Verkefnisstjórn 50+ Starfsskrsla Nóvember 2009 Vinnumálastofnun Margrét Kr. Gunnarsdóttir

Transkript

1 Verkefnisstjórn 50+ Starfsskrsla Nóvember 2009 Vinnumálastofnun Margrét Kr. Gunnarsdóttir

2 Efnisyfirlit Samantekt og niurstöur... 3 Inngangur... 5 Verkefnisstjórnin... 7 Gestir Fundir me ailum Verkefni Ritgerir/Rannsóknir átttaka í rástefnum Kynningarfundir Máling á Akureyri Kynningarefni Vefsía Lógó

3 Samantekt Ísland er frábrugi mörgum eim jóum sem vi berum okkur saman vi, a ví leyti a hlutfall hinna yngri á vinnumarkai er enn til ess a gera hátt. Fæingartíni er há og rátt fyrir a mealaldur fólks hækki er vinnumarkaurinn enn sjálfbær, ar sem hann stendur undir endurnjun vinnuaflsins. Engu a síur blikka nokkur vivörunarljós sem eru ábending um a Íslendingar urfa a halda vöku sinni. Atvinnuátttaka mun dragast saman ef ekkert er ahafst. ar kemur meal annars til aldurssamsetning jóarinnar vegna hækkandi mealaldurs, aukin velmegun, aukinn séreignarsparnaur og aukin hlutdeild lífeyrissjóa í lífeyrisgreislum. A óbreyttu verur vía ekki til nægt vinnuafl til a takast á vi verkefni framtíarinnar. Í ljósi alls essa settu stjórnvöld af sta stefnumótandi verkefni; Verkefnisstjórn 50+ ári Í störfum sínum var verkefnisstjórninni gert a taka mi af einstaklingum sem ná hafa 50 ára aldri. Ætla má a raunhæfara hefi veri a mia aldursmörkin vi 60+ ví a hefi auvelda samanbur vi önnur vestræn lönd. Íslenskar astæur eru frábrugnar ví sem gerist í eim löndum sem vi berum okkur saman vi en atvinnuátttaka 60+ hópsins hér á landi er sú mesta sem um getur á Vesturlöndum. jófélagslegar astæur hafa tt undir átttöku eldra fólks á vinnumarkai. Eftirspurn eftir vinnuafli hefur veri mikil, atvinnuleysi líti og launaumhverfi hefur stula a atvinnuátttöku essa hóps ar sem lífeyrissjóakerfi hefur ekki ná fullum roska ar til nú. Vegna lágra lífeyrisgreislna hafa ákvenir hópar ekki átt ess kost a hverfa af vinnumarkai. Skrsla essi er skrifu réttu ári eftir fjármálahruni á Íslandi sem hefur haft mikil áhrif á starf verkefnisstjórnarinnar. Fjármagn a sem verkefnisstjórnin hefur haft til umráa minnkai til muna auk ess sem astæur á vinnumarkai breyttust á mjög afgerandi hátt. Hin mikla eftirspurn eftir vinnuafli sem hefur veri einkennandi fyrir íslenskan vinnumarka breyttist verulega og vi tók atvinnuleysi. Hinga til hefur atvinnuleysi veri mest meal hinna yngri á vinnumarkai sem hafa minni ráningarfestu en eir eldri, en gera má rá fyrir a langtímaatvinnuleysi veri meira meal eldra aldurshópsins en ess yngri. Vinnumálastofnun sem fer me opinbera vinnumilun í landinu mun í störfum sínum í vetur leggja áherslu á hóp ungra og ófaglærra enda hefur reynslan snt a a er sá hópur sem verur verst úti í áföllum sem essum. Starf verkefnisstjórnarinnar hefur einkum beinst a remur áttum: fræslustarfi, rannsóknum og mótun á vihorfi til hinna eldri á vinnumarkai. Síastnefndi átturinn hefur veri umfangsmestur í starfseminni eins og skrsla essi ber me sér. Verkefnisstjórnin telur a me starfi sínu hafi henni tekist a vekja athygli samfélagsins á mikilvægi virkrar atvinnuátttöku hinna eldri. Starf verkefnisstjórnarinnar er ví mikilvægt innlegg í umræu og starf á essum vettvangi til framtíar. Starfstími verkefnisstjórnarinnar rennur út vori Verkefni er a mati nefndarinnar mjög mikilvægt en í ljósi kringumstæna í samfélaginu og efnahagslegra renginga lagi verkefnisstjórnin til vi félags- og tryggingamálaráherra a starfstímabilinu lyki um áramótin 2009/

4 Skrsla essi er samantekt yfir starfsemi verkefnisstjórnarinnar frá 2005 til og me Reykjavík 17. nóvember 2009 Ásta Lára Leósdóttir Halldóra Frijónsdóttir Hrafnhildur Tómasdóttir Ingunn S. orsteinsdóttir Jón H. Magnússon Unnur V. Ingólfsdóttir Gunnar Kristjánsson 4

5 Inngangur Ári 2004 skipai félagsmálaráherra nefnd sem var m.a. ætla a kanna á hvern hátt unnt væri me lagasetningu a sporna vi ví a fólk væri láti gjalda aldurs á vinnusta, hvort heldur me uppsögnum ea mismunun í starfi. Í ljós kom a hópur essi hefur líti veri rannsakaur en mislegt lá fyrir af tölfræi sem nefndin vann úr og hafi hún sían frumkvæi a ví a ger var könnun á vihorfum til stöu mialdra fólks á vinnumarkai sem IMG-Gallup annaist. Nefndin lagi til a vinnu sinni lokinni a stjórnvöld hæfu fimm ára verkefni til ess a styrkja stöu mialdra og eldra fólks á vinnumarkai. Verkefninu yri sérstaklega ætla a skapa jákvæa umræu um mialdra og eldra fólk á vinnumarkai, bæta ímynd eirra og skapa farveg fyrir nausynlega vihorfsbreytingu meal aila vinnumarkaarins og í jófélaginu í heild. Atvinnuátttaka Atvinnuátttaka er mikil hjá öllum aldurshópum á Íslandi ólíkt ví sem tíkast í vestrænum samfélögum ví ar hefur vinnumarkasátttaka eldra fólks dregist mjög saman á undanförnum árum. róunina má rekja til áttunda áratugarins en á var í nágrannalöndunum brugist vi miklu atvinnuleysi meal ungs fólks me ví a auvelda starfsmönnum a hverfa af vinnumarkai og hefja töku lífeyris. Minnkandi atvinnuátttaka er samfélagslegt vandamál ar sem sífellt færri einstaklingar standa undir jóarframleislunni og velferarkerfinu sem verur æ drara eftir ví sem jóir eldast. Nú eru Evrópuríkin a bregast vi róuninni sem af essu hlaust en hins 5

6 vegar er mislegt sem bendir til ess a vi munum standa frammi fyrir svipuum vanda eftir nokkur ár veri ekkert a gert. Helstu ástæur ess er breytt aldurssamsetning jóarinnar, auknir lífsmöguleikar og velmegun. Einnig hefur tilkoma séreignarlífeyrissparnaar sitt a segja og sú stareynd a íslenska lífeyrissjóakerfi er essi árin a ná fullum roska. Atvinnuleysi eftir aldri Heimild: Vinnumálastofnun Á Íslandi er atvinnuleysi meal mialdra og eldra fólks ekki meira en í örum hópum. Aftur á móti er langtímaatvinnuleysi meira vivarandi hjá essum hópi sem bendir til ess a fólki sem komi er yfir mijan aldur og missir vinnuna, reynist erfiara a fá vinnu a nju en eim sem yngri eru. Stærstur hluti langtímaatvinnulausra er me grunnskólamenntun og eru tengsl atvinnuleysis og menntunar afdráttarlaus. Kannanir sna a verulega dregur úr átttöku í sí- og endurmenntun me aldri og dregur a án efa úr samkeppnishæfni eirra sem eldri eru. Vinnumarkaurinn krefst sífellt meiri ekkingar og hraari tækniróun kallar á öflugri sí- og endurmenntun. Menntun er ekki lengur átaksverk heldur er menntun orin æviverk og me símenntun viheldur einstaklingurinn færni sinni á vinnumarkai. 6

7 Vinnumarkaur Erlendar rannsóknir og kannanir gefa vísbendingu um aldurstengda mismunun á vinnumarkai. Vihorfi til eldra fólks er einkum a a eigi erfiara me a tileinka sér nja hluti og alagast breytingum. etta hafi áhrif á framgang eldra starfsfólks á vinnusta og birtingarmyndirnar eru einkum ær a eir sem eldri eru fá ekki ea taka ekki fullan átt í menntun/endurmenntun og fá sjaldnar n verkefni og ögrandi vifangsefni en eir sem yngri eru. Niurstöur úr áurnefndri vihorfskönnun IMG - Gallup gáfu ekki einhlít svör vi spurningum um aldurstengda mismunun hérlendis. egar fólk var spurt beint um eigin reynslu sagist a ekki hafa fundi fyrir mismunun en margir kváust hins vegar ekkja til fólks á sínum vinnusta sem hafi ori fyrir slíkri mismunun. Í könnun sem Samtök atvinnulífsins létu gera á árinu 2004 meal félaga sinna kom fram a eldra fólk er ekki tali síri starfskraftur en hinir yngri. a er sjaldnar frá vinnu vegna veikinda og er jákvæara í gar vinnunnar en yngra fólk. Erlendar rannsóknir sna sömu niurstöur. Verkefnisstjórnin Skipan verkefnisstjórnar Verkefnisstjórnin sem var skipu í apríl 2005 gengur undir vinnuheitinu verkefnisstjórn 50+. Hún var í upphafi skipu eftirtöldum ailum: Elín R. Líndal formaur skipu án tilnefningar Lára Björnsdóttir tilefnd af Sambandi íslenskra sveitarfélaga Jón H. Magnússon tilnefndur af Samtökum atvinnulífsins Ásta Lára Leósdóttir tilnefnd af fjármálaráuneyti Einar Jón Ólafsson tilnefndur af Alusambandi Íslands Halldóra Frijónsdóttir tilnefnd sameiginlega af Bandalagi starfsmanna ríkisins, Bandalagi háskólamanna og Kennarasambandi Íslands Margrét Kr. Gunnarsdóttir tilnefnd af Vinnumálastofnun Á tímabilinu hafa ori breytingar á skipun verkefnisstjórnar. Lára Björnsdóttir og Einar Jón Ólafsson létu af störfum og í eirra sta voru skipaar ær Unnur V. Ingólfsdóttir af Sambandi íslenskra sveitarfélaga og Ingunn S. orsteinsdóttir af Alusambandi Íslands. Gunnar Kristjánsson tók vi formennsku af Elínu R. Líndal er hún bast lausnar. Hrafnhildur Tómasdóttir var fulltrúi Vinnumálastofnunar í verkefnisstjórninni í sta Margrétar Kr. Gunnarsdóttur sem er starfsmaur og sat alla fundi verkefnisstjórnar me málfrelsi og tillögurétt. 7

8 Verkefnisstjórnina skipa nú: Gunnar Kristjánsson formaur skipaur án tilnefningar Unnur V. Ingólfsdóttir tilefnd af Sambandi íslenskra sveitarfélaga Jón H. Magnússon tilnefndur af Samtökum atvinnulífsins Ásta Lára Leósdóttir tilnefnd af fjármálaráuneyti Ingunn S. orsteinsdóttir tilnefnd af Alusambandi Íslands Halldóra Frijónsdóttir tilnefnd sameiginlega af Bandalagi starfsmanna ríkisins, Bandalagi háskólamanna og Kennarasambandi Íslands Hrafnhildur Tómasdóttir tilnefnd af Vinnumálastofnun Vinnumálastofnun leggur verkefninu til starfsmann og er Margrét Kr. Gunnarsdóttir starfsmaur í 20% starfshlutfalli. Á tímabilinu hefur verkefnisstjórnin haldi 38 stjórnarfundi auk stefnumótunarfundar. Hluti aal- og varamanna stjórnar í lok starfstímabilsins 8

9 Hlutverk verkefnisstjórnarinnar Í skipunarbréfi kemur fram hlutverk verkefnisstjórnarinnar og tíminn sem verkefninu er ætlaur. Skipunarbréfi hljóar svo: Félagsmálaráherra hefur a tillögu nefndar um stöu mialdra og eldra fólks á vinnumarkai ákvei a skipa sjö manna verkefnisstjórn sem ætla er a stra fimm ára verkefni sem hefur a meginmarkmi a styrkja stöu mialdra og eldra fólks á vinnumarkai. Verkefninu er auk ess ætla a styrkja stöu hópsins almennt m.a. me ví a skapa jákvæa umræu hér á landi um mialdra og eldra fólk á vinnumarkai, bæta ímynd eirra og móta farveg fyrir vihorfsbreytingu í jófélaginu til essa hóps. Verkefnisstjórnin hefur í starfi sínu liti einkum til; fræslustarfs rannsókna og áhrifa á vihorf. egar atvinnuátttaka mialdra og eldra fólks á Íslandi er borin saman vi átttöku sama hóps á vinnumarkai erlendis er ljóst a ekki er örf á sérstökum agerum á Íslandi til a hvetja eldra fólk til a vera lengur á vinnumarkai. Atvinnuátttaka essa hóps er me ví mesta sem gerist í vestrænum samfélögum. Hins vegar arf a leggja áherslu á aukinn sveigjanleika. Verkefnisstjórnin hefur reynt a skapa umræur um hvernig bæta megi stöu essa hóps á vinnumarkai, draga úr aldursfordómum og auka möguleika hópsins til starfsframa innan fyrirtækja og stofnana. Einnig hefur sjónum veri beint a eim hópi sem vill minnka vi sig vinnu og fara í ábyrgarminna starf innan fyrirtækja. Verkefnisstjórnin hefur einkum unni me áhrif á vihorf í gegnum kynningar, auglsingar og fundi. Einnig hefur hún lagt áherslu á leiir í gegnum menntun og fræslu. Verkefnisstjórnin hefur bent á a arfir hópa eru mismunandi og ví er sveigjanleiki útgangspunktur. 9

10 Áherslur verkefnisstjórnar Í starfi sínu lagi verkefnisstjórnin áherslu á rannsóknir á stöu hópsins og menntunarmöguleika. Auk ess beindust ær annars vegar a hópnum 50 ára og eldri sem ekki er farinn a huga a starfslokum og hins vegar hinum sem standa frammi fyrir starfslokum. Fyrr nefndi hópurinn var aal vifangsefni nefndarinnar starfstímabili Rannsóknir sna a essum hópi gengur verr en örum a fá vinnu aftur missi hann vinnuna. Áhersla var lög á agerir til a bæta stöu essa hóps me auknu agengi a menntun og samvinnu vi aila vinnumarkaarins og stjórnvöld sem leitt gætu til vihorfs breytinga. Stjórnin lagi áherslu á síarnefnda hópinn ári 2007; ar var sjónum beint a mikilvægi aukins sveigjanleika svo sem í sambandi vi lífeyrisréttindi, lækkun starfshlutfalls, möguleika á breyttum áherslum í starfi og sveigjanleg starfslok. Ennfremur kjarasamninga og lagasetningar. Starfstímbili 2008 lagi verkefnisstjórnin einkum áherslu á fyrirtækin. Sjónum var beint a starfsmannastefnu, nráningum, stjórnunarstíl og ferli innan fyrirtækja me áherslu á aldurshópinn 50+ Í ljósi efnahagsastæna ári 2009 dró verkefnisstjórnin mjög úr starfsemi sinni á árinu en áherslan var einkum á færni og fræslu. Gæta arf a essum hópi á næstu árum ar sem fólk yfir 50 sem missir vinnuna er líklegra til a eiga erfitt me a fóta sig á njan leik egar astæur á vinnumarkai batna. 10

11 Gestir Á fund verkefnisstjórnarinnar hafa komi eftirfarandi gestir: Kristín Ástgeirsdóttir framkvæmdastjóri Rannsóknarstofu í kvenna og kynjafræum vi HÍ Lilja Mósesdóttir prófessor á Bifröst Gubjörg Linda Rafnsdóttir stjórnarformaur Rannsóknarstofu í vinnuvernd Hanna Björg Vilhjálmsdóttir höfundur BA ritgerar um stöu eldra fólks á vinnumarkai Jón Torfi Jónasson prófessor HÍ Ásdís Ragnarsdóttir IMG Gallup Gumundur S. Gumundsson fulltrúi áhugahóps um atvinnumál 45 + Leopold Sveinsson fulltrúi áhugafólks um atvinnumál 45+ Emil B. Karlsson forstöumaur Rannsóknarseturs verslunarinnar Sigurur Jóhannesson hagfræingur Hagfræistofnunar Sveinn Aalsteinsson framkvæmdastjóri Starfsafls starfsmenntunarsjós Samtaka atvinnulífsins og Flóabandalagsins Bernharur Gumundsson fulltrúi Öldrunarrás Íslands í Norrænu tengslaneti um nám fullorinna sem starfar á vegum Norrænu ráherranefndarinnar Lárus Blöndal vinnumarkasfræingur og deildarstjóri hjá Hagstofu Íslands Ketill G. Jósefsson forstöumaur jónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Suurnesjum Steinunn Björk Sigurardóttir náms- og starfsrágjafi jónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Suurnesjum Gurún Sveinsdóttir lögfræingur í félagsmálaráuneyti, starfsmaur starfshóps um innleiingu á tilskipun um bann á mismunun Margrét Linda Ásgrímsdóttir náms- og starfsrágjafi á Vinnumálastofnun á Suurnesjum Erlendir ailar frá Noregi og Tékklandi sem kynntu sér málefni hópsins í heimsóknum til Vinnumálastofnunar Ólafur Már Sigursson starfsmaur Hagstofu Íslands Aalheiur Sigurjónsdóttir starfsmaur Mímis símenntunar Fundir me ailum Vinnumilun höfuborgarsvæisins Formaur og starfsmaur verkefnisstjórnarinnar áttu fund me forstöumanni Vinnumálastofnunar á höfuborgarsvæinu og forstöumanni rágjafasvis Vinnumilunar. Störf verkefnisstjórnar voru kynnt og opna var fyrir samstarf. Vinnumilunin stendur fyrir msum vinnumarkasúrræum sem mögulega var hægt a tengja starfi verkefnisstjórnar. 11

12 Vinnumilun á Suurnesjum Fundur formanns og starfsmanns verkefnisstjórnar me Vinnumálastofnun á Suurnesjum hafi a a markmii a kynna störf verkefnisstjórnarinnar og leita hófanna um hugsanlega samvinnu vegna brottfarar Varnarlisins á Keflavíkurflugvelli en stór hópur af eim sem misstu ar vinnu er mialdra og eldra fólk Möguleikar voru á samstarfi ar sem veri var a greina hjá Vinnumálastofnun fjölmarga ætti sem gætu tengst hlutverki og starfi verkefnisstjórnarinnar. Verkefni Rannsóknarsetur verslunarinnar Verkefnisstjórnin styrkti rannsókn Rannsóknarseturs verslunarinnar sem unnin var í samstarfi vi Hagfræistofnun HÍ. Kveikjan a verkefninu var vivarandi starfsmannaskortur í smásöluverslunum og áhugi verslunarinnar a fá eldri starfsmenn til starfa. Tali er a stærsta hindrunin fyrir aukinni atvinnuátttöku sé skering á ellilífeyri essa fólks. Unnin var rannsóknarskrsla sem kom út í apríl 2007 og bar heiti Framleinimæling og ávinningur af aukinni atvinnuátttöku eldri borgara og öryrkja. Markmi rannsóknarinnar var a; greina framleini í verslunum og bera saman vi stöu annarra starfsgreina, kanna samfélagslegan ávinning af ví a auka atvinnuátttöku eldri borgara og öryrkja me ví a halda bótum til essara hópa óskertum me sérstakri áherslu á verslunarstörf. Aldursvogin Rannsóknarstofa í Vinnuvernd vann fyrir verkefnisstjórnina eftirfarandi úttekt á aldursvog sem Normenn keyra árlega. Í Noregi hefur um nokkurra ára skei veri unni me svokallaa aldursvog ea barómetermælingar á stöu eldra fólks á vinnumarkai. Markmii me essum mælingum er a atvinnulífi og vinnufyrirkomulagi sé me eim hætti a fólki geti lii vel í vinnu, óhá aldri. 12

13 Spurningalisti, sem er lagur fyrir jóarúrtak, tekur til átta sem geta skipt máli til ess a etta markmi náist. Spurningalistinn er lagur fyrir árlega svo hægt sé a fylgjast me hugsanlegum breytingum frá einu tímabili til annars. Me essu móti er reynt a meta hvaa ættir a eru í og utan vinnu sem geta haft áhrif á stöu eldra fólks á vinnumarkai. Bakgrunnsbreytur ná til kyns, aldurs, tekna, menntunar, búsetu, atvinnugreina, vikulegs vinnutíma, hvort vikomandi starfi hjá hinu opinbera ea í einkageiranum og á hvern hátt lífeyrismálum er hátta. Hringt er heim til fólks til a tryggja sem besta svörun. Spurningalistinn er agengilegur og ar sem hann er lagur fyrir alla aldurshópa á vinnumarkai er hægt a greina mismunandi svör eftir ví hvaa aldurshópur á í hlut. Á ann hátt er bæi hægt a slá á hugsanlegar gosagnir um stöu eldra fólks á vinnumarkai og stafesta anna. Í ljós kemur t.d. a a er algengara a eir sem eru eldri en 60 ára segjast hlakka til a fara í vinnuna en eir sem eru yngri. Me hækkandi aldri fjölgar eim sem segjast hlakka til a fara á eftirlaun en lækkar ó aftur meal eirra sem eru eldri en 60 ára. NORSK SENIORPOLITISK BAROMETER LEDERE I ARBEIDSLIVET NORSK SENIORPOLITISK BAROMETER YRKESAKTIV BEFOLKNING Í norsku gögnunum eru hagntar upplsingar sem mikilvægt er a taka tillit til á vinnustöum. ar kemur í ljós a ví eldra sem fólk er ví líklegra er a a segi a í vinnunni sé tölvukerfi sem erfitt sé a læra á. Einnig kemur fram a um helmingur svarenda segir a egar n tækni ea ntt vinnufyrirkomulag er kynnt til sögunnar sé oftar leita til eirra sem eru yngri en til eldri hópsins. Um fimmtungur svarenda segir a eldra fólk fái síur a sækja mis námskei og endurmenntun á vinnutíma en eir sem yngri eru. essi svör geta bent til ess a innan vinnustaanna sé í gangi ferli sem eykur aldursbundna ekkingu á njungum í vinnu, eldra starfshópnum í óhag, og a alls óhá vilja og getu vikomandi starfsmanna. Allt a rijungur svarenda segir a frekar sé gengi framhjá eldra fólki en yngra vi framgang í starfi og um fimmtungur segir a eldra fólk fái síur launahækkanir er eir yngri. Í gögnunum koma einnig fram upplsingar sem geta veri hagntar vi uppbyggingu lífeyriskerfisins. Sem dæmi má nefna a meirihluta Normanna finnst a slæmt fyrirkomulag a hægt sé a vinna sér inn hærri eftirlaun me ví a vera lengur á vinnumarkai. essari skoun eykst fylgi me hækkuum aldri. Um fimmtungur hefur ori var vi aldursbundna mismunun í vinnu. Vegna aldurssamsetningar íslensku jóarinnar mun á næstu árum mikill fjöldi vinnandi fólks hér á landi tilheyra eldri aldurshópunum á vinnumarkai. Vegna ess hve frambo vinnu hefur veri gott hér á landi er mikilvægt a tryggja a atvinnulífi og fyrirkomulag vinnu sé me eim hætti a a mismuni ekki essum aldurshópum. ví er mikilvægt a greina hvar styrkur eldra fólks á vinnumarkai er og hvar má gera betur. Ein lei til essa er a taka upp sambærilega aldursvog og Normenn hafa gert og fjalla er um hér a framan. 13

14 Me ví móti fást reglubundnar upplsingar um aldursbundna stöu vinnandi fólks og væri hægt a bregast vi eim eins og kostur er. Æskilegt væri a taka mi af norsku aldursvoginni og spyrja sambærilegra spurninga og ar er gert. á fengjust samanburarhæf gögn, sem er kostur og getur hjálpa vi túlkun niurstana. Engu a síur er mikilvægt a líta ekki framhjá séríslenskum astæum ef um slíkt er a ræa. Gagnlegt væri a a spurningarnar úr norsku aldursvoginni yfir á íslensku og fá sían valda sérfræihópa til a benda á hugsanlegar vibótarspurningar sem nota yrfti hér á landi. Mikilvægt er a vinna spurningalistann vel áur en fari er a nota hann í fyrsta sinn, ví ekki er æskilegt a breyta honum á milli ára vegna ess samanburar sem sóst er eftir. Verkefnisstjórnin fékk tilbo í verkefni frá Rannsóknarstofu í vinnuvernd. Verkefnisstjórnin leitai leia til a fá rekstaraila a aldursvoginni. Ljóst var a líti gagn væri a ví a keyra könnunina einu sinni. Rannsóknin byggir á samanburi og var ví nausynlegt a koma könnuninni fyrir annig a hún yri framkvæmd reglulega. Ekki hefur enn fundist aili til a framkvæma verkefni. Hagstofan Vinnumarkasrannsókn Hagstofunnar hefur veri unnin frá árinu 1991 en á var afrái a framkvæma reglubundna rannsókn til a afla haldbærra og greinagóra gagna um vinnumarkainn hér á landi. Rannsóknin er ger í eim tilgangi a afla sem gleggstra og ítarlegra upplsinga um vinnumarkainn svo sem um atvinnu og störf, atvinnuátttöku og atvinnuleysi, vinnutíma eftir búsetu, menntun og aldri. Rannsóknin er sambærileg vi vinnumarkasrannsóknir sem framkvæmdar eru í löndum Evrópusambandsins og ví auvelt ea bera saman niurstöu milli landa. msar spurningar sem lagar eru fyrir í essari rannsókn tengjast vifangsefni verkefnisstjórnar 50+ hva varar fræslu og sí- og endurmenntun. Hefur hún ví leita eftir samstarfi vi Hagstofuna me a a leiarljósi a fylgjast me ákvenum breytum og birta niurstöur á heimasíu sinni. Unni er a lausn mála. Tengslavinna Starfsmaur verkefnisstjórnarinnar tók átt í hugmyndasmiju um málefni aldrara í lok janúar Hugmyndasmijan var á vegum félags- og tryggingamálaráuneytisins. Fulltrúar mismunandi jófélagshópa og hagsmunaaila unnu me verkefni í remur hópum sem var innlegg í störf ráuneytisins um málefni aldrara. 14

15 Ritgerir/Rannsóknir Verkefnisstjórnin keypti tvær meistaraprófs ritgerir á starfstímabilinu. Annars vegar ritger Gufinnu Harardóttur nema í mannausstjórnun vi HÍ sem ber heiti- Vihorf stjórnenda í verslun til færni mialdra og eldra starfsfólks. Hins vegar ritger Ólafar Ingu Sigurbjartsdóttur nema í viskiptafræi vi Háskólann á Bifröst sem ber heiti Aldursstefna fyrir tækja. Starfslok stefnumótun. Verkefni essi voru kynnt á morgunverarfundi sem verkefnisstjórnin stó fyrir í nóvember Unnin var greining á stöu aldurshópsins 50+ í Rannsókn á samfélagsáhrifum álvers- og virkjunarframkvæmda á Austurlandi. Hjalti Jóhannesson sérfræingur og astoarforstöumaur Rannsókna- og róunarmistövar Háskólans á Akureyri og Kjartan Ólafsson lektor vi Háskólann á Akureyri unnu greininguna og kynntu niurstöur á málingi sem verkefnisstjórnin stó a á Akureyri í september 2008 og á morgunverarfundi í nóvember átttaka í rástefnum 5th european conference on promoting workplace helath Í júní 2006 hélt Margrét Kr. Gunnarsdóttir erindi á rástefnu í Linz í Austurríki, 5th european conference on promoting workplace health. Erindi fjallai um stöu mialdra og eldra fólks á Íslandi. Málefni var sett í samhengi vi símenntun og verkefni sem ríkisstjórnir hafa komi af sta í Evrópulöndunum til a styrkja ennan hóp á vinnumarkai. 15

16 Competence 50+ Fulltrúar verkefnisstjórnarinnar ær Halldóra Frijónsdóttir og Margrét Kr. Gunnarsdóttir sóttu fyrir hönd verkefnisstjórnar rástefnuna,competence 50 sem haldin var í Svíjó í júní. Rástefnan var vettvangur Evrópubúa sem lisinna fólki sem er eldra en 45 ára vi a vihalda færni sinni annig a a geti veri lengur á vinnumarkai. Kynnt voru mis verkefni sem unni hefur veri a um málefni ásamt pólitískum áherslum. Rástefnan var fjölmenn og umfangsmikil, Halldóra Frijónsdóttir kynnti hluta af efni hennar á opnum fundi verkefnisstjórnar 15. nóvember Kynningarfundir Í byrjun september 2006 var hrundi af sta kynningarherfer á verkefninu. Morgunverarfundir voru haldnir rjá morgna fyrri part vetrar. Markmi eirra var a vekja athygli á málefninu og stula a vihorfsbreytingu. Áherslan á fyrsta fundi var á fyrirtækin, á örum fundi á einstaklingana og á rija fundi á sí- og endurmenntun. Fundaröin 2006 Fundur 17. október kl. 8:30 10:00 Dagskrá: Magnús Stefánsson félagsmálaráherra ávarpai fundargesti. Sigurur Gumundsson skipulagsfræingur hjá fjármálaráuneytinu fjallai um aldursskiptingu í atvinnugreinum. Frammi fyrir hvaa veruleika er stai í atvinnulífinu? Hver er róunin? Steinn Logi Björnsson forstjóri Húsasmijunnar og Rakel r Gumundsdóttir starfsmannastjóri SPRON fjölluu um stefnu fyrirtækja me tilliti til aldursdreifingar á vinnusta. Gilda sömu sjónarmi í fjármálafyrirtækjum og verslun svo dæmi sé teki? Bjóa fyrirtæki eldra starfsfólki a minnka starfshlutfall ea flytjast úr ábyrgarstöu í ara síur ábyrgarfulla? Fá eldri starfsmenn sömu tækifæri og yngri varandi endur- og símenntun? 16

17 Fundur 9. nóvember kl. 8:30 10:00 Hugrún Jóhannesdóttir forstöumaur jónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á höfuborgarsvæinu fjallai um hlutverk vinnumilana og átt eirra í ví a hafa áhrif á vihorf atvinnurekenda til essa aldurshóps. Hva geta ær gert til ess a auka möguleika aldurshópsins á a fá vinnu. á verur einnig verur komi inná rágjöf og milun starfa. Gubjörg Linda Rafnsdóttir stjórnarformaur Rannsóknarstofu í vinnuvernd og dósent í félagsfræi vi Háskóla Íslands fjallai um einstaklinginn á vinnusta, vellían hans og vinnuvihorf me hlisjón af aldri starfsmanna. Hvernig geta einstaklingar tekist á vi atvinnuleysi og hva geta eir gert til a auka möguleika sína á vinnumarkai? Vilhjálmur Egilsson framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins og Gunnar Páll Pálsson formaur VR fjölluu um átt félagasamtaka, stéttarfélaga og félög atvinnurekenda. Hva geta essir ailar gert til a styrkja stöu hópsins á vinnumarkai? Fundur 7. desember kl. 8:30 10:00 Jón Torfi Jónasson prófessor í uppeldis- og menntunarfræi vi Háskóla Íslands, fjallai um símenntun innan fyrirtækja. Eru eldri starfsmenn hvattir til átttöku í símenntun jafnt og eir sem yngri eru? Hvernig skynja fyrirtækin rsting á átttöku? Eru eir eldri tregari til átttöku en eir yngri? Skiptir starfsmannastefna máli varandi átttöku? Hvaa skringar eru á minni átttöku eldra fólks í endurmenntun? Soffía Gísladóttir framkvæmdastjóri Símenntunarmistövar Eyjafjarar og Ingibjörg Elsa Gumundsdóttir framkvæmdastjóri Fræslumistövar atvinnulífsins fjölluu um símenntunaraila og samspil frambos og eftirspurnar. Hvernig verur framboi til og eftir hverju fara símenntunarailar egar námsframbo er ákvara? Tengist raunfærnimat á einhvern hátt stöu mialdra og eldra fólks á vinnumarkai? 17

18 Umfjöllun sem verkefni fékk í kjölfar fundaraarinnar Heimasía opnu á vef félagsmálaráuneytisins. Fréttir NFS - Sigurur Gumundsson Fréttir RÚV - Elín R. Líndal Dagbókin Morgunblai kynning á verkefnisstjórninni og fundaröinni Blaagrein í Morgunblainu Samfélagi í nærmynd vital vi Elínu R. Líndal Kastljósi - vitöl vi tvo einstaklinga á mijum aldri sem lengi höfu veri án atvinnu og formann verkefnisstjórnar Elínu R. Líndal Sídegisútvarpi Jón Torfi Jónasson BHM tíindi Margrét Kr. Gunnarsdóttir Fundaröin 2007 Um mijan október var hafin fundaherfer sem hafi a a markmii a hafa áhrif á vihorf og skapa jákvæa umræu um mialdra og eldra fólk á vinnumarkai. Áherslur í fundaröinni voru á sveigjanleg starfslok. Fyrsti fundurinn var út frá jóhagslegum ávinningi af atvinnuátttöku eldra fólks, annar fundur út frá ávinningi fyrirtækja af ví a halda fólki lengur í vinnu og riji fundurinn var út frá ávinningi einstaklinganna af atvinnuátttöku og eirra möguleikum á a stjórna brottför af vinnumarkai. 18

19 Dagskrá: Fundur 19. október kl. 8:30 10:00 Jóhanna Sigurardóttir félagsmálaráherra ávarpai fundargesti. Sigurur Jóhannesson hagfræingur á Hagfræistofnun Háskóla Íslands fjallai um samverkan launa- og lífeyristekna og hvort a sé jóhagslegur ávinningur af atvinnuátttöku eldra fólks. Hann útskri skeringar sem eru í kerfinu í dag og velti fyrir sér áhrifum af niurfellingu tekjuskeringar hjá 70 ára og eldri. Sigríur Lill Baldursdóttir framkvæmdastjóri róunarsvis Tryggingastofnunar ríkisins fjallai um kostna samfélagsins af ví a missa fólk fyrr af vinnumarkai út frá heilsufarslegum og félagslegum forsendum. Hún rakti róun atvinnuátttöku og fjölgun öryrkja. Hannes G. Sigursson astoarframkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins fjallai um breytingar í mannfjöldaróun næstu áratuga og áhrif breytinganna á íslenskan vinnumarka. Hann fjallai um aljóavæinguna og áhrif hennar á íslenskan vinnumarka. Einnig greindi hann frá niurstöum vihorfskönnunar meal aildarfyrirtækja SA 2004, til eldra fólks á vinnumarkai. Fundur 2. nóvember kl. 8:30 10:00 Emil B. Karlsson forstöumaur Rannsóknarseturs verslunarinnar fjallai um rannsókn Rannsóknarsetursins á ávinningi fyrirtækja af atvinnuátttöku eldra fólks. Kanna var vihorf eldra fólks til vinnumarkasátttöku og ávinning verslana af atvinnuátttöku essa hóps. Guríur H. Baldursdóttir starfsmannastjóri Kaupáss fjallai um möguleika og reynslu fyrirtækjanna af a ráa eldra fólk til starfa. Hún greindi frá ávinningi Kaupáss af ráningu eldra starfsfólks og upplifun fólksins. 19

20 Gurún Stella Gissurardóttir forstöumaur jónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Vestfjörum, fjallai um mentora hugmyndina félagsvinakerfi. Hún fjallai um hugmyndina út frá einstaklingunum og möguleikum fyrirtækjanna til a nta sér hana. Fundur 15. nóvember kl. 8:30 10:00 Sveinn Aalsteinsson framkvæmdastjóri Starfsafls, starfsmenntar Samtaka atvinnulífsins og Flóabandalagsins, fjallai um Evrópuverkefni sem Starfsafl tekur átt í og miar a ví a styrkja stöu eldra fólks á vinnumarkai. Hann kynnti verkefni á Íslandi sem unni er í samstarfi Starfsafls, Námsflokka Hafnarfjarar, Verkalsfélagsins Hlífar og jónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á höfuborgarsvæinu. Séra Bernharur Gumundsson fulltrúi Öldrunarrás Íslands í norrænni nefnd Ældre i arbejdslivet fjallai um breytilegar arfir og astæur fólks á vinnumarkai. Hann rakti róun vinnumarkaar og hvernig lfræileg róun breytir kröfum fólks á vinnumarkai. Halldóra Frijónsdóttir formaur BHM og stjórnarmaur í Verkefnisstjórn 50+ fjallai um erlend verkefni sem unnin hafa veri me ennan aldurshóp í fyrirtækjum sem kynnt voru á rástefnunni Competence 50+ í Svíjó fyrr á árinu. Hún greindi frá verkefni sem unni var í sænsku orkufyrirtæki ar sem hár mealaldur starfsmanna vakti stjórnendur til umhugsunar um hættu á ekkingartapi úr fyrirtækinu væri ekkert a gert. Umfjöllun sem verkefni fékk í kjölfar fundaraarinnar Erindin á heimasíu verkefnissins Dagbók Morgunblasins Gunnar Kristjánsson formaur verkefnisstjórnar Skessuhorn grein Gunnars Kristjánssonar Morgunblai Hannes G. Sigursson Samfélagi í nærmynd Sigríur Lill Baldursdóttir Samfélagi í nærmynd Emil B. Karlsson Morgunvaktin RÚV Guríur H. Baldursdóttir og Margrét Kr. Gunnarsdóttir Vi over 60 í Noregi vital vi Margréti Kr. Gunnarsdóttur Arbejdsliv i Norden - fréttapistill 20

21 Verkefnisstjórnin efndi til morgunverarfundar ann 19. nóvember 2008, ar sem fjalla var um stöu mialdra og eldra fólks egar rengir a á vinnumarkai. Skömmu eftir hrun efnahagskerfisins ótti frólegt a velta upp msum spurningum um stöu essa aldurshóps á vinnumarkai. Á fundinum fjölluu rír frummælendur um sérstöu hópsins í róun og ástandi samtímans. Tveir höfundar meistaraprófs ritgera kynntu niurstöur rannsókna sinna. Fundur 19. nóvember 2008 Dagskrá: Karl Sigursson forstöumaur vinnumálasvis Vinnumálastofnunar geri grein fyrir róun atvinnuleysis hjá fólki sem komi er yfir fimmtugt og stöu eirra á vinnumarkai. Gufinna Harardóttir sérfræingur hjá Fræslumistö atvinnulífsins, sagi frá niurstöum rannsóknar sem ger var í tengslum vi meistararitger í mannausstjórnun vi HÍ - Vihorf stjórnenda í verslun til færni mialdra og eldra starfsfólks. Margrét Linda Ásgrímsdóttir náms- og starfsrágjafi hjá Vinnumálastofnun á Suurnesjum geri grein fyrir verkefni varandi mialdra og eldra fólk á atvinnuleysisskrá sem unni var fyrir vinnumarkasrá Vinnumálastofnunar á Suurnesjum. Ólöf Inga Sigurbjartsdóttir framkvæmdastjóri Héras- og Austurlandsskóga sagi frá niurstöum rannsóknar sem ger var meal fyrirtækja í tveimur atvinnugreinum hva varar aldursstjórnun og stefnumótun vi starfslok en rannsóknin var vifangsefni meistararitgerar í viskiptafræum vi Háskólann á Bifröst Aldursstefna fyrirtækja. Starfslok stefnumótun. Hjalti Jóhannesson sérfræingur og astoarforstöumaur Rannsókna- og róunarmistövar Háskólans á Akureyri fjallai um breytingar í atvinnulífinu me hlisjón af reynslu frá Akureyrarsvæinu. Umfjöllun Málingi og morgunverarfundurinn hlaut allnokkra fjölmilaumfjöllun en birt voru vitöl vi frummælendur í ljósvakamilum, dagsblöum og landshlutafréttamilum. Starf verkefnisstjórnar hefur einnig veri kynnt í Vinnumálaskólanum og fyrir erlendum ailum sem hinga hafa komi til a kynna sér stöu eldra fólks á vinnumarkai og erlendir blaamenn hafa einnig kynnt sér og fjalla um starfsemi verkefnisstjórnarinnar. 21

22 Máling á Akureyri Verkefnisstjórnin stó a málingi sem haldi var á Akureyri 25. september 2008 undir heitinu: Eldri starfsmenn akkur vinnustaa Velt var upp eirri spurningu hvort eldri starfsmenn geti veri lykillinn a velgengni fyrirtækja. 22

23 Rástefnustjóri var Kristín Ástgeirsdóttir framkvæmdastra Jafnréttisstofu. Jóhanna Sigurardóttir félags- og tryggingamálaráherra ræddi um stöu hópsins í atvinnulífinu. Hún lagi áherslu á blandaa aldurssamsetningu vinnustaa fyrir framtí atvinnulífsins og samfélagsins ar sem reynsla og verkkunnátta eirra sem eldri eru væri bránausynleg og styrkti og efldi vinnustai. Hún ræddi um mikilvægi ess a styrkja stöu eldra fólks á vinnumarkai, ekki síst í ví atvinnuástandi sem nú ríkir. Hjalti Jóhannesson sérfræingur og astoarforstöumaur Rannsókna- og róunarmistövar Háskólans á Akureyri og Kjartan Ólafsson lektor vi Háskólann á Akureyri geru grein fyrir helstu niurstöum úr Rannsókn á samfélagsáhrifum álversog virkjunarframkvæmda á Austurlandi. eir tóku út áhrif á aldurshópinn 50+ og kynntu niurstöur vinnu sinnar. Sigrún Jónsdóttir starfsmaur Alcoa Fjaraáls sagi frá starfsmannastefnu fyrirtækisins og ráningum me tilliti til aldurshópsins 50+. Útgangspunkturinn var hvort merkjanleg væri einhver sérstaa hjá essum aldurshópi. Grétar ór Eyórsson prófessor vi Háskólann á Akureyri fjallai um 50+hópinn í háskólunum, arfir atvinnulífsins og námsframbo landsbyggarháskólanna. Sigrún Björk Jakobsdóttir bæjarstjóri Akureyrar geri grein fyrir áherslum bæjarins í starfsmannamálum me tilliti til aldurshópsins 50+. Hvort starfsmannastefnan taki á einhvern hátt tillit til essa aldurshóps og hvort hann hafi merkjanlega einhverja sérstöu á eirra markai? Óli Halldórsson forstöumaur ekkingarseturs ingeyinga fjallai um símenntun aldurshópsins 50+, tækifæri og hindranir og samspil menntunararfa mannaflans og samfélagsins. 23

24 Gestir á málinginu Kynningarefni Meal kynningarefnis sem verkefnisstjórnin lét vinna á árinu 2008 er veggspjald og kynningarbæklingur sem dreift hefur veri í bakland verkefnisstjórnarinnar og til áhrifaaila í samfélaginu. Sjá heimasíu verkefnisstjórnarinnar. Vefsía Vefsía verkefnisins var opnu ári 2006 og er vistu hjá félagsmálaráuneyti. Hefur hún veri endurunnin og ger mjög notendavæn. ar er a finna allar fundargerir stjórnar, erindi frá fundum á vegum verkefnisstjórnarinnar og msar arar upplsingar sem tengjast málefnum essa aldurshóps á vinnumarkai. Lógó Lógó verkefnisstjórnarinnar var teki í notkun í október 2006 og sá Sigmundur Arnar Arnórsson starfsmaur Vinnumálastofnunar um hönnun og útfærslu. 24