Møteinnkalling. Breheimen nasjonalparkstyre. Eventuelt forfall må meldes snarest på tlf Vararepresentanter møter etter nærare beskjed.

Transkript

1 Møteinnkalling Breheimen nasjonalparkstyre Utvalg: Møtested: Skjåk Almenning Dato: Tidspunkt: 10:00 13:00 Eventuelt forfall må meldes snarest på tlf Vararepresentanter møter etter nærare beskjed. Fredag 5.mai kl.1000 Skjåk Almennings administrasjonsbygg, Industrivegen 10, 2690 SKJÅK. Dagsorden 1000 Frammøte Kaffe 1010 Orientering av Besøksundersøkinga i 2016 v/ Nina - Odd Inge Viestad - Presentasjon av hovudfunna i frå undersøkingane og kva som skil Breheimen frå andre område Styremøte 1300 Middag på Skeid kro

2 Saksliste Utvalgssaksnr ST 11/17 RS RS RS RS RS Innhold Lukket Arkivsaksnr Godkjenning av innkalling og sakliste - val av to medlemmar til å skrive under protokoll saman med styreleiar Referatsaker Rammeavtale for kjøp av verneskilt - Tinging av verneskilt i Breheimen 2017 Skjøtselsplan for Mørkridsdalen landskapsvernområde - Referat frå ope møte og orientering om vidare framdrift Referat frå informasjonsmøte - Skjøtselsplan for Mysubytta - Breheimen nasjonalparkstyre v/sekretariatet Breheimen nasjonalpark, Mørkridsdalen - og Vigdalen landskapsvernområde - Kartlegging av kulturminne Statsus Orientering vedrørande søknad - Mørkridsdalen landskapsvernområde - Sankekve - Skjolden Beitelag RS Utskrift av møteprotokoll for Lom fjellstyre - Avgjerd om frifall av seter i Nordre Høydalen - Lom fjellstyre. RS Avtale om kjøp av tjeneste - Vigdalen landskapsvernområde - Hogst av gran mellom Vårstølen og Fjellstølen - Orientering om status for tiltak RS Årsmøte Breheimen nasjonalpark - Årsmelding og regnskap Reinheimen - Breheimen Villreinutvalg ST 12/17 ST 13/17 Skjøtselsplan for Mørkridsdalen landskapsvernområde - Høyring Skjøtselsplan for Mysubytta landskapsvernområde - Høyring ST 14/17 Sak - Mørkridsdalen landskapsvernområde - Merking av sti til Bergaflaten ST 15/17 Sak - Breheimen nasjonalpark - Riving av gamle Glitterbu og bygging av ny bu - Skjåk Almenning. ST 16/17 Sak - Høydalen landskapsvernområde - Etablering av snuplass ved bommen til Bukkeboten i Nordre Høydalen - Høydalsvegen 2003/ / / / / / / / / / / / / /2693

3 v/terje Marstein. ST 17/17 Sak - Høydalen landskapsvernområde - Dispensasjon - Opparbeiding av avkøyring i samband med etablering av kulturbeite - Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein. ST 18/17 Sak - Breheimen nasjonalpark Motorferdsel - Transport og bruk av drone i samband med filming diverse stader i Breheimen - Norsk Fjellsenter. 2017/ /1919

4 Referatsaker Rammeavtale for kjøp av verneskilt - Tinging av verneskilt i Breheimen /257 Skjøtselsplan for Mørkridsdalen landskapsvernområde - Referat frå ope møte og orientering om vidare framdrift 2016/2828 Referat frå informasjonsmøte - Skjøtselsplan for Mysubytta - Breheimen nasjonalparkstyre v/sekretariatet 2016/2963 Breheimen nasjonalpark, Mørkridsdalen - og Vigdalen landskapsvernområde - Kartlegging av kulturminne Statsus 2017/2521 Orientering vedrørande søknad - Mørkridsdalen landskapsvernområde - Sankekve - Skjolden Beitelag 2017/938 Utskrift av møteprotokoll for Lom fjellstyre - Avgjerd om frifall av seter i Nordre Høydalen - Lom fjellstyre. 2016/5673 Avtale om kjøp av tjeneste - Vigdalen landskapsvernområde - Hogst av gran mellom Vårstølen og Fjellstølen - Orientering om status for tiltak 2015/3241 Årsmøte Breheimen nasjonalpark - Årsmelding og regnskap Reinheimen - Breheimen Villreinutvalg 2017/2694

5 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 12/ Skjøtselsplan for Mørkridsdalen landskapsvernområde - Høyring Forvaltar si innstilling Utkast til Skjøtselsplan for heilskapleg kulturlandskap Mørkridsdalen landskapsvernområde, Luster i Sogn og Fjordane vert lagt ut på høyring i perioden 10.mai august Utkastet til Skjøtselsplan vil bli gjort tilgjengeleg i digital versjon på heimesida til Breheimen nasjonalparkstyre, og kan elles sendast per post etter førespurnad til nasjonalparkforvaltaren. Høyringsfristen er sett til 1. august Dokument i saka: Utkast til Skjøtselsplan for heilskapleg kulturlandskap Mørkridsdalen landskapsvernområde, Luster i Sogn og Fjordane med 3 vedlegg. Bakgrunn, vurdering og prosess Breheimen nasjonalparkstyre lyste vinteren 2015/2016 ut anbod om å utarbeide ei tilråding til skjøtselsplan for Mørkridsdalen landskapsvernområde, og det var Norsk Institutt For Bioøkonomi som fekk oppdraget. Arbeidet med skjøtselsplanen starta opp sommaren Bakgrunnen for arbeidet er vedtaket om vern av Mørkridsdalen landskapsvernområde den 7. august 2009 (jamfør naturmangfaldlova 36 og verneforskrifta 6). Kulturlandskapet i Mørkridsdalen er særleg verdifullt. Det er aktiv bruk i området med mange dyr på beite, det er stølsdrift på Fossen, og på Knivabakkgjerdet og Dulsete er

6 det gamle slåtteenger der slåtten har vore teken oppatt dei siste åra. Den gamle almeskogen og haustingsskogen i området er også særleg verdifull. Området er elles mykje nytta i samband med undervisning, og det er eit ynda turområde. Kulturlandskap er dette landskapet forma av menneska gjennom bruk i tusenvis av år, og som vil endre seg dersom vi sluttar å ta vare på det. Den langvarige bruken av landskapet har gitt opphav til store biologiske verdiar, og desse verdiane er heilt avhengige av at menneska driftar kulturlandskapet. Dette kallar vi skjøtsel, eit omgrep som omfattar dei årlege tiltaka. Ulike former for kulturlandskap treng ulik skjøtsel, avhengig av den tidlegare bruken. Målet med skjøtselen i Mørkridsdalen landskapsvernområde er både å oppretthalde desse viktige leveområda for sjeldne plante- og dyreartar (beitemarkene, slåtteengene, den gamle almeskogen og haustingsskogen) og svært artsrike område, samt å ta vare på stølsvollar, kulturminne og kunnskap om tradisjonelle driftsmetodar. Slik får ein vakre omgjevnader på kjøpet! Som grunnlag for skjøtselsplanen har det vore viktig å dokumentere verdiar i området knytt til tema som: biologisk mangfald landskap og arealbruk, inkludert beiting kulturhistorie, stølsmiljø, gamle stiar/buforvegar som tilkomstvegane til stølane friluftsliv For vidare oppfølging av skjøtselen i verneområdet har det vore heilt sentralt i arbeidet: å formulere forslag til såkalla bevaringsmål peike på skjøtselsbehov føreslå ei prioritert liste med konkrete tiltak. Bevaringmål er ein standardisert metode som kan brukast for å fastslå om ein ønska tilstand for ein naturtype eller ein annan geografisk avgrensa naturkvalitet er nådd. (Omgrepet er knytt til mål etablert i Miljødirektoratet sitt fagsystem NatStat, med tilhøyrande overvakingsobjekt og overvakingsmetode. NatStat er utvikla særskilt til bruk i verneområda.) Omsynet til grunneigarane og brukarinteressene veg tungt i arbeidet med skjøtselsplanen. Skal skjøtselsplanen bli eit godt verktøy, er vi avhengig av godt samarbeid med grunneigarar og brukarar. Skjøtselsplanen vil vere eit viktig verktøy både for dei som skal gjennomføre den praktiske skjøtselen, men også for forvaltninga som skal drive overvaking av tilstanden og utvikling av området i åra som kjem. For å lukkast med målretta skjøtselstiltak vil det vere viktig å prioritere område/areal der grunneigarane er motiverte for å drive skjøtsel. Tiltakslista i skjøtselsplanen vil også ligge til grunn for tiltaksplanen som nasjonalparkstyret handsamar kvart år i november. Det vart sendt ut melding om start av arbeidet med skjøtselsplan den med invitasjon til orienteringsmøte og synfaringar i området. Formålet med møtet og synfaringane var å orientere om korleis arbeidet med skjøtselsplanen var tenkt gjennomført, og for å gi grunneigarane og interesserte moglegheit til å kome med innspel frå starten av arbeidet. Invitasjonen vart sendt ut til alle grunneigarar og andre med interesser i området. Orienteringsmøtet fann stad den 21. juni 2016 på Skjolden Hotel og synfaringane gjekk til Berget same kvelden, og til Dalen i Mørkridsdalen dagen etter. Frammøtet var godt både på orienteringsmøtet og på synfaringane, og vi fekk mange konstruktive innspel som har vore vurdert i det vidare arbeidet med skjøtselsplanen.

7 Hausten og vinteren 2016/2017 har NIBIO utarbeidd utkastet til skjøtselsplan, og den var det invitert til ope møte om Utkast til Skjøtselsplan for Mørkridsdalen landskapsvernområde på Fjordstova i Skjolden. Møtet var annonsert i Sogn Avis. Det var mange frammøtte og grunneigarane viste igjen stort engasjement til arbeidet og dei hadde fleire innspel til skjøtselsplanen. Desse innspela (jf. møtereferat datert ) vil bli handsama som ein del av høyringa og vurdert i oppsummeringa etter høyringsfristen hausten Høyringsperioden på 2-3 månader gir god tid til å kome med innspel til skjøtselsplanen, og oppsummering av høyringsuttalane vil kunne vere klart til møte i nasjonalparkstyret i oktober/november 2017.

8 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 13/ Skjøtselsplan for Mysubytta landskapsvernområde - Høyring Forvaltar si innstilling Utkast til Skjøtselsplan for heilskaplege kulturlandskap Mysubytta landskapsvernområde, Skjåk i Oppland, vert lagt ut på høyring i perioden 10.mai august Utkastet til Skjøtselsplan vil bli gjort tilgjengeleg i digital versjon på heimesida til Breheimen nasjonalparkstyre, og kan elles sendast per post etter førespurnad til nasjonalparkforvaltaren. Høyringsfristen er sett til 1. august Dokument i saka Utkast til Skjøtselsplan for heilskaplege kulturlandskap Mysubytta landskapsvernområde, Skjåk i Oppland. Bakgrunn, vurdering og prosess Breheimen nasjonalparkstyre lyste vinteren 2015/2016 ut anbod om å utarbeide ei tilråding til skjøtselsplan for Mysubytta- og Mørkridsdalen landskapsvernområde, og det var Norsk Institutt For Bioøkonomi som fekk oppdraget. Arbeidet med skjøtselsplanen starta opp sommaren Bakgrunnen for arbeidet er vedtaket om vern av Mysubytta landskapsvernområde den 7. august 2009 (jamfør naturmangfaldlova 36 og verneforskrifta 6).

9 Kulturlandskapet i Mysubytta landskapsvernomrpde er særleg verdifullt. Det er aktiv bruk i området med dyr på beite, det er stølsdrift på Røykjeskålslie geitseter, og på Mysubytta seterstul er det gamle slåtteenger. Området er aktivt brukt som turområde. Som kulturlandskap er dette landskapet forma av menneskja gjennom bruk i hundrevis av år, og dette vil endre seg dersom vi sluttar å ta vare på det. Den langvarige bruken av landskapet har gitt opphav til store biologiske verdiar, og desse verdiane er heilt avhengige av at menneskja driftar kulturlandskapet. Dette kallar vi skjøtsel, eit omgrep som omfattar dei årlege tiltaka. Ulike former for kulturlandskap treng ulik skjøtsel, avhengig av den tidlegare bruken. Målet med skjøtselen i Mysubytta landskapsvernområde er både å oppretthalde desse viktige leveområda for sjeldne plante- og dyreartar (beitemarkene, slåtteengene) og svært artsrike område, samt å ta vare på stølsvollar, kulturminne og kunnskap om tradisjonelle driftsmetodar. Slik får ein vakre omgjevnader på kjøpet! Gjennom arbeidet med skjøtselsplanen er det viktig å dokumentera verdiar i området knytt til tema som: Biologisk mangfald Landskap og arealbruk, inkludert beiting Kulturhistorie, setermiljøet, gamle stigar/bufarvegar som tilkomstvegane til setrene Friluftsliv For vidare oppfølging av skjøtselen i verneområdet har det vore heilt sentralt i arbeidet: å formulere forslag til såkalla bevaringsmål peike på skjøtselsbehov føreslå ei prioritert liste med konkrete tiltak. Bevaringmål er ein standardisert metode som kan brukast for å fastslå om ein ønska tilstand for ein naturtype eller ein annan geografisk avgrensa naturkvalitet er nådd. (Omgrepet er knytt til mål etablert i Miljødirektoratet sitt fagsystem NatStat, med tilhøyrande overvakingsobjekt og overvakingsmetode. NatStat er utvikla særskilt til bruk i verneområda.) Omsynet til grunneigarane og brukarinteressene veg tungt i arbeidet med skjøtselsplanen. Skal skjøtselsplanen bli eit godt verktøy, er vi avhengig av godt samarbeid med grunneigarar og brukarar. Skjøtselsplanen vil vere eit viktig verktøy både for dei som skal gjennomføre den praktiske skjøtselen, men også for forvaltninga som skal drive overvaking av tilstanden og utvikling av området i åra som kjem. For å lukkast med målretta skjøtselstiltak vil det vere viktig å prioritere område/areal der grunneigarane er motiverte for å drive skjøtsel. Tiltakslista i skjøtselsplanen vil også ligge til grunn for tiltaksplanen som nasjonalparkstyret handsamar kvart år i november. Det vart sendt ut melding om start av arbeidet med skjøtselsplan den med invitasjon til orienteringsmøte og synfaring i området. Formålet med møtet og synfaringa var å orientere om korleis arbeidet med skjøtselsplanen var tenkt gjennomført, og for å gi grunneigarane og interesserte moglegheit til å kome med innspel frå starten av arbeidet. Invitasjonen vart sendt ut til grunneigarar, bruksrettshavarar og hytteeigarar i området. Orienteringsmøtet fann stad den 4. juli 2016 på i Bjørkås, Bråtå, og synfaringane gjekk til Mysubytta og Røykjeskålslia inkludert Geitsetra same dagen etter møtet. Frammøtet var godt både på orienteringsmøtet og på synfaringa, og vi fekk gode innspel som har vore vurdert i det vidare arbeidet med skjøtselsplanen.

10 Hausten og vinteren 2016/2017 har NIBIO utarbeidd utkastet til skjøtselsplan, og den var det invitert til møte om Presentasjon av framlegg til skjøtselsplan for Mysubytta i Bjørkås grendahus i Bråtå. Det var mange frammøtte og grunneigarane hadde fleire innspel til skjøtselsplanen (jf. møtereferat). Desse innspela vil bli handsama som ein del av høyringa og vurdert i oppsummeringa etter høyringsfristen hausten Høyringsperioden på 2-3 månader gir god tid til å kome med innspel til skjøtselsplanen, og oppsummering av høyringsuttalane vil kunne vere klart til møte i nasjonalparkstyret i oktober/november Utkast til skjøtselsplan med oppsummering av høyringa vil bli lagt fram for Rådgjevande utval før endeleg tilråding til skjøtselsplan vert handsama i nasjonalparkstyret.

11 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 14/ Sak - Mørkridsdalen landskapsvernområde - Merking av sti til Berget Forvaltar si innstilling Med heimel i verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde 3 pkt. 1.3 h) gjev Breheimen nasjonalparkstyre IL Fanaråk løyve til å setje opp visningsskilt til Berget som vist i søknaden, og til å merke stien som tek av frå hovudstien mot Åsete til Berget om naudsynt, ca. 212 m. Løyvet gjeld på følgjande vilkår: Merkinga skal følgje «Merkehandboka» Handbok for tilrettelegging av turruter i fjellet, i skogen og langs kysten utgitt av DNT, Det kan merkast med måling, men det skal gjerast slik at merkinga er reversibel. Dvs. at det ikkje kan merkast på jordfaste steinar eller store gamle tre. Skiltet og postkassen skal ikkje boltast fast i fjellet eller festast til kulturminne. IL Fanaråk har ansvar for vedlikehald av den merka stien, skiltet og orienteringsposten, og for å fjerne merkinga, skiltet og postkassen dersom orienteringsposten ikkje lenger vert nytta eller av andre årsaker ikkje skal vere merka. Nasjonalparkstyret ønskjer å få tilgang til besøkstal rundt om i Breheimen. Vi ber difor om at talet på registrerte besøk på turorienteringsposten vert rapportert til Breheimen nasjonalparkstyre innan kvart år. Nasjonalparkstyret kan be om at skilt/merking vert teke ned/fjerna eller flytta dersom ein finn at tiltaket går utover verneformålet. Før tiltaket vert gjennomført, må merking og ansvar for vedlikehald av stien, oppsetting av skilt og postkasse avklarast med grunneigar.

12 Dokument i saka: Søknad av frå IL Fanaråk om å få setje opp ein trimpost for turorientering på Berget. Tiltaket femner om oppsetting av visningsskilt, merking av sti og oppsetting av ein postkasse på Berget. Søknaden vert vurdert i samsvar med: 1. Verneforskrift for Mørkridsdalen landskapsvernområde, datert Naturmangfaldlova 3. Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark, Strynefjellet landskapsvernområde, Mysubytta landskapsvernområde, Høydalen landskapsvernområde, Mørkridsdalen landskapsvernområde, Vigdalen landskapsvernområde og Høyrokampen naturreservat Søknaden IL Fanaråk har trimpostar rundt om i Skjolden Fortun Turtagrøområdet. Dei ynskjer å setje opp ein trimpost på Bergaflaten/Berget på veg til Åsetevatnet. Denne trimposten vil liggje i Mørkridsdalen landskapsvernområde og ein må evt. merke med skilt der ein tek av frå stien til Åsetevatnet og gjerne merke med raude rundingar nokre stader bort til Bergaflaten på eksisterande veg. Bergaflaten høyrer til gnr. 25 bnr. 6 og grunneigar er positiv til tiltaket. I kartvedlegg til søknaden er stien teikna inn, og det er merka kvar ein ønskjer å setje opp postkassen. I samråd med grunneigar har idrettslaget peikt ut aktuell plassering av postkassen, der ein kjem inn på den opne sletta som Bergaflaten no er blitt, eit stykke frå selet som er restaurert der. IL Fanaråk søkjer om løyve til å setje opp postkasse, eit skilt og merking i samband med trimpost for turorienteringa dei har i idrettslaget. Verneforskrift, verneformål og forvaltningsplan Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskapet som er mest relevant i dette tilfellet, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5 samt 7, jf Formålet med Mørkridsdalen landskapsvernområde er å ta vare på eit natur- og kulturlandskap med økologisk verdi, kulturell verdi og opplevingsverdi og som er identitetsskapande. Vidare er føremålet å: ta vare på stølar med stølsvollar, kulturminne og naturbeitemarker

13 ta vare på geologiske førekomstar og breforma landskap som U-dalar, breane sine avsetningar og andre kvartærgeologiske førekomstar ta vare på vakker og særprega vassdragsnatur, særleg knytt til Mørkridsdalselvi ta vare på edellauvskogen med særmerkte, store og/eller gamle dekorative levande og daude tre, førekomstar av gamal furuskog og rasmarker som pregar landskapet. Ålmenta skal ha høve til natur- og landskapsoppleving gjennom utøving av naturvenleg og enkelt friluftsliv med lita grad av teknisk tilrettelegging. Etter verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde er mellom anna oppsetting av skilt, opparbeiding og merking av stiar, løyper ol. forbode (jf. 3 pkt. 1.1), med unntak gjeve i pkt Forvaltningsstyresmakta kan etter søknad gi løyve til m.a. «oppsetting av skilt og merking av nye stiar» (jf. 3 pkt. 1.3 bokstav h). Reglane i verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde er ikkje til hinder for organisert turverksemd til fots så lenge naturmiljøet ikkje blir skadelidande. Organisert ferdsel og ferdselsformer som kan skade naturmiljøet må ha særskilt løyve frå forvaltningsstyresmakta, jf. 3 pkt Forvaltningsplan Forvaltningsplanen vart endeleg vedteken av Breheimen nasjonalparkstyre den , og når det gjeld forvaltning av «Stiar og løyper», er følgjande retningsliner relevante i dette tilfellet (kap. 3.2 og 3.2.2): All tilrettelegging i verneområda, som merking av stiar, stikking av skiløyper og bygging av bruer og klopper, skal vere i tråd med handbok om Naturvennlig tilrettelegging for friluftsliv, utgitt av Miljødirektoratet, og Merkehåndboka, utgitt av Den Norske Turistforening (DNT) mfl. I nasjonalparken og landskapsvernområda kan eksisterande stiar og løyper haldast ved like og haldast opne utan særskild løyve frå nasjonalparkstyret. Omfanget av vedlikehald som nemnt over må ikkje vere større enn tidlegare standard på stien og traseen. Det kan ryddast langs stiane dersom vegetasjon gjer det vanskeleg å ta seg fram, t.d. for tilkomst til stølar og for beitebruken. Veiting og bortleiing av vatn vert rekna som vedlikehald, så lenge det ikkje er snakk om å grave nye grøfter med maskin og legging av røyr osv. som endrar utsjånaden på stien/vegen. Mindre inngrep som å lage stikkrenner av stein osv. er også vedlikehald. Eit prinsipp som skal leggast til grunn ved vurdering av søknader om merking av nye stiar er at det til vanleg er nok med ein merkt sti/skiløype mellom to punkt. Merking av stiar og oppsetting av skilt bør skje i samarbeid med regional kulturminnemyndigheit, fylkeskommunen, når kulturminne er involvert. Ved løyve skal det setjast vilkår om at objekt av kulturhistorisk verdi (hustufter, dyregraver og liknande) ikkje skal skadast. Merking av stiar og løyper krev også løyve frå grunneigar. Vidare gjeld følgjande retningsliner i forvaltningsplan «organisert ferdsel» (kap ): Organisert ferdsel vert definert som:

14 Ferdsel der ein (person, lag, skuleklasse, firma el. likn.) planlegg, koordinerer eller gjennomfører tur og det gjeld ferdsel med grupper av deltakarar, ein aktivitet som vert gjenteken, eller der aktiviteten er kunngjort eller marknadsført på førehand. Dette omfattar mellom anna utsetting av postar for turorientering, topptrim, jaktprøver, jaktguiding, idrettsarrangement, større teltleirar over tid, organisert trening i store grupper og klatring i større grupper med fjellførar. Av denne definisjonen kjem det fram at turorientering vert rekna som organisert ferdsel. Ferdsel til fots er tillate i landskapsvernområda, jf. naturmangfaldlova 36. Dette gjeld også organisert ferdsel som i denne saka. Vurdering I dag går det ein umerka sti til Berget som tek av frå DNT-ruta mot Osen - Åsete Fast ca. 200 meter over Drivandefossen, innanfor Mørkridsdalen landskapsvernområde. IL-Fanaråk søkjer om å: Få sette opp visningsskilt til Berget frå hovudstien, ca. 200 m over Drivandefossen Merke stien frå hovudstien til Berget, ca. 215 m Sette opp trimpostkasse på Berget etter avtale med grunneigar Turorientering har stor oppslutnad i Luster kommune og tiltaket har eit klart folkehelseformål. I landskapsvernområdet er all ferdsel til fots tillate, jf. naturmangfaldlova 36, dette gjeld også organisert ferdsel til fots, t.d. turorientering. I utgangspunktet er området elles verna mot inngrep som vesentleg kan endre eller verke inn på landskapet sitt særpreg eller karakter, slik som «oppføring og ombygging av varige eller mellombelse bygningar, anlegg og innretningar..» (jf. verneforskrifta 3 pkt. 1.1). Ein kan ikkje sjå at oppføring av ein liten postkasse vil kunne vesentleg endre eller verke inn på særpreget eller karakteren ved landskapet slik at postkassen er omfatta av forbodet her. Forholdet som gjeld den organiserte ferdsla til fots og oppføring av postkassen vert difor ikkje vurdert nærare (jf. verneforskrifta 3 pkt. 5.2). Merking av stiar og oppsetting av skilt er i utgangspunktet forbode i landskapsvernområdet, men etter verneforskrifta 3 pkt. 1.3 bokstav h) kan det kan gjevast løyve til denne typen tiltak dersom det ikkje strir mot verneformålet. Hovudformålet med Mørkridsdalen landskapsvernområde er å ta vare på eit natur- og kulturlandskap med økologisk verdi, kulturell verdi og opplevingsverdi og som er identitetsskapande. Oppsetting av skilt og merking av nye stiar er i utgangspunktet forbode då det kan ha negative effektar på verneverdiane gjennom forstyrring og slitasje. Naturverdiane i området er godt dokumentert m.a. gjennom arbeidet med verneplan for Breheimen, arbeidet med Skjøtselsplan for Mørkridsdalen og etter seks års forvaltningspraksis (jf. naturmangfaldlova 8). Området på Berget er prega av tidlegare god hevd, og det er ein lokalitet av typen Hagemark av nasjonal verdi nord for stien og selet på Berget. Stien ligg ca. 385 moh., og ferdsla frå hovudstien til Berget har vore liten. I 2015 restaurerte grunneigaren selet og tidlegare planta gran er hoggen etter oppdrag frå nasjonalparkstyret. Området er såleis vorte eit flott utkikkspunkt. Den tidlegare bruken av området og det at det er ei interessant historie knytt til Berget aukar opplevingsverdien. Stien til Berget går gjennom eit område som er prega av lauvskog og dels svaberg, og stien med vegetasjonen kring ser ut til å vere nokså robust. Det er ikkje registrert trua / sårbare naturverdiar eller kulturminne i den aktuelle traseen, og ein kan ikkje sjå at oppsetting av skilt og merking av stien vil ha påverknad slik at landskapet sin art og karakter vert endra vesentleg. Kunnskapen om området for å vurdere saka er god (naturmangfaldlova 8) og førevar-prinsippet (naturmangfaldlova 9) vert difor ikkje vektlagt. Eksisterande stiar og løyper kan haldast ved like og haldast opne utan særskild løyve frå nasjonalparkstyret. I forvaltningsplan er det presisert at omfanget av slikt vedlikehald ikkje må vere større enn tidlegare standard på stien. Det kan ryddast langs stiane dersom vegetasjon gjer det vanskeleg å ta seg fram, t.d. for tilkomst til stølar og for beitebruken. Bortleiing av vatn

15 vert rekna som vedlikehald, så lenge det ikkje er snakk om å grave nye grøfter med maskin og legging av røyr osv. som endrar utsjånaden på stien. Det er ei ynskt utvikling frå sentralt hald at dei unike naturområda som verneområda i Norge er, skal kunne opplevast av fleire, samstundes som vi skal ta vare på desse områda. Det er ikkje stort trykk av ferdsel etter stien frå hovudstien til Berget i dag, men ferdsla kan auka ved meir informasjon om området. Ein er ikkje kjend med andre søknader om merking av nye stiar i Breheimen, og kan ikkje sjå at oppsetting av retningskilt og merking av den eksisterande stien til Berget vil føre til auka belastning på naturen i området (naturmangfaldlova 10). På turen til Berget vil ein passera Drivandefossen, og Drivandefossen er i seg sjølv eit profilert turmål. Ein ser ikkje vekk frå at slitasje kan verte ei utfordring lenger ned i hovudstien til Drivandefossen dersom ferdsla aukar. Det er difor viktig å fylgja med på utviklinga av ferdsel særleg av omsyn til slitasje ved Drivandefossen. Bruk av ferdselsteljar kan vere eit aktuelt tiltak for å følgje med på omfanget av ferdsla i området. Utforming av visningsskiltet og merking av stien skal følgje retningsliner gitt i «Merkehandboka» Handbok for tilrettelegging av turruter i fjellet, i skogen og langs kysten utgitt av DNT. Med dei vilkåra som er sett i løyvet (naturmangfaldlova 12), kan ein ikkje sjå at tiltaket vil føre til nokon skade på natur og miljø som krev erstatning (naturmangfaldlova 11). Det er som nemnt eit uttala mål at fleire skal kunne oppleve verneområda. Turen til Berget vil vere ei oppleving for mange, mesteparten av turen går etter allereie merka sti, og Berget har ei interessant historie som kan vere aktuell å formidle til fleire. Ein er ikkje kjend med liknande tilfelle i Breheimen der denne saka kan skape presedens, og ein kan ikkje sjå at løyvet vil kunne bidra til ei gradvis forringing av verneverdiane i området. Nasjonalparkforvaltaren har vurdert omsynet til verneverdiane i Mørkridsdalen landskapsvernområde, jf. verneforskrifta 2, og meiner tiltaket kan gjennomførast med dei vilkåra som er sett i løyvet.

16 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 15/ Sak - Breheimen nasjonalpark - Riving av gamle Glitterbu og bygging av ny bu - Skjåk Almenning. Forvaltar si innstilling: Breheimen nasjonalparkstyre vedtek og gje Skjåk Almenning, 2690 SKJÅK, løyve til og rive den gamle Glitterbua, og byggje ny bu på same stad på Haraldvangsflya i Breheimen nasjonalpark. Løyvet er gjeve på visse vilkår: Vedtaket er fatta med heimel i verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, 3 pkt. 1,3 bokstav h og 4, jf. naturmangfaldlova 48. Vilkår - Grunnflata på ny bu skal ikkje overstige 62,5 m² (BYA). - Bruksarealet skal ikkje overstige 29,6 m² (BRA) - Mønehøgda frå sole til toppen av mønet må ikkje overstige 3,70 meter. - Takvinkel skal vere 15 grader. - Det skal monterast refleksfrie vindauge. - Det skal brukast kledning og tak i materialar og med fargar som harmonerer med terrenget rundt. - All material som blir til overs, byggavfall, og utstyr/restar frå det gamle bygget skal frakast ut av verneområdet etter ferdigstilling av nytt bygg. Dette gjeld ikkje materialrestar av reint treverk som kan brukast til ved. - Bygget skal ferdigstillast innan år Det kan vera inntil 4 faste sengeplassar i hytta. - Bua skal stengast i perioder på ettervinteren og våren når reinen held til i området. Det blir ikkje sett noko spesielt tidsrom sidan dette kan variere. Det må vera god dialog med villreinovervakinga (SNO lokalt/sekretær i villreinutvalet) om dette. - SNO v/ Øyvind Angard, tlf , skal kontrollere bygget etter at det er ferdig. - Vi gjer merksam på at søkjar må ha løyve frå grunneigar og kommunen når det gjeld byggjeløyve, og nasjonalparkstyret og kommunen om ekstra løyve til å frakte inn bygningsmateriell og bygningsavfall ut av området.

17 Dokument i saka: - Søknad dagsett 7.juli 2016, frå Skjåk Almenning. - Brev dagsett , til Gudbrandsdalsmusea v/håvard Syse med forespørsel om kulturminnefagleg vurdering av Glitterbua. - Brev dagsett , frå Gudbrandsdalsmusea v/håvard Syse med vurdering av gamle Glitterbua. - Brev dagsett ,frå Oppland fylkes kommune v/kulturminneavdelinga med vurdering av Glitterbua. - E-post dagsett , frå Reinheimen Breheimen villreinnemnd vurdering av riving/bygging av Glitterbue. Søknaden vert vurdert i samsvar med: - Verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, dagsett 7.august Naturmangfaldlova, dagsett 19, juni 2009 nr Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark og tilgrensande verneområde. Søknaden Skjåk Almenning søkjer om å få rive den gamle Glitterbua og bygge ny bu på same stad. Glitterbue er prega av tidens tann og står no for tur for omfattande restaurering. Bua vart sett opp i samband med tamreindrifta til Skjåk Tamreinlag. I boka til T. Hesthagen (Fiske og fiskekultivering i Skjåk, 2001) står det at dei fyrste fiskarane på Glittervatnet budde i denne bua fire år etter fyrste utsetjinga av fisk i Ein kan nokså sikkert seie at bua er eldre enn 100 år. Før den vart restaurert i 2000 var dette berre ei enkel bordhytte der snøen dreiv inn gjennom opne sprikkar. I 2000 vart det ny utvendig bordkledning, men den vart ikkje isolert og det vart heller ikkje gjort noko med golvet. Dette gjer sitt til at forbruket av ved er høgt. Hytta er meir eller mindre kvadratisk med eit areal på 26,5 m², 4 sengeplassar og ekstra madrassar. Det er kombinert opphaldsrom og soverom i hytta, i tillegg til eit vindfang med ved og utstyr. Innvendig ber den preg av alder, og med små og få glas verkar den litt «tung». Glitterbue ligg slik til at det er ein lett tur for dei aller fleste om sommaren. Frå Botn sæter er det 3 km og høgdeskilnaden er på litt over 400 høgdemeter, noko som gjer at bua og området rundt er godt tilgjengeleg for alle aldersgrupper. Om vinteren er det noko lengre sidan det ikkje er vinterbrøytt til Botn sæter. Hytta passar best til bruk vår, sommar og tidleg haust. Pga. manglande isolasjon er ikkje hytta eigna for bruk i vinterhalvåret. Hytta blir brukt av fiskarar, turgåarar og jegerar i alle aldrar. Almenninga har naust ved Glittervatnet slik at dei som leiger hytta kan låne båt og fiskegarn om dei vil. Hytta ligg svært sentralt til for dei skal jakte rein og småvilt. Glitterbue er nok den mest populære hytta blant småviltjegerar. Den er også eit glimrande utgangspunkt for fjellturar i området, sommar som vinter. Alle hyttene til Skjåk Almenning er ope for allmenta, og kan leigast på eller ved å kontakte Skjåk Almenning direkte. Dei ligg også ute på friluftsportalen Utleigedøgn for Glitterbue (i tillegg kjem overnattingar i reinsjakta da den står open for alle): 2012: 20 utleigedøgn 2013: 47 utleigedøgn 2014: 57 utleigedøgn 2015: 45 utleigedøgn

18 Ein ser at utleigedøgna på utleigehyttene har auka dei siste åra, noko som tyder på at fleire vil bruke nasjonalparken. Det enkle friluftslivet appellerer til stadig fleire. Ein ser også ein markert auke i talet på brukarar frå andre land. Verneforskrift, verneformål og forvaltingsplan Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1 (formål), 4 og 5 (forvaltningsmål for naturtyper, økosystem og artar), samt 7 (prinsipp for offentleg avgjerd, jf (kunnskapsgrunnlaget, føre-var-prinsippet, økosystem og samla belastning, kostnadane ved miljøsvekking skal lastast tiltakshavar, og miljøforsvarlege teknikkar og driftsmetodar). Etter verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, er oppføring av varige eller mellombelse bygningar forbode (verneforskrifta 3 pkt. 1.1) med unntak gjeve i 3 pkt. 1.3 h. Føremålet med vernet i nasjonalparken er å ta vare på eit stort, samanhangande og villmarksprega naturområde som inneheld særeigne, representative økosystem og landskap som er utan tyngre inngrep. Vidare er føremålet med nasjonalparken bl.a. å: - ta vare på et høgfjellsøkosystem med eigenarta og variert biologisk mangfald - ta vare på leveområde til villreinstamma i Reinheimen-Breheimen villreinområde - ta vare på en variasjonsrikdomen i geologi med særprega geologiske førekomstar, vegetasjon og landskap - ta vare på kulturminne Ålmenta skal ha høve til uforstyrra oppleving av naturen gjennom utøving av naturvenleg og enkelt friluftsliv med liten grad av teknisk tilrettelegging. Når det gjeld bygd areal(bya) så avvik det frå det som er norma i forvaltningsplanen. Dette må derfor vurderast etter verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, 4. I verneforskrift for Breheimen nasjonalpark heiter det mellom anna: Forvaltningsmyndet kan gje løyve til m.a: - -«riving av gamle bygningar, anlegg og innretningar og oppføring av nye med same storleik og for same bruk.» ( 3 pkt. 1,3 bokstav h i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark). Forvaltningsplan: I forvaltningsplanen heiter det mellom anna når det gjeld hytter og bygging: Forvaltningsmål Verneområda i Breheimen skal forvaltast slik at eksisterande bygningar kan nyttast som i dag. Bruken av bygningane skal ikkje føre til auka behov for motorferdsle, og auka bruk av hyttene skal ikkje medføre ferdsle i område som er til skade for villrein og andre trua og sårbare artar Riving av bygningar og gjenoppføring etter brann eller naturskade osv. Retningsliner for forvaltning og bruk Gjenoppføring av bygningar Etter søknad kan det gjevast løyve til gjenoppføring av bygningar som er øydelagde etter brann eller naturskade. Ny bygning skal i utgangspunktet vere lik den gamle med omsyn til areal og storleik. Nasjonalparkstyret kan stille vilkår om utforming, plassering, funksjon osv. Så lenge det gjeld gjenoppføring av identisk bygning på same stad (tomt) vil vanleg praksis vere å gje løyve til slike tiltak. Ved handsaming av slike søknader skal det t.d. gjerast ei vurdering kva funksjon bygningen har på staden eller i miljøet. I særskilte høve, og i samråd med søkjar, kan endra plassering og/eller utforming av bygningen vurderast dersom omsynet til verneverdiane tilseier det. Hovudregelen er likevel at bygningen skal stå på

19 den opphavlege staden. Sjå også kommentarar til byggeskikk innleiingsvis i kap. 3.5 under «retningsliner for forvaltning og bruk» og kap om «Ombygging, mindre utviding av, og tilbygg til bygningar» ovanfor. Riving av gamle bygningar, anlegg og innretningar Etter søknad kan nasjonalparkstyret gi løyve til riving av gamle bygningar, anlegg og innretningar og oppføring av nye med same storleik og for same bruk i nasjonalparken og i landskapsvernområda. I tillegg til hytter/stølshus/seterhus kan dette gjelde høyløer, buer og uthus osv. Forholdet gjeld t.d. når bygningen er gamal og ikkje har nokon funksjon lenger, og/eller når forfallet er kome så langt at han ikkje let seg restaurere, eller at han verkar skjemmande i landskapet. Dersom bygningen/konstruksjonen kan vere ein fare for tryggleiken, og berande konstruksjonar eller taket er øydelagt vil det i slike tilfelle kunne gjevast løyve til riving. Nasjonalparkstyret skal hente inn fagleg råd frå kulturminnemyndigheita ved handsaming av søknad.--.(nasjonalparkforvaltaren si understreking) Glitterbue ligg i austre enden av Glittervatnet, om lag 3 km frå veg om sommaren. 8 km om vinteren. Planlagt ny hytte Eksteriør/Uttrykk i landskapet: Glitterbue ligg fantastisk til med flott urøyvd natur og spektakulær utsikt i alle retningar, særleg mot Skridulaupen i vest og Reinheimen i aust. I tillegg er det som nemnt enkel tilkomst og sentralt utgangspunkt for jakt og fiske, med tilgang til naust med båt og garn. Den nye hytta er teikna med spanande og utfordrande arkitektur. Uttrykket er spesielt og ein har lagt vekt på å forsterke naturinntrykket sett frå inne i bua med større refleksfrie glasflater. Dette skal vera ei bu som er både praktisk, kompakt, moderne og tilpassa landskapet. Samstundes skal ho vera så spesiell at den vekkjer merksemd. Interiør, materialbruk og storleik: Så langt det lar seg gjera skal hytta byggjast i naturlege og miljøvennlege materialar. Det vil seie lokale råvarer, og helst i tre. Interiør og løysing innvendig er ikkje endeleg bestemt. Rom inndelinga er likevel endeleg med to rom, ein «kald» gang der ved og anna utstyr kan lagrast og eitt opphaldsrom. Talet på sengeplassar skal ikkje utvidast, men det bør vere sengeplass til ein familie i hytta. Utvendig skal det vera 100% malmfuru frå eigen skog, vidareforedla ved Skjåk Trelast AS. Om den skal behandlast eller ikkje er det ikkje teke stilling til enda. Glasa skal vera matte og ikkjereflekterande. Pipa og delar av veggen mot aust skal forblendast med naturstein. Konstruksjons messig kan den byggjast i element eller massivt tre. Bruksarealet er sett til 29,6 m² (BRA), medan be bygd areal er 62,5 m² (BYA).

20 Vurdering I 2014 søkte Skjåk Almenning Breheimen utviklingsfond om midlar for prosjektering av ny Glitterbu. Det vart i søknaden presisert at med den flotte naturen og fantastiske utsikta, inn i to nasjonalparkar ynskte allmenninga å prosjektere den nye bua med spanande og utfordrande arkitektur. Breheimen nasjonalparkstyre løyvde kr av Breheimen utviklingsfond til planlegging av ny bu. Finansieringsplan for bua den gongen var på kr Den gamle bua: Den gamle hytta har vore «lappa på» mange gonger og er merka av «tidens tann». Ho er plassert høgt og fritt i landskapet like innanfor grensa til Breheimen nasjonalpark.

21 Bilde teke frå riksveg 15 gjennom Billingsdalen, aust for Pollsfoss mot Haraldvangsflye. Glitterbue er under pila i horisonten. Nasjonalparkgrensa går i overgangen mellom snaufjell og lauvskog. Eksisterande Glitterbue mot vest hausten Skridulaupen 1962 moh.i bakgrunnen.

22 Glitterbue mot aust hausten Billingsdalen med Pollvatnet og Øyberget i bakgrunnen. Dokumentasjon av den gamle bygningen vart sendt distriktskonservator Håvard Syse ved Gudbrandsdalsmusea for bygningshistorisk vurdering. Uttalen hans, dagsett , i saka var: Etter det eg ser av oversendt materiale er det ikkje noko stort tap for byggeskikk-arkivet. Den ber preg av oppdatert materialbruk/ fornya. Hovudforma er vel det som festar seg som kanskje kan knyttast til tradisjonell form. BxL, takvinkel og type sval. Vurdering av verneverdi? Viktig, middels eller liten -Antikvarisk: liten -Landskapsmessig: viktig, korleis passar denne inn i landskapet vs ny? -Bruk: Viktig, men dette endrar seg vel ikkje med ny -Historisk: middels/ viktig? Oppland fylkeskommune v/kulturminneavdelinga uttala seg i brev dagsett Kulturarvenheten har vurdert saken og vurderer at det ikke vil være behov for ytterligere tillatelse og Befaring av fylkeskommunen for tiltaket. Kulturarvenheten vurderer eksisterende hytte bærer preg av Oppdatert materialbruk og fornyelse, og den antikvariske verneverdien anses for å være redusert. I Denne saken er de landskapsmessige og bruksmessige verneverdiene vel så viktige, om enn ikke mer viktige. Det er viktig at en eventuelt ny hytte tilpasses terrenget på best mulig måte og gjennom materialbruk og uttrykk innpasser seg. En merker seg forskjellen mellom bruksareal og bebygd areal og forstår at dette skyldes arkitektonisk formspråk og tilpasning av inngangsparti og uteplasser i tilknytning til bygningen. Det fremgår ikke av oversendt materiale hvordan sanitærfunksjoner er tenkt løst, og det forutsettes da at eksisterende løsning videreføres. Bua nærmar seg 100 år i alder. Historikken rundt bruken av bua er godt dokumentert. Skjåk Tamreinlag brukte hytta frå ho var ny. Sidan det vart sett fisk i Glittervatnet vart ho i tillegg brukt av fiskarar. Etter at tamreindrifta vart nedlagt på midten av 1960-talet har Skjåk Almenning

23 brukt bua. Brukargruppene er i dag, som frå starten fiskarar, og i tillegg jegerar under villreinjakta om hausten og rupjegerar. Enkelte friluftslivsfolk leiger hytta for rekreasjon, serleg barnefamiliar sidan det er overkommeleg å gå frå bilveg i Botn og inn til hytta. Allmenninga leiger nå bua ut til almenta likt med andre buer dei har i skog og fjell. Vi viser til bruksfrekvensen over i utleigedøgn i søknaden over. Bygging av ny hytte: Lokaliteten ligg i randsona til villreinområdet. Det er reinstamma i Reinheimen-Breheimen villreinområde sørveststamma, som brukar området. Under vinterteljinga med helikopter vart det funne 215 dyr i delområdet. Dette er litt under det ein rekna med. Vinterstamma har halde seg på ca. 250 dyr siste åra. Utsnitt av kart frå Naturbase, Miljødirektoratet. Svarte strekar er villreintrekket, Brunt område er kulturminneområde. Raud firkant Glitterbu. I naturbasen er det teikna fleire strekar som definerer villreintrekket i austenden av Glittervatnet som går nord sør. Dette er eit trekk, ikkje fem forskjellige som vist på kartet. Trekket er sporadisk i sumarhalvår, men om vinteren brukar villreinen området til vinterbeite. Ein bør derfor unngå bruk av hytta til utleige i vinterhalvåret fram til påske(slutten av mars månad)når reinen brukar området. Det har vore slik praksis fram til no. Reinheimen-Breheimen villreinnemnd uttala segi brev dagsett : Glitterbu ligg i randsona til leveområdet for sørveststamma i Reinheimen-Breheimen villreinområde. Under teljinga med helikopter vinteren 2016 vart det funne 215 dyr i delområdet. Dette er litt mindre enn forventa (mål om ca 250 dyr). Denne delstamma er eksponert for relativt mykje menneskeleg aktivitet, særleg blir området sør for Grotli brukt mykje som turområde i periodar av året. Denne delstamma har dei siste åra hatt lågare produktivitet enn dei andre delstammane i vårt område, i 2016 vart det berre delt ut 15 fellingsløyver. For å bremse denne negative utviklinga, er det ekstra viktig å leggje til rette for minst mogleg forstyrring vinterstid og i kalvingsperioden. naturbasen er det teikna fleire strekar som definerer villreintrekket i austenden av Glittervatnet som går nord sør. Dette er eit trekk, ikkje fem forskjellige som vist på kartet. Trekket er sporadisk i sumarhalvåret, men om vinteren brukar villreinen området til vinterbeite. Ein bør derfor unngå bruk av hytta til utleige i vinterhalvåret fram til påske

24 (slutten av mars månad). Det har også vore slik praksis fram til no. Dersom arealbruken endrar seg slik at kalvingsområde kjem i nærleiken av bua, bør den i tillegg til vinteren også vere stengd på våren fram til 15. juni. I byggeperioden vil det bli naudsynt med noko transport av byggematerialar. Dette bør ein organisere slik at ein unngår å skremme villrein. Transporten bør da bli gjort med helikopter på sumar/haust. Bruksarealet på ny bu ex.ope areal er sett til 29,6 m²(bra), medan bygd areal er 62,5 m² (BYA). Opphaldsrommet er på 22,2m². Det er i tillegg eit overbygg over inngangen, med tak som mot sør går ned mot bakken. Den gamle hytta er på 26,5 m² med 4 sengeplassar. Dvs. at bruksarealet er ca. 3 m² større på ny bu. Det som skil den nye bua frå den gamle i areal er at den nye har ein utradisjonell stil med ein «kappe» over bygningen med forholdsvis langt utstikk. Dette går over heile bua og byrjar med ca. 2 meters høgd frå sørveggen og går opp til mønet med høgd 3,76 meter før det går ned att til raftet på nordveggen som er ca.2,70 meter. Taket har vifteform som utvidar seg mot nord. Innvendig er det 2 køysenger, med 4 sengeplassar, som i den gamle bua. Når det gjeld materialbruken er det gjennomgåande planlagt brukt lokale naturlege materialar. Fyrst og fremst furu med mest mogleg kjerneved (mølme). Dette går att over heile bua. Inventaret er tenkt utført i bjørk. Elles forblending av mur med naturstein. Her er det foreslege Oppdalsskifer, men Allmenningen ser på om det kan nyttast lokal stein (frå utanfor verneområdet) til dette. Byggjeverksemda vil føre til ein del motorferdsle i området under byggeperioden, spesielt med helikopter. Dette må skje i barmarksesongen så villreinen blir minst mogleg uroa. Det må søkast nasjonalparkstyret spesielt om dette. Den gamle bygningen er prega av alder og mange ombyggingar. Den er ikkje vurdert som verneverdig av kulturminnevernmyndet. Nasjonalparkforvaltaren kan heller ikkje sjå at det er andre forhold som tilseier ar bygningen bør bli ståande. Den bør derfor kunne demonterast og fraktast ut av verneområdet. Den nye bygningen er planlagt på same stad(tomt) og har same funksjon som den gamle, men har eit markert større bygd areal. Tiltaket må derfor vurderast etter den generelle dispensasjonsparagrafen i verneforskrifta, 4, jf. naturmangfaldlova 48. Etter den generelle dispensasjonsparagrafen i verneforskrifta, 4 kan forvaltingsmyndet gjere unntak frå eit vernevedtak dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverke verneverdiane nemnande. Båe vilkåra må vera oppfylt for at det skal kunne gjevast dispensasjon. Dersom vilkåra er oppfylt, følgjer det av 4, jf. Naturmangfaldlova 48 at det «kan» gjerast unntak. Ingen har krav på dispensasjon, det er opp til forvaltningsmyndigheita sit skjøn om ein skal gje dispensasjon. Det følgjer av forarbeida til naturmangfaldlova 48 at terskelen for å gje dispensasjon er høg. Regelen kan ikkje brukast til å utvide rama som er trekt opp i vernevedtaket, den er i utgangspunktet ein sikkerheitsventil som skal fange opp uventa eller spesielle/særskilde tilfelle som ikkje vart vurdert på vernetidspunktet. Kva som kan kome i stri med verneføremålet, må ein sjå i samanheng med omfanget av tiltaket, arten og plasseringa vurdert opp mot verneføremålet. At dispensasjonsmoglegheita er snever går fram av vilkåra ved at det berre blir gjeve dispensasjon dersom tiltaket ikkje kan «påverke verneverdiane nemnande». Det vil si at dispensasjon berre blir gjeve i dei tilfelle tiltaket vil ha ubetydeleg eller avgrensa verknad for verneverdiane. I dette tilfelle gjeld saka riving av eksisterande bu og oppføring av ny bu på same stad. Alternativ plassering er vurdert. Ved flytting av bua lenger opp i terrenget mot nord vil ho bli sterkare eksponert i fleire retningar mot aust, sør og vest. Ved flytting lenger ned i terrenget vil den miste mykje av sin funksjon ved at naustet og vatnet blir lengre unna. Plasseringa har også ein kulturhistorisk verdi i forhold til tidlegare funksjon som «reinsbrakke». Den nye bua vil

25 få endra eksteriør. Det er lagt vekt på at linene i utforminga skal gjere at bua går mest mogleg i eitt med terrenget rundt. Den nye bua er litt større enn den gamle i totalt bygd areal, men bruksarealet er forholdsvis likt (+ ca. 3 m²). Med gjevne vilkår i saka meiner ein at hytta ikkje vil ha nemnande verknad på verneverdiane, og ikkje vil gå utover verneformålet. Det at vilkåra er oppfylt, gjev ikkje søkjaren krav om dispensasjon. Ein må gjera ei konkret vurdering av om ein skal gje dispensasjon, der fordelar og ulemper ved dispensasjonen blir vekta mot kvarandre. I ei konkret skjønsvurdering skal ein m.a. sjå på omfanget, miljøverknaden og kor viktig tiltaket det er søkt om er. Dette gjeld kva som positivt talar for tiltaket og om det vil stri mot verneverdiane om tilsvarande dispensasjonssøknader blir gjeve i framtida (presedens). Det som talar for å gje dispensasjon er fyrst og fremst at den nye bua er erstatning for den gamle bua som blir reven. Ny bu vil stå på same tomt og ha same funksjon, utan kapasitetsauke i overnatting. Nasjonalparkforvaltaren vil presisere at det er ein klar føresetnad for nybygget at den gamle bua blir reven. Når det gjeld auka byggareal på den nye bua så er det ikkje vanleg praksis å gje løyve til så stor auke i arealet på buer som denne. Det som talar for det i dette tilfelle er at Skjåk Almenning som den største grunneigaren i Breheimen også samtidig er ein stor aktør når det gjeld utleige av buer. 4 av allmenningar sine buer ligg i nasjonalparken og 3 ligg like inntil grensa. Dei kan samanliknast med Den norsk turistforening Oslo og Omegn (DNT) sine hytter i området. Båe desse aktørane er i ei særstilling når det gjeld installasjonar i verneområdet. Bygningane til båe aktørane er eit viktige tilbod til friluftslivet, for å få folk ut i naturen. DNT har allereie bygd fleire hytter i ein ny og spanande stil rundt i landet. Dette er fyrste bua i Breheimen nasjonalpark der ein prøver noko nytt når det gjeld arkitektur. Føremålet er å gjere bygningen meir innbydande og auke opplevinga av landskapet frå bua. Det som talar mot bygging av ei ny bu er om bruksfrekvensen aukar. Meir utleige vil kunne føre til forstyrring av villreinen. Ein meiner å kunne unngå dette ved å setja vilkår om at eksisterande praksis med stenging av hytta i sårbare tidsrom blir vidareført. Dessutan at det ikkje blir kapasitetsauke på sengeplassar. Etter naturmangfaldlova (nml.) 7 skal prinsippa i lova etter 8 til 12 leggjast til grunn som retningsliner ved utøving av offentleg mynde som vedkjem naturmangfaldet og det skal gå fram av slutninga korleis desse prinsippa er vurdert og vektlagt i saka: Når det gjeld (nml. 8) kunnskapsgrunnlaget så er det godt og oppdatert. Det er to forhold ein må ha spesielt fokus på i saka. Det eine er villreinen sin arealbruk i området. Her er NINA rapport 643 Villrein i Ottadalen Kunnskapsstaus og leveområde , lagt til grunn. Dessutan årlege rapportar frå Reinheimen-Breheimen villreinutval, sist Årsrapport for Elles er naturbasen brukt (jf. kart i saka). For kulturminne er også naturbasen bruk, samt uttaler frå kulturminnemyndet og lokalhistoriske rapportar. Den samla belastninga på økosystemet (nml. 10) i området består av allmenningsbua, to private buer og tre naust. Dette er gamle installasjonar som delvis er restaurerte. Ingen av installasjonane har påverka økosystemet nemnande. Glitterbua ligg heilt i kanten av nasjonalparken med verneområdegrensa like nedanfor. Det går stig forbi hytta og sørover til Framrustsetra, men det mest sårbare område vestover, på nordsida av Glittervatnet har i dag ikkje merka stigar. Vurderinga av den eksisterande bygningen er at den kan demonterast på grunn av fleire ombyggingar som har svekka verneverdien av den. Ut ifrå ei samla vurdering meiner ein difor at bua kan erstattast med ein ny bygning. Det er ein føresetnad at talet på faste overnattingsplassar ikkje aukar og fortsatt er på 4 stk. Likeeins at det blir teke omsyn til fortsatt avgrensa bruk i vinterhalvåret. Blir desse vilkåra oppfylt er konklusjonen at føre-var-prinsippet ikkje er aktuelt i denne saka. Det er ikkje rekna med fordyrande kostnader ved svekking av miljø i dette tilfelle (nml. 11). I byggeperioden vil det vera aktuelt å bruke helikopter(evt. snøskuter) til å frakte materialar inn og ut frå byggeplassen. Utover det vil det bli frakta ved, gass og søppel som til den gamle bua (nml. 12).

26 Den gamle bua har lege der i ca. 100 år og i perioden med villrein frå ca er det ikkje avdekt negative verknader på landskapet. Sidan overnattingskapasitet ikkje blir endra og same tomt blir brukt vil ikkje økosysyemet bli nemnande endra. Nasjonalparkforvaltaren meiner at ut ifrå ei samla vurdering vil ikkje tiltaket verken stri mot føremålet med vernevedtaket eller vil påverke verneverdiane nemnande. Det er heller ikkje fare for stor presedensverknad i forhold til andre saker når det gjeld utforminga/bygd areal på den nye utleigehytta for almenta, sidan det er berre to aktørar som driv slik utleige i stor stil i verneområdet. Vilkåra etter 4, jf. nml. 48 er derfor oppfylt. Dei miljørettslege prinsippa er vurdert og konklusjonen er at tiltaket kan gjennomførast på gjevne vilkår.

27 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 16/ Sak - Høydalen landskapsvernområde - Etablering av snuplass ved bommen til Bukkebotn i Nordre Høydalen - Høydalsvegen v/terje Marstein. Dokument i saka: - Rapport Frå SNO v/øyvind Angard på steinfyllingar ved Nordre Høydalsseter i Høydalen landskapsvernområde, dagsett Søknad til Lom fjellstyre, m/kart, datert frå Høydalsvegen v/terje Marstein. - Sak handsama av Lom fjellstyre sak 23/ Brev frå Nyhusfolket v/magnhild Synnøve Skamsdalen dagsett Søknaden blir vurdert i samsvar med: 1. Forskrift for Høydalen landskapsvernområde, dagsett 7.august Naturmangfaldlova, dagsett 19, juni 2009 nr Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark og tilgrensande verneområde. Søknaden Høydalsvegen v/terje Marstein har i brev dagsett søkt Lom fjellstyre om å få etablere ein snuplass på Høydalsvegen framfor bommen inn til Bukkebotn. Det er behov for ein snuplass for større køyretøy på Høydalsvegen. Snuplassen er tenkt å vera framfor bommen på Storlivegen. Der er det frå før tippa overskotsmasse. Snuplassen er merka av på vedlagde kart. Underteikna har vore på synfaring med Bjørn Dalen og Øyvind Angard.Nasjonalparkstyret stiller aseg positive og har løyvt kr ,- til prosjektet. Mvh Høydalsvegen v/ Terje Marstein

28 Kart over aktuelt område. Verneforskrift og verneformål Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1(Formål), 4 og 5 (forvaltningsmål for naturtypar, økosystem og artar) samt 7(prinsipp for å ta offentleg avgjerd), jf (kunnskapsgrunnlaget og miljørettslege prinsipp). Formålet med Høydalen landskapsvernområde er mellom anna å ta vare på eit verdifullt setermiljø, vegetasjon og kulturminne som utgjer ein vesentleg del av landskapet sin eigenart, og ta vare på biologisk mangfald som pregar landskapet. Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde, er all graving, fylling og bakkeplanering forbode (verneforskriftene 3 pkt. 1.1). Saka må derfor vurderast etter dei generelle dispensasjonsreglane med heimel i verneforskrifta 4 jf. 48 i naturmangfaldlova, som lyder: Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverka verneverdiane nemneverdig, eller dersom omsynet til tryggleik eller omsynet til vesentlege samfunnsinteresser gjer det naudsynt, jf. naturmangfaldloven 48. Bruken av denne paragrafen skal vera snever. Bakgrunn Bakgrunnen for denne saka er at Høydalsvegen v/terje Marstein søkte Lom fjellstyre om å få etablere eit areal for kulturbeite i Høydalen. Fjellstyre behandla saka i møte den , sak 23/2017. Fjellstyret sitt vedtak var: Lom fjellstyre har ingen innvendingar til tiltaket, og tilrår at Statskog gjev løyve å lage ein snuplass, som omsøkt. Samrøystes. 20.oktober 2015 var SNO v/øyvind Angard i Høydalen og registrerte at det vart tippa ein del steinmasse i ei dump like inntil Storlivegen ved Brustuguhaugen. I tillegg var det tippa ein del stein i eit sår der Storlivegen hadde rasa ut ligg lenger inne. Sjå bilde.

29 Steinmasse tippa i dump ved Storlivegen. Angard skriv i rapporten sin: Steinmasse tippa i sår etter utgliding i Storlivegen. Legg ved bilder av stein som er fylt opp i nærheita av setra til Nyhus i N. Høydalen. Dei driv med utskifting av masse kring fjøset som dei har rive, dette som ein del av arbeidet med saneringa av geitflokken. Steinen dei finn ved utskifting av masse ved fjøstofta, vert lagt der det har glidd ut masse i nærleiken av vegen inn til Bukkebotn, både ved setra og ved bommen. Nasjonalparkforvaltaren var kjent med at Nyhus fekk problem med seterfjoset sitt da bærekonstruksjonen svikta på grunn av stor snømengd og bygningen vart øydelagt slik at den måtte rivast. Steinen som er lagt ved Storlivegen kom frå tomta. Under synfaringa hausten 2016 gjekk ein over det som var deponert saman med Angard og Marstein. Det som er lagt på staden der utglidinga av vegen hadde skjedd, er brukbart for å få bygt opp att vegen. Den massa som ligg i dumpa ved vegen må ein enten fjerne og deponere på ein annan egna stad, eller dekke over med stadeigen masse. På andre sida av vegen der steinen er deponert er det ei vegskjering i ein rande. Denne er svært skjemmande og under synfaringa vart det konkludert med at ein kunne pynte til denne randen ved å ta han litt ned å legge massa over den stein som var deponert på

30 andre sida av vegen. I den samanhengen vart det nemnt på at staden vart såpass stor at ein kunne bruke plassen til snuplass ved påfallande behov. Nasjonalparkforvaltaren har motteke brev dagsett frå Nyhusfolket v/magnhild Synnøve Skamsdalen. I brevet skriv ho at dei under årsmøtet i Høydalsvegen vart orientert om bygging av ny snuplass. Dei stiller seg heller negative til etablering av snuplass mellom grova og Brustuguhaugen, som fell saman med staden ved Storlivegen nemnt over i saka. Dei grunngjev dette med snøskredfaren på staden. Dette forklarer dei med at det ligg ein stor stein i lia ovafor vegen på denne staden. Den deler skreda i to. Brustuguhaugen deler på nytt snømassene, der nørdre delen av skredet kjem ned i nordhellinga av Brustuguhaugen og søre delen kjem ned etter grovafaret. Dei er redde for at den naturlege hellinga frå Brustuguhaugen mot grova blir skipla. Dei gjer merksam på at seterhusa til Nyhus og Brustugun er lagt så tett saman i ly av Brustuguhaugen for å unngå at skredet tar dei. Seterhuset til Nyhus ligg lengst mot aust (sør i lokal retning)og vil i snørike vintrar vere mest utsett om skredet tek nytt far lenger vest (nord i lokal retning) mot Brustuguhusa. Dei har forstått dette slik at snuplassen som tilhøyrer Høydalsvegen ikkje lenger er stor nok, og dei reknar derfor med at ein ny plass er planlagt større med utgraving og påfylling av masser i det aktuelle området. Dei håper at det finst ei anna løysing for snuplass, der hus ikkje vert utsett for fare. Dei viser til snuplassen utanfor hytta til Ola Gjeilo som vart utvida da parkeringsplassen vart bygt. Dei meiner at denne bør kunne utvidast nok. Dei lurer og på kor mange snuplassar ein treng i Nørdre Høydalen. Vurdering Slik saka står så har fjellstyret tilrådt overfor Statskog at det kan lagast ein snuplass som søkt om på den aktuelle staden. Nasjonalparkforvaltaren meiner at steinmassane må dekkast med massar og at det er naturleg å ta av massane på andre sida av vegen. Dette tener to formål. For det fyrste får ein pynta til den skjemmande skjeringa. For det andre får ein dekt all stein som er deponert utanfor vegen. Samtidig må ein få fylt på litt masse på steinen som er lagt i såret på vegen litt lenger vest. Når det gjeld ytterlegare utfylling av plassen utanfor Gjeilo si hytte så vart den tilpynta med overskotsmassar frå parkeringsplassen. Det er heller ikkje ynskjeleg frå setereigaren av Åkerjordskvea med utviding nedover i dette området mot denne kvea slik ein har forstått det. Elles har det vore snudd med større bilar i tunet til Høydalsseter ved behov. Medan Nyhus hadde geit i Høydalen snudde mjølkebilen på plassen framfor setra. Denne plassen vart også plastra med overskotsmassar frå parkeringsplassen som vart bygt. Så i utgangspunktet er det mange plassar som har vore brukt til snuplass i Nordre Høydalen. Når det er sagt så er det naturleg å planere området nord for Brustuguhaugen utan å endre på lendet i serleg grad. Steinen er allereie deponert der og tildekking må gjerast, noko som det er naturleg å kombinere med pynting av skjeringa på andre sida av vegen. Det er viktig å ta omsyn til den lokale erfaringsbaserte historikken slik at skredfara ikkje blir skipla. Dette må ein unngå blir skipla under rettinga/pyntinga. Det er derfor viktig å ta ei synfaring der alle partar er med å gje uttrykk for korleis ein skal gjennomføre tiltaket for å unngå at ein skiplar skredfara i området. Bruk av generelle dispensasjonsreglar: For det fyrste må det vurderast om vilkåra i 4 fyrste alternativ er oppfylt. Vilkåra føreset at aktiviteten ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje påverkar verneverdiane nemnande. Sjølv om vilkåra er oppfylt, gjev det ikkje søkjar noko krav på dispensasjon. Det må gjerast ei konkret vurdering om ein skal gje dispensasjon frå verneforskrifta, der fordelar og ulemper skal vektast mot kvarandre. I den konkrete skjønnsmessige

31 vurderinga skal ein sjå på omfanget av miljøverknaden og kor nødvendig tiltaket det er søkt om er, og dei omsyn som positivt talar for tiltaket det er søkt om, og om det vil stri mot verneverdiane om tilsvarande dispensasjonssøknader som dette får løyve i framtida (presedens). Det som talar i mot er at det er fleire plassar som blir brukt i Nordre Høydalen i dag. Køyretøya blir berre større og tek mykje plass når dei skal snu. Der det er aktivitet er det som regel også behov for endring. Det er viktig å handtere masser slik at dei ikkje blir skjemmande i terrenget, og ikkje endra landskapet sin karakter og eigenart. Det er avsett kr av restmidlar frå Bestillingsdialogen 2015 til dette tiltaket. Det som kan tale for å gje dispensasjon er, som det er sagt, at ein kan kombinere fleire tiltak for å oppnå eit betre totalløysing i området. Dette kan ein gjere ved å bruke overskotsmasse frå pyntinga til å dekke over den deponerte steinen. Høydalsvegen er stort sett trong og det er ingen gode plassar å få snudd større køyretøy. Bruken av plassen vil vera mest vår og haust. Presedens: Når det gjeld presedensverknad av tiltaket i forhold til framtidige liknande tiltak så vil vilkåra setja snevre grenser for kva det blir gjeve løyve til. Behovet for ein snuplass har vore diskutert tidlegar også. I Høydalen landskapsvernområde er det ikkje aktuelt å utvide andre snuplassar. Det er ikkje kjente liknande problemstillingar i verneområde i Breheimen generelt der denne saka kan skape presedens. Tiltaket må også vurderast etter dei miljørettslege prinsippa. Kunnskapen om området er god (nml. 8). Det er god kunnskap om området generelt i området. Lokal erfaringsbasert kunnskap i denne saka og ein må unngå at tiltaket fører til større rasfare. Økosystemet blir lite påverka av tiltaket. Det er få liknande tiltak i verneområda elles. I verneområda i Breheimen er det svært få vegar med tilsvarande tiltak (nml. 10). Det er viktig å følgje utviklinga av den totale samla belastninga. Ut ifrå noverande vurdering meiner ein at det ikkje er aktuelt å bruke føre-var-prinsippet i denne saka (nml. 9). Miljøskader med bakgrunn i tiltaket er lite truleg (nml. 11). Bruk av gravemaskin av egna storleik er best for gjennomføring av tiltaket. Ut ifrå ei samla vurdering meiner nasjonalparkforvaltaren at tiltaket kan gjennomførast med dei vilkåra som er knytt til vedtaket. Ein vurderer tiltaket som viktig for å få ei praktisk tilrettelegging for slepp av husdyr på beite. Vedtak Breheimen nasjonalparkstyre vedtek, med heimel i verneforskriftene for Høydalen landskapsvernområde, 4, jf. 48 i naturmangfaldlova, å gje løyve til Høydalsvegen v/terje Marstein for å pynte til området ved Brustuguhaugen for samtidig å dekke over steinmassene på staden. Dersom området blir stort nok kan det brukast til snuplass for større køyretøy. Vedtak vedtaket gjort under føresetnad av Statskog SF si godkjenning. Vedtaket er gjort på føljande vilkår. Vilkår - Det skal gjennomførast ein synfaring før oppstart av arbeidet der fjellstyret og setereigarane blir invitert. - Tiltaket må ikkje skiple rasfaret slik at det forverrar rasfara i området.

32 - Motorferdsla skal går føre seg med aktsemd for å unngå minst mogleg skade på naturmiljø - Melding om ferdigstilling skal sendast til SNO-Øyvind Angard(tlf ), innan 1.juni Breheimen nasjonalparkstyre kan trekke attende dette løyvet dersom verneforskrifta, eller vilkåra i saka vert brotne. Eller dersom naturmiljøet tilseier det. Tiltaket må også avklarast med Lom kommune.

33 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 17/ Sak - Høydalen landskapsvernområde - Dispensasjon - Opparbeiding av avkøyring i samband med etablering av kulturbeite - Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein. Dokument i saka: - Søknad til Lom fjellstyre, m/kart, datert frå Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein. - Sak 24/2017 frå Lom fjellstyre: Søknad om avkøyring til tilvist beiteareal i Høydalen. - Sak 10/2017 frå Breheimen nasjonalparkstyre, dagsett , om etablering av kulturbeite i Høydalen. Søknaden blir vurdert i samsvar med: 4. Forskrift for Høydalen landskapsvernområde, dagsett 7.august Naturmangfaldlova, dagsett 19, juni 2009 nr Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark og tilgrensande verneområde. Søknaden Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein har i brev dagsett søkt Lom fjellstyre om å få etablere avkøyring frå Høydalsvegen inn på kulturbeite dei skal etablere i Nordre Høydalen: Avkøyring til beiteareal. Det er naudsynt med ei lita avkøyring til tilvist areal for av- og pålessing av dyr. Mvh Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein

34 Kart som viser kvar avkøyring er tenkt. Kulturbeite blir liggande på oversida av vegen. Bilde av plass for avkøyring. Verneforskrift og verneformål Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1(Formål), 4 og 5 (forvaltningsmål for naturtypar, økosystem og artar) samt 7(prinsipp for å ta offentleg avgjerd), jf (kunnskapsgrunnlaget og miljørettslege prinsipp). Formålet med Høydalen landskapsvernområde er mellom anna å ta vare på eit verdifullt setermiljø, vegetasjon og kulturminne som utgjer ein vesentleg del av landskapet sin eigenart, og ta vare på biologisk mangfald som pregar landskapet. Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde, er all graving, fylling og bakkeplanering forbode (verneforskriftene 3 pkt. 1.1). Saka må derfor vurderast etter dei generelle dispensasjonsreglane med heimel i verneforskrifta 4 jf. 48 i naturmangfaldlova, som lyder: Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverka verneverdiane nemneverdig, eller dersom omsynet til tryggleik eller omsynet til vesentlege samfunnsinteresser gjer det naudsynt, jf. naturmangfaldloven 48. Bruken av denne paragrafen skal vera snever. Vurdering Bakgrunnen for denne saka er at Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein søkte Lom fjellstyre om å få etablere eit areal for kulturbeite i Høydalen.

35 Fjellstyret sitt vedtak lyder: Lom fjellstyre har ingen innvending til bygging av avkøyring, og tilrår at Statskog gjev løyve til dette, som omsøkt. Oppmerking av avkøyring/vegutviding må gjerast i samband med utvising av beitearealet, i fellesskap med Statskog og nasjonalparkforvaltar for Breheimen. Samrøystes. Saka vart sendt over til Breheimen nasjonalparkstyre for behandling, og nasjonalparkstyret behandla og godkjente tiltaket på visse vilkår i møte 1.mars sak 10/2017. Med dette som bakgrunn søkjer no tiltakshavarane om å få etablera ei lita avkøyring til kulturbeitet. Dyra blir køyrt inn for å sleppast på beite, og det er behov for å planere og fylle ut på båe sider av vegen for å få av- og pålessing av husdyr til å fungere i praksis. I forvaltningsplan for Breheimen med tilgrensande verneområde heiter det i forvaltningsmålet for jord- og skogbruk: Forvaltningsmål Målsetjinga er at verneområda i Breheimen skal utnyttast som ein ressurs for jord- og skogbruket innafor rammene av verneformåla. Innafor desse rammene er det også lagt til grunn at dagens bruksform skal vidareførast og utviklast i tråd med utviklinga i jord- og skogbruket. Ein ønskjer at husdyrbeite skal halde fram i området. Beiting er viktig for å stoppe gjengroing og for å sikre bruken av kulturlandskap, som til dømes stølar og stølsvollar. Beitebruk er òg viktig for å ta vare på biologisk mangfald. Fleire stader er det viktig med aktiv stimulering for å halde oppe talet på beitedyr og auka beiting. Det er eit mål at kulturlandskapet skal haldast ope ved beite så langt som mogleg. For å sikre framtidig beitebruk er det nødvendig med ei rovviltforvaltning som gjer det mogleg å halde oppe talet på beitedyr i verneområda. Eit viktig mål for forvaltning av landbruket i verneområda er å ta omsyn til verneformålet samstundes som landbruksutnyttinga framleis kan skje på ein måte som bidreg til aktive gardsbruk i bygdene rundt. For å kunne oppfylle forvaltningsmålet er det viktig å stimulere næringa slik at beitebruken blir oppretthalde, innanfor dei ramene som verneformålet set. Det er registrert at attgroing er eit problem i Høydalen og med bakgrunn i det gunstig å stimulere beitinga. Høydalsvegen er ein smal seterveg, og i det aktuelle området for av- og pålessing er det forholdsvis bratt. For å få til tilkomst må det gravast og tilordnast avkøyring på oversida av vegen. Det vil derfor bli eit mindre inngrep i dette arealet. Det er viktig å finne den best egna staden som gjev minst skader på vegetasjon. Bruk av generelle dispensasjonsreglar: For det fyrste må det vurderast om vilkåra i 4 fyrste alternativ er oppfylt. Vilkåra føreset at aktiviteten ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje påverkar verneverdiane nemnande. Sjølv om vilkåra er oppfylt, gjev det ikkje søkjar noko krav på dispensasjon. Det må gjerast ei konkret vurdering om ein skal gje dispensasjon frå verneforskrifta, der fordelar og ulemper skal vektast mot kvarandre. I den konkrete skjønnsmessige vurderinga skal ein sjå på omfanget av miljøverknaden og kor nødvendig tiltaket det er søkt om er, og dei omsyn som positivt talar for tiltaket det er søkt om, og om det vil stri mot verneverdiane om tilsvarande dispensasjonssøknader som dette får løyve i framtida (presedens). Det som talar i mot å gje dispensasjon er fyrst og fremst at tiltaket vil føre til at ein må grave på oversida av vegen for å få til ei avkøyring som er praktisk for å kunne lesse av og på husdyra. Dette vil frigjere ein del massar som må deponerast ein stad. Det er nærliggjande å plassere desse på vegskuldra utanfor vegen på same stad, eller bruke dei på vegen dersom dei er av brukbare til det. Det er viktig å handtere masser slik at

36 dei ikkje blir skjemmande i terrenget, og ikkje endra landskapet sin karakter og eigenart. Det som kan tale for å gje dispensasjon er at tiltaket vil gjere det lettare å få dyr på beite. Høydalsvegen er stort sett trong og det er ingen gode plassar å få avlest og snudd større køyretøy. For å oppfylle forvaltningsmålet er det viktig å leggje til rette for næringa slik at drifta blir mest mogleg enkel innanfor ramene som verneformålet set. Presedens: Når det gjeld presedensverknad av tiltaket i forhold til framtidige liknande tiltak så vil vilkåra setja grenser for kva det blir gjeve løyve til. Tiltaket er viktig for husdyrhaldet, og skulle det bli behov for at fleire vil sleppe dyr på beite må ein sjå på samarbeidstiltak. Det er berre to setervegar som går inn i verneområda i Breheimen, og der eit slikt tiltak er aktuelt. Det er Høydalsvegen og Mysubyttvegen. Behovet for liknande tiltak er vurdert som lite. Ein må vurdere alle søknader individuelt, og det kan bli behov for likande tiltak helst organisert for fleire besetnader samla. Tiltaket må også vurderast etter dei miljørettslege prinsippa. Kunnskapen om området er god (nml. 8). Det er god kunnskap om området og det er ikkje tidlegar avdekt sjeldan lav, sopp eller karplanter i det aktuelle området. Området vil bli undersøkt før oppmålinga av avkøyringa. Økosystemet blir lite påverka av tiltaket. Det er få liknande tiltak i verneområda elles. I verneområda i Breheimen er det svært få vegar. Det er viktig å følgje utviklinga av den totale samla belastninga (nml. 10). Ut ifrå noverande vurdering meiner ein at det ikkje er aktuelt å bruke føre-var-prinsippet i denne saka (nml. 9). Miljøskader med bakgrunn i tiltaket er lite truleg (nml. 11). Bruk av gravemaskin av egna storleik er best for gjennomføring av tiltaket. Ut ifrå ei samla vurdering meiner nasjonalparkforvaltaren at tiltaket kan gjennomførast med dei vilkåra som er knytt til vedtaket. Ein vurderer tiltaket som viktig for å få ei praktisk tilrettelegging for slepp av husdyr på beite. Vedtak Breheimen nasjonalparkstyre vedtek, med heimel i verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde, 4, jf. 48 i naturmangfaldlova, å gje løyve til Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein for tilrettelegging for av- og pålessing av husdyr ved Høydalsvegen i samband med kulturbeite i Høydalen. Vedtak vedtaket gjort under føresetnad av Statskog SF si godkjenning. Vedtaket er gjort på føljande vilkår. Vilkår - Nasjonalparkstyre gjev nasjonalparkforvaltaren løyve til å peike ut ein eigna stad for opparbeiding for av- og pålessing av husdyr i ved Høydalsvegen i nordre Høydalen, saman med Lom fjellstyre. Tiltaket må sjåast i samanheng med tilvising av areal for kulturbeite. I den samanhengen også sjå på eventuell stad for deponering av restmassar. - Tiltaket vil bli gjennomført slik at det ikkje påverkar landskapet sin art og karakter/verneverdiane vesentleg. - Motorferdsla skal går føre seg med aktsemd for å unngå minst mogleg skade på naturmiljø.

37 - Melding om ferdigstilling skal sendast til SNO-Øyvind Angard(tlf ), innan 1.juni Breheimen nasjonalparkstyre kan trekke attende dette løyvet dersom verneforskrifta, eller vilkåra i saka vert brotne. Eller dersom naturmiljøet tilseier det. Tiltaket må også avklarast med Lom kommune.

38 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 18/ Sak - Breheimen nasjonalpark Motorferdsel - Transport og bruk av drone i samband med filming diverse stader i Breheimen - Norsk Fjellsenter. Dokument i saka: Søknad dagset 14.mars 2017, frå Norsk Fjellsenter, 2686 Lom. E-post frå Norsk Fjellsenter via Kari Sveen dagsett Presisering og endring av søknad frå Norsk Fjellsenter, dagsett Søknaden blir vurdert i samsvar med: 7. Forskrift for Breheimen nasjonalpark, dagsett 7.august Forskrift for Mørkridsdalen landskapsvernområde, dagsett 7.august Forskrift for Mysubytta landskapsvernområde, dagsett 7.august Forskrift for Høydalen landskapsvernområde, dagsett 7.august Naturmangfaldlova, dagsett 19, juni 2009 nr Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark og tilgrensande verneområde. Søknaden Norsk Fjellsenter søkjer om følgjande: I samband med ny hovudutstilling på Norsk fjellsenter i Lom vil det bli laga ein introfilm om nasjonalparkane Breheimen, Reinheimen og Jotunheimen. Den vil bli vist i stort breiddeformat ved inngangen til utstillingsrommet. Filmen skal vise dei fremste naturkvalitetane i desse tre nasjonalparkane gjennom eit år. I tilleggsskriv dagsett , er søknaden utdjupa ytterlegare. Mellom anna står det: Målet med filmen er å inspirere til å ta vare på naturen, ikkje gjennom å fortelje dei om verneverdiane, men ved å syne dei fram. Vi ønskjer å trollbinde dei besøkande og vekke kjensler gjennom å syne det mektige og varierte fjellandskapet, med fokus på den reine naturen, møte med naturelement og kontrastane i landskapet frå det minste til det største. Vi har hatt ein anbodskonkurranse og har inngått samarbeid med Flash studio om produksjonen. Filminga vil foregå til ulike årstider i dei tre parkane, og eit utkast til stader og tidspunkt er laga saman med nasjonalparkforvaltarane og lokale kjendsfolk. Utkastet ligg vedlagt. Filmprodusentane ønskjer å

39 variere mellom bakkefilming og drone, dette for å kunne syne naturkvalitetane frå ulike perspektiv og for å kunne sjå samanhengar i landskapet. Det kan også bli aktuelt med ein helikoptertur. Det er planlagt ca. ein tur til kvar park i kvar sesong og vi kjem til å komme med meir detaljerte søknadar knytt til kvar tur. Vi er opne for å justere planar og ønskjer eit tett samarbeid med forvaltninga og kommunar. Dette er eit kostbart prosjekt, men vil gi ei uvurdeleg database med film og bildemateriale som samlast i ein søkbar database som både reiseliv og forvaltninga har tilgang til. Målet med dette er at ein har tilgjengeleg materiale i særs god kvalitet, og kan sleppe mange fleire turar i verneområda kom det ny korrigert søknad der eindel av rutene er endra. Det er planlagt følgjande bruk for å gjennomføre prosjektet i Breheimen verneområde: Oversikt over omsøkte turar med helikopter (raud) og snøskuter (gul). Filming med snøscooter innan 20.april Ein dag frå Bruvoll i Skjåk, opp til Skjellom og over Skjellflya til Hestdalshøgda. Spesifisering av turane ved bruk av helikopter: BREHEIMEN (1/2 dag pr. årstid) Flyby 1 inn Lundadalen, over Lundadalsvatnet, opp Vesldalen og inn på Holåbrean aust for Austre Holåtind, Ytre Gjelåbrean, ut mellom Ytre Gjelhøe og Vestre Holåtind, sving nord for Tundradalskyrkja, opp Fortundalsbrean midt mellom Sveinkollen og Tverrådalskyrkja, panorer mot Hurrungane frå høgste Fortundalsbrean. Flyby 2 inn Tverrådalen vest for Tverrådalskyrkja, opp Austre Kollebreen, sørover Hardbardsbrean, bryt austover til Middalsnose, mot Holåtindane, bryt lenger aust mot Hestbreapiggane. Flyby 3 Tundradalen inn mot Tundradalskyrkja. Flyby 4 inn Mørkridsdalen på våren, nordover mellom Hardbardsbrean og Rausdalen, fortset nordaust og ut og over Tverrådalskyrkja. Søknader bruk av drone til filming frå bakken i Breheimen : Når Kvar Lengde Filming

40 Vår 2017 Sumar 2017 Haust 2017 Vinter 2018 Mørkridsdalen 1 dag - Mørkridsdalen Bakke og drone Breheimen 4 dagar - Mårådalen,Mysubytta og Tverreggje, Glittervatnet, Sottjønnen, Sognefjellet Bakke og drone Breheimen 3 dagar - Lundadalen, Preststeinhøgda, Bakke og drone Høydalen, Mørkridsnose Breheimen 1 dag - Hestdalshøgde Bakke og drone Verneforskrift og verneformål Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1(Formål), 4 og 5 (forvaltningsmål for naturtypar, økosystem og artar) samt 7(prinsipp for å ta offentleg avgjerd), jf (kunnskapsgrunnlaget og miljørettslege prinsipp). Formålet med Breheimen nasjonalpark er å ta vare på eit stort, samanhengande og villmarksprega naturområde som inneheld særeigne, representative økosystem og landskap utan tyngre inngrep. Formålet med Mørkridsdalen landskapsvernområde er mellom anna å ta vare på eit natur- og kulturlandskap med økologisk verdi, kulturell verdi og opplevingsverdi og som er identitetsskapande. Etter verneforskriftene for Breheimen nasjonalpark og Mørkridsdalen landskapsvernområde, er motorferdsel på land, på vann og i lufta under 300 m frå bakken forbode (verneforskriftene 3 pkt. 6.1), med unntak gjeve i pkt. 6.2 og 6.3. Tiltaket vil omfatte motorferdsel i nasjonalparken. Bruk av drone vil omfatte både Breheimen nasjonalpark, Mørkridsdalen landskapsvernområde, Mysubytta landskapsvernområde og Høydalen landskapsvernområde. Bruk av drone er forbode i alle desse verneområda, jf. verneforskriftene, 3 pkt.7.3. Tiltaket vil omfatte transport, helikopterbruk, snøskuterbruk og bruk av drone til filming i nasjonalparken. Det er oppretta ein eigen regel om at nasjonalparkstyret kan gje løyve til landing med helikopter i samband med media og filmopptak på Spørteggbreen. Denne regelen vil ikkje vera dekkande for denne søknaden. Den må derfor vurderast etter dei generelle dispensasjonsreglane med heimel i verneforskriftene 4 jf. 48 i naturmangfaldlova som lyder: Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverka verneverdiane nemneverdig, eller dersom omsynet til tryggleik eller omsynet til vesentlege samfunnsinteresser gjer det naudsynt, jf. naturmangfoldloven 48. Bruken av denne paragrafen skal vera snever. Vurdering Ut ifrå søknaden er det tre forhold som må vurderast. Bruk av snøskuter, bruk av helikopter og bruk av drone. Snøskuter: Søknaden omfattar ein tur med snøskuter som går over ein dag. Ønskje er å kunne filme vinterlandskap i byrjinga av april. Innteikna køyrerute er frå Skjellom og inn til Hestdalshøgde. Bakgrunnen er å få eit materiale som viser dei fremste naturkvalitetane i nasjonalparkane. Den omsøkte ruta var tidlegare brukt fast som tilkomst til Lundadalen. Den vart endra p.g.a. villreintrekka for nokre år sidan. Bakgrunnen for dette er at villreinen brukar området i traseen utover ettervinteren og våren. Han trekker vanlegvis inn i Tundradalen for å kalve i siste halvdel av april. Derfor

41 er ruta endra slik at det no må køyrast frå Sota, opp til Sotflya og ned Herbergsbakkan inst i Tundradalen. Så vidare opp på Steinflye. Det er viktig å legge transporten til før 20.april som er satt som ein endeleg dato for transport i området. Det er likevel viktig å ta omsyn til eventuell villrein dersom den kjem inn i Tundradalen tidlegar. Når det gjeld bruk av eigne snøskuterar så ser forvaltaren det slik at det er vanskeleg å skulle avvike frå bruk av leigekøyrar oppnemnt av kommunen i dette tilfelle. Transporten må kunne skje med leigekøyrar frå kommunen som og er kjent i området. Køyrerute snøskuter. Bruk av helikopter: Bruk av helikopter under 300 meter over bakken er forbode etter verneforskriftene. Det kan gjevast dispensasjon i spesielle tilfelle der tiltaket ikkje strir mot verneformålet eller ikkje påverkar verneverdiane nemnande. Her er det også viktig å ta omsyn til både villreinen og friluftslivet. Når det gjeld dei enkelte rutene så er Tundradalen skjerma i dei fleste samanhangar. Ein ønskjer ikkje lågtflyging etter dalen. Dette er fordi det nesten støtt er villrein i dalen, meir eller mindre. Bruk av drone: Det er også forbod mot bruk av drone i nasjonalparken og landskapsvernområda, jf. forvaltningsplanen. Filming med drone er tenkt gjennomført i mange område og til ymse årstider. Det er støy som er største utfordringa med droner samt nærflyging til vilt og folk. Med forsiktig framferd bør dronebruken kunne gjennomførast. Bruk av generelle dispensasjonsreglar: For det fyrste må det vurderast om vilkåra i 4 fyrste alternativ er oppfylt. Vilkåra føreset at aktiviteten ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje påverkar verneverdiane nemnande. Sjølv om vilkåra er oppfylt, gjev det ikkje søkjar noko krav på dispensasjon. Det må gjerast ei konkret vurdering om ein skal gje dispensasjon frå verneforskrifta, der fordelar og ulemper skal vektast mot kvarandre. I den konkrete skjønnsmessige vurderinga skal ein sjå på omfanget av miljøverknaden og kor nødvendig tiltaket det er søkt om er, og dei omsyn som positivt talar for tiltaket det er søkt om, og om det vil stri mot verneverdiane om tilsvarande dispensasjonssøknader som dette får løyve i framtida (presedens). Det som talar i mot å gje dispensasjon er fyrst og fremst at heile tiltaket er omfattande med fleire turar over forholdsvis lang tid. Når det gjeld snøskuter så gjeld det ein tur etter ein trase som er brukt av andre. Det meste av transporten i dette området er