Fakta TRYGGLEIKSKRAV TIL LEIKETØY. Born skal ha det best tenkjelege vernet. September 2013 TRYGGLEIKSKRAV TIL LEIKETØY

Transkript

1 Fakta September 2013 TRYGGLEIKSKRAV TIL LEIKETØY TRYGGLEIKSKRAV TIL LEIKETØY Born skal ha det best tenkjelege vernet Det finst om lag 80 millionar born under 14 år i EU/EØS og rundt verksemder som sysselset over personar i direkte tilknyting til sektoren for leiketøy og spel. Det dreier seg i særleg grad om små og mellomstore bedrifter (SMB-ar). Leiketøy og spel er viktige for utviklinga hjå born. Produsentane er dei som har hovudansvaret for at produkta deira er sikre. I tillegg arbeider også importørar, samsvarsvurderingsorgan og nasjonale styresmakter for å sikre at leiketøy som blir selde i europeiske butikkar, oppfyller alle tryggleikskrav. Det blir heile tida utvikla nye materiale og produksjonsmetodar. Det er derfor viktig å syte for at tryggleikskrav og standardar er tilpassa dei nyaste trendane på leiketøyområdet. Den indre marknaden for leiketøy har medverka positivt til utviklinga i sektoren og vernet av forbrukarane, g jennom harmonisering av tryggleikskrava for leiketøy slik at dei g jeld i heile EU/EØS. Det nye direktivet om tryggleik ved leiketøy inneheld strengare reglar om handheving og nye tryggleikskrav, noko som sikrar at born også i framtida skal vernast best mogleg.

2 Det nye direktivet forbetrar dei g jeldande reglane om marknadsføring av leiketøy som er produsert i EU eller importert til EU. Direktivet har til føremål å reduserer talet på leiketøyrelaterte ulukker og fremje helse og tryggleik også i framtida. USA er den viktigaste handelspartnaren for EU/EØSlanda når det g jeld eksport, og Det fjerne austen når det g jeld import. Den europeiske leiketøysindustrien vil blant anna ha gode utsikter til å eksportere europeisk kvalitetsleiketøy, noko Kommisjonen stør opp om ved å sikre ein betre marknadstilgang til tredjeland. Dette dokumentet er eitt av fleire faktablad som g jev eit generelt overblikk over dei endringane som vart innførte ved det nye leiketøydirektivet som vart vedteke i Det nye direktivet skjerpar reglane i det gamle leiketøydirektivet frå Produsentane må derfor tilpasse seg dei nye reglane. Det blir også innført nye prosedyrar for forsyningskjeda. Det nye leiketøydirektivet vart offentlegg jort i Den Europeiske Unions Tidende den 30. juni 2009, og vart sett i kraft den 20. juli Dei generelle reglane i direktivet g jeld leiketøy som vart ført i omsetning frå den 20. juli Reglane om kjemikal g jeld for leiketøy som vart ført i omsetning frå den 20. juli 2013 (ein ekstra overgangsperiode på to år vart g jeven for kjemiske eigenskapar). Det inneber i praksis at leiketøy som oppfyller krava i leiketøydirektivet frå 1988 kunne førast i omsetning på marknaden til og med den 19. juli 2011 eller den 19. juli 2013 når det g jeld visse reglar om kjemikal. Faktablada inneheld retningslinjer for leiketøyprodusentane i EU/EØS om korleis dei skal bruke direktivet. Sentralt står i fyrste rekkje forpliktingane produsentane har. 2

3 Verkeområdet for leiketøydirektivet frå 2009 Verkeområdet for leiketøydirektivet frå 2009 er omhandla i artikkel 2. Der finst det ein definisjon av leiketøy som fortel om eit produkt er omfatta av direktivet eller ikkje: Produkt som, utelukkande eller delvis, er konstruerte eller berekna for bruk av born under 14 år i leik. Det einaste nye i forhold til leiketøydirektivet frå 1988 er at utelukkende eller delvis er føydde til for å vise at produktet ikkje utelukkande treng å vere berekna for leik for å bli rekna som leiketøy. Produkt med dobbelt funksjon blir derfor rekna som leiketøy, til dømes ein bamse festa til ein nøkkelring. I direktivet frå 2009 erkjenner ein at det finst ei gråsone for kva som er eit leiketøy. I vedlegg I til direktivet er det ei ikkje-uttømmande liste over produkt som ikkje er rekna som leiketøy, men som kan opne for tvil. I artikkel 2, nummer 2 i det nye direktivet står det dessutan ei liste over produkt som etter definisjonen er leiketøy, men som likevel ikkje er omfatta av verkeområdet for direktivet. Den nye definisjonen av leiketøy skal spegle den g jeldande praksisen i dag blant leiketøyprodusentane. 3

4 Prosedyren for samsvarsvurdering Alt leiketøy skal, før det blir ført i omsetning, gå g jennom ei samsvarsvurdering. Nærare reglar om kven som skal utføre den og korleis, blir g jevne i leiketøydirektivet frå Nedanfor følg jer ei kort forklaring: FØREMÅLET MED EI SAMSVARSVURDERING Føremålet med ei samsvarsvurdering er å dokumentere overfor produsenten og styresmaktene at ei leiketøy som blir ført i omsetning, oppfyller dei juridiske krava i direktivet frå hugse at modul B berre omfattar konstruksjonsfasen, medan modul C omfattar produksjonsfasen og følg jer etter modul B. Med heimel i modul C garanterer produsenten at leiketøyet samsvarer med den typen som er skildra i EF-typeprøvingssertifikatet, og med dei relevante reglane i den rettsakta som g jeld. Samsvar blir vurdert på bakgrunn av eit EF-typeprøvingssertifikat som er utferda med heimel i modul B. I motsetnad til modul B treng ikkje noko meldt organ delta i modul C. DEFINISJON AV SAMSVARSVURDERING Ved samsvarsvurderinga viser produsenten av leiketøyet hans oppfyller dei tryggleikskrava som er fastsette i direktivet. Produsenten skal utføre ein av to prosedyrar avhengig av kva leiketøy det er: 1. EIGENGODKJENNING Eigengodkjenning skal brukast når det finst harmoniserte standardar som dekkjer alle relevante tryggleiksaspekt ved leiketøyet. I slike tilfelle skal produsenten rette seg etter dei eksisterande harmoniserte standardane og syte for at leiketøyet oppfyller krava i desse. Produsenten skal også fastlegg je ein prosedyre for intern produksjonskontroll i samsvar med modul A i vedlegg II avg jerd 2008/768/ EF. Modul A krev ikkje at ein involverer eit meldt organ. SKILNADEN MELLOM TRYGGLEIKSVURDERING OG SAMSVARSVURDERING Føremålet med ei tryggleiksvurdering er å påvise eventuelle farar ved leiketøyet, og å vurdere kor farleg det er. Samsvarsvurderinga skal bevise at leiketøyet oppfyller krava i direktivet frå Tryggleiksvurdering skjer normalt før samsvarsvurderinga mot g jeldande regelverk (men kan også g jennomførast seinare i prosessen) og skal i alle tilfelle vere avslutta før leiketøyet blir ført i omsetning. 2. GODKJENNING AV EIN UAVHENGIG TREDJEPART Typeprøving etter modul B kallar vi ofte for EFtypeprøving. EF-typeprøving og sertifisering er kravd: Når det ikkje finst harmoniserte standardar Når produsenten ikkje, eller berre delvis har brukt dei harmoniserte standardane Når ein eller fleire av dei harmoniserte standardane er offentlegg jorde med avgrensingar Når produsenten meiner at arten, utforminga, konstruksjonen eller føremålet med leiketøyet g jer det naudsynt med kontroll av ein tredjepart. I slike tilfelle legg produsenten fram ein modell av leiketøyet for eit meldt organ med tanke på EFtypeprøving. I samsvar med modul B undersøkjer det melde organet den tekniske konstruksjonen til leiketøyet og kontrollerer og erklærer at den tekniske konstruksjonen oppfyller krava i direktivet frå 2009 ved å utferde eit EF-typeprøvingssertifikat. Det er viktig å 4

5 Prosedyren for tryggleiksvurdering DEFINISJON AV TRYGGLEIKSVURDERING Ved tryggleiksvurderinga skal produsenten analysere dei moglege farane som leiketøyet kan utsetje brukaren for og bedømme den moglege eksponeringa for farane. Denne prosedyren er obligatorisk etter direktivet frå 2009 og skal g jerast før leiketøyet blir ført i omsetning. KVA TRYGGLEIKSVURDERINGA OMFATTAR Det er produsenten som har ansvaret for at tryggleiksvurderinga blir utført og at det skjer før leiketøyet blir ført i omsetning på EU/EØS-marknaden. Tryggleiksvurderinga skal omfatte ulike kjemiske, fysiske, mekaniske, elektriske, brennbare, hygieniske og radioaktivitetsfarar som leiketøyet kan ha. Ei liste over dei ulike farane som produsenten skal vurdere i samsvar med regelverket, er oppførte i vedlegg II til direktivet frå Mange av krava finst i dei harmoniserte tryggleiksstandardane for leiketøy. Produsenten skal likevel også analysere om det finst nokre farar standardane ikkje tek høgd for, og som det må takast omsyn til. Resultatet av tryggleiksvurderinga avg jer kva for ei samsvarserklæring som er kravd og om det skal g jerast eventuelle risikoavgrensande tiltak og/eller testing. Produsenten skal ta vare på tryggleiksvurderinga i den tekniske dokumentasjonen i 10 år etter at leiketøyet er ført i omsetning. 5

6 Åtvaringar vere plasserte på emballasjen eller på annan måte vere klårt synlege for forbrukaren før kjøpet, også når kjøpet blir g jort på nettet. SÆRLEGE ATVARINGAR Brukaravgrensingane skal minst omfatte den lågaste eller høgaste alderen på brukaren. Der det er aktuelt skal det også vere lista opp kva ferdigheiter eller eigenskapar som er kravd av brukaren for sikker bruk av leiketøyet (til dømes evna til å sitje utan støtte, høgaste eller lågaste vekt og at leiketøyet berre må brukast under oppsyn av ein vaksen). Åtvaringane kan g jevast i form av tekst eller symbol (eller båe delar): GENERELLE REGLAR Dersom det er naudsynt for sikker bruk av leiketøyet, skal det g jevast ei generell åtvaring med ein spesifikasjon av relevante brukaravgrensingar. Det blir dessutan fastsett i vedlegg V del B i det nye direktivet at enkelte kategoriar av leiketøy skal ha særlege åtvaringar som er lista opp der. I tillegg til dei obligatoriske krava i det nye direktivet, g jev ein også i dei harmoniserte standardane åtvaringstekstar som skal finnast på visse kategoriar av leiketøy. Kvart enkelt EU/EØS-land avg jer om leiketøyet som finst på deira eige territorium skal ha åtvaringstekstane på eitt eller fleire språk som forbrukarane der lett kan forstå. PLASSERINGA AV ÅTVARINGA Produsenten skal forsyne leiketøyet med åtvaringar som er klårt synlege, lett leselege, lett forståelege og presise. Åtvaringane skal vere plasserte på leiketøyet, på ein etikett eller på emballasjen og eventuelt i bruksrettleiinga som følg jer med leiketøyet. Det er viktig å tenkje på at dersom leiketøyet blir selt utan emballasje, skal åtvaringane setjast på sjølve leiketøyet. Det er etter det nye direktivet ikkje nok å plassere åtvaringa på utstillingsøskja. Åtvaringar som er avg jerande for avg jerda om å kjøpe leiketøyet, til dømes slike som viser lågaste eller høgaste alder for brukarane, og dei særlege åtvaringane som går fram av vedlegg V del B i det nye leiketøydirektivet, skal ÅTVARING IKKJE EIGNA FOR BORN UNDER 36 MÅNADER Under alle omstende skal åtvaringa og/eller symbolet innleiast med ordet Åtvaring eller Åtvaringar. Den særlege åtvaringa ikkje eigna for born under tre år og det symbolet som er skildra i direktivet frå 2009 vedlegg V del B og som g jeld barn under tre år, må ikkje brukast på leiketøy som er berekna til born under tre år. Særlege åtvaringar berekna til bruk i samband med visse kategoriar av leiketøy må ikkje brukast dersom dei strid med den tiltenkte bruken av leiketøyet slik han går fram av funksjonen til, storleiken på og eigenskapane til leiketøyet. Kommisjonen kan om naudsynt føreslå kva tekst dei særlege åtvaringane for visse kategoriar av leiketøy skal ha. 6

7 Å kunne sporast Samsvarsærklæring KVA SEIER DIREKTIVET OM Å KUNNE SPORAST? Alle produsentar skal syte for at leiketøyet deira kan identifiserast. Det kan dei g jere g jennom å merkje leiketøyet med eit type-, parti-, serie- eller modellnummer eller anna merking som g jer at det kan identifiserast. Leiketøyet skal også vere merkt med namn, registrert firmanamn eller varemerket til produsenten. Det skal også opplysast om ein enkelt stad der produsenten kan kontaktast. Dersom det på grunn av storleiken på eller arten til leiketøyet ikkje er mogleg å plassere identifikasjonsmerkinga og opplysningar om produsenten på leiketøyet, skal dei opplysningane som er kravde gå fram av emballasjen eller av eit dokument som følg jer leiketøyet. Det er viktig å merke seg at kontaktadressa til produsenten skal innehalde eit gatenamn eller postboks. Ei heimeside er ikkje å rekne som ei kontaktadresse. Dersom det er ein importør som fører leiketøyet i omsetning, skal namn, registrert firmanamn eller varemerke og kontaktadresse til importøren også gå fram av leiketøyet, eller der dette ikkje er mogleg, av emballasjen eller av eit dokument som følg jer leiketøyet. VALALTERNATIVA TIL PRODUSENTEN Produsenten kan velje kva form for identifikasjon dei bruker på leiketøyet, så lenge det er råd å spore det attende til produsenten. Når eit leiketøy blir ført i omsetning, skal produsenten utarbeide ei EF-samsvarserklæring. Dermed tek han på seg ansvaret for og stadfester at leiketøyet er i samsvar med krava i direktivet frå Produsenten eller ein representant for denne, som skal vere etablert i DU/EØS, skal oppbevare samsvarserklæringa i ti (10) år etter at leiketøyet er ført i omsetning. Samsvarserklæringa skal omsetjast til dei språka som er kravd av det EU/EØS-landet der leiketøyet blir ført i omsetning eller g jort tilg jengeleg på marknaden. Av samsvarserklæringa skal det går fram at tryggleikskrava i direktivet frå 2009 er oppfylte og ho skal minst innehalde desse opplysningane (utforma i samsvar med vedlegg III i direktivet): Nr (eintydig identifikasjon av leiketøyet). Namn og adresse på produsenten eller representanten for denne. Denne erklæringa Denne samsvarserklæringa er utferda på eineansvar frå produsenten. Leiketøyet erklæringa g jeld (med fargebilete). Tilvisingar til dei relevante harmoniserte standardane som er brukte, eller tilvisingar til dei spesifikasjonane det blir erklært samsvar med. Dersom det er relevant: Det melde organet (namn, nummer), har utført (skildring av aktiviteten) og utferda sertifikatet. Tilleggsopplysningar; medrekna dato, stad, underskrift frå produsenten og stillingsnemninga til underskrivaren. Det skal nemnast at importøren også skal oppbevare eit eksemplar av EF-samsvarserklæringa frå produsenten i ti (10) år etter at leiketøyet er ført i omsetning. EF-samsvarserklæringa kan omfatte meir enn eitt leiketøy føresett at krava ovanfor er oppfylte, og at erklæringa alltid blir oppdatert når dette er naudsynt. 7

8 B Retur Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap Postboks Tønsberg Informasjonskjelder Fyrste gong publisert på engelsk som Toy safety Ensuring children benefit from the highest level of protection av Publications Office Europeiske Union, 2010 Norsk omsetjing: Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap, 2013 Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap har eineansvaret for omsetjinga. Denne brosjyra inneheld vår fortolking av teksten i leiketøydirektivet av 2009 slik det er offentleggjort i Den Europeiske Unions Tidende den 30. juni 2009 og er berre berekna til på ein generell måte å belyse visse av reglane i direktivet og er gjennomført i norsk rett i leiketøyforskrifta. Reglane i direktivet som er omhandla i denne brosjyren, vil du finne att i forskrifta, då forskrifta følgjer direktivet og det ikkje er gjeve nokon særnorske reglar om leiketøy. Postboks 2014 Sentrum 3103 Tønsberg Besøksadresse: Rambergveien 9 Telefon Telefaks postmottak@dsb.no Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) skal ha oversyn over risiko og sårbarheit i samfunnet. Vi skal vere pådrivar i arbeidet med å førebygg je ulukker, kriser og andre uynskte hendingar. Vi skal syte for god beredskap og effektiv ulukkes- og krisehandtering. DSB er underlagt Justis- og beredskapsdepartementet. ISBN Foto: Colourbox