Vassregion Møre og Romsdal Forvaltningsplan for vassdrag, grunnvatn og kystvatn for perioden 2016-2021 Høyring PLANPROGRAM 2010-2015 Versjon 1.2
Planprogrammet Alle interesserte har høve til å kome med skriftlege høyringsfråsegner og merknadar til planprogrammet innan 15. juni 2011. Fråsegn skal sendast til: Møre og Romsdal Fylkeskommune Fylkeshuset 6404 Molde eller som e-post til: post@mrfylke.no Ver vennleg og merk brev og e-post Fråsegn til planprogram, Møre og Romsdal vassregion. Planprogrammet og annan relevant informasjon om den nye vassforvaltninga finn du på www.vannportalen.no/moreogromsdal 2
Føreord Møre og Romsdal er i den heldige situasjonen at vi har mykje vatn, men som mange andre naturressursar så er også vatnet under press frå menneskeleg aktivitet. Korleis er eigentleg vasskvaliteten i våre elvar, innsjøar, grunnvatn, kyst og fjordar i Møre og Romsdal? Er alt bra eller er det på tide med eit felles løft for vatnet vårt? Verkar dette interessant for deg? Då vil vi oppmode deg til å engasjere deg i vassforvaltninga i Vassregion Møre og Romsdal. Planprogrammet er eit verktøy for å styrke medverknad og gode planprosessar, og det skal avklare rammer og premisser og klargjere formålet med planarbeidet. Det beskriv korleis myndigheiter, organisasjonar og andre i vassregionen skal samarbeide om ei heilskapleg vassforvaltning for å betre vasskvaliteten og vassmiljøet. Det har tidlegare vorte laga ei forvaltningsplan med tiltaksprogram for nokre delar av fylket. I noverande planperiode skal det også arbeidast i dei resterande områda i Møre og Romsdal vassregion. Planprogrammet skal sendast på høyring i 6 månader frå 15. desember 2010. Vassregionmyndigheit Møre og Romsdal ønskjer i denne perioden spesielt å få innspel til: - Er det tydeleg korleis arbeidet med forvaltningsplanen er lagt opp? - Dekkjer planprogrammet dei tema som bør handsamast i forvaltningsplanen? - Er det tydeleg korleis ein kan delta i arbeidet og finne informasjon? - Er dei ulike interessene ivaretekne i arbeidet? Tilgangen på reint vatn er grunnlaget for alt liv, og ein ressurs som berre blir viktigare i tida som kjem. Difor er det eit viktig arbeid vi no skal i gang med. Vi håpar at mange vil delta og påverke prosessen både med innspel i høyringsrundane og engasjementet i det vidare arbeidet. 3
Innhald FØREORD...3 INNHALD...4 1 BAKGRUNN...5 1.1 BAKGRUNN...5 1.2 MÅL MED DEN NYE VASSFORVALTNINGA...5 1.3 HEILSKAPLEG OG ØKOSYSTEMBASERT VASSFORVALTNING...5 1.4 FORVALTNINGSPLANENS STATUS...6 1.5 PLANPROGRAMMET...6 2 ORGANISERING AV ARBEIDET I MØRE OG ROMSDAL VASSREGION...7 2.1 INNDELING I VASSREGION...7 2.2 ORGANISERING AV ARBEIDET PÅ VASSREGIONNIVÅ...8 2.3 ORGANISERING AV ARBEIDET PÅ VASSOMRÅDENIVÅ...10 3 ROLLAR OG OPPGÅVEFORDELING...11 3.1 DEI ULIKE ROLLANE...11 3.2 OPPGÅVEFORDELING...13 3.3 PRESISERING AV AKTØRANE SINE OPPGÅVER...14 3.4 OPPFØLGING AV VEDTEKEN FORVALTNINGSPLAN OG TILTAKSPROGRAM...16 4 FRAMDRIFT...16 4.1 FRAMDRIFT...16 4.2 ARBEID GJORT PÅ FØREHAND...17 4.3 UTGREIINGAR OG OPPGÅVER...17 4.4 MILJØMÅL...18 4.5 TILTAKSANALYSAR...18 4.6 TILTAKSPROGRAM...19 5 FORHOLDET TIL ANNA RELEVANT ARBEID...19 6 FRAMLEGG TIL TEMA, INKLUDERT AKTIVITETAR OG UTGREIING...20 7 MEDVERKNAD OG INFORMASJON...20 7.1 MEDVERKNAD...20 7.2 KOR FINN EIN INFORMASJON?...21 7.3 KORLEIS KAN DEN EINSKILDE PÅVERKE?...22 8 KONTAKTPERSONAR...23 4
1 Bakgrunn 1.1 Bakgrunn På bakgrunn av forvaltningsreforma har fylkeskommunane frå 01.01.2010 fått ansvaret for oppfølging av EU sitt vassrammedirektiv og vassforskrifta. Møre og Romsdal fylkeskommune har vorte vassregionmyndigheit og er tillagt ansvaret for å samordne forvaltningsplanarbeidet i Møre og Romsdal vassregion. Møre og Romsdal vassregion er i den situasjonen at vi har mykje vatn, og mykje vatn av god kvalitet. Og slik ønskjer vi å ha det også i framtida. Vi innleiar no ein ny planperiode med utarbeiding av forvaltningsplan for alle vassområda i regionen, samt at ein skal følgje opp vedteken forvaltningsplan frå førre periode for utvalte vassområde. 1.2 Mål med den nye vassforvaltninga Implementeringa av vassforskrifta skal sørgje for ein meir målretta og samordna innsats på tvers av sektorane på vassregionnivå innafor eksisterande juridiske og økonomiske handlingsrom. Dette samarbeidet skal resultere i kostnadseffektive, samfunnsøkonomisk fornuftige og gode tiltak for å betre miljøtilstand i vassførekomstane. Til slutt vert alt samla i ein forvaltningsplan med tiltaksprogram for alt vatn i vassregionen. Ein aktiv vassforvaltning er ikkje noko nytt. Ulike myndigheiter, sektorar og aktørar arbeider for eit betre vassmiljø kvar einaste dag, og har gjort det i lang tid. Det nye er arbeidsforma som no verte presentert gjennom vassforskrifta. 1.3 Heilskapleg og økosystembasert vassforvaltning Målet med vassforskrifta er å oppretthalde og om naudsynt forbetre vasskvaliteten i dei ulike vassførekomstane innan 2015/2021. Det skal skje gjennom ei heilskapleg og økosystembasert vassforvaltning, der ei samla forvaltning på tvers av myndigheitsansvar, arbeider mot eit felles mål om god kjemisk og økologisk vasskvalitet i alt vatn i vassregionen innan 2015/2021. Dette arbeidet føregår kontinuerleg gjennom revisjon av forvaltningsplan i 6-årssyklusar der målet er å oppretthalde den gode vasskvaliteten. Overvaking av vassførekomstane er viktig for å stadfeste om tiltaka har dei ønskja effektane. Ved inngrep i ein vassførekomst er målet at kvaliteten på denne ikkje skal reduserast, men oppretthaldas eller forbetras gjennom god og konkrete tiltak. 5
1.4 Forvaltningsplanens status Den nye vassforvaltningsmodellen skal gjennomførast ved utarbeiding av ein forvaltningsplan for Møre og Romsdal vassregion. Forvaltningsplanen skal vedtas som ein fylkesdelplan etter plan- og bygningslova i dei 4 fylka som utgjer vassregionen, og leggjast fram for Kongen i statsråd for endeleg godkjenning. Ein stor del av arbeidet med forvaltningsplanen vil skje lokalt, der kommunane vil være den største bidragsytaren. Medverknad frå andre interessentar er samstundes viktig for å få ein teneleg og godt forankra forvaltningsplan. Vassforskrifta er heimla i forureiningslova, plan- og bygningslova og vassressurslova. Arbeidet med regionale planprosessar etter vassforskrifta følgjer i all hovudsak prinsippa og krava i plan- og bygningslova. I tillegg har vassforskrifta eigne krav som følgje av vassdirektivet. Naturmangfaldlova, saman med andre relevante lover, er viktig for planarbeidet. Mål og prinsipp i naturmangfaldlova skal implementerast frå starten av planlegginga. Den godkjente forvaltningsplanen med tiltaksprogram skal leggjast til grunn for fylkeskommunal verksemd, og vere retningsgivande for kommunal og statleg planlegging og verksemd i vassregionen. Gjennomføring av vedteken forvaltningsplan inneber ikkje noko endring i høve til dagens situasjon. Ansvarlege myndigheiter gjer vedtak om gjennomføring tiltak utifrå relevant regelverk. Skulle det fremjast planer som er i strid med forvaltningsplana, kan fylkeskommunen og fylkesmannen reise motsegn. 1.5 Planprogrammet Planprogrammet skal gje eit oversyn over framdrift, ansvarsforhold og organisering av arbeidet med å sikre god vasskvalitet i heile vassregionen. Formålet med planprogrammet er å informere om den vidare prosessen med vassforvaltningsoppgåva. Alle partar og interesserte skal gjennom planprogrammet få vite kva som skjer til ulik tid i prosessen, og korleis ein kan kome med innspel til denne. Alle som har interesse knytt til vassressursane, det være seg bekkar, grunnvatn, elvar, vassdrag, innsjøar og kystvatn er målgruppa for planprogrammet. 6
2 Organisering av arbeidet i Møre og Romsdal vassregion 2.1 Inndeling i vassregion Noreg er delt inn i 11 vassregionar (Figur 1), der vassregion 5 er Møre og Romsdal samt enkelte område i Sogn og Fjordane, Oppland og Sør- Trøndelag. Figur 1. Kart som syner dei 11 vassregionane i Noreg Enkelte delar av Møre og Romsdal har avrenning eller felles sjøområde til andre vassregionar (Figur 2). 7
Figur 2. Kart som syner avgrensing av Møre og Romsdal vassregion Som det går fram av kartet så har større eller mindre delar av Selje, Eid, Stryn, Skjåk, Lesja, Dovre, Oppdal, Rennebu, Orkdal, Meldal og Hemne kommunar tilløp til Møre og Romsdal eller felles sjøområde. Kommunegrensene, og dermed fylkesgrensa, er ikkje samanfallande med nedbørfeltavgrensinga mange stadar. 2.2 Organisering av arbeidet på vassregionnivå Møre og Romsdal fylkeskommune vart frå 01.01.2010 vassregionmyndigheit (VRM) og er tillagt ansvaret for å samordne forvaltningsplanarbeidet (Figur 3) i Møre og Romsdal vassregion. Figur 3. Skisse til organisering av forvaltningsplanarbeidet i Møre og Romsdal vassregion 8
Vi innleiar no ein ny planperiode med utarbeiding av forvaltningsplan for alle vassområda i regionen (Figur 4), samt at ein skal følgje opp vedteken forvaltningsplan for utvalte vassområde frå førre periode. Figur 4. Kart som syner dei fem vassområda i Møre og Romsdal vassregion Det har vorte oppretta eit vassregionutval (VRU) i tråd med vassforskrifta 22. VRU er samansatt av representantar frå fylkeskommunane, fylkesmannsembeta, alle kommunane i Møre og Romsdal vassregion og sektormyndigheiter som NVE, Mattilsynet, Fiskeridirektoratet, Kystverket, Statens Vegvesen, Jernbaneverket og Bergvesenet. Primært vil VRU ha eitt møte i året, men vassregionmyndigheita tek atterhald om innkalling til fleire om naudsynt. Ettersom VRU er ei stor gruppe, er det oppretta ei arbeidsgruppe for å gjere arbeidet meir effektivt, denne vil ha møte litt oftare. Arbeidsgruppa består av Møre og Romsdal fylkeskommune, Fylkesmannen i Møre og Romsdal, Statens Vegvesen, Fiskeridirektoratet, NVE og Mattilsynet, samt ein kommune frå kvart vassområde. Andre interessentar vil verte knytt opp mot VRU gjennom ei referansegruppe. Der sit representantar frå ulike organisasjonar, rettigheitshavarar og private og allmenne brukarinteresser, t.d. bondelag, turistforeiningar, naturvernorganisasjonar, og skal kome med innspel og eigne forslag til tiltak. 9
2.3 Organisering av arbeidet på vassområdenivå Møre og Romsdal vassregion er delt inn i fem vassområde jf. figur 4. Eit vassområde er ein naturleg avgrensa del av ein vassregion som består av eit enkelt, delar av eller fleire nedbørfelt med tilhøyrande grunnvatn og eventuelt kystvatn. Her følgjer ein skildring av vassområda: Søre Sunnmøre vassområde: Omfattar Hareid, Ulstein, Herøy, Sande, Ørsta og Volda, det aller meste av Vanylven, dei delane av Sykkylven og Stranda som drenerer til Hjørundfjorden, den delen av Eid som drenerer til Bjørkedalen, samt den austlege delen av Selje som drenerer til Vanylvsfjorden og Kjødepollen. Nordre Sunnmøre vassområde: Omfattar Giske, Ålesund, Sula, Skodje, Ørskog og Norddal, det aller meste av Sykkylven og Stranda, samt dei delane av Stryn, Skjåk, Rauma og Vestnes som drenerer til Storfjorden. I Haram omfattar vassområdet Nordøyane, den delen som drenerer til Grytafjorden, samt vest for strekninga Hildre-Hamnsund. Romsdal vassområde: Omfattar Aukra, Sandøy, Midsund, det aller meste av Fræna, Molde, Vestnes, Rauma og Nesset, dei delane av Sunndal og Lesja som drenerer til Aura, dei delane av Skjåk og Lesja som drenerer til Rauma, samt Osmarka og dei andre områda i Gjemnes som drenerer mot Fannefjorden. I Haram omfattar vassområdet strekninga Hildre kommunegrense Vestnes som drenerer til Midfjorden. I Eide er sjøområdet nord for Vevang med. Søre Nordmøre vassområde: Omfattar Kristiansund og Averøy, det aller meste av Eide, Gjemnes og Sunndal, dei delane av Nesset og Tingvoll som drenerer mot Sunndalsfjorden/Tingvollfjorden, samt dei delane av Dovre og Oppdal som drenerer til Driva. Nordre Nordmøre vassområde: Omfattar Smøla, Aure, Halsa og Surnadal, det aller meste av Rindal, dei delane av Orkdal, Oppdal, Rennebu og Meldal som drenerer mot Surna, samt dei delane av Hemne og Orkdal som drenerer mot Vinjefjorden. I Hemne er også området frå fylkesgrensa aust til Stamnes med. Kvart vassområde vil ha eit eige vassområdeutval (VOU) som skal stå for hovuddelen av arbeidet med utarbeidinga av forvaltningsplana med tiltaksprogram. Vassområdeutvala vil bestå av kommunane, sektormyndigheiter og interesenter. I Møre og Romsdal vassregion vil fylkeskommunen i samarbeid med 3 vertskommunar opprette sekretariatstillingar som skal drifte det daglege 10
arbeidet med vassforvaltningsplanen i vassområda. Dette skjer i tett kontakt med VOU. Sekretariata vil vere i Surnadal kommune for vassområda Nordre og Søre Nordmøre (50 %-stilling), i Nesset kommune for Romsdal vassområde (50 %-stilling) og Nordre Sunnmøre landbrukskontor vil vere sekretariat for Nordre og Søre Sunnmøre (100 %-stilling). Sekretariata i Surnadal og Nordre Sunnmøre landbrukskontor vil i så høve arbeide i to vassområde kvar. Sekretariata vil vere bemanna i 2011-2012, då hovudtyngda av arbeidet vil verte gjort i denne perioden. Stillingane vert finansiert ved midlar frå fylkeskommunen og skjønnsmidlar frå fylkesmannen. Vertskommunane står for gratis kontorlokale. Vassregionmyndigheita tek atterhald om at skulle det verte naudsynt med justering av organiseringa i vassregionen på dei ulike nivåa, så kan det gjeres undervegs i planprosessen. 3 Rollar og oppgåvefordeling 3.1 Dei ulike rollane Miljøverndepartementet (MD) har det nasjonale samordningsansvaret for den nye vassforvaltninga i samarbeid med ulike sektordepartement. Dei fastsett dei forvaltningsmessige, juridiske og økonomiske rammene for arbeidet. Direktoratet for naturforvaltning (DN) har koordineringsansvaret på direktoratsnivå. Dei skal leggje til rette for gjennomføring av direktivet sine krav om karakterisering og kartlegging, fastsetting av miljømål og arbeidet med å revidere og etablere overvakingsprogram. DN vil vere ein viktig rådgivar for gjennomføring av vassforskrifta på regionalt nivå. Møre og Romsdal fylkeskommune er utpeika som vassregionmyndigheit (VRM). VRM skal koordinere og leie arbeidet med gjennomføringa av den nye vassforvaltninga. Etter reglane i vassforskrifta 23 skal vassregionmyndigheita gje rammer og rettleiing for organisering og gjennomføring av arbeidet i vassområda, og leggje til rette for at dette skjer på ein forsvarleg måte og innanfor fastsette tidsfristar. Vassregionutvalet (VRU) består av Møre og Romsdal fylkeskommune, alle kommunane i vassregionen, samt ulike sektormyndigheiter på regionalt nivå. Leiar av VRU er assisterande fylkesrådmann Willy Loftheim. Arbeidsutvalet for VRU består av vassregionmyndigheita, utvalde sektormyndigheiter og ein representant frå kvar vassområdeutval. Dette skal gjere arbeidet meir effektivt. Arbeidsutvalet har oftare møteverksemd enn VRU. Sektormyndigheiter møter i VRU, og ein del utvalde møte i arbeidsutvalet. 11
Sektormyndigheitene deltek også i vassområdeutvala, enten som fast deltakar eller ved fagmøte og innkalling frå dei ulike vassområdeutvala. Referansegruppa vil verte nært knytt opp mot VRM. I Vassforskrifta 22 står det at representantar for rettigheitshavarar og private og allmenne brukarinteresser skal gjennom ei slik referansegruppe kome med innspel og egne forslag til tiltak i arbeidet for eit betre vassmiljø. Referansegruppa skal sørgje for at vurderingar som omhandlar særskilte bransje- og samfunnsinteresser kjem fram til avgjerdstakarane. For kvart vassområde kan det opprettast lokale referansegrupper, der ålmenta kan kome med innspel og forslag til tiltak. Dei særskilde vassområdeutvala og sekretariata vil i så høve etablere denne. Dei fem vassområdeutvala vil bestå av representantar frå sektormyndigheiter og kommunar, og det skal utnemnast ein leiar frå kvart vassområdeutval. Det skal også utnemnast ein person frå kvart vassområdeutval som deltek i arbeidsutvalet til VRU. Sekretariata skal i samarbeid med vassregionmyndigheita og vassområdeutvala gjennomføre det daglege arbeidet med vassforvaltningsplanen i vassområda. Nedanfor synes ei skisse for rollar og oppgåvefordeling. 12
3.2 Oppgåvefordeling Vassregionmyndigheita er i samarbeid med VRU ansvarleg for planprosessen fram til utkast til forvaltningsplan er oversendt fylkestinga for politisk behandling og vedtak. Ansvaret omfattar også utarbeiding av alle bakgrunnsdokument og utgreiingar som ligg til grunn for forvaltningsplana og tiltaksprogrammet. VRM skal ha tett kontakt og oppfølging av sekretariata i vassområda, samstundes at VRM sjølv er sekretariat for VRU og referansegruppa. Nokre av VRU sine arbeidsoppgåver vert m.a. å godkjenne utkast til planprogram, vesentlege spørsmål og forvaltningsplan, utarbeide miljømål for dei enkelte vassførekomstane, og utarbeide eit tiltaksprogram for Møre og Romsdal vassregion. Ei oversikt over vesentlege utfordringar knytt til vassforvaltninga i regionen kjem på høyring seinast sommaren 2011. Dette kan t.d. vere særlege brukar-/interessekonfliktar som er knytt til vassførekomstar/vassområde og/eller sentrale utviklingstrekk i regionen som kan få mykje å seie for miljøtilstanden i vassområdet. Formålet med å sende dette på høyring er å gje interessentar oversikt over kva utfordringar som det vil verte arbeidd særleg med i planprosessen. Dei vil dermed få betre høve til å komme med synspunkt på forhold som kan vere konfliktfylte. Dette dokumentet vert utarbeidd av VRM i samarbeid med sektormyndigheitene og VRU. Det skal utarbeidast ein årleg statusrapport om gjennomføring av forvaltningsplanen med tiltaksprogram for vassregionutvalet og fylkestinga. Ansvaret for lokal rapportering vert lagt til vassområdeutvala. Rapporteringa skal skje i tett samarbeid med ansvarlege sektormyndigheiter og kommunar. Vassregionmyndigheita vil samanstille rapporten og oversende den til Miljøverndepartementet og Direktoratet for Naturforvaltning. Vassområdeutvala vil ha ansvar for å framskaffe faglege utgreiingar som skal liggje til grunn for avgjerd i VRU. Utgreiingane vil vere viktig for dei miljø- og samfunnsmessige omsyn som VRU legg til grunn for sine vurderingar av behov for tiltak i forvaltningsplanen. Kommunane vil vere svært sentrale i alle vassområdeutvala. Det er sterkt ønskjeleg utifrå både nærheit, lokal kunnskap og ansvar for aktuelle verkemidlar at kommunane tek eit hovudansvar for arbeidet lokalt. Forvaltningsplanen vil mellom anna kunne ha innverknad på kommunen sine prioriteringar innan vatn og avløp og aktuelle tiltak i landbruket, og då er det viktig at kommunane har ein sentral rolle i utarbeidinga av tiltaksplanar og miljømål. Dermed vil kommunane ha god styring på kva som vert dei viktigaste prioriteringane for vassregionen i deira vassområde. Med denne arbeidsforma er det særs 13
viktig at VRM og sektormyndigheiter deltek aktivt med personar og ressursar på møter i vassområda når vassområdeutvala ber om det. Sekretariata vil, saman med leiarane i vassområde, stå for den daglege drifta av arbeidet i vassområda. Sekretariata skal m.a. framskaffe faglege utgreiingar og vassfagleg informasjon som skal inngå i dei lokale tiltaksanalysane, innkalle/arrangere vassområdeutvalsmøte, skrive referat og utarbeide dei dokumenta som skal inn til VRM og VRU. Sekretariata skal også, saman med vassområdeutvala og VRM, sørgje for alle får moglegheit til medverknad gjennom å halde informasjonsmøtar og god kontakt med media. 3.3 Presisering av aktørane sine oppgåver Vassregionmyndigheita (VRM) si oppgåve er: - å leie planprosessen og høyringar - å leie vassregionutvalet og vere sekretariat - sikre einigheit om roller og forventningar til deltakarane. Gje tydelege bestillingar til dei ulike sektorane for kva dei skal bidra med i kvar fase - samanstille bidrag til sektorovergripande, heilskaplege dokument - prosess som sikrar medverknad, felles forståing, konsensus og samhandling. Leggje til rette for å oppnå semje om ei sektorovergripande felles tilstandsskildring, miljømål og tiltaksprogram - samordne gjennomføring av vedteken plan, varsle om avvik - følgje opp dei einskilde vassområda Fylkesmannen (FM) si oppgåve er: - miljøforvaltninga si overvaking og datahandtering for vatn. Samle data og problemvurderingar i databasen Vannmiljø og kartverktøyet Vann-Nett - karakterisering av vassførekomstane - vurderingar av påverknader og risiko - klassifisere miljøtilstand og foreslå miljømål - involvere andre sektorar og lokal kunnskap i arbeidet - forankre resultata i Vassregionutvalet - miljøfagleg rådgivar for andre sektorar påverknad og tiltak - samordne anna relevant vassarbeid Vassregionutvalet (VRU): - samlar alle dei sentrale myndigheiter på vassområdet i regionen - sektormyndigheiter i VRU har sjølvstendig ansvar for utgreiing og framdrift innan sitt område ( 22 i Vassforskrifta) - mål om konsensus i VRU, alternativt statleg overprøving ( 26 i Vassforskrifta). Ved usemje i VRU skal dette beskrives i forvaltningsplana og verte avgjort i Kongeleg resolusjon. 14
- heile VRU skal stille seg bak og ha eigarskap til forvaltningsplan og tiltaksprogram Vassområdeutvala (VOU): - utarbeide dei lokale tiltaksanalysane. Gode tiltaksanalysar er heilt avgjerande for kvaliteten på forvaltningsplanen og tiltaksprogram - samlar lokal kunnskap - foreslår tiltak og vurderar dei - foreslår kandidatar til SMVF (sterkt modifiserte vassførekomstar). Definisjon: ein førekomst av overflatevatn som på grunn av fysiske endringar som følgje av menneskeleg verksemd i vesentleg grad har endra karakter, og som er peika ut som sterkt modifisert i medhald av 5 i Vassforskrifta ) - kommunane er den viktigaste aktøren i vassområdeutvala Regional referansegruppe (RRG): - skal sikre medverknad på regionalt nivå og i vassområda - organisasjonane i referansegruppa gir skriftleg og munnleg innspel for å ivareta sine interesser Sektormyndigheiter skal: - utgreie forslag til miljøforbetrande tiltak for sitt ansvarsfelt/levere materiale til tiltaksanalysen - utgreie premissane for fastsetting av miljømål - delta i VRU og vassområda - gjennomføre og finansiere tiltak for sitt ansvarsfelt - rapportere til VRM Kommunane skal: - utgreie forslag til miljøforbetrande tiltak for sitt ansvarsfelt/levere materiale til tiltaksanalysen - utgreie premissane for fastsetting av miljømål - delta i VRU - ha leiarrolla og delta i vassområda - gjennomføre og finansiere tiltak for sine ansvarsfelt - rapportere til VRM Mykje er fastlagt i forskrifta, men det er politisk handlingsrom innan: - bruk av unntak (fristutsetting, mindre strenge miljømål) - høve til å sette supplerande miljømål (brukarmål) i tillegg til miljøkvalitetsnormene - val og prioritering av miljøtiltak som ein meiner er best for å nå måla Ordforklaringar og begrep finn ein på www.vannportalen.no under Ord og uttrykk. 15
3.4 Oppfølging av vedteken forvaltningsplan og tiltaksprogram Forvaltningsplana og tiltaksprogrammet for dei utvalte vassområda Søre Sunnmøre og Aura/Eira vassdraget 2010-2015 vart vedtekne av fylkestinga hausten 2009. Forvaltningsplanen vart oversendt Miljøverndepartementet og er no godkjent gjennom kongeleg resolusjon. Dei føreslåtte tiltaka skal følgjast opp av ansvarlege sektormyndigheiter. Det skal samstundes utarbeidast årlege handlingsprogram for gjennomføring av vedtekne tiltak, VRU/arbeidsgruppa står for dette. Målsettinga er at dei føreslåtte tiltaka skal vere sett i gang seinast tre år etter at tiltaksprogrammet er vedteke, dvs. innan utløpet av 2012 for dei områda frå førre planperiode. 4 Framdrift 4.1 Framdrift Prosessen med å utarbeide forvaltningsplana er, saman med sjølve plana, det viktigaste informasjons- og kommunikasjonsverktøyet mellom myndigheitene og alle som vert berørt av dei ulike vasspørsmåla i regionen. Forvaltningsplana skal rullerast kvart 6. år. Figuren under syner den nasjonale framdriftsplana i vassforvaltningsarbeidet for neste planperiode 2010-2015. Figur 5. Nasjonal framdriftsplan for neste planperiode (2010-2015). I figur 5 ser ein ein meir detaljert framdriftsplan for arbeidet i Møre og Romsdal vassregion. 16
Aktivitet 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ansvar Planprogram X X H H V VRM/VRU Vesentlege spørsmål Fullkarakterisering av vassområda Utarbeide regionalt overvakingsprog. X X X X H H V X X X X X X X X X X X X VRM/VRU Fylkesmannen/ VRU/VRM VRM/VRU Fylkesmannen Register over beskytta område Utgreie og prioritere tiltak X X X X X X X X X X X X X X X X X X Figur 5. Framdriftsplan for Møre og Romsdal vassregion. X = arbeidsperiode, H = høyring, V = vedtak. VRM/VRU Vassområde utvala, sektorar Anbefale miljømål X X X X X X X X VRM/VRU Vassområde utvala Samanstille tiltaksprogram Samanstille forslag til forvaltningsplan Forvaltningsplan til behandling i fylkestinga Gjennomføre tiltak X X X X X X X X X X X X X X H H Som det går frem av figur 5, så skal planprogrammet sendast på høyring innan 31.12.2010, vesentlege spørsmål innan utgangen av 2011, og forvaltningsplan med tiltaksprogram skal sendast på offentleg høyring seinast 1. juli 2014. Høyringsfristen for alle tre dokumenta er 6 månader. V VRM/VRU VRM/VRU VRM/VRU X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sektorar 4.2 Arbeid gjort på førehand Forvaltningsplanen vil innehalde ei oppsummering av resultata frå arbeid som ligg til grunn for forvaltningsplanarbeidet. Desse arbeida er: - fullkarakterisering av vassførekomstane (frist 31.12.2011) - miljøovervakingsprogram (frist 31.12.2011) - oversikt over beskytta område (frist 31.12.2012) 4.3 Utgreiingar og oppgåver Som del av arbeidet med forvaltningsplan skal dei enkelte myndigheitene utgreie forslag til tiltak innanfor sine ansvarsfelt. Dei har også ansvar for å skaffe bakgrunnsmateriale og utreie premissane for fastsetting av miljømål. Det skal føreligge forslag til ulike tiltak som kan bidra til ei forbetring av miljøtilstanden i vassførekomstar som ikkje har god tilstand. Omfanget av tiltaka skal vurderast og det skal utførast kost- /nyttevurderingar. For vassførekomstar som ikkje er sterkt modifisert vil arbeidet i denne fasen også omfatte ein fagleg vurdering av kva for tiltak som er naudsynt for å nå målet om god økologisk og kjemisk tilstand. For kvart vassområde skal det utarbeidast ein lokal tiltaksanalyse. Tiltaka skal så langt som mogleg prioriterast utifrå kostnadseffektivitet. For å 17
oppnå dette må tiltak frå dei ulike samfunnssektorane utgreiast og vurderast utifrå felles kriteria. 4.4 Miljømål På bakgrunn av utgreiingane frå vassområda, der aktuelle tiltak er prioritert, skal det settast saman eit tiltaksprogram. Tiltaka skal vurderast utifrå miljømessige fordelar, samfunnskostnadar og eventuelle fordelingsverkingar. Dette arbeidet vert gjennomført i vassregionutvalet. Konsekvensane for desse avvegingane skal deretter nedfellast i form av miljømål. For naturlege vassførekomstar der målet om god økologisk og kjemisk tilstand vert nådd før fristen, er miljømåla i prinsippet gjevne når vasstypen er bestemt. Det kan vere at ein ikkje finn det realistisk å nå forskrifta sine generelle miljømål i første omgang, der dei naudsynte tiltaka ikkje kan forsvarast samfunnsøkonomisk. Det vil då verte aktuelt å foreslå ein seinare frist eller mindre strenge miljømål for desse vassførekomstane. Desse vurderingane skal presenterast i forvaltningsplana. Vassforskrifta set opp konkrete kriterium for eventuelt å gjere unntak frå direktivets mål. Der det vert gjort unntak er det eit krav at dette vert grunna utifrå kriterium i forskrifta, og takast med i forvaltningsplana. I påfølgjande myndigheitsutøving etter relevant lovverk vil grunngjevinga for unntaket verte gjenstand for grundig prøving og teke inn i planane for neste planperiode, eventuelt i justert form. Forvaltningsplanen skal innehalde ei liste over dei miljømåla som vert fastsett. Det er ønskjeleg å formulere miljømål på ein slik måte at dei verte lette å forstå. Det kan vere at ein ikkje ser det realistisk å nå forskrifta sine generelle miljømål fordi dei naudsynte tiltaka ikkje kan forsvarast samfunnsøkonomisk. Det vil då vere aktuelt å foreslå utsett frist eller mindre strenge miljømål for dei aktuelle vassførekomstane. For sterk modifiserte vassførekomstar vil det verte ein vurdering om kva som er godt økologisk potensial for den einskilde vassførekomst. 4.5 Tiltaksanalysar Formålet med lokale tiltaksanalysar er å levere til vassregionmyndigheita eit forslag om ein kombinasjon av tiltak som mest kostnadseffektivt gjer det mogleg å nå og oppretthalde miljømåla for vassførekomstane i vassområda. Tiltaksanalysane skal innehalde miljøtilstand og miljømål i vassområdet, brukarinteresser og brukarmål i vassområdet samt miljøutfordringar. Deretter skal det vere ein vurdering av moglege tiltak/tiltakstypar for kvar sektor som bør utgreiast vidare, vurdering av tiltaka sine effektar, kost/nytte-vurdering og rangering av tiltaka. Skjønnsmessige samfunnsøkonomiske vurderingar av tiltakspakken og 18
vurdering av virkemidlar for å utløyse tiltak i vassområdet skal også utgreiast i tiltaksanalysane. 4.6 Tiltaksprogram Utgreiingane frå vassområda skal liggje til grunn når VRM i samarbeid med VRU skal foreslå ei sektorovergripande prioritering av tiltaka utifrå kostnadseffektivitet for heile vassregionen. Det er berre ei samanfatning av tiltakspakkane i form av eit tiltaksprogram som skal takast inn i regionen sin forvaltningsplan. Tiltaksprogrammet skal synleggjere kva som vert forventa av oppfølging innan dei ulike sektorane og kva for tiltak som det utifrå føreliggande kunnskap vert vurdert riktig å gjennomføre. Enkelttiltaka som ligg til grunn for tiltaksprogrammet vil gå fram av tiltakspakkene for dei ulike vassområda. 5 Forholdet til anna relevant arbeid Kommunane vert direkte berørt av planane og aktivitetane som følgjer av vassforskrifta og arbeidet med forvaltningsplanen. Forutan at kommunane har primæransvar for fysisk planlegging og utvikling, har dei delegert myndigheit etter forureiningslova, dei forvaltar delar av verkemidla i landbruket, dei er ofte eigarar av avløpsanlegg og vassverk, og har ansvaret etter miljølovene elles, og for innbyggjarane si helse og trivsel. Drikkevatn og grunnvassførekomstar av ein viss storleik skal avgrensast og beskyttast. Eigarar av vassverk, både offentlege og private, vert omfatta av planprosessen, saman med brukarar og interessentar ved større grunnvassførekomstar. Landbruket som næring og landbruksmyndigheitene med sine verkemiddel, vil dra nytte av eit godt vassmiljø, men vil og vere ein aktør med grunnleggjande ansvar for å oppretthalde god tilstand og betre tilstanden der forholda ikkje er gode nok. Akvakultur er avhengig av eit godt og reint produksjonsmiljø for å sikre kvalitet på produkta. Direktivet og forskrifta sikrar at akvakulturnæringa får eit godt vassmiljø i kystvatn ut til 1 nautisk mil utanfor grunnlinja. Samtidig må akvakulturnæringa drive produksjonen sin innafor dei miljømåla som vassforvaltningsforskrifta set rammer for. Vassdragsmyndigheitene (NVE) sentralt og regionalt har ansvaret for verna vassdrag, vurdere nye vassdragsinngrep og revidere tidlegare gjevne konsesjonar. NVE har òg ansvar for grunnvatn. Fylkesmannen har viktige oppgåver innan forureining, anadrom laksefisk, vassdrag og miljøovervaking. 19
Samferdsel utgjer ein vesentleg del av norsk infrastruktur. Transport og infrastruktur påverkar vassførekomstar både fysisk, kjemisk og økologisk ved inngrep og bruk. Desse aktivitetane og planane vert alle i nokon grad påverka av arbeidet som vassregionmyndigheita og vassregionutvalet skal gjennomføre. Forvaltningsplanen vil vere retningsgivande for aktiviteten dei enkelte sektormyndigheitene skal utøve i planperioden. 6 Framlegg til tema, inkludert aktivitetar og utgreiing Planarbeidet vil omfatte blant anna dette: Grunnleggande miljøfaglege tema: - Miljøtilstand: Karakterisering, risiko og klassifisering av vassførekomstane - Miljømål: fastsette miljømål etter vassforskrifta og eventuelle brukarmål for vassførekomstane. Eventuelle unntak frå miljømåla skal vurderast - Tiltak: regionalt tiltaksprogram basert på lokale tiltaksanalysar (inkludert analysar av kostnad og nytte) Andre utgreiingstema: - Overvaking av vassmiljøet (for å sikre godt vedtaksgrunnlag for miljøtilstand og vurdere effekten av tiltak) - Beskrive beskytta område (drikkevatn, verneområde m.m.), og korleis sikre at måla for restriksjonane kjem inn i forvaltningsplanen - Utpeike sterkt modifiserte vassførekomstar og sette tilpassa miljømål - Omsyn til effekten av forventa klimaendringar i risikovurderinga og ved utforming og prioritering av miljøtiltak - Omtale kostnadsdekking for vasstenester - Økonomiske og administrative konsekvensar av planen og tiltaksprogrammet 7 Medverknad og informasjon 7.1 Medverknad Arbeidet med den nye vassforvaltninga i Noreg skal vere open og inkluderande. Vassregionmyndigheita skal leggje til rette for medverknad frå alle berørte partar. Vedtak om eventuelle tiltak må byggjast på best mogleg informasjon om tilstand og bruk av vassførekomstane. Det er difor viktig å arbeide breitt, med medverknad ifrå og dialog med berørte og interesserte partar. Medverknad skjer gjennom at dei tre hovuddokumenta i planprosessen vert sendt ut på høyring, og at Møre og Romsdal vassregion til stadig har 20
ein informativ og oppdatert nettside på dei regionale sidene på www.vannportalen.no/moreogromsdal. Medverknad vil hovudsakleg skje i vassområda. Der vil det verte haldt informasjonsmøte, og samstundes halde ein god dialog med media for best mogleg profilering av arbeidet. Vassregionmyndigheita og prosjektleiarane i vassområda møter gjerne også opp på lokale og regionale møter for lag, bedrifter og organisasjonar. Eit generelt prinsipp, i tråd med vassforskrifta, vil vere at dei som det gjeld, og som er interessert, skal kunne delta og påverke arbeidet gjennom informasjon og dialog kring miljømål, tiltaksprogram og overvaking. Det er på lokalt nivå kunnskap og engasjement kan utnyttast best. Motivasjon for deltaking og gjennomføring av tiltak er også størst når ein føler at det er knytt eigennytte til det. Regional referansegruppe skal arbeide direkte mot VRU og gje råd med omsyn til aktuelle interesseområde som friluftsliv, ferdselsrettar og/eller økonomiske interesser som reiseliv, energiproduksjon og landbruk. VRM/VRU vil arrangere møte med referansegruppa ved viktige milepelar i planprosessen. I slike periodar vil det vere naturleg å legge fram førebels dokument og resultat slik at RRG kan gi sine synspunkt. VRM vil også informere RRG sine deltakarar om viktig informasjon og undervegsdokument som vert gjort tilgjengeleg på www.vannportalen.no. VRM, VRU og RRG utgjer det regionale nivået. Dei konkrete diskusjonane om det enkelte vassdraget, den enkelte vassførekomsten og eventuelle tiltak vil skje på lokalt plan i dei ulike vassområda. VRM Møre og Romsdal oppmodar vassområdeutvala til å trekke inn representantar for referansegruppa på møte og synfaringar i så stor grad som mogleg. I planperioden vert det 3 høyringar: - planprogrammet, frist innan 31.12.2010. - vesentlege spørsmål (hovudutfordringar for å oppnå god vasskvalitet), frist innan 31.12.2011. - forvaltningsplan og tiltaksprogram, frist innan 01.07.2014 Alle høyringsperiodane er på 6 månader. Formelle høyringar vil verte varsla gjennom annonsering i media og på www.vannportalen.no/moreogromsdal. Alle involverte kommunar oppfordrast til å legge inn informasjon om vannportalen.no på sine nettsider. 7.2 Kor finn ein informasjon? Privatpersonar og organisasjonar som er særleg interessert i planprosessen vil finne informasjon på den nasjonale og regionale 21
nettsidene på vannportalen.no. Her finn ein lover og regelverk m.m., og informasjon om sin vassregion eller vassområde. www.vannportalen.no www.vannportalen.no/moreogromsdal Nettsida Vann-Nett gir oversyn over vassmiljøet i din vassførekomst (elv, innsjø, kystvatn eller grunnvatn). Vann-Nett syner vurderingar som er gjort med omsyn på økologisk og kjemisk kvalitet, risiko for ikkje å nå miljømåla med god tilstand i framtida, karakteriseringsresultat, påverknad m.m. Vann-Nett driftast av NVE (Noregs vassdrags- og energidirektorat). http://vann-nett.nve.no/statistikk Vannmiljøsystemet gir grunnlag for kunnskapsbasert og samla forvaltning av vatnet. Vannmiljøsystemet samlar alle miljødata og målingar føretatt i offentleg regi. Systemet brukast som et verktøy for å systematisere data og gi informasjon om miljøtilstand og utvikling i elver, innsjøar, kystvatn og grunnvatn. Vannmiljø driftast av Klif (Klima- og forurensingsdirektoratet). http://vannmiljo.klif.no 7.3 Korleis kan den einskilde påverke? Interessentar kan påverke på ulike måtar: - ved å delta på annonserte informasjonsmøte/folkemøte om vassforvaltninga i vassområda - ved å ta direkte kontakt med kontaktpersonar i vassregionmyndigheita og/eller medlemmer i vassregionutvalet, vassområdeutvala, arbeidsgruppa og referansegruppa - ved å gi skriftleg innspel under dei ulike høyringsperiodane Målet med ein open og inkluderande vassforvaltning er at ingen skal verte ekskludert, men alle skal føle seg inkludert i arbeidet for et betre vassmiljø i Møre og Romsdal vassregion. 22
8 Kontaktpersonar Willy J. Loftheim Ass. Fylkesrådmann/Leiar av VRU Telefon: 71258589 Mobil: 91392901 E-post: willy.loftheim@mrfylke.no Møre og Romsdal Fylkeskommune Frank Madsøy Ass. Regional- og næringssjef Telefon: 71258191 Mobil: 97171493 E-post: frank.madsoy@mrfylke.no Møre og Romsdal Fylkeskommune Tormod B. Meisingset Sekretariat/prosjektleiar Telefon: 71258024 Mobil: 97600257 E-post: tormod.meisingset@mrfylke.no Møre og Romsdal Fylkeskommune 23