10. Du skal ikkje trå etter kona til nesten din, eller hans eller andre som høyrer til hos han.

Transkript

1 DEI TI BODA 1. Du skal ikkje ha andre enn meg. a) vener b) gudar c) lagleiarar 2. Du skal ikkje namnet til Herren din Gud. a) misbruka b) bruka tankelaust c) skjella med 3. Du skal halda heilag. a) påska b) jula c) kviledagen 4. Du skal heidra. a) klassekamerat og ven b) lærar og prest c) far din og mor di 5. Du i hel. a) skal ikkje slå b) skal berre i naudsfall slå c) kan berre i krig slå 6. Du skal ikkje bryta. a) venskapet b) ekteskapet c) forlovinga 7. Du skal ikkje. a) stela b) rappa til nokon c) hyla høgt 8. Du skal ikkje vitna falskt mot. a) politiet b) læraren din c) nesten din 9. Du skal ikkje trå etter til nesten din. a) dataspelet b) sykkelen c) huset 10. Du skal ikkje trå etter kona til nesten din, eller hans eller andre som høyrer til hos han. a) bilen b) hestane c) arbeidsfolka

2 Side 2 DEI TI BODA SVAR 1. b) 2. a) 3. c) 4. c) 5. a) 6. b) 7. a) 8. c) 9. c) 10. c)

3 Side 3 LITT OMKRING DEI TI BODA 11. Ifølgje Bibelen er dei ti boda eldgamle. Kan du tenkja deg om lag kor gamle? a) frå den tida Jesus levde (altså: 2000 år gamle)? b) meir enn 3000 år gamle? c) frå reformasjonen (500 år gamle)? 12. Kven var det ifølgje Bibelen som fekk dei ti boda av Gud? a) dei aller første kristne b) den norske kyrkja c) israelittane/jødane 13. Kvifor seier det første bodet at du skal velja Gud, og berre han, framfor andre gudar? a) Fordi det var vanleg mellom folk å ha mange forskjellige gudar på den tida då boda vart gjevne. b) Gud var den kulaste av alle. c) Fordi Gud hadde dei finaste kyrkjene. 14. Kva tyder det «å misbruka»? a) å snakka til ei miss b) å snakka heilt uforståeleg c) å bruka noko uriktig eller ulovleg 15. Kva tyder det «å heidra»? a) å visa respekt for, gje ære b) lystra c) å baka brød for 16. Kva tyder «din neste»? a) din neste kjærast b) fienden din c) andre menneske 17. Kva tyder det «å trå etter»? a) å sykla b) å bryggja øl c) å ha skrekkeleg lyst på

4 Side 4 LITT OMKRING DEI TI BODA SVAR 11. b) 12. c) 13. a) 14. c) 15. a) 16. c) 17. c)

5 Side 5 TRUVEDKJENNINGA (Sei kva du trur står ) 18. Eg trur på Gud Fader, den allmektige, som skapte. a) måne og stjerner b) meteorittar c) himmel og jord 19. Eg trur på Jesus Kristus, Guds einborne Son,, a) vår Herre b) vår sjef c) vår leiar 20. som vart avla ved Den Heilage Ande, fødd av, a) ei kvinne b) mor si c) Maria møy 21. pint under Pontius Pilatus, vart, døydde og vart gravlagd, a) torturert b) ledd av c) krossfest 22. fór ned til dødsriket, stod opp frå dei døde tredje dagen, fór opp til, a) skyene b) himmelen c) jorda 23. sit ved åt Gud, den allmektige Fader, a) frukostbordet b) trona c) høgre handa 24. skal koma att derifrå og døma. a) levande og døde b) alle forbrytarane c) dei som ikkje er perfekte 25. Eg Den heilage ande, a) held meg til b) trur på c) tippar på 26. ei heilag, allmenn, a) gruppe b) forsamling c) kyrkje 27. eit samfunn av dei heilage, forlating for syndene, oppstoda av lekamen og.

6 Side 6 a) evig liv b) mykje moro c) fin påskjøning TRUVEDKJENNINGA SVAR 18. c) 19. a) 20. c) 21. c) 22. b) 23. c) 24. a) 25. b) 26. c) 27. a)

7 Side 7 NOKRE ORD OG UTTRYKK I TRUVEDKJENNINGA 28. Kva tyder «den allmektige»? a) den merkelege b) den med uavgrensa makt c) den sterkaste 29. Kva tyder «einborne»? a) den som blir boren b) ein mann på ei båre c) einaste 30. Kva tyder «vart avla ved Den heilage ande»? a) Mor til Jesus vart gravid ved Den heilage ande. b) Den heilage ande sørga for at han seinare vart fengsla. c) Den heilage ande sette han fri. 31. Kva tyder eigentleg orda «fór ned til»? a) hadde med seg niste b) drog (med stor fart) ned til c) hadde på seg ei ekstra tjukk jakke 32. Det blir sagt at Jesus sit ved høgre handa åt Gud, den allmektige Fader. Kva tyder det å «sitja ved høgre handa»? a) at han ikkje var venstrehendt b) at han sit på den mektigaste og mest ærerike plassen c) at der var den beste stolen 33. Kva tyder «allmenn»? a) at det er berre for menn b) full av feil c) vanleg, for alle 34. Veit du andre ord for «forlating»? a) tilgjeving b) brot c) gløymt

8 Side 8 NOKRE ORD OG UTTRYKK I TRUVEDKJENNINGA SVAR 28. b) 29. c) 30. a) 31. b) 32. b) 33. c) 34. a)

9 Side 9 DÅPEN 35. Kven avgjorde at folk skulle bli døypte? a) Luther b) Jesus c) presten 36. Kva er bakgrunnen for dåpen, ifølgje Bibelen? a) Jesus har fått all makt i himmelen og på jorda. b) Det er ein god tradisjon. c) Nokre av venene mine har vorte døypte. 37. Kven er det Jesus meiner tilhengjarane hans skal prøva å overtyda om at læra hans er den rette? a) alle folk som finst b) alle menneske i Europa c) alle nordmenn 38. Kva er dåpen i kyrkja eigentleg? a) ein lang tradisjon b) ein familiesamankomst c) ei handling som markerer at du er kristen 39. Kven er Faderen, Sonen og Den heilage ande? a) tre ulike personar, men éin sann Gud b) ein trio c) ein familie i himmelen 40. Dåpen heng nøye saman med ein særskild ting. Kva då? a) fest i familien b) at du må i kyrkja ein søndag c) at den som blir døypt, skal lærast opp i det Jesus lærte frå seg medan han levde 41. Det er knytt ein lovnad til dåpen. Kva for ein? a) at du skal bli eit lykkeleg menneske b) at du skal tena mykje pengar c) at Jesus skal vera saman med sine vener så lenge dei lever og så lenge det finst menneske

10 Side 10 DÅPEN SVAR 35. b) 36. a) 37. a) 38. c) er det vi tenkjer på i denne samanhengen. Men dei to andre alternativa er ikkje på noko vis feil. 39. a) Men igjen kan alle svara, kvart på sitt vis, vere rette. Dette kan òg godt vere innleiinga til ein diskusjon, for eksempel om: Kven og kva trur du Gud eigentleg er; korleis oppfattar du Gud? 40. c) 41. c)

11 Side 11 NATTVERDEN 42. Kva tyder ordet «nattverd»? a) nattevakt b) kveldsmat c) nattstemning 43. Kva består nattverden i kyrkja vanlegvis av? a) brød og vin b) poteter og salt kjøt c) bollar og brus 44. Kva symboliserer dei to tinga nattverden består av? a) dag og natt b) sola og månen c) Jesu kropp og Jesu blod 45. Jesus seier kvifor vi skal gå til nattverd. Kan du tenkje deg kvifor? a) for å hugsa på han b) for å bli mette c) fordi alle andre gjer det 46. Delar av nattverden blir av og til utdelt via ein «kalk». Veit du kva det er? a) eit fat b) eit drikkebeger c) kritt 47. Nattverden er i utgangspunktet knytt til ei av dei største kristne høgtidene. Kva for ei? a) jul b) påske c) pinse 48. Jesus seier også at nattverden er ei pakt mellom han og dei som trur på han. Kva er ei pakt? a) ei gåve b) ei pakke c) ein bindande og forpliktande avtale

12 Side 12 NATTVERDEN SVAR 42. b) 43. a) 44. c) 45. a) 46. b) 47. b) 48. c)

13 Side 13 BØN 49. Kva vil du seia at bøn eigentleg er for noko? a) å snakka med Gud b) ei yoga-øving c) å vera stille i kyrkja 50. Må du vera i kyrkja for å be? a) Ja, det er best. b) Eg kan be heime. c) Be kan ein gjera overalt. 51. Er det lov å vera sint når ein bed? a) Du kan seia akkurat kva du føler. b) Nei, det er best å vera snill. c) Eg må først læra meg bønespråket. 52. Er det lov å vera glad når eg bed? a) Det er nok best å ta det litt med ro. b) Spar i alle fall på latteren. c) Du kan seia akkurat det du føler. 53. Er det best å be om kvelden? a) Ja. b) Morgonen er best. c) Be kan du gjera akkurat når du vil. 54. Kva gjer eg om Gud ikkje svarar meg? a) Tek det med ro og tenkjer at no har eg i alle høve sagt ifrå til Gud. b) Blir fortvila. c) Tenkjer at Gud har det for travelt. 55. Er det lurt å falda hendene når vi bed? a) Det er absolutt ikkje naudsynt. b) Det er heilt naudsynt. c) Kanskje er det lurt; du seier på ein måte til deg sjølv at «no skal eg be» når du faldar hendene.

14 Side 14 BØN SVAR 49. a) 50. c) Men ikkje nødvendigvis berre dette svaret. Også her kan alle tre svara vera like gode! 51. a) 52. c) 53. c) 54. a) Både presten og mange som har vore kristne lenge, vil truleg seie at svar a) er mest dekkjande. På den andre sida: Du har både lov til og rett til å reagera akkurat som du vil. Det er ingenting som seier at det er «gale» å bli sint på Gud. Tvert om: Mange blir det, også i forteljingane i Bibelen. I det heile er dette eit særs vanskeleg spørsmål, som det er bra å ta opp og og diskutera, kanskje særleg med folk du har tillit til. Det kan vera smart! 55. c) Berre ta dette som ei tilråding. Elles kan du sjølvsagt ha hendene dine kvar som helst når du bed. Men slepp for all del ikkje styret om du bed når du syklar!

15 Side 15 REFORMASJONEN 56. Kva tyder ordet «reformasjon»? a) drilløving b) endring/forbetring c) formatering er eit jubileumsår for reformasjonen. Kor lenge er det sidan? a) 500 år b) 300 år c) 100 år 58. Den norske kyrkja er ei luthersk kyrkje, ei av kyrkjene som vart danna i kjølvatnet av reformasjonen. Men kva for ei kyrkje var den opphavlege, den som reformasjonen braut med? a) pinsevenene b) den ortodokse kyrkja c) den katolske kyrkja 59. Kva er tittelen til den øvste leiaren for den kyrkja som reformasjonen braut med? a) patriark b) kosmopolitt c) pave 60. Kva er ein kjettar? a) ein hokatt b) ein vranglærar c) ein skreddar 61. Reformasjonen skjedde i ein verdsdel vi kjenner godt. Kva for ein? a) Europa b) Amerika c) Asia 62. Veit du namnet på han som vi reknar som reformasjonens hovudmann? a) Martin Luther b) keisaren av Tyskland c) kurfyrsten Fredrik den vise

16 Side 16 REFORMASJONEN SVAR 56. b) 57. a) 58. c) 59. c) 60. b) 61. a) 62. a)

17 Side 17 MARTIN LUTHER 63. I kva for eit hundreår levde Martin Luther? a) 1300-talet b) 1500-talet c) 1600-talet 64. Kva var det eigentlege yrket til Luther? a) katolsk munk og prest b) bonde c) smed 65. Reformasjonen starta med at Luther sterkt kritiserte læra i ei kyrkje han sjølv var med i. Kva for ei kyrkje? a) den katolske, der han sjølv var prest b) baptistane c) The Church of England 66. Av det Luther protesterte mot, er det spesielt ein praksis han var rasande på, og som på sett og vis utløyste heile reformasjonen. Kva var det? a) å gå i prosesjon b) å døypa born c) avlatshandel 67. I ei tid utan radio og TV, internett, Facebook og Twitter brukte Martin Luther ein svært spesiell måte å offentleggjera dei arka han hadde skrive ned synspunkta sine på. Korleis? a) Han sto på eit torg og skreik dei ut. b) Han skreiv om dei i ei avis. c) Etter det som er sagt, slo han dei opp på ei kyrkjedør. 68. Det blir snakka om Luthers «tesar» i samband med reformasjonen. Kva er ein «tese»? a) Eigentleg er det eit par inneskor: tøflar. b) læresetningar c) bøker 69. Kva var avlatshandel? a) at ein fritt kunne driva med handel innanfor kyrkjemurane b) at ein måtte betala ei bot dersom ein lo i kyrkja c) at ein med pengar eller andre verdiar kunne kjøpa seg enklare tilgang til himmelen

18 Side 18 MARTIN LUTHER SVAR 63. b) 64. a) 65. a) 66. c) 67. c) 68. b) 69. c)

19 Side 19 MEIR OM MARTIN LUTHER 70. Kva for eit av desse yrka hadde IKKJE Martin Luther? a) prest og professor b) lærar og forfattar c) bonde og småbrukar 71. Var reformasjonen noko som skjedde på ein augneblink etter at Luther gjorde si store og tydelege protesthandling? a) Ja. b) Nei, det var berre starten på ein lang prosess som tok nesten 15 år. c) Det tok seks månader. 72. Kvar i verda verka Luther? a) i dagens Spania b) England c) Tyskland 73. Var reformasjonen noko som berre gjaldt kyrkjene? a) Nei, det handla i høgste grad også om politisk og militær makt og store pengar. b) I det vesentlege var det noko dei diskuterte på bispemøta. c) Sokneråda diskuterte dette ivrig. 74. Etter ei stund vart paven i Roma klar over at Martin Luther truga makta og påverknaden hans, og skulda han for kjetteri. Kva er kjetteri? a) avgudsdyrking b) vranglære c) spionasje 75. Paven kalla Luther inn til avhøyr i Roma. Men Luther nekta å reisa. Kvifor? a) fordi Luther og venene hans skjøna at livet hans faktisk var i fare b) fordi det var altfor lang veg å køyra på dei dårlege vegane på den tida c) fordi det var dårleg med sengeplass 76. Også den tyske keisaren støtta paven. Kvifor vart Luther då ikkje likevel arrestert? a) Luther var ein meister i å kle seg ut. b) Luther rømde til Syden. c) Tyskland var snautt nok ein samla nasjon på denne tida; den lokale fyrsten hadde stor lokal makt. Og ein venlegsinna fyrste gav han vern.

20 Side 20 MEIR OM MARTIN LUTHER SVAR 70. c) 71. b) 72. c) 73. a) 74. b) 75. a) 76. c)

21 Side 21 DEI SEINARE ÅRA AV REFORMASJONEN 77. Trass i eit enormt press stod Luther fast mot paven i Roma. Til slutt vart han lyst i bann med ein bannbulle. Kva vil det seia å bli lyst i bann? a) å bli sett under etterforsking b) å bli utelukka c) at du må leva med å ha tente lys rundt deg heile tida 78. Kva er ein bulle? a) bakverk b) ei avgjerd eller ein dom frå dei øvste styresmaktene, særleg frå paven c) at det blir sendt ein torpedo etter deg 79. Luther si hovudinnvending mot pavekyrkja var at ho hadde gjort det altfor vanskeleg for vanlege menneske å oppnå eit personleg forhold til Gud. Berre to ting var sjølve grunnlaget for å bli frelst. Kva var dei? a) dåp og nattverd b) regelbunden kyrkjegang og bøn c) trua åleine og Skrifta (altså Bibelen) åleine 80. Når Luther ikkje krangla med paven og mennene hans, var han utruleg iherdig på mange andre område. Blant anna gjorde han ein enorm innsats for tysk som språk som i høgste grad kom heilt vanlege folk til gode. Kan du tenkja deg kva det var? a) Han skreiv ein svær grammatikk. b) Han var den første som samla og omsette heile Bibelen til tysk. c) Han skreiv ei komplett ordbok på tysk. 81. Trass i at han fekk svært mykje å seia for kyrkjehistoria, og det enorme arbeid hans, er det sagt om Luther at «han var slett ingen helgen», og at han var «eit barn av si tid». Kva er ein helgen? a) ein snill mann eller ei dame b) ein som festar mykje i helgene c) ein person som gjennom livet ifølgje den kristne læra har levd så rett at han eller ho kan kallast «heilag» og «eit heilagt førebilete» 82. Kva er «eit barn av si tid»? a) eit menneske som på viktige område meiner akkurat det same som det som er heilt vanleg i samtida hans eller hennar b) ein som er fødd for tidleg c) eit nyttårsbarn 83. Luther hadde i periodar av livet sitt eit syn på mellom anna jødar, kvinner og politiske og religiøse motstandarar som mange i dag vil kalle avskyeleg. Kva bør dette ha å seia for synet vårt på han og reformasjonen han sto i spissen for? a) Det tyder lite. b) Det tyder at vi må ta avstand frå alt han sto for. c) Han var jo «eit barn av si tid».

22 Side 22 DEI SEINARE ÅRA AV REFORMASJONEN SVAR 77. b) 78. b) 79. c) 80. b) 81. c) 82. a) 83. Dette er eit utruleg vanskeleg og svært samansett spørsmål som både motstandarane og tilhengarane til Luther har diskutert med stor kraft gjennom alle hundreåra etter at han levde. Så eit avgjort og klårt svar er det umogleg å gje. Når vi likevel tek med dette spørsmålet, er det for å understreka at Luther sjølv, gjennom skiftande tider, kom til å ta standpunkt vi i dag ikkje på nokon måte kan godta, og til og med aktivt må motarbeida. Og dette skal vi også vita når vi markerer reformasjonen!

23 Side 23 ETTER REFORMASJONEN OG I DAG 84. Også Noreg, som var i union med Danmark på denne tida, vart luthersk (eller, heilt korrekt: «evangelisk-luthersk») etter reformasjonen. Kan du tippa kvifor? a) Eit møte av biskopar fann ut det var best. b) Det var noko folk flest ville. c) Kongen i København som også var norsk konge ville ha det slik. 85. I mange hundre år, heilt fram til 2012, var Den norske kyrkja ei statskyrkje, det vil seia: Kristendommen var den offisielle religionen i Noreg. Kven var i heile denne tida den øvste sjefen i kyrkja? a) leiaren blant biskopane b) kyrkje- og undervisingsministeren c) kongen 86. No er ikkje Den norske kyrkja lenger ei statskyrkje. Men som einaste kyrkjesamfunn blir ho framleis nemnd i Grunnlova. Kan du tenkja deg kva Grunnlova kallar Den norske kyrkja? a) folkekyrkja i Noreg b) norsk luthersk kyrkje c) reformasjonskyrkja 87. Folketalet i Noreg er no (2017) på ca. 5,2 millionar menneske. Kan du tippa om lag kor mange som er medlemar i Den norske kyrkja? a) ca. 1,7 millionar b) ca. 2,7 millionar c) ca. 3,7 millionar 88. Det bur om lag 7,3 milliardar ( ) menneske på jorda i dag. Dei tre største livssynsgruppene er: ikkje-truande (det vil seia: ikkje tilknytt nokon særskilt religion), kristendom og islam. Kva for ein er størst, nest størst og minst av desse tre? a) ikkje-truande, islam, kristendom b) islam, kristendom, ikkje-truande c) kristendom, islam, ikkjetruande 89. Kva for ei av dei kristne kyrkjene er den største i verda i dag? a) Den katolske kyrkja b) Dei reformerte kyrkjene (Der Den norske kyrkja høyrer til) c) Pinsevenene

24 Side 24 ETTER REFORMASJONEN OG I DAG SVAR 84. c) 85. c) 86. a) 87. c) 88. c) 89. a)

25 Side 25 LITT MEIR OM ETTER REFORMASJONEN OG I DAG 90. Reformasjonen er starten for protestantisk kristendom. Er det berre dei lutherske kyrkjene som er protestantiske? a) Ja. b) Nei, det er mange andre. C) Det er to til. 91. Den norske kyrkja og heile Noregs Kristne Råd har bestemt at det viktigaste temaet for reformasjonsjubileet er «nåde». Kva tyder «nåde»? a) å oppnå noko b) Guds tilgjevande kjærleik c) eit modem 92. Noregs Kristne Råd er ein såkalla økumenisk organisasjon. Eit vanskeleg ord, men har du peiling på kva det kan tyda? a) at ein samlar inn pengar saman b) at ein samarbeider, sjølv om ein er ueinige om einskilde ting c) at ein har felles biskop 93. Ulike kyrkjer har ulik praksis på ymse område. Nokre døyper born, andre døyper vaksne; nokre har nattverd ved alteret i kyrkja, andre i benkeradene; nokre har konfirmasjon, andre kallar det signing. Det skuldast ofte ulike teologiske meiningar. Kva er teologi slik omtrent?! a) læra om den kristne trua b) import av te frå India og Sri Lanka c) fagforeininga til prestane 94. Tykkjer du det er viktig å læra om reformasjonen? a) Ja. b) Nei. c) Eg bryr meg ikkje i det heile! 95. Til slutt: Ein super-reprise: Kor mange «tesar» var det Martin Luther skal ha slege opp på kyrkjedøra i Wittenberg den 31. oktober 1517? a) 85 b) 95 c) 105

26 Side 26 LITT MEIR OM ETTER REFORMASJONEN OG I DAG SVAR 90. b) 91. b) 92) b) 93) a) 94) Som du sikkert har forstått: Dette er eit lurespørsmål, der ingen kan fortelja deg kva som er rett svar for deg. Men vona er at du set deg litt inn i reformasjonsjubileet. For sjølv om mykje var forskjellig for folk som levde for 500 år sidan, er historia om reformasjonen eit glimrande eksempel på historiske hendingar som har hatt avgjerande tyding for korleis verda har utvikla seg, og for korleis verda ser ut i dag også for deg og meg, venene våre, familien vår og alle dei vi møter. Så det er kanskje tid for ein diskusjon att? 95. b)