hjelp Programområde Rekneskap Rekneskap Budsjett Rekneskap 03 Internasjonal hjelp (tal i mill. kroner) 2002 2003 2004 2004 03.00 Administrasjon av utviklingshjelpa 637,5 674,0 710,5 734,6 03.10 Bilateral hjelp 2 384,2 2 597,5 2 685,9 2 683,5 03.20 Globale ordningar 6 136,4 6 706,5 6 356,8 6 353,5 03.30 Multilateral hjelp 4 781,4 4 901,0 5 266,4 5 268,3 Sum Offisiell utviklingshjelp (ODA) 13 939,5 14 879,1 15 019,6 15 040,0 03.50 Anna hjelp 411,8 361,3 265,9 279,2 Sum utgifter 14 351,3 15 240,3 15 285,5 15 319,3 Avvik mellom budsjett og rekneskap Avvik mellom budsjett og rekneskap syner eit meirforbruk på 33,8 mill. kroner. Tek ein omsyn til refusjonar og endring i overførte løyvingar, vert meirforbruket redusert med 34,0 mill. kroner, til eit mindreforbruk på 0,2 mill. kroner. Trenden i rekneskapen I 2004 vart det betalt ut 15 040 mill. kroner i offisiell utviklingshjelp. Den nominelle auken frå 2002 til 2004 var på 1 100,0 mill. kroner eller om lag 8 pst. Auka internasjonal bistand Den utbetalte ODA-godkjende utviklingshjelpa i 2004 utgjorde 0,89 pst. av bruttonasjonalinntekta (BNI). Vedteke budsjett for 2004 var basert på ei ramme tilsvarande 0,94 pst. av BNI, jf. Budsjett. innst. S. nr. 3 (2003-2004). Viktige innsatsområde i 2004 var utdanning, helse, kampen mot hiv/aids, likestilling og rettar for kvinner, godt styresett, handel og næringsutvikling, inkl. primærnæringane, oppfølging av toppmøtet i Johannesburg, fredsbygging og humanitær hjelp.
20 St.meld. nr. 3 20042005 Oversikta nedafor syner utbetalingar av offisiell utviklingshjelp (nominelle tal) i perioden 2002-2004, i pst. av BNI og ubrukt løyving overført til neste budsjettermin: År Utbetalt Utbet. i Ubrukt løyving Overført i pst. mill. kroner pst. av BNI overført til neste termin av budsjett 2002 13 940 0,92 150 mill. kroner 1 pst. 2003 14 879 0,95 117 mill. kroner 0,8 pst. 2004 15 040 0,89 108 mill. kroner 0,7 pst. Anna hjelp (ikkje-oda-godkjent) 23 prosent i høve til 2003. Av dette var om lag 235 Programområdet omfattar tiltak i Sentral- og Aust- mill. kroner utbetalingar til atomtryggingstiltak, Europa (unnateke Balkan som inngår i utviklings- prosjektsamarbeid med Russland/SUS og handhjelpa), internasjonale miljøtiltak og internasjonal lingsplanen for søkjarlanda til EU. Vidare vart det strafferettargang. I 2004 vart det samla utbetalt i 2004 utbetalt om lag 40 mill. kroner til interna- 279,2 mill. kroner. Dette er ein nedgang på om lag sjonale tiltak på miljø- og klimaområdet. 3.3 Utdannings- og forskingsdepartementet Programområde Rekneskap Rekneskap Budsjett Rekneskap 07 Utdannings- og forskingsføremål (tal i mill. kroner) 2002 2003 2004 2004 07.10 Administrasjon 405,6 438,2 341,4 348,5 07.20 Grunnopplæring 3 047,9 2 770,9 2 393,4 2 393,5 07.40 Anna tiltak i utdanninga 2 461,4 2 731,5 2 586,7 2 634,4 07.50 Vaksenopplæring 1 713,9 1 826,1 1 111,1 1 122,5 07.60 Høgare utdanning 16 636,9 17 998,7 18 746,1 18 704,6 07.70 Forsking 19 022,5 7 324,3 4 168,2 4 170,0 07.80 Utdanningsfinansiering 18 059,6 21 385,9 24 543,4 24 626,0 Sum utgifter 61 347,8 54 475,5 53 890,3 53 999,6 Avvik mellom budsjett og rekneskap Avvik mellom budsjett og rekneskap syner eit meirforbruk på 109,3 mill. kroner. Tek ein omsyn til refusjonar, andre meirinntekter og endring i nivå på overførte løyvingar, vert meirforbruket redusert til 76,2 mill. kroner. Store delar av meirutgifta på departementet sitt område er på overslagsløyvingar under programkategori 07.80. Årsakene til dette er dels meirutgifter som følgje av at fleire kundar har fått lån og stipend. Meirutgiftene vart delvis kompenserte med ei mindreutgift til utdanningsstipend som følgje av at likningskontrollen for 2003 førte til at fleire stipend vart gjorde om til lån. Det var òg færre tildelingar av gebyrstipend og skolepengestipend til studentar i utlandet. Trenden i rekneskapen I perioden 20022004 har dei nominelle utgiftene før lånetransaksjonar på departementet sitt område auka. Delar av auken i utgifter kjem av tekniske endringar. Dette gjer at rekneskapstala for dei ulike åra ikkje kan samanliknast direkte. Det har òg vorte løyvd ekstra midlar til universitets- og høgskolesektoren i samband med gjennomføring av Kvalitetsreforma. Vidare har det vorte løyvd ekstra midlar til satsingar på mellom anna forsking, kvalitetsutvikling i grunnskolen og studiefinansiering. Styrking av utdanning og forsking Grunnskolen og vidaregåande opplæring Til kvalitetsutvikling i grunnskolen og vidaregåande opplæring vart det løyvd om lag 430 mill. kroner i 2004. Prioriterte tiltak i satsinga var vidareutvikling av nasjonalt system for kvalitetsvurdering, betre opplæring i sentrale fag og utvikling av nye læreplanar for grunnskolen og gjennomgåande fag. Det vart òg satsa sterkt på kompetanseutvikling for lærarar, vidareføring av ordninga med demonstrasjonsskolar og tiltak mot uro og problemframferd i skolen.
20042005 St.meld. nr. 3 21 Arbeidet med vedlikehald, opprusting og bygging av skoleanlegg vart prioritert med ei investeringsramme på 3 mrd. kroner. Løyvinga var over Kommunal- og regionaldepartementet sitt budsjett. Kvalitetsreforma i høgre utdanning Utdannings- og forskingsdepartementet har i 2004 følgt opp Stortinget si handsaming av St.meld. nr. 27 (20002001) Gjør din plikt Krev din rett, Kvalitetsreform av høyere utdanning, jf. Innst. S. nr. 337 (20002001). Stortinget bad ved innføringa av Kvalitetsreforma om ei uavhengig evaluering av omleggingane innafor høgre utdanning. Forskingsrådet har fått ansvaret for denne evalueringa, og fagmiljø frå NIFU STEP (Studier av innovasjon, forsking og utdanning) og Universitetet i Bergen står for gjennomføringa. Evalueringa skal være ferdig innan utgangen av 2006. I 2003 vart 500 mill. kroner løyvde for å førebu innføringa av Kvalitetsreforma. I tillegg til dette vart det løyvd 127 mill. kroner til vitskapleg utstyr som ein må sjå i samanheng med gjennomføringa av reforma. I 2004 er i tillegg ei løyving på 517 mill. kroner nytta til tiltak som styrkjer undervisinga. Samla utgjer dette 1 144 mill. kroner til fullfinansiering av Kvalitetsreforma i 2004. Midlane er nytta til å innføre nye og meir faste studielaup, ny justert og tilpassa gradstruktur, meir studentaktiv undervisning, nye studentaktive vurderingsformer og ei generell heving av kvaliteten på studietilboda. Det var ein auke på om lag 2,1 pst. avlagde studiepoeng ved dei offentlege institusjonane frå 2003 til 2004. Studierapporteringa for 2003 syner òg ein auke i studiepoeng per student. Veksten er mellom anna resultat av redusert strykprosent og fråfall. IKT i utdanninga Til særskilde IKT-tiltak i utdanninga vart det i 2004 løyvd om lag 105 mill. kroner. Arbeidet har vore konsentrert om gjennomføringa av ei ny satsing på IKT i utdanning innanfor «Program for digital kompetanse 20042008». Innan området for infrastruktur er det utvikla anbefalingar og ei rettleiingsteneste til bruk for skoleeigarar i deira arbeid for å skipa til gode løysingar for infrastruktur til skolane. FEIDE (Felles elektronisk identitet) er teke i bruk av om lag 150 000 studentar og tilsette ved universitet og høgskolar. FEIDE er òg møtt med interesse i grunnopplæringa, og fleire fylker har starta arbeidet med å innpasse FEIDE i deira elevadministrative system. Lærande Nettverk er regionale nettverk av skolar som saman arbeider med skole- og kompetanseutvikling. Det starta opp med om lag 260 skolar. Lærande nettverk er basert på erfaringane frå PILOT (Prosjektet Innovasjon, Organisering og Teknologi) og PLUTO (Program for LærerUtdanning, Teknologi og Omstilling). Det er utvikla forslag til ei strategi for digitale læringsressursar i heile utdanningssektoren. Det vert òg arbeidd innanfor områda læreplanar og arbeidsformar og forsking og utvikling. Styrking av forskingsinnsatsen Dei samla løyvingane frå alle departementa til forsking auka med om lag 1,1 mrd. kroner eller 9,1 pst. frå 2003 til 2004. I perioden 20012004 er løyvingane auka med 2,7 mrd. kroner. Det syner at Regjeringa langt på veg har følgt opp måla for offentleg styrking av forskingsinnsatsen, slik dei vart talfesta i den siste opptrappingsplanen for forsking. Opptrappingsplanen, som er frå 2001, la opp til ein årleg vekst i dei offentlege løyvingane til forsking på 1 mrd. kroner i perioden 20012005. Ordninga med skattefrådrag for FoU-investeringar (SkatteFUNN), som trådde i kraft i 2002, skal medverke til at næringslivet investerer meir i forsking og utvikling. Til saman fekk verksemdene frådrag og utbetaling for om lag 670 mill. kroner det første året. For 2003 har Noregs forskingsråd godkjent prosjekt som gjev rett til skattefrådrag for om lag 1,6 mrd. kroner. I 2004 var det nær 6 000 prosjekt med rett til ei samla forventa skattelette på nær 1,8 mrd. kroner dersom prosjekta vart gjennomførde i samsvar med søknadane. Dei auka forskingsløyvingane har særleg gått til å styrkje kvaliteten i langsiktig, grunnleggjande forsking. I 2004 vart vitskapleg utstyr høgt prioritert. Petroleumsforsking vart òg prioritert i 2004, mellom anna gjennom ei særskild styrking av Fondet for forsking og nyskaping med 1 mrd. kroner i samband med revidert nasjonalbudsjett for 2004. Vidare vart det løyvd nær 50 mill. kroner for å styrkje deltakinga til norske forskingsinstitutt i EUs 6. rammeprogram, som er den største internasjonale forskingssatsinga som Noreg tek del i.