Rettleiingshefte med retningslinjer

Tilskot til regionale miljøtiltak i Hordaland Rettleiingshefte med retningslinjer Søknadsfrist 20.september 2016 Fylkesmannen i Hordaland

INNHALD 1. Innleiing 3 2. Generelle vilkår for å motta tilskot 4 3. Tilskotsordningane 5 3.1 Veglause område 5 3.2 Bygdenært - tilskot til innmarksbeite i Landskapsparkar 5 3.3 Skjøtsel av bratt areal og areal med spesielle verdiar - bratt areal frukt 6 3.4 Drift av beitelag 6 3.5 Beite i utmark - tilskot til føretak som deltek i OBB i fjellet 7 3.6 Skjøtsel av slåttemark - areal registrert i Naturbase 7 3.7 Skjøtsel av kystlynghei 7 3.8 Skjøtsel av styvingstre 8 3.9 Beite av biologisk verdifulle areal som er registrert i Naturbase 8 3.10 Støling 9 3.11 Skjøtsel av gravminne 9 3.12 Skjøtsel av gravfelt 10 3.13 Skjøtsel av andre automatisk freda kulturminne 10 3.14 Skjøtsel av steingarder 10 3.15 Skjøtsel av viktige kulturhistoriske område 11 3.16 Miljøavtale elvemusling, med ugjødsla randsone i eng 11 3.17 Tiltak mot utslepp til luft 12 4. Forskrift regionalt miljøprogram Hordaland 13 Vedlegg: Søk regionalt miljøtilskot elektronisk

1. INNLEIING 1.1 Kort om søknad om tilskot frå regionalt miljøprogram (RMP) i Hordaland Dette heftet er ei rettleiing for utfylling av søknad om RMP-tilskot i 2016. Du som søkjer på RMP må setje deg inn i det som står i dette heftet. Vi føreset at du kjenner til: dei juridiske føresegnene som går fram av forskrifta Regionale miljøtiltak i Hordaland av 12. juni 2016 og rundskriv 01/16 frå Fylkesmannen i Hordaland. Du finn dei aktuelle dokumenta på Fylkesmannen i Hordaland si heimeside www.fylkesmannen.no/hordaland, under Landbruk. I rundskriv 01/16 finn du kommentarar og presiseringar til forskrift om tilskot frå regionalt miljøprogram i Hordaland. Rundskrivet inneheldt òg informasjon om sakshandsaming, vilkår til ordningane og dokumentasjonskrav. 1.2 Nytt av året Tilskot til bevaringsverdige husdyrraser fell vekk frå ordninga. 3

2. GENERELLE VILKÅR FOR Å MOTTA TILSKOT 2.1 Kven kan søkje om støtte? Alle føretak som fyller grunnvilkåra for produksjonstilskot i jordbruket, som har landbruksdrift i Hordaland og som elles fyller vilkåra som vert stilt i dei ulike ordningane, kan søkje. Føretaket må disponere arealet/dyra for å ha rett på tilskot frå RMP, jf. tilsvarande reglar for produksjonstilskot. NB: Som for produksjonstilskot gjeld krav om at søkjer av RMP tilskot må ha godkjend gjødselplan og plantevernjournal. For ordninga Tilskot til elvemusling er det satt krav om skjøtselsavtale mellom søkjar og kommunen («miljøplan elvemusling»). Føretak som har drift i fleire kommunar i fylket, skal levere søknaden til den kommunen der driftssenteret ligg. Føretak med driftssenter i Hordaland, men som har noko av drifta i eit anna fylke, skal levere søknad til heimkommunen for den delen av drifta som foregår i Hordaland. For den delen av drifta som foregår utanfor Hordaland, skal det søkjast til den kommunen der drifta faktisk skjer. Tilsvarande gjeld føretak med driftssenter i eit anna fylke enn Hordaland: det skal leverast søknad til den kommunen i Hordaland der den aktuelle drifta skjer, t.d. støling. Unntaket er ordninga beite i utmark, dette tilskotet gjeld berre for føretak med driftssenter i Hordaland. For deltakarar i samdrift i mjølkeproduksjon gjeld tilsvarande reglar som for produksjons - tilskot. Merk at både samdrifta og medlemmene sine føretak må ha gjødselplan og sprøytejournal. Beitelag som er godkjente og som oppfyller vilkåra som vert stilte, kan søkje på tilskot til drift av beitelag. Søknad om godkjenning av nye beitelag skal leverast til beitekommunen innan 1. mai. 2.2 Slik søkjer du Søknaden leverer du elektronisk i Altinn, på same måte som for produksjonstilskot. Landbruksdirektoratet har laga ei detaljert vegleiing, «Søk regionalt miljøtilskot elektronisk» vedlagt bak i heftet. For å søke elektronisk må du no fylle ut mobilnummer, e-postadresse og kontonummer for å kunne sende inn søknaden. Søknadsfristen er 20. september 2016. Ved for seint levert søknad vert det reduksjon i tilskot med 1000 kroner pr. verkedag etter fristens utløp opp til 20 verkedagar. Søknader som vert levert seinare enn 20 verkedagar etter fristen, vert avviste. Registreringstidspunkt/teljedato for opplysningar om areal er 31. juli i søknadsåret. Søknadsfristen for tilskot til drift av beitelag er 15. november. Søknaden skal leverast via Altinn. Dersom det er ny leiar i beitelaget, må den gamle leiaren gje den nye leiaren tilgang til beitelaget i Altinn. Ta kontakt med kommunen om du treng hjelp til å levere søknaden. 2.3 Vedtak og utbetaling Det er kommunen som handsamar søknaden og fattar vedtak om tilskot. Vedtaket går fram av tilskotsbrevet om utbetaling av tilskotet. Du kan klage på vedtaket. Klagefristen er tre veker frå du mottek tilskotsbrevet. Tilskotsbrevet finn du i Altinn. Søkjer du på papir vil du få tilskotsbrev i posten. Tilskotet blir utbetalt i 22. februar 2017 og det er Landbruksdirektoratet som står for utbetalinga. Alle tilskotssatsane i vegleiingsheftet er førebelse og vil bli endeleg fastsett på grunnlag av søknadsmengda i Hordaland. Tilskotet blir utbetalt til det føretaket som søkte om tilskotet. 4

Kommunen utfører kontroll av søkjarane, på same måte som for produksjonstilskot. Fylkesmannen kan òg utføre kontroll. 2.4 Avkorting, trekk, motrekning og tilbakebetaling Dersom føretaket manglar heile eller delar av gjødselplan og sprøytejournal, vil tilskotet bli avkorta. Offentlege krav kan bli motrekna i RMP, på same måte som for produksjonstilskot. For mykje utbetalt tilskot kan bli kravd tilbakebetalt eller motrekna i seinare tilskotsutbetalingar til føretaket. Det same gjeld ved avkorting i utbetalt tilskot. Dersom du gir feil opplysningar i søknaden, kan heile eller deler av tilskotet bli avkorta. Gir du grove feilopplysningar, kan du bli meld til politiet. Føretak som driv eller har drive i strid med anna regelverk for jordbruksverksemd, kan få heile eller deler av tilskotet halde tilbake til forholda er retta. Dersom føretaket kan sterkt klandrast for slike regelbrot, kan heile eller deler av tilskotet bli avkorta. 3. TILSKOTSORDNINGANE 3.1 Veglause område Tilskotet gjeld drift av veglause kyst- og fjordgardar som har meir enn 5 daa fulldyrka og overflatedyrka jord og som er utan veg, bru eller bilferje. Det skal ikkje vere mogleg å transportere driftsmidlar eller avling direkte med kjøretøy til og frå garden. Det omsøkte arealet skal vere i drift og slåast og haustast minst ein gong i vekstsesongen. Det er ikkje nødvendig å ha den veglause garden som driftssenter. Tilskotet blir utmålt pr. daa. Førebels sats: Veglause områder: Kr 1 000 pr. daa Maks utbetaling pr. føretak: Kr 25 000 3.2 Bygdenært - tilskot til innmarksbeite i Landskapsparkar Det kan løyvast tilskot til føretak som er medlem i ein landskapspark og som har dyr på beite der i minst 8 veker i løpet av vekstsesongen. Tilskotet gjeld dyr på innmarksbeite. Føretaket må disponere beitearealet. Landskapsparken må ha ein skjøtselsplan som dekker beiteområdet og beitebruken i landskapsparken. Førebels sats: Dyr på innmarksbeite i landskapsparken: Kr 200 pr. dyreeining* Maks utbetaling pr. føretak: Kr 15 000 *dyreeining = 1sau/geit. 1 ku = 5 dyreeiningar. 1 ungdyr/ hest = 3 dyreeiningar 5

3.3 Skjøtsel av bratt areal og areal med spesielle verdiar - bratt areal frukt Tilskotet skjøtsel av bratt areal gjeld drift av fulldyrka og overflatedyrka areal brattare enn 1:5. For å ha rett på tilskot, må minst 30 % av det totale disponerte fulldyrka og overflatedyrka arealet vere brattare enn 1:5. Det er to tiltaksklasser: Bratt areal 1:5 og bratt areal 1:3. Det kan maksimalt løyvast tilskot til 50 daa bratt areal pr. føretak. Det er ein føresetnad at arealet er i drift og vert slått/hausta minst ein gong pr. år. Føretak med bratt fruktareal kan i tillegg søkje på ordninga «areal med spesielle verdiar». Føretaket må tilfredsstille krava til tilskot til bratt areal for å ha rett på tilskot til areal med spesielle verdiar. Fruktarealet skal vere i aktiv drift, med nødvendig skjøtsel av frukttrea, slått av undervegetasjonen minst ein gong i løpet av vekstsesongen og hausting av frukta. Førebelse satsar: Areal brattare enn 1:5, 1-50 daa: Kr 225 pr. daa Areal brattare enn 1:3, 1-50 daa: Kr 460 pr. daa Areal med spesielle verdiar (fruktareal) 1:5, 1-50 daa: Kr 550 pr. daa Maks utbetaling pr. føretak for ordninga skjøtsel av bratt areal: Kr 25 000 Maks utbetaling pr. føretak for ordninga areal med spesielle verdiar: Kr 10 000 3.4 Drift av beitelag Tidlegare namn på ordninga var «Organisert beitebruk». Ordninga gjeld for organiserte beitelag som har gyldig organisasjonsnummer ved søknadsfrist. Tilskotet gjeld organisert tilsyn og organisert sanking ved fellesbeiting av utmarksareal og innmarksbeite. Nye beitelag må vere godkjent for å kunne søkje om tilskot, frist for søknad om godkjenning er 1. mai i søknadsåret. Krav til beitelag: 1. Husdyrhaldet som er omfatta av beitelaget si verksemd, må drivast i samsvar med lover og forskrifter som gjeld for husdyrhald. 2. Beitelag skal ha eigne vedtekter, eit styre vald av medlemmene i laget og føra protokoll frå alle møter der det blir gjort vedtak. Laget må ha avvikla årsmøte i søknadsåret. 3. Laget skal vere ope for brukarar som har tilgang til utmarksbeite eller innmarksbeite i eit område der samarbeid kan fremme bruken av beiteområda. 4. Laget skal føra rekneskap for den økonomiske verksemda i laget i tråd med gjeldande reglar og god rekneskapsskikk. 5. Laget skal bruka heile tilskotet til å fremje den organiserte beitebruken i området gjennom felles tiltak. Tilskotet kan ikkje betalast direkte til medlemmane i beitelaget. 6. Laget skal organisere effektivt og forsvarleg tilsyn og sanking av beitelagsområdet, tilpassa lokale tilhøve. Beitelaget har ansvar for å sanke beiteområdet og plikter å ta med andre sine dyr under sanking, samt melde frå om dette. 7. Beiteområdet skal inspiserast minst ein gong pr. veke i samsvar med Forskrift om velferd for småfe av februar 2005. Beitelaget må kunne dokumentere tilsynet (dato, tilsynsrunde, unormale tilhøve i beiteområde og tiltak som er sett i verk).fylkesmannen og kommunen kan be om å få lagt fram denne dokumentasjonen. 8. Laget skal samarbeide med tilgrensande lag når det kan effektivisere ressursbruk og utnytting av beita, dette gjeld særleg sanking og ettersanking. Tilskot blir utmålt etter tal heimsanka dyr av sau, geit og storfe. Det er den som er registrert som leiar av beitelaget i einingsregisteret, som har tilgang til å legge inn søknaden i Altinn. Førebelse satsar: Storfe: Kr 40 pr. dyr Geit og kje: Kr 10 pr. dyr Sau og lam: Kr 10 pr. dyr 6

3.5 Beite i utmark - tilskot til føretak som deltek i organisert beitebruk i fjellet Tilskotet gjeld føretak som deltek i organisert beitebruk på utmarksbeite i fjellet og som har driftssenter i Hordaland. Det vert gitt tilskot til dyr som tilfredsstiller krava til produksjonstilskot. Tilskotet gjeld berre for dei dyra som går i beitelaget sitt område. Førebelse sats: Sau, lam: Kr 45 pr. dyr Storfe: Kr 70 pr. dyr 3.6 Skjøtsel av slåttemark - areal registrert i NATURBASE Tilskot kan løyvast til skjøtsel av artsrike enger som har vore i langvarig hevd gjennom regelmessig slått, utan jordarbeiding og med særs lite eller inga gjødsling. Areala skal vere registrert i Naturbase (www.naturbase.no). Nye areal kan godkjennast av Fylkesmannen i forkant av søknadsomgangen, men må fylle kriteria for registrering i Naturbase. Retningsliner for skjøtsel Tilskotet vert gjeve når det vert utført nødvendig skjøtsel for å ta vare på naturtypen. Slått kan bli utført med lett slåtteutstyr, avhengig av kva arealet toler. Pussing med beitepussar blir ikkje rekna som slått. Arealet må bli slått seint kvart år, til dømes i løpet av juli eller tidleg i august. Dei spesielle blomsterartene i gamle slåtteenger er avhengige av sein slått for å overleve. Dersom slåtten blir for tidleg, rekk ikkje blomstrane å setje modne frø som kan spire neste år. Graset må ikkje bli liggande igjen på arealet då dette vil gjødsle arealet. Jordarbeiding, gjødsling, kalking eller isåing er ikkje aktuelt i ein artsrik eng, då dette vil endre vegetasjonen. Særs sur eng med ph lågare enn 4,0 kan likevel bli kalka med skjelsand med ei mengd som er utrekna for å nå ph 4,0. Eit anna unntak kan vere der det er tradisjon for bruk av små mengder fast sauegjødsel med erfaringar om at dette ikkje har skada enga. Her kan ein etter nærare vurdering drive vidare på same måten. Dette skal vere diskutert med Fylkesmannen på førehand, med skriftleg avklaring. Ein bør ha beiting vår og haust med sau eller lett storfe. Beiting med NRF og andre moderne storferasar er ueigna grunna tråkkskadar. Vårbeitinga bør vere ferdig innan utgangen av mai, slik at frø frå blomster artane rekk å bli modne før slåtten. Førebels sats: Artsrik slåttemark: Inntil Kr 500 pr. daa Maks utbetaling pr føretak: Kr 10 000 3.7 Skjøtsel av kystlynghei Tilskotet gjeld kystlyngheier som bli drifta på tradisjonelt vis. I tradisjonell drift av kystlynghei inngår vinterbeiting og lyngsviing. Det er krav om minst 3 månader vinterbeite med tilstrekkeleg beitepress og lyngsviing, utført tilstrekkeleg ofte til å sikre god fornying og ivaretaking av lyngen. Det omsøkte arealet må vere kartfesta på kart over kystlyngheiområda i Hordaland. Retningsliner for skjøtsel Tilskotet vert gjeve når det vert utført nødvendig skjøtsel for å ta vare på naturtypen. Sviing: Der det er gamal lyng må ein svi lyngen for å få beiteverdi. På kystlynghei i drift bør alt arealet vere svidd i løpet av ein 20-årsperiode. På vindutsette plassar ut mot havet og der beitepresset er høgt kan lyngen halde seg frisk noko lenger. Ein bør svi mindre område kvar gong slik at ein alltid har lyng av ulik alder. Dette svarar til at ein optimalt sett i snitt 7

bør svi 5 % av arealet kvart år. I nokre år er det dårlege tilhøve for sviing, men 5 % av arealet bør likevel vere svidd i løpet av dei tre siste åra. Beiting: Med vinterbeite meiner ein beiting i vinterhalvåret september til februar. Det er ikkje krav om beiting heile døgnet, og beiting kan bli kombinert med innefôring. Det må likevel vere reell beiting i kystlyngheia. Full fôring av sau inne og kort tid i lyngheia er ikkje definert som vinterbeiting. Ein kan berre få tilskot til areal der beitepresset er høgt nok. For gamalnorsk sau/villsau med utegangardrift kan ein maksimalt ha 40 daa per sau. Når beitepresset er lågare enn dette, det vil seie meir enn 40 daa per sau, kan ein ikkje få tilskot for noko av arealet. Det er viktig at beitepresset er tilpassa kvaliteten på lyngen. Alderen på lyngen avgjer kor mykje areal ein treng for kvar sau på vinterbeite, til dømes: - Grov lyng, større delar av arealet har ikkje vore svidd dei siste 20 åra: 25-40 daa vegetasjon per sau. - Mykje ung lyng og noko gamal og grov lyng: 15-25 daa vegetasjon per sau. - Ekstra mykje ung og grøn lyng etter jamleg sviing: 10-15 daa vegetasjon per sau. Ein har ikkje tilsvarande retningsliner for storfe. Gamal lyng har svært liten beiteverdi. Dersom det berre er gamal lyng, er kystlyngheia i ferd med å forsvinne. Det blir difor ikkje gitt tilskot for slike areal. Det er ikkje krav om kva dyreslag som skal beite i kystlyngheia. Det skal vere god dyrevelferd og drifta skal vere i tråd med Mattilsynet sine tilrådingar. Førebels sats: Kystlynghei: Kr 20 pr. daa Maks utbetaling pr føretak: Kr 10 000 3.8 Skjøtsel av styvingstre Tilskotet kan løyvast til styvingstre som vert halde ved like jamleg. Trea må styvast kvart femte til sjuande år, men tilskotet blir òg utbetalt i åra mellom kvar styving. Trea må vere gamle styvingstre som tidlegare har vore nytta til fôrproduksjon. Det er ikkje krav om å nytte lauvet til fôr for å få tilskot. Det kan bli gitt tilskot til nye styvingstre når dei inngår i eit miljø av eldre styvingstre. Nyetablerte styvingstre kan få tilskot når dei har blitt styva i minst to syklusar. Trea skal stå på innmark eller utmarksbeite som er i drift. Arealet skal ikkje vere prega av attgroing og styvingstrea skal stå klart fram i landskapet. Førebels sats: Styvingstre: Kr 70 pr. tre Maks utbetaling pr føretak: Kr 15 000 3.9 Beite av biologisk verdifulle areal som er registrert i NATURBASE Tilskotet gjeld artsrik beitemark som har vore i langvarig hevd gjennom regelmessig beiting, med inga jordarbeiding og med særs lite eller inga gjødsling. Aktuelle område kan vere haugar, tørrbakkar eller andre stader der det har vore lite gjødsling. Areala skal vere registrerte i Naturbase (www.narturbase.no) som naturbeitemark, hagemark eller strandeng. Nye areal som fyller kriteria for registrering i Naturbase, skal godkjennast av Fylkesmannen i forkant av søknadsomgangen. Tilskotet vert utmålt pr. daa. 8

Retningsliner for skjøtsel Tilskotet vert gjeve når det vert utført nødvendig skjøtsel for å ta vare på naturtypen. Arealet må bli beita, helst med same type beitedyr og same beitetid som i den tradisjonelle drifta. Planteartar kan forsvinne dersom ein skiftar dyreslag eller endrar beiteperioden. Tidleg beiteslepp er normalt gunstig. Beitet bør vere godt nedbeita på slutten av sesongen, sidan beitemarkssoppane krev mykje lys og lite oppsamling av næring. Det kan ikkje bli utbetalt tilskot til areal som er tilgrodd eller har så lågt beitepress at mykje daudgras blir liggande att. Arealet må ikkje vere dominert av tre og buskar som gir mykje skugge. I hagemarker bør ein ta vare på trea. Jordarbeiding, gjødsling, kalking og isåing er ikkje aktuelt i eit artsrikt beite. Det kan likevel vere nokre mindre område innimellom som har vore gjødsla tidlegare, og som ein dermed kan halde fram med å gjødsle på same måten. Ein må ikkje gjødsle område som ikkje har vore gjødsla tidlegare, og ein må ikkje auke gjødselmengda. Det må takast omsyn til eventuelle tilrådingar for området gitt i Naturbase. Ein må kontakte fagfolk dersom ein er i tvil om korleis beitemarka skal skjøttast. Førebels sats: Artsrik beitemark: Kr 100 pr. daa Maks utbetaling pr føretak: Kr 10 000 3.10 Støling Tilskotet gjeld aktiv drift av stølar. Føretaket må ha hovuddelen av mjølkeproduksjon med ku eller geit på stølen i minst 4 veker i sommarhalvåret og produksjonen skal skje innanfor kvote (Forskrift om kvoteordninga for mjølk av 7. januar 2003), eller i samsvar med forskrift om fritak frå overproduksjonsavgift ved lokal foredling av mjølk (Forskrift om fritak frå overproduksjonsavgift ved lokal foredling av 24. juni 2003). Tilskotet vert gjeve til enkelt- eller fellesstølar. Føretaket treng ikkje ha driftssenter i Hordaland. I tillegg til tilskot til stølsdrift, kan ein få tilskot til foredling med direktesal frå stølen. For å ha rett på tilleggstilskotet til foredling med direktesal, må omsetninga på stølen vere på minst Kr 20 000 i løpet av stølingstida. Søkjar må levere dokumentasjon over sal/ omsetning på stølen til kommunen innan 15. oktober i søknadsåret. Førebelse satsar: Enkeltstøl: Kr 25 000 Fellesstøl: Kr 25 000 Foredling med direktesal frå stølen: Kr 15 000 3.11 Skjøtsel av gravminne Tilskotet gjeld enkeltståande gravminner som er automatisk freda etter lov om kulturminner. Gravminnet skal skjøttast ved beiting og/eller slått og dette må skje i samsvar med retningslinjene frå Riksantikvaren. Gravminnet skal ligge på eller i nær tilknyting til jordbruksareal (fulldyrka, overflatedyrka eller innmarksbeite). Ein kan ikkje søkje om tilskot til det same gravminnet både gjennom denne ordninga og ordninga «Skjøtsel av gravfelt». Førebels sats Gravminne: Kr 1 000 pr. enkeltminne Maks utbetaling pr. føretak: Kr 5 000 9

3.12 Skjøtsel av gravfelt Tilskotet gjeld gravfelt som er automatisk freda etter lov om kulturminner. Gravfeltet skal skjøttast ved beiting og/eller slått og dette må skje i samsvar med retningslinjene frå Riksantikvaren. Gravfeltet skal ligge på eller i nær tilknyting til jordbruksareal (fulldyrka, overflatedyrka eller innmarksbeite). Ein kan ikkje søkje om tilskot til det same gravminnet gjennom både denne ordninga og ordninga «Skjøtsel av gravminne». Førebels sats Gravfelt: Kr 1 000 pr. daa Maks utbetaling pr. føretak: Kr 5 000 3.13 Skjøtsel av andre automatisk freda kulturminne Tilskotet gjeld andre automatisk freda kulturminne enn dei som er dekka gjennom ordningane «Skjøtsel av gravminne» og «Skjøtsel av gravfelt». Dette kan vere buplassar, hustufter, dyrkingsspor osb. Kulturminna skal ligge på eller i nær tilknyting til jordbruks areal (fulldyrka, overflatedyrka eller innmarksbeite). Førebels sats Andre automatisk freda kulturminne: Kr 1 000 pr. daa Maks utbetaling pr. føretak: Kr 5 000 3.14 Skjøtsel av steingarder Tilskotet gjeld steingardar på eller i kanten av innmark, dvs. fulldyrka og overflatedyrka jord, samt innmarksbeite. I Hordaland vert det ikkje gitt tilskot til bakkemurar, trerekker eller skigardar. Steingarden må vere minst 75 cm høg og vere i slik stand at den står fram som eit gjerde i landskapet. Det skal vere eit oppmura gjerde, ikkje ei ryddingsrøys. Gjerdet treng ikkje vere heile den opphavlege gjerdelinja, men den delen som det vert søkt om tilskot for, må fram stå som heil. Steingarden skal haldast såpass fri for vegetasjon at den er synleg og nødvendig vedlikehald må utførast jamleg. Førebels sats: Steingard: Kr 7 pr. løpemeter Maks utbetaling pr. føretak: Kr 10 000 10

3.15 Skjøtsel av viktige kulturhistoriske område Tilskotet gjeld kulturmiljø som er freda etter Kulturminnelova, eller regulert etter Planog bygningslova som spesialområde eller omsynssone «kulturmiljø». Freda bygningar og anlegg skal ikkje endrast utan at kulturminneforvaltninga i Hordaland fylkeskommune har gitt dispensasjon. Vedlikehald og istandsetjing av bygningar som ligg i omsynssoner skal også vere avklara med Hordaland fylkeskommune. Der fleire grunneigarar eig delar av eit felles kulturmiljø, må dei einast om kven av dei som skal stå som søkjar av tilskotet. Førebels sats: Kulturmiljø: Kr 2 500 pr. daa Maks utbetaling pr. føretak: Kr 5 000 3.16 Miljøavtale elvemusling, med ugjødsla randsone i eng Tilskotet gjeld føretak som driv areal i nedbørsfelt til vassdrag med elvemusling. For å ha rett på tilskot må føretaka inngå ein miljøavtale med kommunen innan 30. juni, med tiltak for å redusere avrenning frå areala. Tilskot til miljøavtale gjeld følgjande vassdrag i Hordaland: Osvassdraget (Os og Bergen), Døsjaelva (Os), Lonevassdraget (Osterøy), Fjordabekkjen (Fitjar), Haukåselva (Bergen), Skjelåna (Samnanger), Åreideelva (Bømlo), Hopselva (Fusa), Fossåa (Fusa) og Kvernaviksbekkjen (Tysnes). Miljøavtalen er ein kontrakt mellom brukar av arealet og kommunen, med retningslinjer for drift av arealet i nedbørssona. Med miljøavtalen følgjer ein skjøtselsplan/miljøplan elvemusling, som omtaler forhold i drifta som kan ha innverknad på elvemuslingane. Det blir gitt tilskot pr. dekar dyrka jord (fulldyrka og overflatedyrka) i nedbørsfeltet. Det går fram av skjøtselsplanen for føretaket kor stort areal ein kan søkje om tilskot for. Tilskotssatsen pr. daa er delt i høg sats for føretak med mjølkeproduksjon og låg sats for andre føretak (sau, hest, geit, ammekyr, anna storfe og utan dyrehald). Føretak med «miljøavtale elvemusling» kan i tillegg søkje på ordninga «ugjødsla randsone i eng». Dette gjeld randsoner i nedbørsfeltet der dyrka areal grensar tett inntil vassdrag med årviss vassføring. Det blir gitt eitt tilskot pr. løpemeter ugjødsla randsone mot vassdrag. Plassering og lengda av randsona vil vere omtalt i skjøtselsplan (miljøplan) elvemusling. Førebels sats: Miljøavtale, låg sats: Kr 70 pr. daa (i søknadsskjema: «Miljøavtale trinn 1»). Miljøavtale, høg sats: Kr 180 pr. daa (i søknadsskjema: «Miljøavtale trinn 2»). Føretak med miljøavtale kan i tillegg søkje på ordninga ugjødsla randsone i eng. Miljøavtale ugjødsla randsone: Kr 15 pr. løpemeter (i miljøavtalen: «buffersone»). Maks utbetalt kr 30 000 for buffersone. Maks utbetaling pr. føretak: Kr 30 000 for areal med miljøavtale. Føretak med kombinasjon miljøavtale og ugjødsla randsone maks utbetalt kr 40 000. 11

3.17 Tiltak mot utslepp til luft Tilskotet gjeld spreiing av husdyrgjødsel i veksande kultur ved bruk av nedleggingsutstyr/stripe/spreiar/blekksprut. Veksande kultur betyr her eng. Under spreiinga skal det brukast tilførselsslange, ikkje tank/tankvogn på traktoren. Det blir ikkje gitt tilskot til bruk av DGI, nedlegging montert på vogn eller bladspreiar/kanon med slepeslange. Det blir gitt tilskot til fulldyrka og overflatedyrka areal. All husdyrgjødsel brukt på omsøkt areal må vere spreidd på miljøvenleg måte. Minste spreiemengde på fulldyrka og overflatedyrka areal er 5 kg total-n pr. daa. Gjødsla skal spreiast i vekstsesongen og før 10. august. Alle gjødsellager som føretaket disponerer, skal vere tømt før 10. august. Areala som får tilskot, må haustast eller beitast etter spreiing same år. Ved leigekøyring er det den som disponerer arealet som har rett på tilskot. Søkjar må føre logg over spreiinga, med opplysningar om dato for spreiing, teig og omtrentleg mengde spreidd gjødsel. Tilskotet blir tildelt med ein sats pr. daa areal gjødsla ved nedlegging og ein tilleggssats pr. daa for bruk av tilførselsslange. Førebelse satsar: Spreiing ved nedlegging: Kr 90 pr. daa Spreiing ved bruk av tilførselsslange: Kr 60 pr. daa Maks utbetaling pr. føretak: Kr 35 000 NEDLEGGING ELLER NEDFELLING? Nedleggingsutstyr (stripespreiar, blekksprut) er sett saman av ein bom med mange små slangar. Flytande gjødsel vert lagt i striper langs bakken, under bladdekket. Ved nedfelling/dgi blir det skore furer i marka der gjødsla blir skutt/sprøyta ned. I Hordaland blir det berre gitt tilskot til nedlegging av husdyrgjødsel, ikkje nedfelling 12

4. FORSKRIFT REGIONALT MILJØPROGRAM HORDALAND Heimel: Fastsett av Fylkesmannen i Hordaland 9.juni.2016 med heimel i lov 12. mai 1995 nr. 23 om jord (jordlova) 18 og delegeringsvedtak 14. desember 2004 nr. 1615. KAPITTEL 1. INNLEIANDE FØRESEGNAR 1. Føremål Føremålet med denne forskrifta er å bidra til at kulturlandskapet i Hordaland vert halde i hevd og at jordbruket vert drive på ein miljømessig forsvarleg måte. 2. Føresegna gjeld Forskrifta gjeld for tilskot til miljøtiltak i Hordaland fylke. 3. Grunnvilkår Det kan berre gjevast tilskot til miljøtiltak etter denne forskrifta til: Føretak som har rett til produksjonstilskot, jf. forskrift 19. desember 2014 nr. 1817 om produksjonstilskot mv. i jordbruket, og til beitelag som er godkjent av kommunen og som er registrert i Einingsregisteret, jf. einingsregisterlova 13.06.1994 nr. 15. For alle føretak som har jordbruksareal med planteproduksjon og som har rett til produksjonstilskot, er det eit vilkår at føretaket oppfyller krava til gjødslingsplan i forskrift 1. juli 1999 nr. 791 om gjødslingsplanlegging 3. Ved bruk av plantevernmiddel er det eit vilkår at føretaket oppfyller krava til føring av plantevernregister i forskrift 6. mai 2015 nr. 455 om plantevernmidlar. KAPITTEL 2. TILSKOT TIL ULIKE FØREMÅL 4. Miljøtilskot til veglause område Tilskotet gjeld drift av veglause kyst- og fjordgardar som har meir enn 5 daa fulldyrka og overflatedyrka jord og som er utan veg, bru eller bilferje. Tilskotet blir utmålt pr. dekar og har ei øvre maksimal grense. 5. Miljøtilskot til areal med spesielle verdiar Det kan løyvast tilskot til skjøtsel av fulldyrka og overflatedyrka areal som vert brukt til fruktproduksjon, som er brattare enn 1:5 og som har rett til tilskot for bratt areal, jf. 7. Det vert gitt tilskot til maksimalt 50 daa. Tilskotet blir utmålt pr. dekar. 6. Miljøtilskot til lokalt verdifulle jordbrukslandskap «landskapsparkar» Det kan løyvast tilskot til føretak som er medlem i ein landskapspark. Tilskotet gjeld dyr på innmarksbeite i landskapsparken i minst 8 veker i løpet av vekstsesongen. Føretaket må disponere beitearealet. Landskapsparken må ha ein skjøtselsplan som dekker beiteområdet. Tilskotet har ei øvre maksimal grense. 7. Miljøtilskot til skjøtsel av bratt areal Tilskot kan løyvast til skjøtsel av fulldyrka og overflatedyrka areal brattare enn 1:5 og brattare enn 1:3. Tilskotet gjeld føretak der minst 30 % av det disponerte fulldyrka og overflatedyrka arealet er brattare enn 1:5. Det kan maksimalt løyvast tilskot etter 5 og 7 til 50 daa bratt areal pr. føretak. Det er felles toppavgrensing for tilskota etter 5 og 7. 8. Miljøtilskot til beite i fjellet gjennom organisert beitelag Tilskotet gjeld føretak som har beitedyr i organisert beitelag som har driftssenter i Hordaland. Tilskotet gjeld berre for dei dyra som går på fjellbeite og i beitelaget sitt beiteområde. Tilskot vert gjeve pr. dyr. 9. Miljøtilskot til drift av beitelag Tilskot kan løyvast til organiserte beitelag som er godkjente av kommunen. Tilskotet er støtte til organisert tilsyn og organisert sanking ved fellesbeiting av utmarksareal og innmarksbeite. Tilskot til drift av beitelag gjeld sau, geit og storfe som beiter i utmark og på innmarksbeite i minst 8 veker. Kyr og geiter i laktasjon er ikkje omfatta av denne ordninga. Når beitelag har beiteområde i fleire kommunar, skal søknad gå til den kommunen der største delen av beiteområdet ligg. Tilskot vert gjeve etter fast sats pr. dyr som er heimsanka. Godkjenning og krav til beitelag Frist for søknad om godkjenning av nye beitelag er 1. mai i beiteåret. Søknad om godkjenning av nye beitelag skal sendast til beitekommunen. Beitelag for utmarksbeite skal ha minst 3 medlemmar og 150 småfeeiningar. Beitelag for innmarksbeite skal har minst 2 medlemmar og 100 småfeeiningar. 1 småfeeining = 0,1 storfe = 1 sau = 1 lam = 1 geit = 1 kje. Fylkesmannen fastset retningsliner for godkjenning og drift av beitelag. 13

10. Miljøtilskot til skjøtsel av slåttemark Tilskot kan løyvast til skjøtsel av artsrike enger registrert i Naturbase (www.naturbase.no) som har vore i langvarig hevd gjennom regelmessig slått og utan nemnande gjødsling eller jordarbeiding. Areala skal skjøttast i samsvar med retningsliner fastsett av Fylkesmannen. Nye areal kan godkjennast av Fylkesmannen i forkant av søknadsomgangen, men må fylle kriteria for registrering i Naturbase. Tilskot blir gitt pr. daa og har ei øvre maksimal grense. 11. Miljøtilskot til skjøtsel av kystlynghei Tilskotet kan løyvast til tradisjonell skjøtsel av kystlyngheiene i samsvar med retningsliner fastsett av Fylkesmannen. Det omsøkte arealet må vere kartfesta på kart over kystlyngheiområda i Hordaland. Tilskot blir gitt pr. daa og har ei øvre maksimal grense. 12. Miljøtilskot til skjøtsel av styvingstre Tilskotet kan løyvast til styvingstre som vert halde ved like i tråd med retningsliner fastsett av Fylkesmannen. Tilskotet blir utmålt pr. tre og har ei øvre maksimal grense 13. Miljøtilskot til beite av biologisk verdifulle areal Tilskotet kan løyvast til skjøtsel av artsrik beitemark som har vore i langvarig hevd utan nemnande gjødsling eller jordarbeiding. Areala skal vere registrerte i Naturbase som «naturbeitemark», «hagemark» eller «strandeng». Nye areal kan godkjennast av Fylkesmannen i forkant av søknadsomgangen, men må fylle kriteria for registrering i Naturbase. Areala skal skjøttast i samsvar med retningsliner fastsett av Fylkesmannen. Tilskotet blir utmålt pr. daa, og har ei øvre maksimal grense. 14. Miljøtilskot til støling Det kan løyvast tilskot til skjøtsel og forvaltning av stølsmiljø og stølslandskap. Føretaket må ha hovuddelen av mjølkeproduksjon med ku eller geit på stølen i minst 4 veker i sommarhalvåret, og produksjonen skal skje innafor kvote. Tilskotet vert gjeve til enkel- eller fellesstølar. For å ha rett på tilskot til foredling, må det innan 15. oktober i søknadsåret, leverast dokumentasjon til kommunen over omsetning på stølen. 15. Miljøtilskot til skjøtsel av gravminne Det kan løyvast miljøtilskot til skjøtsel av gravminne ved beiting eller slått. Gravminnet skal vere eit enkeltståande kulturminne som er automatisk freda etter lov om kulturminner. Gravminnet skal ligge på- eller i nær tilknyting til jordbruksareal. Arbeidet skal skje i samsvar med Riksantikvarens retningsliner for slik vegetasjonsskjøtsel. Tilskotet vert løyvd til enkeltminne og har ei øvre maksimal grense. 16. Miljøtilskot til skjøtsel av gravfelt Det kan løyvast miljøtilskot til skjøtsel av gravfelt ved beiting eller slått. Gravfeltet skal vere automatisk freda etter lov om kulturminner og liggje på eller i nær tilknyting til jordbruksareal. Skjøtselen skal skje i samsvar med Riksantikvarens retningsliner for slik vegetasjonsskjøtsel. Tilskotet vert løyvd pr. daa, og har ei øvre maksimal grense. 17. Miljøtilskot til skjøtsel av andre automatisk freda kulturminne Det kan løyvast miljøtilskot til skjøtsel av andre automatisk freda kulturminne, som buplassar, hustufter, dyrkingsspor, vegfar mv. Kulturminna skal liggje på eller i nær tilknyting til jordbruksareal. Tilskot vert løyvd pr. daa, og har ei øvre maksimal grense. 18. Miljøtilskot til skjøtsel av steingardar Det kan løyvast tilskot til vedlikehald av steingardar på innmark i jordbrukets kulturlandskap. Tilskotet er ein del av den nasjonale ordninga «Miljøtilskot til skjøtsel av bakkemurar, trerekker og skigardar.» Tilskotet vert løyvd pr. løpemeter, og har ei øvre maksimal grense. 19. Miljøtilskot til skjøtsel av viktige kulturhistoriske område Tilskot kan løyvast til skjøtsel av kulturmiljø som er freda etter Kulturminnelova, eller regulert etter Plan og bygningslova som spesialområde eller omsynssone «kulturmiljø». Tilskotet vert utmålt etter areal, der kvart kulturmiljø kan få tilskot for maks 2 daa. 20. Miljøtilskot til miljøavtale elvemusling, med ugjødsla randsone i eng Det kan løyvast tilskot til føretak som har inngått «miljøavtale elvemusling» med kommunen om drift av areal mot vassdrag med lokaliteter av elvemusling. Tilskotet vert løyvd pr. daa. For føretak med miljøavtale kan det også løyvast tilskot til ugjødsla randsone i eng. Tilskotet vert løyvd pr. løpemeter. Tilskota har ei øvre maksimal grense. 21. Miljøtilskot til tiltak mot utslepp til luft Det kan løyvast tilskot til spreiing av husdyrgjødsel i veksande kultur (eng) ved bruk av nedlegging med tilførselsslange. Tilskotet vert løyvd med ein sats pr. daa gjødsla eng ved nedlegging, og ein sats pr. daa ved bruk av tilførselsslange. Minste spreiemengde er 5 kg total-n pr. daa. All gjødsel skal spreiast i vekstsesongen og før 10. august. Tilskotet har ei øvre maksimal grense. 14

KAPITTEL 3. GENERELLE FØRESEGNER 22. Retningsliner og satsar Tilskot vert utbetalt etter utfyllande retningsliner, satsar, definisjonar med meir fastsett av Fylkesmannen i Hordaland. 23. Søknad og utbetaling Frist for søknad er 20. september. For tilskot til beitelag er søknadsfristen 15. november. Tidspunkt for teljedato for søknadsomgangen 20. september er 31. juli. Det skal nyttast eige søknadsskjema fastsett av Fylkesmannen i Hordaland. Ved for seint levert søknad vert det reduksjon i tilskot med kr 1 000 pr. verkedag etter fristens utløp opp til 20 verkedagar. Søknader som vert levert seinare enn 20 verkedagar etter fristen, vert avviste. Det løyvde tilskotet vert utbetalt til det føretaket eller beitelaget som framsette søknaden. Tilskotet kan ikkje overførast til eige eller pant. 24. Administrasjon, dispensasjon og klage Kommunen fattar vedtak om tilskot. Fylkesmannen kan i særlege høve dispensere frå reglane i denne forskrifta. Vedtak fatta av kommunen kan påklagast til Fylkesmannen. Vedtak fatta av Fylkesmannen i første instans kan påklagast til Landbruksdirektoratet. 25. Opplysningsplikt og kontroll Føretak og beitelag som får tilskot etter denne forskrifta, har plikt til å gje alle naudsynte opplysningar som kommunen, Fylkesmannen eller Landbruksdirektoratet krev. Kommunen, Fylkesmannen og Landbruksdirektoratet fører tilsyn med at utbetalinga er Rett, og har tilgang til all bokføring, korrespondanse og dokumentasjon som gjeld tilskotet som er gjeve til føretaket. Opplysning gjeve i samband med søknad om tilskot kan også kontrollerast ved teljing og måling på landbrukseigedomane, og ved teljing av dei dyra som føretaket disponerer. sjølv eller andre, kan heile eller deler av det samla tilskotet avkortast. Tilskotet kan avkortast eller avslåast dersom føretaket heilt eller delvis ikkje oppfyller krava som er stilte i 3, andre og tredje ledd. Av same grunn kan utbetalt tilskot heilt eller delvis bli kravd tilbake, jf. 25. 28. Innkrevjing og renter Differansen mellom utbetalt beløp og redusert tilskot som følgje av vedtak om avkorting etter 25, 26, og 27, kan krevjast tilbakebetalt frå mottakaren eller motreknast i seinare tilskotsutbetalingar. Tilsvarande gjeld differansen mellom utbetalt beløp og redusert tilskot som følgje av vedtak om avkorting etter 26 og 27. Beløpet kan òg bli motrekna i seinare utbetalingar etter denne forskrifta, eller i seinare tilskotsutbetalingar til føretaket. Der mottakaren ikkje var i aktsam god tru om utbetalinga, kan renter krevjast frå det tidspunkt kravet om tilbakebetaling kom fram til søkjar. Ved grov aktløyse eller forsett kan renter krevjast frå tidspunktet for utbetalinga av det urettmessige tilskotet. For renter gjelder lov 17. desember 1976 nr. 100 om renter ved for sein betaling m.m. Krav frå offentleg myndigheit som spring ut frå jordbruksverksemd, kan motreknast i seinare tilskotsutbetalingar til føretaket. 29. Iverksetjing Forskrifta trer i kraft 12. juni 2016. Frå same dato vert forskrift 1. juli 2015 om tilskot frå Regionale miljøtiltak, Hordaland, oppheva. 26. Tilbakehalding og avkorting ved regelverksbrot Dersom føretaket driv eller har drive si verksemd i strid med regelverk for jordbruksverksemd, kan heile eller delar av tilskotet haldast tilbake inntil tilhøva er retta opp. Er det ved brot på regelverket utvist grov aktlause eller forsett, kan heile eller delar av tilskotet som blir tildelt føretaket avkortast. Tilskotet kan også avkortast dersom føretaket ikkje held dei fristar som kommunen, Fylkesmannen eller Landbruksdirektoratet har satt for å kunne utføre sine kontrolloppgåver i samsvar av 25. 27. Avkorting ved feilopplysningar Dersom føretaket eller beitelaget aktlaust eller med føresett har gitt uriktige opplysningar i søknaden som har eller kunne gitt grunnlag for urett utbetaling av tilskot til seg

Fylkesmannen i Hordaland Landbruksavdelinga www.fylkesmannen.no/hordaland Postboks 7315, 5020 Bergen Telefon: : 55 57 20 00 16

Søk regionalt miljøtilskot elektronisk I 2016 er det endå enklare å levere søknaden om regionalt miljøtilskot på internett. Vi håper du søkjer elektronisk! Dette er ei omtale av korleis du søkjer elektronisk med tips og råd til utfylling. Ta vare på den og finn den fram når du skal søkje. Du kan òg få hjelp og støtte frå kommunen din. Du kan søkje elektronisk frå 1. august! Elektronisk søknad har fleire fordelar: Teikningar i kart frå 2015, 2014 eller 2013 kan nyttast om att Du får ferdig fylt ut opplysningar om føretaket Du får løpande beskjed om du har fylt ut skjemaet rett Du får kvittering i Altinn på at søknaden er motteken. «Min meldingsboks Arkivert» På Hovudsida i søknadsskjemaet kan du sjå når det er gjort vedtak på søknaden Lever søknaden elektronisk - trygt og sikkert på www.landbruksdirektoratet.no

Landbruksdirektoratet Side: 2 av 7 Kva må du gjere på førehand? Du treng ein vanleg nettlesar for å søkje. Dersom du ikkje har tilgang til ein datamaskin, kan du kontakte landbruksansvarleg i kommunen. Dei kan hjelpe deg med å få levert søknaden elektronisk. For å få tilgang til søknadsskjemaet, må du logge deg på i Altinn med MinID eller BankID. Det er lurt å ordne MinID/BankID i god tid før du skal fylle ut søknaden. Slik søkjer du elektronisk Gå til www.landbruksdirektoratet.no og klikk på banneret «Søk tilskot elektronisk». Du kjem då til ein direktelenke til søknadsskjemaet i Altinn. Husk å velje å representere føretaket og ikkje deg sjølv som person. Ved å trykke på lenka, kjem du til hovudsida i søknadsskjemaet. Her kan du sjå alle søknader registrert på føretaket ditt i denne søknadsomgangen. For å starte på ein ny søknad, må du trykke på «Søk regionalt miljøtilskot». Du kjem no til sida der du vel kva fylke du skal søkje i. Søk regionale miljøtilskudd elektronisk 21.04.2016

Landbruksdirektoratet Side: 3 av 7 Grunnopplysningar Når du har valt fylke, trykker du «Opprett søknad». Då kjem du til sida med grunnopplysningar. Her fyller du ut kontaktinformasjon og vel kva kommune som skal handsame søknaden din. Søkte du i fjor, vil kontaktinformasjonen (mobilnummer og e-postadresse) du registrerte, automatisk vere fylt ut i søknadsskjemaet. På sida med grunnopplysningar står kontonummeret tilskotet vil bli utbetalt til. Om dette er feil eller manglar, kan du nytte lenka til skjema i Altinn for å leggje til eller endre kontonummer. NB! Frå og med 2016 er det obligatorisk å fylle ut mobilnummer, e-postadresse og kontonummer for å kunne sende inn søknaden Søk regionale miljøtilskudd elektronisk 21.04.2016

Landbruksdirektoratet Side: 4 av 7 Eigedomar Når du har valt sakshandsamande kommune, trykkjer du «Neste» og legg inn eigedomane du har gjort miljøtiltak på. Søkte du miljøtilskot i fjor, eller har sendt inn elektronisk søknad for produksjonstilskot i år, vil eigedomane frå desse søknadene automatisk vere fylt ut i søknadsskjemaet. Miljøtiltak på kart Dei fleste tiltaka skal teiknast i kartet. Trykk «Neste» for å kome til sida Miljøtiltak i kart. Her må du trykke på knappen: Søkte du i 2013, 2014 eller 2015 vert du spurt om du vil importere kartteikningane som blei godkjente av kommunen. Vel det året du ynskjer å importere kartteikningane frå. Importeringa kan ta litt tid. Du kan endre/slette dei overførte teikningane, eller teikne nye. Du kan òg velje å importere kartteikningar seinare, men hugs at det vil slette det du allereie har teikna inn i år. Når du opnar kartet, får du sjå den første eigedomen som er lagt inn i søknaden. Du kan berre teikne inn tiltak på ein eigedom av gongen. Har du fleire eigedomar du skal søkje for, kan du bytte mellom desse i nedtrekksmenyen øvst i kartvinduet. Om du ynskjer å leggje til andre eigedomar i søknaden, må du gjere dette i søknadsskjemaet. Importknapp Bytte eigedom Søk regionale miljøtilskudd elektronisk 21.04.2016

Landbruksdirektoratet Side: 5 av 7 1. Trykk på «Velg tiltak» øvst i kartet. I lista er alle tiltak som finst i fylket tilgjengelege. Lista er sortert etter aktivitetsområde og tiltak. Tiltaksklasse vel du etter at tiltaket er teikna inn. 2. Før du kan teikne, må du velje mellom «Tegn i kart» eller «Velg område». 3. Vel område: Du kan nå velje ein markslagsfigur innan eigedomen med eit enkeltklikk i kartet. 4. Teikn i kart: Du får beskjed om tiltaket skal teiknast som punkt, linje eller flate. Punkt vert teikna med eitt klikk i kartet. Linjer vert teikna med fleire klikk i kartet. Avslutt med dobbeltklikk. Flater vert teikna med eitt klikk for kvart hjørne av området. Avslutt med dobbeltklikk. Om kartet syner eit merka område i blått, kan tiltaket berre teiknast innafor dette. Teiknar du utanfor, vil dette automatisk bli klippa vekk. Det er då ikkje naudsynt å teikne nøyaktig langs eigedomsgrenser el. 5. Trykk «Lagre» og hald fram med teikningane. Trykk «Angre» om du ikkje vil lagre tiltaket. 6. Når du er ferdig, trykker du «Avslutt» øvst til høgre og du vert sendt attende til søknadsskjema. 7. Alle tiltaka du har teikna vert vist i ei liste under kartet. Her kan du trykke på Endre eller Slett for å rette opp tiltaka. Når du har teikna i kartet, må du trykke på «Hent teikna tiltak» i skjemaet for å få tiltaka med i søknaden. Ta kontakt med landbruksansvarleg i kommunen dersom du treng hjelp med å teikne i kartet. Søkjer du tilskot til «Beite av lokalt verdifulle jordbrukslandskap» eller «Beite av kystlynghei» får du moglegheit til å bruke ein kalkulator for å rekne om tal dyr til dyreeiningar. Etter at du har henta tiltaka frå kartet trykker du på knappen: Du får opp ein boks der du kan leggje inn dei faktiske dyretala. Trykk «Beregne» for å regne om dyretal til dyreeiningar. Trykk «Ferdig» for å lukke kalkulatoren. Søk regionale miljøtilskudd elektronisk 21.04.2016

Landbruksdirektoratet Side: 6 av 7 Andre miljøtiltak Nokre tiltak skal ikkje teiknast i kart. Dette er: Beite i utmark Drift av enkeltstøl eller fellesstøl med foredling. Dersom du søkjer om tilskot til desse tiltaka, skal det fyllast ut på sida Andre miljøtiltak. Eigenfråsegn Trykk «Neste» for å kome til sida Eigenfråsegn. Du må svare på eigenfråsegna før søknaden kan sendast inn. Dersom eigenfråsegna ikkje er relevant for deg, vel du dette svaret. Vedlegg Trykk «Neste» for å kome til sida der du kan laste opp vedlegg til søknaden. Melding til sakshandsamar Dersom du har ein melding til sakshandsamar i kommunen, kan denne skrivast her. Innsending Siste side på skjemaet er Innsending. Her kan du: 1. Sjå heile søknaden ved å trykke på «Førehandsvis søknaden». Dette er ingen kvittering. 2. Kontroller at alle naudsynte felt i søknadsskjemaet er fylte ut ved å trykke på knappen «Kontroller». Du får då melding om det er noko du må rette på. Etter at søknaden er kontrollert og alle eventuelle feil er retta, får du melding om at søknaden er klar til innsending. Trykk på «Send inn» for å sende inn søknaden. NB! Knappen Send inn blir synleg kun etter at søknaden er kontrollert. Søk regionale miljøtilskudd elektronisk 21.04.2016

Landbruksdirektoratet Side: 7 av 7 Når søknaden er sendt inn, blir du automatisk sendt til hovudsida for søknadene. Her får du beskjed om at søknaden din er sendt inn og mottatt. Du kan òg sjå kvitteringa for søknaden, eller hente ho frå din meldingsboks i Altinn. På hovudsida kan du også sjå status på søknaden om den er under behandling i kommunen, godkjent eller likande. Du kan gjere endringar i den innsendte søknaden til ein kvar tid før søknadsfrist ved å trykke på knappen Gjenopne frå hovudsida. VIKTIG: Dersom du gjenopnar ein innsendt søknad, må du sende den inn på nytt for å ha ein gyldig innsendt søknad. Ta kontakt med kommunen dersom du har spørsmål om kva tiltak du kan søkje på, eller lurer på noko om søknadsskjemaet. Lykke til med utfylling av søknaden! Søk regionale miljøtilskudd elektronisk 21.04.2016