KONSESJONSSØKNAD FOR ALDAL OG FRØLAND KRAFTVERK I SAMANGERVASSDRAGET -FRÅSEGN

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Klima- og naturressursseksjonen Arkivsak Arkivnr. 344 Saksh. Anne-Gro Ullaland, Elizabeth Warren Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato KONSESJONSSØKNAD FOR ALDAL OG FRØLAND KRAFTVERK I SAMANGERVASSDRAGET -FRÅSEGN SAMANDRAG BKK Produksjon ynskjer å oppretthalde og fornye kraftproduksjonen i Samnangervassdraget. Søknaden gjeld to utbyggingsalternativ med to kraftverk kvar, begge med eit kraftverk i fjell (Aldal eller nytt Frøland kraftverk) i tillegg til Frøland småkraftverk. Begge utbyggingsalternativa inneber nedlegging av eksisterande Frøland kraftverk og Myra kraftverk og bruk av dei tilhøyrande regulerings/inntaksmagasina i dei nye kraftverka. Alternativ 1 med Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk vil kunne gje 80GWh ny kraft. Alternativ 2 med nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk vil kunne gje 27 GWh ny kraft. Utbygging etter alternativ 2 har små negative konsekvensar. Utbygging etter alternativ 1 har negativ verknad for landskap, friluftsliv, biologisk mangfald og fisk, men ikkje i eit slikt omfang at ein i saka rår frå at det vert gjeve løyve til utbygging. Ingen av alternativa er i direkte konflikt med kjende freda kulturminne. Deponialternativ aust for vegen i Engjaliområdet bør takast ut av planen slik at det ikkje er i konflikt med opplevingsverdi av ein freda heller, askeladden id FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Fylkesutvalet i Hordaland rår til at det vert gjeve løyve til utbygging i Samnangervassdraget og Aldalselva etter alternativ 1 (Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk). 2. Då utbygginga gjeld eit vassdrag med laks og sjøaure viser ein til dei fylkespolitiske retningslinene om tiltak for å redusere negativ innverknad, t.d. vurdering av omløpsventil, tilpassa vassføring i gytevandringstida og sikre inntaksordningar for å unngå tap av fisk i turbin. Ved val av deponi og kraftlinetrasear bør ein i størst mogeleg grad ta omsyn til sårbare naturtypar og førekomst av raudlisteartar. 3. Kulturminne: Deponialternativ aust for vegen i Engjaliområdet bør takast ut av planen slik at det ikkje er i konflikt med opplevingsverdi av KM 9, den freda helleren, askeladden id Tilkomstvegen til inntak i Aldalselva bør justerast for å sikre blokkhelleren ved Aldalen som er eit kulturminne av lokal/regional verdi. Det vert stilt krav om at undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminneloven vert oppfylt i god tid før iverksetjing av tiltak. Dersom det vert avdekka konflikt med automatisk freda kulturminne,

2 må tiltaka justerast eller eventuelt leggjast fram for Riksantikvaren som rette dispensasjonsmynde. Paul M Nilsen Jan Per Styve Vedlegg: Kart Fylkespolitiske retningsliner for små vasskraftverk 2

3 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Innleiing BKK Produksjon AS ynskjer å oppretthalde og fornye kraftproduksjonen i Samnangervassdraget. Vassdraget er utbygd gjennom fleire etappar, og har i dag fem kraftverk. Fire av desse er eigd av BKK (Frøland, Myra, Grønsdal og Kvittingen kraftverk) og eitt eigd av Safa Eiendom (Tysse kraftverk). Frøland kraftverk frå 1921 har trong for større rehabilitering for å kunne drivast vidare, og BKK Produksjon har sett på fleire alternativ for å vidareføre og auke produksjonen i vassdraget. Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) har sendt søknaden på høyring med frist NVE er varsla om at fylkeskommunen sin fråsegn først vil ligge føre etter fylkesutvalet sitt møte i mai. 2. Søknaden 2.1 Områdeomtale Samnangervassdraget er totalt 231km 2 med to større delvassdrag. Frølandselvi/Eikjedalselv med Fossen Bratte er verna og uregulert, medan Storelva er regulert med fleire magasin og kraftverk. Vassdraga samlar seg i Frølandsvatnet og renn ut Tysselva til sjøen ved Tysse. Aldalselva som er er eit sidevassdrag til Storelva har eit nedbørsfelt på 9,7km 2 og renn ut i Samanangerfjorden ved Aldal. Tysse kraftverk (Safa Eigedom) fekk i 2007 løyve til å utvide slukeevna frå 12m 3 /s til 18m 3 /s. Denne utvidinga vert mindre lønsam ved utbygging av Aldal kraftverk. Grunneigarar langs Aldalselva har søkt om konsesjon for bygging av småkraftverk, men NVE har ikkje handsama denne grunna konflikt med Aldal kraftverk som er vurdert i Samla Plan. Det er og planar for minikraftverk i Kvernelva. Utbygging av Aldal kraftverk inneber at ein ikkje kan gjennomføre bygging av småkraftverk i Aldalselva eller minikraftverk i Kvernelva. 2.2 Utbyggingsplanane Søknaden frå BKK Produksjon gjeld to utbyggingsalternativ med to kraftverk kvar, begge med eit kraftverk i fjell (Aldal eller Frøland) og eit småkraftverk (Frøland). Begge utbyggingsalternativa inneber nedlegging av Myra kraftverk og Frøland kraftverk. Eksisterande regulerings/inntaksmagasin (Grønsdalsvatnet og Fiskevatnet) vert nytta i dei nye kraftverka. Eit rehabiliteringsalternativ for Frøland kraftverk (0-alternativ) er omtalt men ikkje omsøkt. BKK produksjon prioriterar utbyggingsalternativ 1 framfor alternativ 2. Alternativ 1: Utbygging av Aldal kraftverk i fjell i kombinasjon med småkraftverk ved Frøland. Ny 132kV kraftline frå Dalane til Frøland. Redusert produksjon i Tysse kraftverk. Samla produksjonsauke i vassdraget vert på 80 GWh. Alternativ 2: Bygging av nytt Frøland kraftverk i tillegg til Frøland småkraftverk. Samla produksjonsauke i vassdraget vert 27 GWh. 0-alternativ (ikkje omsøkt): Rehabilitering av Frøland kraftverk. Produksjonsauke i vassdraget på 11 GWh. 3

4 2.2.1 Alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk Aldal kraftverk: Aldal kraftverk vil nytte eksisterande reguleringar i Grønsdalsvatnet. Kraftverket vil nytte eit fall på 198m mellom eit nytt inntak i Grønsdalsvatnet og ned til Samanangerfjorden, der kraftverket vert lagt i fjell ved Aldal. Avløpet vil gå gjennom ein avløpskanal ut i Aldalsbukta med utløp på om lag m djup. Det vert ein 6 km lang driftstunnel med to bekkeinntak; Kvernelva og Aldalselva. Totalt nytta nedbørsfelt vil vere 123,7 km 2, der overføring frå Aldalselva utgjer 8,8 km 2 og Kvernelva 4,1 km 2. Middels tilsig er 14,7 m 3 /s. Kraftverket er planlagd med ein turbin på 61 MW og maksimal driftvassføring på 35m 3 /s. Berekna kraftproduksjon er 226 GWh. Utbyggingskostnad er rekna til 530 mill kr, noko som gjev ein utbyggingspris på 2,34 kr/kwh. Reguleringsgrenser: I gjeldande konsesjon revidert i 2001 vart lågaste regulerte vasstand i Grønsdalsvatnet endra frå kote 181 til 188 då dette er den grensa som i praksis har vore nytta. I samband med hovudtilsyn og vedlikehald av turbin i Grønsdal kraftverk vil det vere trong for senking under kote 188, og for å sleppe å måtte søkje om avvik frå manøvreringsreglementet kvar gong vert det no søkt om å endre lågaste regulerte vasstand til kote 181 slik det var før. Nettilkopling: Krafta vert ført ut av Aldal kraftverk med ei spenning på 132kV. Frå kraftstasjonen sitt koplingsanlegg vert det lagt kabel gjennom ein sjakt til vasshandsamingsanlegget i Dalane og vidare til kabelendemast med overgang til luftline som skal føre krafta fram til eksisterande nett ved Frøland. Det er tre ulike alternativ for luftlina (sjå kart). Tunnelmassar: Det er to uttaksstader for tunnelmassar, der kring m 3 vert teke ut ved Aldal og kring m 3 ved Kvernelva. Samananger kommune har planar om fylling i sjø ved Bjørkheim som framtidig areal for ny fleirbrukshall. Massane teke ut ved Aldal kan nyttast til denne fyllinga. Om desse planane ikkje let seg realisere vert det søkt om å deponere massane på Haukaneset. Tunnelmassar ved uttak ved Kvernelva er planlagd lagt i terreng og til forsterking av vegnett. Terrenget vert arrondert og tilsådd etter avtale med grunneigar. Frøland småkraftverk: Frøland småkraftverk vil nytte eit fall på 148,3m mellom Fiskevatnet og utløp i Frølandsvatnet. Kraftverket kan anten byggjast i bakre del av dagens stasjonshall på Frøland eller i eige bygg bak dagens anlegg. Frøland småkraftverk vil nytte eit nedbørsfelt på 11,1km 2 som gjev middels tilsig i elva på 1,11m 3 /s. Kraftverket er planlagd med turbin på 4,1 MW og er rekna å produsere 10,9 GWh årleg. Utbyggingskostnad er rekna til 21 mill kr, noko som gjev ein utbyggingspris på 1,92 kr/kwh Alternativ 2: Nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk Frøland småkraftverk: Planane for småkraftverket er dei sama som under alternativ 1. Nytt Frøland kraftverk: Eit nytt Frøland kraftverk vil nytte eit fall på 164 m frå Grønsdalsvatnet til Frølandsvatnet. Avløpet frå kraftverket er planlagd ut i avløpskanal til Frølandsvatnet. Driftstunnelen vert på kring 6000m, og kraftstasjonen vert lagt i fjell like bak eksisterande Frøland kraftverk. Nedbørsfelt for kraftverket er 110,8 km 2 med middels tilsig til elva på 13,4 m 3 /s. Kraftverket er planlagd med ein turbin på 38 MW og maksimal driftsvassføring på 25m 3 /s. Berekna kraftproduksjon er 171 GWh. Utbyggingskostnad er rekna til 400 mill kr, noko som gjev ein utbyggingspris på 2,3 kr/kwh. Reguleringsgrenser: Som for Aldal kraftverk har ein søkt om å få endra manøvreringsreglementet for Grønsdalsvatnet tilbake til slik det var tidlegare (kote 181) for å sleppe å søkje om avvik i samband med hovudtilsyn og vedlikehald av Grønsdal kraftverk. I vanleg drift er det kote 188 som vert nytta. 4

5 Nettilkopling: Krafta vert ført ut av tilkomsttunnelen i kabel og kopla på eksisterande 132kV line. Tunnelmassar: Det er to uttaksstader for tunnelmassar, ved Frøland og i Børdalen. Kring m 3 tunnelstein er planlagd lagt i eit område med dyrka mark der ein først fjernar matjorda, for deretter legge den attende over deponiet. Massar teke ut i Børdalen er planlagd deponert på begge sider av vegen, til terrengheving og planlagde skogsbilvegar i området. 3. Verknad for naturmiljø, ressursar og samfunnsinteresser Det er gjennomført konsekvensutgreiing for tiltaket, med ein rekkje delrapportar for ulike tema. Desse er lagt ut på NVE sine nettsider under konsesjonar. Dei mest sentrale momenta vert presentert i saka. Hydrologi Storelva er regulert gjennom fleire magasin og kraftverk, og vassføringa i hovudvassdraget er sterkt påverka av dette. Kvernelva og Aldalselva er i dag uregulerte. På strekninga mellom Grønsdalsvatnet og Fiskevatnet er det i dag sjeldan vassføring. Frå Fiskevatnet til Frølandsvatnet er det i samband med revisjon av konsesjonsvilkåra i 2001 bygd tersklar og vore gjennomført forsøk med ulike minstevassføringar på strekninga. Som resultat av forsøka er det forslag om minstevassføring på 100 l/s om vinteren og 200 l/s om sommaren. Tysseelva er i dag prega av at om lag halvparten av nedbørsfeltet er regulert. Dette gjev høgare vintervassføring enn i ein uregulert situasjon. I 2007 vart det gjeve konsesjon til utviding av Tysse kraftverk, med vilkår om 1m 3 /s minstevassføring vinter og 3m 3 /s sommar. Tilhøve ved alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk For Aldal kraftverk har søkjar framlegg om minstevassføring på 20 l/s heile året i Kvernelva, medan Aldalselva er planlagd med 50 l/s minstevassføring vinter og 100 l/s sommar. Nedstraums Fiskevatnet vert dagens framlegg til minstevassføring lagt til grunn. Då er vassføringa i Storelva i snitt redusert med 84%. Nedstraums inntak til Tysse kraftverk vert dagens minstevassføringskrav og manøvreringsreglement vidareført. Etter inntak Tysse kraftverk er då vassføringa redusert med 60%. Tilhøve ved alternativ 2: Nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk Det vert ikkje store endringar i vassføringa i Tysselva. På strekninga frå Fiskevatnet til Frølandsvatnet vil flaumane vere redusert samanlikna med i dag, og gjennomsnittsvassføringa sett over året vert ut frå dette redusert med 91%. Tilhøve ved 0-alternativ: Rehabilitering av Frøland kraftverk I anleggstida vert alt tilsig til Fiskevatn ført til Storelva mellom Fiskevatnet og Frølandsvatnet, noko som aukar risiko for flaum ved Langeland. Vasstapet vil gje eit produksjonstap på kring 60GWh i anleggstida. I driftsfasen etter rehabilitering vil det vere små endringar i forhold til i dag. Landskap Landskapet i influensområdet består av eit storskala opent fjordlandskap i vest ved Samnangerfjorden, der fjorden er det mest sentreale landskapselementet. Aldalselva er ein av dei største elvane, men vasstrengen er berre synleg i nedre del. Storelva og Frølandsleva ligg innafor eit kupert og lukka fjellog dallandskap. Grønsdalsvatnet, Fiskevatnet og Frølandsvatnet dannar større vasspegel. Elvane varierar med stryk, fossefall og rolige parti. Tett vegetasjon skjuler mykje av vasstrengen. Landskapsverdiane i influensområdet området er vurdert til middels, med noko høgare verdi kring Frølandsvatnet. Konsekvens av alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk Med Aldal kraftstasjon i fjell og utløp i fjorden vert kraftverket i seg sjølv lite synleg. Portal inn til kraftverket, bru over elva og tilkomstveg vert nye synlege inngrep. Meir aktiv regulering av Grønsdalsvatnet vil gje hyppigare synleg reguleringssone, men regulering ned til lågaste regulerte vasstand vil vere sjeldan. Bekkeinntaka ved Aldalselva og Kvernelva har relativt små installasjonar. 5

6 Redusert vassføring i Aldalselva til 12% av normalvassføring i eit normalår vil påverke landskapet sin karakter. Vegetasjon gjer at endringane for Kvernelva vert mindre synlege. Planlagd deponi ved Nygård inneber vesenlege inngrep, men området er omkransa av skog som gjer det lite synleg for omgjevnadene. Massedeponi ved Haukaneset vil og endre landskapskarakteren, men vil framleis kunne tilpassast jordbrukslandskapet. Kraftlinealternativ 1er lite synleg frå fjorden og frå busetnad ved Langeland og vurdert som det beste. Alternativ 2 vert synleg frå fjorden og busetnad ved Frølandsvatnet. Alternativ 3 er mest negativ med nærføring til hus ved Langeland. Etablering av Frøland småkraftverk er vurdert å ha ubetydeleg verknad for landskapsbiletet. Samla sett vil utbygging etter alternativ 1 (Aldal kraftverk saman med Frøland småkraftverk) gje middels negativ konsekvens for landskap. Konsekvens av alternativ 2: Nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk For nytt Frøland kraftverk i fjell med avløp ført i Frølandsvatnet vert kraftverket i seg sjølv lite synleg. Det vert ikkje trong for nye kraftliner. Vassføring i Storelva vert endra, men tersklar og minstevassføring er avbøtande tiltak som reduserar dei negative verknadene. Massedeponialternativa i Børdalen vil kunne formast etter terrenget, der alternativ 1 og 2 er vurdert å ha minst synleg verknad for landskapet. Alternativ 3 ligg høgare i dalen med innsyn frå busetnad nord i dalen. I anleggstida vert inngrepa relativt store og særleg synleg frå vegane i området. Massedeponiet ved Frøland vert synleg frå busetnad og vegane i området, og har større negativ verknad på landskapet enn alternativa i Børdalen. Som i Alternativ I vert etablering av Frøland småkraftverk vurdert å ha ubetydeleg verknad for landskapsbiletet. Samla sett vil utbygging etter alternativ 2 (Nytt Frøland kraftverk saman med Frøland småkraftverk) gje liten til middels negativ konsekvens for landskap. Konsekvens av 0-alternativ: Rehabilitering av Frøland kraftverk Ei oppgradering av eksisterande kraftverk er vurdert å ha ubetydeleg innverknad på landskapsbiletet. Kulturminne og kulturmiljø Konsekvensutgreiinga skildra kulturminneverdiane og konsekvensane på ein god måte. Det er positivt at det er gjort ei vurdering av potensial for funn av hittil ikkje kjende kulturminne og at det er skildra ulike avbøtande tiltak. Det er kjend ein heller, Askeladden id , innanfor influensområdet. Det er definert 9 kulturmiljø og eit enkeltminne, Blokkhelleren i Aldalen. Av desse er 5 vurderte til å ha middels eller stor verdi: KM 1 Frøland kraftverk som er eit industrielt kulturminne av regional verdi KM 2 Totland og Tysse som er to gardar med lange tradisjonar med fleire ståande bygg frå talet KM 4 Børdal/Kråni er ein gard med synleg spor etter det tidlegare klyngetunet med ståande bygg frå talet. Kråni var ein humannsplass under Børdal og grunnmurane ligg igjen KM 8 Haukanes er ein gard med skriftleg kjelder tilbake til 1500-talet. Bygningar som står i dag er frå talet og ligg i eit kulturlandskap med åkrar, slåttemark, rydningar og steinmurar. KM 9 Steinhelleren er eit automatisk freda kulturminne id med stor verdi 6

7 Konsekvens av alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk Alternativ 1 medfører ein liten konflikt med KM 8 ved Haukanes og ein noko større konflikt med Blokkhelleren i Aldalen dersom tilkomstvegen til inntaket vert bygd slik traseen er vist no. I samband med alternativ 1 må det byggjast kraftleidningar som vert tilkopla Frøyland kraftverk. Her er det tre alternativ der alternativ 2 vil vere mest skånsam for kulturmiljøet. Konsekvens av alternativ 2: : Nytt Frøland krafteverk og Frøland småkraftverk Alternativ 2 kan gjennomførast utan store konfliktar med kulturminna så lenge deponialternativet aust for eksisterande veg i Engjalistølen i Børdalen vert teke ut av planen. Det freda kulturminnet vert ikkje i direkte konflikt med deponiet, men det er for nær. Hordaland fylkeskommune rår til at dette deponiet vert teke ut av planane. Elles vil alternativ 2 vere i liten konflikt med KM 1 og 4. Konsekvens av 0-alternativ: Rehabilitering av Frøland kraftverk O- alternativ kjem ikkje i konflikt med kulturminne og kulturmiljø. Avbøtande tiltak Deponialternativ aust for vegen i Engjaliområdet bør takast ut av planen slik at det ikkje er i konflikt med opplevingsverdi av KM 9, den freda helleren, askeladden id Tilkomstvegen til inntak i Aldalselva bør justerast for å sikre blokkhelleren ved Aldalen som er eit kulturminne av lokal/regional verdi. Biologisk mangfald Det er registrert tre område med naturtypar av verdi C i området for Aldal kraftverk; ved Aldalselva og ved Tveit er det gråor-heggeskog, medan det er gamal lauvskog ved Haukaneset. Både ved Kvernelva og Aldalselva finn ein alm som er ein raudlisteart (NT=nær trua). Ved Frølandsvatnet er det registret ein rekkje raudlista fugleartar med status nær trua: stær, vipe, kongeørn, bergirisk, songsvane og storlom. Storlom er og registrert ved utløp av Aldaldelva, medan det ved Tveit og Langeland er stær og kvitryggspett. Når det gjeld raudlisteartar i vatn er det ikkje påvist ål (CR=kritisk trua) i vassdraget, men ein utlukkar ikkje at ål sporadisk kan ta seg opp i elva. Det er heller ikkje påvist elvemusling. Konsekvens av alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk 7

8 Kraftlinealternativ 3 vil krysse gråor heggeskogen ved Tveit, planlagd massedeponi vil vere i konflikt med lokalitet for naturtypen gamal lauvskog ved Haukaneset, medan redusert vassføring kan ha noko innverknad på nedre del av gråor-heggeskog på austsida av Aldalselva. Redusert vassføring vil kunne innverke på tilhøva for vasstilknytta fugleartar langs Aldalselva og Kvernelva. Restvassføring vil truleg ikkje vere nok til å sikre dei 2-3 hekkelokalitetane for fossekall som er registret. Utbygging etter alternativ 1 vil kunne gje liten til middels negativ konsekvens for biologisk mangfald. Konsekvens av alternativ 2: Nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk Det er ingen registrerte naturtypar av verdi i tiltaksområdet for nytt Frøland kraftverk. Deponering av tunnelmassar på jordbruksareala ved Frølandsvatnet vil kunne ha innverknad på typiske kulturlandskapsartar som vipe og stær. Nær massedeponi i Børdalen er det ein hekkelokalitet for kongeørn som ein må ta omsyn til i hekketida. Utbygging etter alternativ 2 vil kunne gje ubetydeleg til liten negativ konsekvens for biologisk mangfald. Konsekvens av 0-alternativ: Rehabilitering av Frøland kraftverk Ei oppgradering av eksisterande kraftverk er vurdert å ha ingen konsekvens for biologisk mangfald. Fisk og ferskvassbiologi Innlandsfisk: Det er aurebestandar i Grøndalsvatnet og Fiskevatnet av høg tettleik. I Fiskevatnet har det i ein periode fram til 2003 vore tynningsfiske. Også Frølandsvatnet har tett bestand av aure, hovudsakeleg resident, men nokre vandrar nok og ut i sjøen. Nedre del av Frølandselva er viktigaste rekrutteringsområde for auren. Det er mykje stadeigen småaure også på elvestrekningane i Langelandsområdet i Storelva og ovanfor laksetroppa i Frølandslelva. Laks og sjøaure: Det er potensielle anadrome strekningar i Tysselva (1,8km), Frølandselva (5km) og Storelva (4km) og i Frølandsvatnet. Frølandselva har hatt mest stabil fiskerekruttering, medan tilhøva i Tysselva har vore særs varierande. Tidvis har det vore fanga 200 laks årleg. Sidan 2008 har Tysselva vore stengd for fiske etter laks og sjøaure. Vurderingane om fisk tek utgangspunkt i dei minstevassføringane som er lagt opp til av søkjar. Konsekvens av alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk I anleggsfasen kan steinstøv og sprengstoffrestar vere skadeleg for fisk i berørte elvestrekningar. Når vassføringa vert redusert vert det truleg lågare produksjonsareal for fisk på anadrom strekning. Storelva nedstraums Fiskevatnet er alt regulert, og ein vil ikkje få store endringar her. Mindre vassgjennomstrøyming i Frølandsvatnet kan gje auka attgroing, men og auka islegging. Dette kan medverke til å halde tilveksten i sjakk ved at isen tek med seg plantane i isløysinga. I Tysselva vert vassføringa halvert, og høgare vasstemperatur vår og sommar gjev grunnlag for høgare produksjon av smolt av laks og sjøaure. Gyteområda ligg relativt djupt og det vert ikkje rekna at den reduserte vassføringa vil redusere gytesuksessen i Tysselva. For Kvernelva og Aldalselva og Frølandsvatnet er utbygging etter alternativ 1 vurdert å ha liten negativ konsekvens, medan det for Tysselva kan bli ein liten positiv konsekvens for fisk. Konsekvens av alternativ 2: Nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk Bygging av nytt Frøland kraftverk med eit Frøland småkraftverk på restfeltet til Fiskevatnet vil ikkje ha store verknader utover det ein i dag har for eksisterande Frøland kratverk. Utbygging etter alternativ 2 vil ha ubetydeleg innverknad på fisk. Konsekvens av 0-alternativ: Rehabilitering av Frøland kraftverk Ei oppgradering av eksisterande kraftverk er vurdert å ha ubetydeleg innverknad på fisk. Friluftsliv Det ligg store friluftsområde i skog og fjellområda rundt fjorden, og også fjorden vert nytta til rekreasjon. Det er det lite tilrettelagde friluftslivet som dominerar. Fitjafjellet-Bogaskardet er eit 8

9 område av middels verdi nytta til fotturar, ski, fiske og orientering, og inkludarar Totræna skipark. Aldalselva er stadvis synleg frå ein av stiane i området. Tysso gjev høve til fiske i Frølandselva og utløpsosen av elva, og mogelegvis også i resten av elva om denne vert gjenopna for fiske. Elva har middels verdi for friluftsliv, i tillegg til at å vere eit fint landskapselement godt synleg frå vegen. Samnangerfjorden vert nytta til bading, isfiske og båtturar, og det er naust i bukta ved Aldalen. Elles kan ein og nemna Gråfjell og Høysæter-Kvandalen som er to større turområde utan tilrettelegging. I Aldalen har eit enkeltmannsføretak dei siste somrane skipa friluftsleir for born. Konsekvens av alternativ 1: Aldal kraftverk og Frøland småkraftverk Utbygging av Aldalselva vil føre til tekniske inngrep og redusert vassføring i eit viktig friluftsområde. Dei fleste inngrepa vil vere nær andre inngrep i same område og ha avgrensa innverknad på landskap. Det vert redusert opplevingsverdi av elva sett frå sti på vestsida av Aldalen og ved utløpsosen med naust og båttrafikk. Tilhøva for fiske etter laks og sjøaure i utløpsområdet vert redusert, men minstevassføring bøtar noko på dette. Utslepp av kaldt magasinvatn kan gjere fjorden mindre attraktiv for bading som følgje av temperatur og turbulens. Redusert islegging gjer området mindre eigna til isfiske. Tysselva vil få noko betre tilhøve for auka produksjon av fisk som er positivt. I anleggsfasen kan utbygginga ved Kvernelva ha ulemper for trafikk til og frå Totræna skipark og friluftsområdet Fitjavatnet-Bogaskardet. Støy og mellombels beslag av areal kan gjere det mindre attraktivt å ha friluftsleir ved Aldalen i anleggstida. Utbygginga etter alternativ 1 er vurdert å ha middels negativ konsekvens for friluftsliv. Konsekvens av alternativ 2: Nytt Frøland kraftverk og Frøland småkraftverk Utbygging av nytt Frøland kraftverk vil ha mindre innverknad på landskap og friluftsoppleving i driftsfasen. I anleggsnære område i Børdalen og ved Frølandsvatnet vil støy i utbyggingsfasen ha negativ innverknad på viltet i området. I driftsfasen vert verknaden av alternativ 2 vurdert å ha liten negativ konsekvens. Konsekvens av 0-alternativ: Rehabilitering av Frøland kraftverk Ei oppgradering av eksisterande kraftverk er vurdert å ha ubetydeleg innverknad på friluftsliv. Samfunn Med investeringskostnad på 530 mill for Aldal kraftverk, alternativt 400 mill kr for nytt Frøland kraftverk, tilsvarande rehabilitering av Frøland kraftverk på 174 mill kr og Frøland småkraftverk på 22 mill kr er det venta noko positive verknader for lokalt og regionalt næringsliv og sysselsetting. I rapporten er det vurdert om lag 20% lokalt/regionalt leveransepotensial, noko som gjev eit sysselsettingsbidrag på 2,3 % i eitt år for Aldal kraftverk og 1,6% for Frøland kraftverk i utbyggingstida. Kommunen vil få auka inntekter frå naturressursskatt, konsesjonskraft, konsesjonsavgift og eigedomsskatt. Direkte kraftinntekter vil vere i storleik 2,5 mill kr pr år for Aldal kraftverk og 0,6 mill kr pr år for Frøland kraftverk. BKK eig i dag om lag 90% av fallrettane i området, og forhandlar med eigarane av dei resterande rettane i området. Alternativ 1 vert ut frå dette vurdert å ha liten positiv konsekvens for næringsliv i anleggstida og middels positiv konsekvens for kommunal økonomi i både anleggstida og driftsfasen. Alternativ 2 er vurdert å ha ubetydeleg til liten positiv konsekvens for næringsliv i anleggstida medan verknadene for kommunal økonomi er vurdert til middels positiv i anleggstida og liten positiv i driftsfasen. 4. Vurdering og tilråding Klimaplan for Hordaland ( ) erstattar Energiplan for Hordaland ( ) når det gjeld mål. Strategi C gjeld ny energiproduksjon. Strategi C: Hordaland skal vere ein føregangsregion i produksjon av fornybar energi Delmål: 8.Hordaland vil stimulere til utvikling, produksjon og bruk av nye fornybare energikjelder. Kompetanse, forsking og utdanning på energifeltet skal styrkjast. Verkemidlar må sikre 9

10 utvikling, produksjon og tilgang til marknad/ sluttbrukar. 9.Hordaland skal produsere energi frå fornybare kjelder og med minst mogleg arealkonfliktar. Ein skal ta omsyn til naturmangfald, friluftslivområde og store landskapsverdiar i fylket. Jf. Fylkesdelplan for små vasskraftverk. 10. Effektivisering og modernisering av eksisterande vasskraftverk. Retningslinene vart ikkje revidert i samband med klimaplanen. Gjennom arbeidet med fylkesdelplan for små vasskraftverk vart det utforma nye retningsliner som erstattar retningslinene i Energiplanen når det gjeld små vasskraftverk. Retningslinene er i hovudtrekk så generelle at dei kan nyttast som rettesnor også elles når ein vil vurdere verknad for t.d. naturmangfald, friluftsområde og store landskapsverdiar i ulike energisaker slik delmål 9 i klimaplanen viser til. Særleg for andre vasskraftsaker er det meir relevant å leggje retningslinene frå småkraftplanen til grunn framfor retningslinene i energiplanen då småkraftplanen best speglar sittande fylkesting sine prioriteringar innan vasskraftfeltet. Retningslinene er lagt ved saka. I fylkesdelplan for små vasskraftverk står følgjande oppsummert som tekst for delområde Samanger- Vaksdal: Samnanger-Vaksdal delområde har stort potensial for småkraft. Det er særleg viktig å ta vare på området med urørt fjordlandskap langs Veafjorden. Laks og sjøaure i Daleelva (Vaksdal) og Tyssevassdraget (Samnanger) krev særskilt merksemd og spesielle tiltak ved utbygging i vassdraga. Området har fleire potensielt verdifulle bekkekløfter som må undersøkjast nærare ved nye utbyggingsplanar. Momenta om Tysselva er særleg relevant i denne saka. Vurdering av utbygginga opp mot retningslinene i fylkesdelplan for små vasskraftverk: Retningsline R1 er retta mot småkraftverk. Hovuddelen av utbygginga gjeld større kraftverk, men i begge utbyggingsalternativa inngår også eit småkraftverk. Småkraftdelen av prosjektet er lite konfliktfylt. R2 er ikkje relevant i saka då ein ikkje er i verna område. R3: Retningslina om fjordlandskap har særleg fokus på urørt fjordlandskap og fjordlandskap av stor verdi. Fjordlandskapet i Samnangerfjorden har middels verdi, der retningslinene ikkje setter særmerkte krav. R4: Utbygging gjeld område frå regulert vatn kote 198/188 (181) og til fjorden, og er ikkje i sårbart høgfjell. Retningsline R4 er slik ikkje relevant. R5. Utbygging etter alternativ 2 vil ha liten innverknad på biologisk mangfald, særleg om det ved etablering at deponi vert teke omsyn til hekketid for raudlisteartar av fugl. Konfliktnivået for alternativ 1 er høgare, men dette kan reduserast noko ved avbøtande tiltak og medvetne val i prosjektet. Det er ikkje registrert konflikt med naturtypar av stor verdi, men om mogeleg bør ein unngå å nytte massedeponi som er i konflikt med gråor-heggeskogen (verdi C) på Haukaneset og kraftlinetrase 3 som er i konflikt med gråor-heggeskog på Tveit. Minstevassføring og oppsetting av eigne reirkasser kan bøte på negative verknader for vasstilknytta fugleartar. R6: Retningslinene har fokus på nasjonale laksevassdrag, andre vassdrag med førekomst av laks og sjøaure, samt tap av viktige gyteområde for innlandsfisk. Området er ikkje del av eit nasjonalt laksevassdrag, men har førekomst av laks, sjøaure og stadeigen aure. I denne saka må ein ta i med i vurderinga at vassdraget alt er utbygd, og at nye tiltak både kan betre og forverre situasjonen for fisk samanlikna med dagens situasjon. Storelva, Frølandsvatnet og Tysselva er dei viktigaste oppvekstlokalitetane for anadrom fisk. Utbygging etter alternativ 2 er vurdert å ha ubetydeleg negativ konsekvens for fisk. Utbygging etter alternativ 1 vil ha liten negativ konsekvens for Kvernelva og Aldalselva og Frølandsvatnet, og liten positiv konsekvens for Tysselva. Anadrom fisk kan få både vinst og tap ved alternativ 1 i ulike elvestrekk, og verknadene for fisk vert slik ikkje vurdert å vere avgjerande for ein eventuell konsesjon for alternativ 1. For både alternativ 1 og 2 vil ein vise til retningslinene om tiltak for å redusere negativ innverknad, t.d. vurdering av omløpsventil, tilpassa vassføring i gytevandringstida og sikre inntaksordningar for å unngå tap av fisk i turbin. R7: Retningsline om friluftsliv har fokus på friluftsområde av stor verdi. Området kring utbygginga er 10

11 vurdert å ha middels verdi for friluftsliv. R8: I område ved direkte tilknyting til verneverdige kulturminne og kulturmiljø skal ein vise varsemd med løyve til ny vasskraftutbygging. Hordaland fylkeskommune ber om at deponialternativ aust for vegen i Engjaliområdet bør takast ut av planen slik at det ikkje er i konflikt med opplevingsverdi av KM 9, den freda helleren, askeladden id Tilkomstvegen til inntak i Aldalselva bør justerast for å sikre blokkhelleren ved Aldalen som er eit kulturminne av lokal/regional verdi. Det er eit vist potensial for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne i området. Hordaland fylkeskommune vil krevje arkeologisk registrering for å oppfylle undersøkingsplikta i 9 i Kulturminneloven. Det vert stilt krav om at undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminneloven vert oppfylt i god tid før iverksetjing av tiltaket. Dersom det vert avdekka konflikt med automatisk freda kulturminne, må tiltaka justerast eller eventuelt leggjast fram for Riksantikvaren som rette dispensasjonsmynde. R9: Når det gjeld reiselivet er riksveg 7 som går gjennom området ein viktig ferdselsveg, men utover konsekvensane i anleggstida for friluftsleiren ved Aldal vil dei direkte verknadene vere små for reiselivet. R10: Det vil vere større mengder tunnelmassar som må handterast. Utbyggjar har i tråd med retningslinene vurdert alternativ bruk av tunnelmassane framfor deponi. Delar av massane ved Aldal kraftverk vert i samarbeid med kommunen vurdert til bruk til utfylling i sjø for ny tomt til fleirbrukshall. Andre delar av massane er tenkt nytta til forsterking av veg og skogsbilvegar. Det vil likevel vere masser som må deponerast i terreng. Når det gjeld R11 inneheld søknaden både kart og bilete av området. Oppsummering Store delar av utbyggingsområdet er alt utbygd, men planane inneber også at nye uregulerte elvar vert bygd ut. Utbyggjar har ikkje omsøkt rehabilitering av eksisterande Frøland kraftverk (alternativ 0) som gjev minst ny kraft (11 GWh), og som utover redusert produksjon i anleggstida har ubetydeleg innverknad på andre arealinteresser i området. Alternativ 2 vil gje noko meir ny kraft (27 GWh) og har i små negative konsekvensar for andre arealinteresser i området. Alternativ 1 vil gje vesentleg meir kraft enn dei andre alternativa (80 GWh), og vil ha størst positive ringverknader for næringsliv i anleggstida og for kommunale inntekter. I driftsfasen vil alternativ 1 ha middels negativ verknad for landskap (noko avhenging av valte løysingar for deponi og kraftlinetrase) og liten til middels negativ konsekvens for friluftsliv. For marint og biologisk mangfald, fisk og reiseliv er verknadene vurdert til liten negativ, medan konfliktnivå med andre interesser er vurdert til ubetydeleg. I anleggsfasen kan konfliktnivået vere noko høgare. Utbyggjar prioriterar utbygging av alternativ 1 framfor alternativ 2. Dei negative verknadene for deltema eller samla sett for alternativ 1 er ikkje i eit slikt omfang at ein vil rå frå ei slik utbygging. Då utbygginga gjeld eit vassdrag med laks og sjøaure vil vise til dei fylkespolitiske retningslinene om tiltak for å redusere negativ innverknad, t.d. vurdering av omløpsventil, tilpassa vassføring i gytevandringstida og sikre inntaksordningar for å unngå tap av fisk i turbin. Ved val av deponi og kraftlinetrasear bør ein i størst mogeleg grad ta omsyn til sårbare naturtypar og førekomst av raudlisteartar. Når det gjeld kulturminne bør deponialternativet aust for vegen i Engjaliområdet takast ut av planen slik at det ikkje er i konflikt med opplevingsverdi av KM 9, den freda helleren, askeladden id Tilkomstvegen til inntak i Aldalselva bør justerast for å sikre blokkhelleren ved Aldalen som er eit kulturminne av lokal/regional verdi. 11