1. Temamøte kommunereformen kl. 17:00-19:30 (NB! Merk tida) Metodikk: Open Space

Transkript

1 ULSTEIN KOMMUNE Møteinnkalling Utval: Ulstein kommunestyre Møtestad: Kommunestyresalen, Ulstein rådhus Dato: Tid: 17:00 1. Temamøte kommunereformen kl. 17:00-19:30 (NB! Merk tida) Metodikk: Open Space Inviterte: Kommunestyret, teknisk utval, levekårsutvalet, fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne, ungdomsrådet og tillitsvalde Temamøtet vert gjennomført på Quality Hotel Ulstein, møterom i 1. etg. 2. Ordinært kommunestyremøte på kommunestyresalen frå kl. 20:00 Medlemmer som er ugilde i ei sak vert bedne om å gi melding, slik at varamedlemmer kan verte kalla inn. Jf. 8, 3. ledd i forvaltningslova. Vi ber om at forfall vert meldt snarast råd til politisk sekretariat på tlf / Varamedlemmer som får saksdokument til orientering, får særskilt melding når dei skal møte. Møtet er ope for publikum, med unntak for saker som er underlagt teieplikt (B-saker). Saksdokumenta ligg i Servicetorget på rådhuset fram til møtet vert halde. Dokumenta finn du også på kommunen si nettside GRUPPEMØTE: AP FRP H KRF SP V - tysdagen før møtet kl. 19:00 - Folderomet - tysdagen før møtet kl. 19:00 - Hasund 1.etg. - tysdagen før møtet kl. 19:00 - Kommunestyresalen - tysdagen før møtet kl. 19:00 - Ulstein 2.etg. - onsdagen før møtet kl. 18:00 - Kommunestyresalen - tysdagen før møtet kl. 19:00 - Møterom/kontor 3. etg. Side1

2

3 SAKLISTE Saksnr Tittel Arkivsaknr Open talarstol / spørjetime PS 15/9 GODKJENNING AV INNKALLING OG SAKLISTE PS 15/10 GODKJENNING AV PROTOKOLL FRÅ SISTE MØTE PS 15/11 MELDINGSSAKER RS 15/8 TILBAKEMELDING PROSESSVEDTAK FOR 2010/453 KOMMUNEREFORMA RS 15/9 REFERAT PROSJEKTGRUPPEMØTE 5 V2 2010/453 RS 15/10 REFERAT PROSJEKTGRUPPEMØTE /453 RS 15/11 PROSJEKTGRUPPEMØTE 7 - NY KOMMUNESTRUKTUR 2010/453 RS 15/12 KONTROLLRAPPORT 2014 VEDKOMANDE 2007/15 SKATTEOPPKREVJARFUNKSJONEN FOR ULSTEIN KOMMUNE RS 15/13 FLYTTING AV DAGSENTER TIL HOLSEKERDALEN 2015/171 RS 15/14 FLYTTING AV DAGSENTER TIL HOLSEKERDALEN 2015/171 PS 15/12 KLAGE PÅ FORMANNSKAPSVEDTAK - KJØP AV TOMT I 2009/1138 SAUNESMARKA PS 15/13 KOMMUNEDELPLAN IDRETT OG FYSISK AKTIVITET / PS 15/14 RUSMIDDELPOLITISK HANDLINGSPLAN /376 PS 15/15 BETRE SAMORDNING AV TENESTER FOR BARN I RISIKO 2011/57 PÅ SUNNMØRE. VIDAREFØRING AV PARTNARSKAPET MISSION POSSIBLE PS 15/16 VEG OG TEKNISKE ANLEGG I HOLSEKERDALEN /308 AVSLUTNING AV PROSJEKTET PS 15/17 ARBEIDSGIVARSTRATEGI FOR ULSTEIN KOMMUNE 2015/161 PS 15/18 KOMMUNEREFORMA - ORIENTERING OM LOKAL FRAMDRIFTSPLAN 2010/453 Eventuelt Ulsteinvik, Jan Berset ordførar Marianne Hatløy møtesekretær Side3

4

5 PS15/9GODKJENNINGAVINNKALLINGOGSAKLISTE PS15/10GODKJENNINGAVPROTOKOLLFRÅSISTEMØTE Side5

6 PS15/11MELDINGSSAKER Side6

7 Fylkesmannen i Møre og Romsdal Vår dato /7822/MAMO/310 Saksbehandlar, innvalstelefon Dykkar dato Dykkar ref. fagkoordinator Martin Gjendem Mortensen, /453 Vår ref. Ulstein kommune Pb Ulsteinvik Ulstein kommune - Tilbakemelding prosessvedtak for kommunereforma Vi viser til oversendt vedtak om prosess for kommunereforma. Fylkesmannen si tilbakemelding Planen til Ulstein kommune inneheld alle dei store område kommunen må arbeide med i kommunereforma; organisering og mandat, grunnlagsmateriale, informasjon og involvering og aktivitets- og milepælsplan. Vi meiner kommunen har gjort gode vurderingar knytt til dei nemnte områda. Vi vil løfte fram gjennomføringsplanen for hausten 2015 og fram til våren 2016 som eit arbeid kommunen kan jobbe meir med. Det kan vere ein god øving for å sjå kva for aktivitetar, prosessar og avgj ersler som må vere på ferdig til dei ulike milepælane og tidsfristane. Vi vil vise til heimesida vår der vi har lagt ut ei oversikt som viser relevante rapportar, rettleiarar og anna verktøy: Skiønnsmidlar og tilbakemelding frå kommunen Vi meiner kommunen har laga ei god prosessplan for kommunereforma. Ulstein kommune vil få utbetalt kroner knytt til det vidare arbeidet. Utbetalinga skjer over rammetilskotet i termin 3 i mars. og vi ser fram til undervegs- Vi ønskjer tett kontakt om arbeidet med kommunereforma rapporten den 1. juli. Med helsing Rigmor Brøste (e.f.) ass. fylkesmann Martin Gjendem Mortensen Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Postadresse: Fylkeshuset 6404 Molde Telefon: Telefax: E-post: postmottak@fmmr.no Web: Side7

8 Saksnr Løpenr. Referent: 2010/ /2015 Rebekka Bjørndal REFERAT PROSESSGRUPPEMØTE 5 NY KOMMUNESTRUKTUR Dato og møtestad: Tilstade: , Ulstein rådhus Jan Berset (ordførar) Knut Erik Engh (varaordførar) Verner Larsen (ass. rådmann) Hilde Ringen Hofseth (Fagforbundet) Rebekka Bjørndal (kontaktperson/sekretær for prosjektgruppa) Fråfall: Einar Vik Arset (rådmann) Sakliste: 1. Representant - tillitsvalde 2. Status etter prosjektgruppemøte 4 3. Prosess- og samordningsmøte, fredag 13. februar 4. Presentasjon om kommunereforma 5. Møter med tilsette 6. Temamøte om kommunereforma i kommunestyret torsdag 12. mars 1. Representant - tillitsvalde Stig Grimstad (HTV Utdanningsforbundet) stiller som representant for dei tilsette i prosessgruppemøta, i tillegg til Hilde Ringen Hofseth (HTV Fagforbundet). 2. Status etter prosjektgruppemøte 4 Ordførar følgjer opp samanhengen mellom kommunereforma og NTP. Vi har ikkje motteke presentasjon om kommunereforma frå Fylkesmannen. Jan Berset tek kontakt med fylkesmannen og etterlyser presentasjon. Kontakt/dialog med vidaregåande skule skal etablerast tysdag 10. februar. Notatet frå BDO «Utfordringsnotat i forbindelse med kommunereformen» er oppdatert. Ordførar har fått eit innblikk i notatet, som ser ut til å vere nyttig og verdifullt for prosessen vidare. Notatet vert sendt ut til rådmennene for siste kommentarar i desse dagar, før det skal leggjast fram i endeleg versjon under representantskapsmøte i regionrådet den 27. februar. Side8

9 Side 2 av 2 Når det gjeld prosessplan må vi samordne oss med dei andre kommunane i regionen, noko møtet den 13. feburar gir grunnlag for å avklare nærmare. Rebekka Bjørndal sender elles prosessplan til Anne Mette Liavaag i Sunnmøre regionråd for gjennomgang og innspel. 3. Prosess- og samordningsmøte, fredag 13. februar Agenda for møtet mellom kommunane i regionen på fredag vart etterlyst. Rebekka tek kontakt med Anne Mette Liavaag for å avklare agenda. Prosessgruppa i Ulstein har følgjande innspel til agenda: Etablere ein arena for dei 7 ordførarane i regionen ein gong i månaden, ev. i kombinasjon med rådmenn. Føremålet er å sikre koordinerande prosessar og avklare samanslåingsalternativ. Avklare rolla til dei tillitsvalde i prosessen vidare, både på lokalt og regionalt nivå. Rebekka Bjørndal fører referat frå møtet. 4. Presentasjon om kommunereforma Kort presentasjon av kommunereforma bør leggjast ut på heimesida til Ulstein kommune, saman med eit skjema for tilbakemeldingar. For å sikre at informasjonen når ut til flest mogeleg bør dette også få presseomtale i lokalavisene i same periode. Informasjonen og skjema for tilbakemelding skal vere tilgjengeleg for alle. Samstundes er det uttala at det er spesielt viktig å høyre ungdommen, lag og organisasjonar sine meiningar om kommunesamanslåing. Kommunen ved ordførar bør difor sende ei spesiell oppmoding til desse om å respondere på heimesida. For å stimulere til god oppslutnad frå lag og organisasjonar, kan det tenkjast at desse kan vere med i ei trekning om kulturmidlar, for eksempel kr x Møter med tilsette Ulstein kommune vil sikre at tilsette vert involvert tidleg i prosessen, og at dei vert informert om kva ei kommunereform kan og vil bety for eigen arbeidsplass. Møter med tilsette bør arrangerast i løpet av våren. 6. Temamøte om kommunereforma i kommunestyret torsdag 12. mars Torsdag den 12. mars skal det vere eit temamøte om kommunereforma i kommunestyret i Ulstein. Om mogeleg vil møtet verte forankra i metoden «Open Space». Ungdomsrådet er spesielt invitert. Ordførar tek kontakt med prosjektleiar for kommunereforma Vigdis Rotlid Vestad hjå fylkesmannen i Møre og Romsdal for å gjere nærmare avtale om deltaking og leiing av temamøtet. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Telefon (dir): Bankgiro: Telefax:

10 Saksnr Løpenr. Referent: 2010/ /2015 Rebekka Bjørndal REFERAT PROSJEKTGRUPPEMØTE 6 NY KOMMUNESTRUKTUR Dato og møtestad: Tilstade: , Ulstein rådhus Jan Berset (ordførar) Knut Erik Engh (varaordførar) Einar Vik Arset (rådmann) Verner Larsen (ass. rådmann) Hilde Ringen Hofseth (Fagforbundet) Stig Grimstad (Utdanningsforbundet) Rebekka Bjørndal (kontaktperson/sekretær for prosjektgruppa) Sakliste: 1. Status etter prosjektgruppemøte 5 - Møtet i Fosnavåg 13. februar Politisk forankring i formannskapet og kommunestyret - Nasjonal transportplan og kommunereform - Presentasjon om kommunereforma frå fylkesmannen - Møter med tilsette - Kommunereforma i skulen - Status temamøte kommunestyret 2. Tilbakemelding frå Fylkesmannen prosessplan 1. Status etter prosjektgruppemøte Møtet i Fosnavåg 13. februar 2015 Kvar kommune ved ordførar vart utfordra til å orientere om prosessen i eigen kommune. Ordførar i Ulstein orienterte mellom anna om arbeidet og planane til prosjektgruppa. Vidare vart det påpeika at ei utfordring er å fremje lokalt engasjement og finne dei gode og relevante problemstillingane. Ordførar orienterte også om at kommunereform skal vere tema i kvart kommunestyremøtet framover. Side10

11 Side 2 av 4 I møtet kom det fram at alle sju kommunane på Søre Sunnmøre er samde om ein felles prosess, med møter ein gong i månaden på ordførar/rådmannsnivå. Det er også viktig med faste møtearenaer for kontaktpersonar og tillitsvalde. Rådmennene vart oppmoda om å finne ut korleis vegen vidare skal sjå ut på vegner av fellesskapet, i fyrste omgang på møtet i rådmannsgruppa den 27. februar Politisk forankring i formannskapet og kommunestyret Formannskapet skal få referata frå prosjektgruppemøte 5 og 6. Rebekka sender dette referatet til medlemmar av formannskapet, referat frå møtet 5 er sendt. Kommunestyret skal verte orientert om kommunereforma i kvart møte framover, samt ha eit eige temamøte om kommunereforma den 12. mars. 1.3.Nasjonal transportplan og kommunereform Ordførar har bedt Helge Orten om ei avklaring på tilhøvet mellom NTP og kommunereforma. Orten skriv i e-post av 23. februar 2015 til ordføraren at: «Det er ikke lagt opp til at det skal etableres bindinger mellom kommunereformen og samferdselsutbygging, men at etablering av sterke bo- og arbeidsregioner vil være prioritert i NTP. I praksis vil jo det bety at vi i behandlingen av NTP må legge vekt på å etablere velfungerende regioner, uten at det legges inn som et vilkår ved sammenslåing av kommuner. På den annen side vil jo kommuner som er offensive og proaktive i å etablere større og mer robuste kommuner ha gode arumenter inn mot prioriteringen i NTP. Konklusjonen er altså at bygging av infrastruktur ikke legges til grunn som et vilkår ved sammenslåing av kommuner, men at kommunestruktur vil kunne ha betydning ved prioritering i NTP.» 1.4.Presentasjon om kommunereforma frå fylkesmannen Vi har enno ikkje motteke presentasjon om kommunereforma frå fylkesmannen, som er tenkt nytta som grunnlag for møter med lag, organisasjonar, tilsette, m.m. Ordførar kontaktar prosjektleiar for kommunereforma hjå Fylkesmannen, Vigdis Rotlid Vestad, og etterlyser presentasjonen. Prosjektgruppa vil arbeide konkret med møteplanar med tilsette, tenestebrukarar, lag og organisasjonar mv. når presentasjonen ligg føre. Rådmann er allereie invitert til Rotary, Senioruniversitetet i Ulstein og Odd Fellow for å orientere om kommunereforma i løpet av den neste månaden. I informasjonsmøta vert det viktig å stille dei rette spørsmåla og få fram dei gode svara. Deretter må vi sørgje for at dei gode svara i tilstrekkeleg grad vert informert om. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Telefon (dir): Bankgiro: Telefax:

12 Side 3 av Møter med tilsette Hovudtillitsvalde vil vere sentrale når det gjeld å arrangere informasjons- og diskusjonsmøter med dei tilsette. Aktuelt tema i møte vil særleg vere knytt opp mot tenesteproduksjonen; kva kan dei tilsette vente av kommunereforma når det gjeld kvalitet, kvantitet og økonomi. Slik kommunereforma er presentert i dag ser det ut til at særleg «særtenester» innan kommunen, som heimetenesta og teknisk etat/ute-tenesta, samt administrasjonen kan måtte finne seg i større omleggingar. Det er viktig å få fram mogelege endringar, forventningar og motførestellingar slik at diskusjonen kan starte. Rådmannen finn tid og stad for plenumsmøte på rådhuset. Stig Grimstad avklarar mogeleg tidspunkt for allmøte i undervisningssektoren. Hilde Ringen Hofseth avklarar korleis allmøte innanfor helse- og omsorgssektoren kan gjennomførast Kommunereforma i skulen Prosjektgruppa meiner vidaregåande skule er ein relevant arena for debatt om reforma. Det er i realiteten kommunestrukturen for neste generasjon dette dreier seg om. Ordførar har vore i kontakt med vidaregåande skule med tanke på å få ungdom i frå heile regionen i tale både når det gjeld informasjon om reforma, forankring, og å så nokre spirar til engasjement, diskusjon og refleksjon. Leiinga på UVS er samde med oss om at reforma er relevant også for vidaregåande skule, både fagleg og i høve den generelle føremålsparagrafen for skuleverket. Leiinga vil ta dette opp til diskusjon internt på skulen og gi oss ei tilbakemelding. Dette må skje på skulen sine eigne premissar, og vi må sjølvsagt ha respekt for det. Tid og omfang av dette prosjektet på skulen vil ein måtte kome attende til, og skulen signaliserer allereie no at det nok vil vere naudsynt med ekstern hjelp til å gjennomføre opplegget. Ordførar har sagt at prosjektgruppa sjølvsagt vil stille opp som partner i eit slikt opplegg både på informasjon, råd og vink, og eventuelt som kunnskapsformidlarar der dette skulle vere naudsynt. Vi bør kanskje også utfordre vårt eige skuleverk, i alle høve på ungdomsskulenivå, då primært 9. og 10. klasse. Ordførar skal ta dette opp på skuleleiarmøte. 1.7.Status temamøte kommunestyret Temamøte vil finne stad på Sjøborg, i 2. etg. frå kl til kl Ordinært kommunestyremøte startar kl Spesielt invitert er Ungdomsrådet, Fellesråd for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne, Teknisk utval, Levekårsutvalet, hovudtillitsvalde. Media vil også verte invitert. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Telefon (dir): Bankgiro: Telefax:

13 Side 4 av 4 Prosjektleiar hjå Fylkesmannen i Møre og Romsdal, Vigdis Rotlid Vestad, skal leie temamøtet og vil leggje fram forslag til tema og møblering av salen. Dette følgjast opp i neste møte. Open Space metoden vil verte brukt. Dette er ei form for politisk verkstad der poenget er at deltakarane skal arbeide i den gruppa ein kjenner ein har noko å bidra med. Gruppearbeidet vert samanfatta, og ein skal gi poeng til dei stikkorda ein meiner er særleg viktig for eigen kommune. Metoden skal gi ei prioriteringsliste i forhold til kva kommunen kan arbeide vidare med. 2. Tilbakemelding frå Fylkesmannen - prosessplan Fylkesmannen skriv at kommunen har laga ei god prosessplan for kommunereforma. Ulstein kommune vil få utbetalt kr knytt til det vidare arbeidet med kommunereforma. Fylkesmanen påpeiker likevel at ein vil løfte fram gjennomføringsplanen for hausten 2015 og fram til våren 2016 som eit arbeid kommunen kan jobbe meir med. I neste prosjektgruppemøte skal detaljert prosessplan/framdriftsplan verte lagt fram. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Telefon (dir): Bankgiro: Telefax:

14 Saksnr Løpenr. Referent: 2010/ /2015 Rebekka Bjørndal REFERAT PROSJEKTGRUPPEMØTE 7 NY KOMMUNESTRUKTUR Dato og møtestad: Tilstade: , kl , Ulstein rådhus Jan Berset (ordførar) Knut Erik Engh (varaordførar) Einar Vik Arset (rådmann) Verner Larsen (ass. rådmann) Stig Grimstad (Utdanningsforbundet) Rebekka Bjørndal (kontaktperson/sekretær for prosjektgruppa) Fråfall: Hilde Ringen Hofseth (Fagforbundet) Sakliste: 1. Kort om status etter prosjektgruppemøte 6 a. Særleg om temamøte i kommunestyret 12. mars b. Særleg om kommunereforma i skulen c. Framdrift presentasjon frå fylkesmann og møter med lag, organisasjonar, tilsette osb. 2. Status BDO rapport representantskapsmøte a. Korleis skal rapporten bli presentert for kommunestyret og formannskapet? 3. Status etter møte i rådmannsgruppa og kontaktpersonar a. Utkast til program møter i rådmannsgruppa inkl. ordførar, kontaktpersonar og tillitsvalde b. Utfordringsnotat til formannskapet og kommunestyret c. Informasjonsskriv til husstandar 4. Presentasjon av framdriftsplan a. Lokal framdriftsplan b. Framdriftsplan i sjustjerna 5. Eventuelt Side14

15 Side 2 av 3 1. Kort om status etter prosjektgruppemøte 6 a. Særleg om temamøte i kommunestyret 12. mars Prosjektleiar for kommunereforma hjå Fylkesmannen i Møre og Romsdal, Vigdis Rotlid Vestad, er spurt om ho vil halde temamøtet om kommunereforma den 12. mars 2015, samt ta styring for Open-Space. Alle politiske utval samt tillitsvalde er invitert til møtet. Det må vere rikeleg med papir, tusjar og mogelegheiter for å henge opp ark i møtet. b. Særleg om kommunereforma i skulen Vidaregåande skule ynskjer at fylkesmannen skal vere ansvarleg for temamøtet, dette for å sikre objektivitet. Prosjektleiar hjå fylkesmannen har stilt seg positiv til dette. Avtalen vidare vert gjort direkte mellom vidaregåande skule og prosjektleiar. Kommunalsjef oppvekst, Gry Nordal, tek opp korleis kommunereforma kan implementerast på ungdomsskulenivå i skuleleiarmøte den 4. mars c. Framdrift presentasjon frå fylkesmannen og møter med lag, organisasjonar, tilsette osb. Fylkesmannen sin informasjon om kommunereforma vert lagt ut på fylkesmanne si heimeside i desse dagar. 2. Status BDO rapport representantskapsmøte a. Korleis skal rapporten bli presentert for kommunestyret og formannskapet? Hovuddelen av representantskapsmøtet gjekk med til kommunereforma, der «Utfordringsnotat i forbindelse med gjennomføring av kommunereformen» og faktaark for den einskilde kommune frå BDO vart lagt fram. Rapporten vil utgjere eit naturleg grunnlag for vedtaket som skal treffast av kommunestyret i juni. Utfordringsnotatet vil gi eit godt grunnlag for den regionale debatten. Korleis rapporten skal bli presentert for politiske organ må prosjektgruppa kome attende til. 3. Status etter møte i rådmannsgruppa og kontaktpersonar Kommunereforma, prosess, framdrift og oppgåvene til kontaktpersonane vart diskutert i møtet i rådmannsgruppa, fredag 27. februar I etterkant av møtet i rådmannsgruppa hadde kontaktpersonane i prosjektgruppene på Søre Sunnmøre møte. Følgjande vart drøfta: Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Telefon (dir): Bankgiro: Telefax:

16 Side 3 av 3 a. Utkast til program - møter i rådmannsgruppa inkl. ordførar, kontaktpersonar og tillitsvalde Fyrste møte den 27. mars i Sande er temaet utfordringsbilete for Søre Sunnmøre, og ein vil spørje om Ole Berrefjord kan halde eit innlegg kring tema. Deretter vil det bli lagt opp til debatt mellom deltakarane. b. Utfordringsnotat til formannskapet og kommunestyret Det vart drøfta om dei sju kommunane på Søre Sunnmøre bør leggje fram utfordringsnotat etter modell frå Volda, til formannskapet og kommunestyret. I så tilfelle bør det avklarast om rådmannen i Volda kan sende ut sine utfordringsnotat til kontaktpersonane og rådmennene for vidare bruk. Intensjonen er å auke kunnskapen om arbeid med kommunereform og skaffe ei «felles kunnskapsplattform» for dei folkevalde. c. Informasjonsskriv til husstandar Kontaktperson frå Ørsta skal utarbeide informasjonsskriv til alle husstandar om kommunereforma. Informasjonsskrivet kan om ynskjeleg vere felles for kommunane i sjustjerna. Prosjektgruppa foreslår at ein i Ulstein heller lager ei oppsummering av informasjon om status og framdrift, for eksempel ein gong i månaden. Informasjonen kan gjerast tilgjengeleg gjennom heimeside, Facebook, media osv. Særleg vart det peika på at informasjon gjennom dei regionale avisene vil vere eit nyttig verkemiddel for å skape engasjement. Rådmannen inviterer journalist Torill Myren i prosjektgruppemøte den 16. mars for å ta dette vidare. 4. Presentasjon av framdriftsplan a. Lokal framdriftsplan Utkast til lokal framdriftsplan vart gått igjennom, og ein tek sikte på å leggje fram planen til neste møte i kommunestyret. b. Framdriftsplan i sjustjerna Kontaktpersonane har utarbeidd eit utkast til felles og generell framdriftsplan for kommunane i sjustjerna, som vart gått igjennom. 5. Eventuelt Rebekka tek opp med kontaktpersonar i kommunereforma kva politiske utval som skal ha saka om midtvegsrapport/faktagrunnlag og vedtak om definerte alternativ i juni. Det vart avgjort at referata frå prosjektgruppemøtet også skal verte lagt fram for alle dei politiske utvala i Ulstein. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Telefon (dir): Bankgiro: Telefax:

17 é Saksbehandlar Dykkar dato Vår dato Skatteetaten OddlaugJohanneFlønæs Kommunestyret i Ulstein kommune Direktetlf Dykkarreferanse Vårreferanse rm _ 2014/ M; LJKLLW i tm! KOV;..,. '-. J W I -I -UNIJ.:"~h'\'::;N ` Postboks143 J ' " *" j 6067 ULSTEINVIK AmkodeF - )'..'l' '. _ j 1 7 FEB2015 J» Kontrollrapport 2014 vedkomande skatteoppkrevjarfunksjonen for Ulstein kommune 1. Generelt om fagleg styring og kontroll av skatteoppkrevjarfunksjonen Skatteoppkrevjaren sitt ansvar og mynde følgjer av "Instruks for skatteoppkrevjarar" av 8. april Skattekontoret har fagleg ansvar og instruksj onsmakt overfor skatteoppkrevjarane i saker som vedkj em skatteoppkrevjarfunksj onen, og plikter å yte rettleiing og hjelp i faglege spørsmål. Skattekontoret søker gjennom mål- og resultatstyring å leggje til rette for best mogeleg resultat for skatteoppkrevjarfunksjonen. Grunnlaget for skattekontoret sin styring av skatteoppkrevjarfunksj onen er "Instruks for skattekontorenes styring og oppfølging av skatteoppkreveme" av l. januar Grunnlaget for skattekontoret sin kontroll av skatteoppkrevjarfunksjonen er "Instruks for skattekontorenes kontroll av skatteoppkreveme" av 1. februar Skattekontoret har ansvaret for å avklare at skatteoppkrevjarfunksj onen vert utøvd tilfredsstillande i høve til gjeldande regelverk på følgjande områder: 0 Intern kontroll 0 Rekneskapsføring, rapportering og avlegging av skatterekneskapen 0 Skatte- og avgiftsinnkrevj ing 0 Arbeidsgj evarkontroll Riksrevisjonen har ansvaretfor revisjon av skatteoppkrevjarfunksjonen. Skatteetatenutfører oppgåvenemed kontroll av skatteoppkrevjarfunksjonen. Postadresse Besøksadresse Sentralbord Postboks2060 Sjå Molde Org.nr: : Telefaks skatteetaten.no/sendepost Side17

18 å 2014/ Side 2 av 4 2. Om skatteoppkrevjarkontoret 2.1 Bemanning Sum årsverk til skatteoppkrevj arfunksj onen iht. skatteoppkrevj aren sine årsrapportar: Tal årsverk 2014 Tal årsverk 2013 Tal årsverk ,8 1,8 1,5 3. Måloppnåing 3.1 Skatte- og avgiftsinngang Skatterekneskapen for Ulstein kommune viser per 31. desember 2014 ein skatte- og avgíftsinngang' til fordeling mellom skattekreditorane (etter frådrag for avsetj ing til margin) på kr l og uteståande restansarz på kr , av dette krav stilla på vent kr Skatterekneskapen er avlagt av kommunen sin skatteoppkrevj ar 16. januar Innkrevjingsresultat Vi har gått gjennom innkrevjingsresultata per 31. desember 2014 for Ulstein kommune. Resultata viser følgjande: Totalt lnnbetalt av Resultat- Innbetalt av Innbetalt av innbetalt sum krav krav sum krav (i %) sum krav (i %) i MNOK (i %) (i %) førre år regionen Restskatt personlege skattytarar 2012: 26,4 98,4 % 97,0 % 97,6 % 94,8 % Arbeidsgjevaravgift 2013: 562,8 99,9 % 99,9 % 100,0 % 99,8 % Forskotskatt personlege skatteytarar 2013: 60,4 99,8 % 99,5 % 99,0 % 99,4 % Forskotstrekk 2013: 1 207,6 100,0 % 100,0 % 100,0 % 99,9 % Forskotskatt upersonlege skatteytarar 2013: 166,3 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % Restskatt upersonlege skattytarar 2012: 109,6 99,7 % 99,9 /o 99,9 % 99,1 % 3.3 Arbeidsgievarkontroll Skatteoppkrevj aren for Ulstein kommune er tilslutta den interkommunale kontrollordninga som er administrert av Nordre Sunnmøre kemnerkontor. 1 Sum innbetalt og fordelt til skattekreditorane 2 Sum opne (ubetalte) forfalne debetkrav

19 é 2014/ Side 3 av 4 Resultat for kommunen per 31. desember 2014 viser i følgje skatteoppkrevjaren sin resultatrapportering: Tal arbeids- Minstekrav tal Tal utførte Utført Utført Utført Utført gjevarar kontrollar kontrollar kontroll kontroll kontroll kontroll 2014 (5 %) 2014: 2014 (i %) 2013 (i %) 2012 (i %) region (i %) ,5 % 3,2 % 0,0 % 4,8 % 4. Kontroll av skatteoppkrevj arfunksjonen Skattekontoret har i 2014 gjennomført stadleg kontroll av skatteoppkrevjarkontoret for ornrådaintern kontroll og innkrevjing. Siste stadlege kontroll vart halden 18. juni Skattekontoret har i 2014 i tillegg gjennomført kontorkontroll av skatteoppkrevjarkontoret for områda skatterekneskap og arbeidsgjevarkontroll. 5. Resultat av utført kontroll 0 Intern kontroll Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, frnn vi at skatteoppkrevjaren sin overordna inteme kontroll i det alt vesentleg er i samsvar med gjeldande regelverk. 0 Rekneskapsføring, rapportering og avlegging av skatterekneskapen Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, frnn vi at rekneskapsføringa, rapporteringa og avlegginga av skatterekneskapen i det alt vesentlege er i samsvar med gjeldande regelverk og gjev eit rettvist uttrykk for Skatteinngangen i rekneskapsåret. 0 Skatte- og avgíftsinnkrevjing Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, frnn vi at utføringa av innkrevjingsarbeidet og oppfølginga av restansane i det alt vesentlege er i samsvar med gjeldande regelverk. 0 Arbeidsgievarkontroll Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, frnn vi at utføringa av arbeidsgjevarkontrollen i det alt vesentlege er i samsvar med gjeldande regelverk. Arbeidsgjevarkontrollen vert likevel ikkje utført i eit tilstrekkeleg omfang då det er utført 2,5 % kontroller mot eit krav på 5 %.

20 å 2014/140174Side4 av4 6. Ytterlegare informasjon Skattekontoret har gjennom sine kontrollhandlingar i 2014 gjeve pålegg og tilrådingar som er meddelt skatteoppkrevjaren i rapport av 22. juli Skatteoppkrevjarkontoret har gjeve tilbakemelding på pålegg og tilrådingar som er gjevne. Venle f helsing í ~Va. 6.2 we UM Stein-Ove Hj itland Ida Moen fung. avdelingsdirektør Skatt Midt-Norge Kopi til: 0 Kontrollutvalet for Ulstein kommune 0 Skatteoppkrevj aren for Ulstein kommune 0 Riksrevisjonen

21 ULSTEIN KOMMUNE Politisk sekretariat Dagleg leiar UEKF Att. Rune Urke 6065 ULSTEINVIK Saksnr Løpenr Dato 2015/ / MELDING OM VEDTAK FLYTTING AV DAGSENTER TIL HOLSEKERDALEN De får med dette melding om at det er gjort følgjande vedtak i sak PS 15/12: Vedtak i Levekårsutvalet, : Levekårsutvalet tek saka til vitande med følgjande merknadar: - Det bør takast omsyn til brev frå naboane vedkomande å snu bygningsmassen. - Utvalet ber om at fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne stiller med ein representant i prosjektgruppa. - Utvalet meiner at prosjektgruppa må levere eit planforslag til junimøtet i levekårsutvalet. Samla saksframstilling ligg ved. Med helsing Marianne Hatløy politisk sekretær Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Kopi til: Ulstein kommunestyre Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne Marit Botnen Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Postboks 143 Telefon (dir): marianne.hatloy@ulstein.kommune.no Bankgiro: Ulsteinvik Side21

22 Side 2 av 5 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Marit Botnen Arkivsak: 2015/171 Løpenr.: 1417/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/4 Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne 15/12 Levekårsutvalet Saka gjeld: FLYTTING AV DAGSENTER TIL HOLSEKERDALEN Vedtak i Levekårsutvalet, : Levekårsutvalet tek saka til vitande med følgjande merknadar: - Det bør takast omsyn til brev frå naboane vedkomande å snu bygningsmassen. - Utvalet ber om at fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne stiller med ein representant i prosjektgruppa. - Utvalet meiner at prosjektgruppa må levere eit planforslag til junimøtet i levekårsutvalet. Handsaming: Felles orientering med fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne ved Rune Urke og Marit Botnen. Nye dokument i saka: - Brev frå Kari-Janne og Reidar Kulø, datert , lnr. 1848/ Uttale frå Eli Skaatun, datert , lnr. 1843/2015. Framlegg frå levekårsutvalet: Levekårsutvalet tek saka til vitande med følgjande merknadar: - Det bør takast omsyn til brev frå naboane vedkomande å snu bygningsmassen. - Utvalet ber om at fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne stiller med ein representant i prosjektgruppa. - Utvalet meiner at prosjektgruppa må levere eit planforslag til junimøtet i levekårsutvalet. Røysting: Framlegget frå levekårsutvalet vart vedteke med 7 mot 0 røyster. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

23 Side 3 av 5 Vedtak i Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne, : 1. Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne ser positivt på at nybygg USAS vert å arbeide vidare med på tomta i Holsekerdalen, men at ein samstundes sonderer andre tenlege tomter for formålet. 2. Fellesrådet ber om representasjon i prosjektgruppa for nybygg USAS. Fellesrådet peikar ut Arthur Grønmyr som rådet sin representant med Karin Ertesvåg som vara. Handsaming: Framlegg frå Asbjørn Flø: Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne meiner at før nytt bygg vert plassert i Holsekerdalen nær omsorgsbustadane, vert det laga plan for utbygging av Ulshaug området og Holsekerdalen. Dette for å få ei praktisk og god utnytting av framtidig utbyggingsareal. Framlegg frå Hanne Notøy: 1. Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne ser positivt på at nybygg USAS vert å arbeide vidare med på tomta i Holsekerdalen, men at ein samstundes sonderer andre tenlege tomter for formålet. 2. Fellesrådet ber om representasjon i prosjektgruppa for nybygg USAS. Fellesrådet peikar ut Arthur Grønmyr som rådet sin representant med Karin Ertesvåg som vara. Røysting: Det vart sett fram ønskje om punktvis røysting. 1. Framlegget frå Asbjørn Flø fekk 1 røyst og fall. 2. Framlegget frå Hanne Notøy, pkt. 1 vart vedteke med 6 mot 1 røyst. 3. Framlegget frå Hanne Notøy, pkt. 2 vart vedteke med 6 mot 1 røyst. Tilråding frå Kommunalsjef: Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne og Levekårsutvalet tek saka til vitande. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

24 Side 4 av 5 Saksfakta: Vedlegg: 1 Teikningar Usas 2 Teikningar Usas 3 Teikningar Usas Samandrag av saka: Kommunen har i fleire år vurdert kva ein skal gjere med den gamle bygningen til USAS. UEKF har utarbeida planar for rehabilitering av bygget, og har også vurdert nybygg på same tomta. På grunn av dei dårlege og gamle konstruksjonane har UEKF konkludert med at det er utilrådeleg å rehabilitere den eksisterande bygningsmassen. Då er alternativet å rive og bygge nytt, eller bygge nytt bygg på anna tomt. I samråd med Teknisk Etat har ein vurdert om det kan byggast på tomta aust om omsorgsbustadane i Holsekerdalen. Konklusjonen er at dersom tomta i Holsekerdalen har plass nok, så kan denne tomta nyttast, om ein vel å bygge i to etasjar. UEKF gav Bucci arkitektur i oppdrag å sjå på byggeprogrammet, og vurdere om ein kan få til eit skisseprosjekt / konsept på denne tomta. Bucci har levert eit forslag. Forslaget stettar krava til areal inne i bygget, og tilstrekkeleg med parkeringsplassar og uteplassar. Sjå vedlegg. Økonomi: UEKF har inne i økonomiplanen å investere i nybygg. Tala for dette prosjektet ser slik ut: Ulstein Eigedomsselskap KF Økonomiplan Investering og finansiering Nr. Tiltak Ramme/ Finansiering År 2014 År 2015 År 2016 År Nybygg USAS, Petterbakken Investering etasjer a 670 kvm Momskompensasjon klasserom andre etasje Lån, gamal låneramme Lån, ny låneramme Tilskot Leigeinntekter Renter Avdrag Nybygg USAS, Petterbakken Det er for tidleg å seie sikkert kva kostnadar og tilskot ein får før ein har arbeida vidare med prosjektet. Men tilskota til dagsenter har auka i høve til nivået for 2 år sidan. I 2014 var tilskotet på 55% av byggekostnad. Vurderingar og konklusjon: Sidan vurderingane går i retning av at ein meiner det er rett å bygge nytt bygg, blir det gunstig for brukarane å kunne ha Petterbakken fram til ein kan flytte til nytt bygg. Tomta i Holsekerdalen blir vurdert som ideell fordi den ligg sentralt opp mot dei nye omsorgsbustadane og sentrum generelt. Forslaget frå arkitekten har teke opp i seg dei forslaga som dei tilsette har kome med i høve til tilstrekkeleg areal og funksjon mellom dei ulike roma. Forslaget frå arkitekten verkar spanande i høve til arkitektur og passar godt saman med eksisterande omsorgsbygg. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

25 Side 5 av 5 Konseptet er også praktisk ved å ha fleire overbygde parkeringsplassar for handikappa, og har også gode uteplassar på grunnplan og terasse på første etasje. Folkehelse- og miljøkonsekvensar: Store fordelar ved sentral lokalisering, og at bygget kan koplast til fjernvarme og vert eit svært energieffektivt bygg. Økonomiske konsekvensar: Byggekostnadane er førebels uavklara, men ein kan rekne med store tilskot til nybygg. Vidare prosjektering vil avklare desse forholda nærmare. Beredskapsmessige konsekvensar: Store fordelar ved at omsorgsbustadane i Holsekerdalen har stort naudstraumsaggregat som sikrar lys, varme og ventilasjon til ei kvar tid Marit Botnen kommunalsjef Rune Urke dagleg leiar UEKF Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

26 ULSTEIN KOMMUNE Politisk sekretariat Dagleg leiar UEKF Att. Rune Urke 6065 ULSTEINVIK Saksnr Løpenr Dato 2015/ / MELDING OM VEDTAK FLYTTING AV DAGSENTER TIL HOLSEKERDALEN De får med dette melding om at det er gjort følgjande vedtak i sak PS 15/4 : Vedtak i Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne, : 1. Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne ser positivt på at nybygg USAS vert å arbeide vidare med på tomta i Holsekerdalen, men at ein samstundes sonderer andre tenlege tomter for formålet. 2. Fellesrådet ber om representasjon i prosjektgruppa for nybygg USAS. Fellesrådet peikar ut Arthur Grønmyr som rådet sin representant med Karin Ertesvåg som vara. Handsaming: Felles orientering med levekårsutvalet ved Rune Urke og Marit Botnen. Framlegg frå Asbjørn Flø: Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne meiner at før nytt bygg vert plassert i Holsekerdalen nær omsorgsbustadane, vert det laga plan for utbygging av Ulshaug området og Holsekerdalen. Dette for å få ei praktisk og god utnytting av framtidig utbyggingsareal. Framlegg frå Hanne Notøy: 1. Fellesrådet for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne ser positivt på at nybygg USAS vert å arbeide vidare med på tomta i Holsekerdalen, men at ein samstundes sonderer andre tenlege tomter for formålet. 2. Fellesrådet ber om representasjon i prosjektgruppa for nybygg USAS. Fellesrådet peikar ut Arthur Grønmyr som rådet sin representant med Karin Ertesvåg som vara. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Postboks 143 Telefon (dir): bjorg.haugland@ulstein.kommune.no Bankgiro: Ulsteinvik Side26

27 Side 2 av 2 Røysting: Det vart sett fram ønskje om punktvis røysting. 1. Framlegget frå Asbjørn Flø fekk 1 røyst og fall. 2. Framlegget frå Hanne Notøy, pkt. 1 vart vedteke med 6 mot 1 røyst. 3. Framlegget frå Hanne Notøy, pkt. 2 vart vedteke med 6 mot 1 røyst. Med helsing Bjørg Haugland utvalssekretær Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Kopi til: Ulstein kommunestyre Levekårsutvalet Marit Botnen Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

28 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Marianne Hatløy Arkivsak: 2009/1138 Løpenr.: 2053/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/12 Ulstein kommunestyre Saka gjeld: KLAGE PÅ FORMANNSKAPSVEDTAK - KJØP AV TOMT I SAUNESMARKA Tilråding: Saka vert lagt fram utan tilråding frå administrasjonen. Side28

29 SAKSFRAMLEGG Saksfakta: Vedlegg: 1 MELDING OM VEDTAK - AD KJØP AV TOMT I SAUNESMARKA, KLAGE PÅ VEDTAK, SAK 14/130, MØTE I ULSTEIN FORMANNSKAP 2 Brev frå P. Gjerde Holding AS, datert , klage på vedtak i sak 14/130, møte i Ulstein formannskap, ad pris ved kjøp av tomt med gnr. 25, bnr Melding om vedtak, datert , sak 14/130, møte i Ulstein formannskap, med saksframlegg. 4 Oversynskart, datert Samandrag av saka: Saka vert lagt fram utan tilråding og med vedtak i underinstansen og det sakstilfang som låg føre til formannskapet i sak 14/230, jf. vedlegg. Vurderingar og konklusjon: Politisk sekretariat ekspederer klagesaka for handsaming i Ulstein kommunestyre utan tilråding Marianne Hatløy politisk sekretær Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur.

30 ULSTEIN KOMMUNE Teknisk etat P. Gjerde Holding AS PB ULSTEINVIK Saksnr Løpenr Dato 2009/ / MELDING OM VEDTAK AD KJØP AV TOMT I SAUNESMARKA, KLAGE PÅ VEDTAK, SAK 14/130, MØTE I ULSTEIN FORMANNSKAP De får med dette melding om at det i sak 15/6, møte i Ulstein formannskap, er gjort følgjande vedtak: Ulstein formannskap viser til saksutgreiinga og kan ikkje sjå at det er lagt fram nye vesentlege opplysingar i saka som ikkje var kjende då vedtaket var gjort og står fast på at tomteprisen i Saunesmarka I for år 2014 er 253,25 kr/m 2. Klagen på tomteprisen vert dermed ikkje komen i møte. Saka vert sendt vidare til Ulstein kommunestyre som klageorgan for endeleg avgjerd. Samla saksframstilling ligg ved. Med helsing Arnfinn Rørvik bustadkonsulent Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Postboks 143 Telefon (dir): arnfinn.rorvik@ulstein.kommune.no Bankgiro: Ulsteinvik Side30

31 Side 2 av 7 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Arnfinn Rørvik Arkivsak: 2009/1138 Løpenr.: 301/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/6 Ulstein formannskap Saka gjeld: AD KJØP AV TOMT I SAUNESMARKA, P. GJERDE HOLDING AS, KLAGE PÅ VEDTAK, SAK 14/130, MØTE I ULSTEIN FORMANNSKAP Vedtak i Ulstein formannskap, : Ulstein formannskap viser til saksutgreiinga og kan ikkje sjå at det er lagt fram nye vesentlege opplysingar i saka som ikkje var kjende då vedtaket var gjort og står fast på at tomteprisen i Saunesmarka I for år 2014 er 253,25 kr/m 2. Klagen på tomteprisen vert dermed ikkje komen i møte. Saka vert sendt vidare til Ulstein kommunestyre som klageorgan for endeleg avgjerd. Handsaming: Framlegg frå Magne Grimstad jr.: Ulstein formannskap finn etter ei totalvurdering i denne konkrete saka at prisen for tomta med gnr. 25, bnr. 383 kan reduserast til 200,- kr/m 2. Grunngjevinga er at søkjar fekk signal frå administrasjonen om vesentleg lågare pris då han først viste interesse for tomtearealet i dette området år 2009 ut i frå gjeldande prisar og praksis for prisfastsetting på det tidspunktet. Vilkåra for salet av gnr. 25, bnr. 383 står elles fast. Oppfølging av saka vert lagt til administrasjonen. Røysting: Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 6 røyster mot framlegget frå Magne Grimstad jr. som fekk 1 røyst og fall. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

32 Side 3 av 7 Tilråding frå rådmannen: Ulstein formannskap viser til saksutgreiinga og kan ikkje sjå at det er lagt fram nye vesentlege opplysingar i saka som ikkje var kjende då vedtaket var gjort og står fast på at tomteprisen i Saunesmarka I for år 2014 er 253,25 kr/m 2. Klagen på tomteprisen vert dermed ikkje komen i møte. Saka vert sendt vidare til Ulstein kommunestyre som klageorgan for endeleg avgjerd. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

33 Side 4 av 7 Saksfakta: Vedlegg: 1. Brev frå P. Gjerde Holding AS, datert , klage på vedtak i sak 14/130, møte i Ulstein formannskap, ad pris ved kjøp av tomt med gnr. 25, bnr Melding om vedtak, datert , sak 14/130, møte i Ulstein formannskap, med saksframlegg. 3. Oversynskart, datert Uprenta vedlegg: 1. Brev frå P. Gjerde Holding AS, datert , ad pris og sakshandsamingstid, ved kjøp av tomt i Saunesmarka, gnr. 25, bnr Arkivsak 2009/1138, søknad om og sal av tomt. 3. Arkivsak 2013/610, reguleringsendring. 4. Arkivsak 2013/158, prisfastsetting av tomter i Saunesmarka. 5. Arkivsak 2008/959, reguleringsendring. P. Gjerde Holding AS har i sitt brev, datert , klaga på vedtaket gjort i sak 14/130, møte i Ulstein formannskap. Klagen er komen inn rettidig, jf. forvaltningslova. HISTORIKK Sommaren 2014 kjøpte P. Gjerde Holding AS ei industri- og næringstomt i Saunesmarka, med gnr. 25, bnr. 383 i Ulstein. Tomteprisen var kr. 253,25 kr/m 2. Tomtesalet vart gjennomført etter ein lengre prosess med mellom anna 2 omreguleringar av området, før frådeling av tomt med oppmåling og oppretting av matrikkelbrev kunne gjerast. Prinsippgodkjenning av ønskja og naudsynt reguleringsendring for område B i Saunesmarka (jf. behov og ønskje frå P. Gjerde Holding AS) vart sist gjort i sak 13/93, møte i teknisk utval. Etter påfølgjande naudsynte avklaringar ad byggegrenser mot fylkesveg og uttale frå Statens vegvesen, vart gjeldande reguleringsendring godkjent i delegasjonssak 13/620, datert Tomta (gnr. 25, bnr. 383) vart deretter frådelt og oppmålt, med matrikkelbrev, utarbeidd av kommunen Tildeling av tomta vart gjort i delegasjonssak 14/285, datert med oversendingsbrev for salet, datert I ettertid har P. Gjerde AS funne prisen for høg, noko dei har grunngjeve i sitt brev og e-post, datert , jf. også møte mellom P. Gjerde Holding AS og kommuneadministrasjonen Spørsmålet om lågare pris / klage på pris vart på dette grunnlag handsama i sak 14/130, møte i Ulstein formannskap. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

34 Side 5 av 7 Grunngjevinga frå P. Gjerde Holding AS for redusert tomtepris ved handsaminga av sak 14/130 var; lang sakshandsamingstid, vesentleg endra pris sidan første kontakt i saka år 2009 og fram til overskøyting av tomta sommaren I tillegg vert det vist til ekstra kostnader for P. Gjerde Holding AS knytt til fjerning av lausmasser frå tomta, ettersom området i 1997 vart brukt til deponering av lausmasser ved tidlegare utbyggingar i Saunesmarka. KLAGE I klage frå P. Gjerde Holding AS, datert , vert det poengtert at; P. Gjerde Holding AS har venta på skøyte og kjøpekontrakt sidan 8. november Ved overskøyting av tomta sommaren 2014, vart det internt hos P. Gjerde Holding AS reagert på prisen, men at det ikkje vart klaga då pga. ferieavvikling og tidspress for å få opna byggelånet. Sjukdom hos P. Gjerde Holding AS har også forseinka klagen. P. Gjerde Holding AS vurderer opphavleg innstilling frå rådmannen om tomtepris på 200,- kr/m 2 som akseptabel løysing for begge partar. P. Gjerde Holding AS finn det ikkje rett at dei må betale gjeldande tomtepris på 253,25 kr/m 2 for ein byggeprosess som starta år 2009, med ein då avtala pris på 110,- kr/m 2. BYGGESAKA Søknad om rammeløyve vart innregistrert hos kommunen Rammeløyve vart gjeve Søknad om igangsettingsløyve for store delar av tiltaket vart innregistrert hos kommunen, med tilhøyrande igangsettingsløyve godkjent Søknad om igangsettingsløyve for resterande arbeid vart innregistrert hos kommunen, med tilhøyrande igangsettingsløyve godkjent Vurderingar og konklusjon: Det er ikkje lagt fram nye og vesentlege nye opplysingar i saka etter administrasjonen sitt syn. Ulstein formannskap fastsette i sak 13/18, møte , ny gjeldande tomtepris for alt regulert utbyggingsareal i Saunesmarka I til 250,- kr/m 2 (med årleg justering for auken i konsumprisindeksen). Tomteprisar har generelt auka mykje siste åra i Ulstein. Ein førespurnad om tomtepris år 2009 kan derfor ikkje leggast til grunn ved sal av tomt år Det er sannsynleg at administrasjonen i løpet av relativt kort tid vil leggje fram ei ny sak for formannskapet om ytterlegare auka tomteprisar. Grunnen er at fleire kostnader knytt til klargjering av tomteområda for sal, som f. eks. omlegging av elva / bekken i området aust for Robinet AS / Byggeriet og eventuell etablering av gatelys og regulert gangveg, ikkje vert dekt av gjeldande tomtepris. Sakshandsamingstida (jf. også saksutgreiinga gjort i sak 14/130, møte i Ulstein formannskap) er mellom anna eit resultat av ønskja / behova frå søkjar i høve tomt med tilbakemeldingar til kommunen, omsyn til andre tomteinteressentar, uttale frå andre mynde, tilhøyrande reguleringsendringar og kapasiteten hos teknisk etat. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

35 Side 6 av 7 Det er derfor fleire forhold i saka som har gjort at det har tatt lang tid frå den første kontakta i saka til gjennomført overskøyting av tomta. Byggesøknad (søknad om rammeløyve / prinsippavklaring for tiltaket) vart fremja I 1997 var dette området nytta til deponering av lausmasser og dermed gjort noko mindre eigna til tomteføremål. Dette har vore kjent. Også ved omregulering til utbyggingsføremål vert tomtene selde «som dei er» - så lenge ikkje andre føresetnader for sal på førehand vert avtala, noko det ikkje er i denne saka. Vanlegvis skal tomtekjøpar betale gjeldande pris ved søknad om / kjøp av tomt. Tida mellom søknad og kjøp av byggeklare tomter tek vanlegvis kort tid. I denne saka var ønskja areal i utgangspunktet ikkje regulert til byggeføremål og omregulering m.m. tek ofte noko tid. Kommunen har heile denne perioden hatt tilbod om anna og byggeklart tomteareal for sal. Kommunen har lagt ned mykje ekstra arbeid og kostnader for å etablere denne tomta og det kan diskuterast kvifor prosessen ad tomtesalet har tatt lang tid. Kommunen har ikkje fått dekning for arbeidet og kostnader knytt til reguleringsendringane eller søknad om frådeling av tomta. For å kome tomtekjøpar noko i møte fremja rådmannen likevel i sak 14/130, møte i Ulstein formannskap tilråding om ein tomtepris på 200,- kr/m 2. Kommunen kunne sikkert brukt noko mindre tid i denne saka totalt sett, ved omprioriteringar, men også tomtekjøpar har eit visst ansvar for total tidsbruk, slik administrasjonen ser det. Når det ved handsaming av saka vert gjeve politisk andre signal enn innstillinga frå rådmannen er administrativ praksis å ikkje gå mot dette ved ny handsaming av spørsmålet om tomtepris. Grunngjevinga i vedtaket i sak 14/130 om at kjøpar allereie har kjøpt og betalt tomta var likevel uheldig og lite relevant. Grunngjevinga må heller vere at tomteprisen er gjenstand for endringar og at Ulstein formannskap i sak 13/18, møte , fastsette ny tomtepris for alt regulert utbyggingsareal i Saunesmarka I til 250,- kr/m 2 (med årleg justering for auken i konsumprisindeksen). Dette vedtaket var altså gjort før etterspurd tilbakemelding frå Gjerde Invest AS (P. Gjerde Holding AS) ad deira siste ønskje om tomteareal låg føre (jf. deira e- post datert ), med påfølgjande behov for ny reguleringsendring m.m. Tomteprisen var derfor klar før siste omregulering og utarbeiding av eksisterande tomt. Spørsmålet kan vere om tomteprisen var for dårleg kommunisert frå kommunen undervegs, eller om ein tomtekjøpar kan legge til grunn ein førespurnad om tomtepris år 2009 ved eit tomtekjøp fleire år seinare uansett kva grunnen til utsetting av tomtekjøpet er. Folkehelse- og miljøkonsekvensar: Ingen spesielle for kommunen. Økonomiske konsekvensar: Ved ein reduksjon av tomteprisen vil kommunen få mindre inntekter i denne konkrete saka. Saka kan skape presedens for liknande saker i framtida. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

36 Side 7 av 7 Beredskapsmessige konsekvensar: Ingen spesielle for kommunen Einar Vik Arset rådmann Arne Runar Vik kommunalsjef teknisk Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

37 Side37

38

39 ULSTEIN KOMMUNE Teknisk etat P. Gjerde Holding AS PB ULSTEINVIK Saksnr Løpenr Dato 2009/ / MELDING OM VEDTAK KLAGE AD KJØP AV TOMT I SAUNESMARKA, GNR. 25, BNR. 383, P. GJERDE HOLDING De får med dette melding om at det i sak PS 14 /130, møte i Ulstein formannskap, er gjort følgjande vedtak: Ulstein formannskap legg til grunn at tomteprisen i Saunesmarka er 253,- kr/m 2 og at klagar allereie har kjøpt og betalt tomta. Klaga vert såleis ikkje teke til følgje. Samla saksframstilling ligg ved. Med helsing Arnfinn Rørvik bustadkonsulent Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Vedtaket kan påklagast til kommunen. Klagefristen er 3 veker, rekna frå den dagen brevet kom fram til påført adressat. Det er tilstrekkeleg at klagen er postlagd innan fristen. Klagen skal sendast skriftleg til det organet som har gjort vedtaket. Med visse unntak har De rett til å sjå dokumenta i saka. Reglane om dette finst i 18 og 19 i forvaltningslova. De må i tilfelle ta kontakt med oss. De vil då få nærare rettleiing om retten til å klage, om framgangsmåten og om reglane for saksgangen. Postadresse: Informasjonen: postmottak@ulstein.kommune.no Org. nr: NO Postboks 143 Telefon (dir): arnfinn.rorvik@ulstein.kommune.no Bankgiro: Ulsteinvik Side39

40 Side 2 av 6 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Arnfinn Rørvik Arkivsak: 2009/1138 Løpenr.: 10877/2014 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 14/130 Ulstein formannskap Saka gjeld: KLAGE AD KJØP AV TOMT I SAUNESMARKA, GNR. 25, BNR. 383, P. GJERDE HOLDING AS Vedtak i Ulstein formannskap, : Ulstein formannskap legg til grunn at tomteprisen i Saunesmarka er 253,- kr/m 2 og at klagar allereie har kjøpt og betalt tomta. Klaga vert såleis ikkje teke til følgje. Handsaming: Tilråding frå Rådmannen: Ulstein formannskap finn etter ei totalvurdering i denne konkrete saka at prisen for tomta med gnr. 25, bnr. 383 kan reduserast til 200,- kr/m 2. Grunngjevinga er at søkjar fekk signal frå administrasjonen om vesentleg lågare pris då han først viste interesse for tomtearealet i dette området år 2009 ut i frå gjeldande prisar og praksis for prisfastsetting på det tidspunktet. Vilkåra for salet av gnr. 25, bnr. 383 står elles fast. Oppfølging av saka vert lagt til administrasjonen. Framlegg frå Knut Erik Engh (FrP): Ulstein formannskap legg til grunn at tomteprisen i Saunesmarka er 253,- kr/m 2 og at klagar allereie har kjøpt og betalt tomta. Klaga vert såleis ikkje teke til følgje. Røysting: Framlegget frå Knut Erik Engh vart vedteke med 6 røyster mot tilrådinga frå rådmannen som fekk 1 røyst og fall. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

41 Side 3 av 6 Tilråding frå rådmann: Ulstein formannskap finn etter ei totalvurdering i denne konkrete saka at prisen for tomta med gnr. 25, bnr. 383 kan reduserast til 200,- kr/m 2. Grunngjevinga er at søkjar fekk signal frå administrasjonen om vesentleg lågare pris då han først viste interesse for tomtearealet i dette området år 2009 ut i frå gjeldande prisar og praksis for prisfastsetting på det tidspunktet. Vilkåra for salet av gnr. 25, bnr. 383 står elles fast. Oppfølging av saka vert lagt til administrasjonen. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

42 Side 4 av 6 Saksfakta: Vedlegg 1. Brev frå P. Gjerde Holding AS, datert Klage på pris og sakshandsamingstid. 2. Oversynskart, datert Uprenta vedlegg: 1. Arkivsak 2009/1138, Søknad om og sal av tomt. 2. Arkivsak 2013/610, reguleringsendring. 3. Arkivsak 2013/158, prisfastsetting. 4. Arkivsak 2008/959, reguleringsendring. P. Gjerde Holding AS har levert klage ad sitt kjøp av tomt i Saunesmarka, gnr. 25, bnr. 383, jf. deira brev datert HISTORIKK PRISFASTSETTING Ulstein formannskap fastsette i sak 13/18, møte , ny tomtepris for alt regulert utbyggingsareal i Saunesmarka I til 250,- kr/m 2, med årleg automatisk justering for eventuell auke i konsumprisindeksen (KPI) per 1. januar kvart år. Saunesmarka I omfattar alt areal frå Handverksbygg AS / Byggeriet i aust til Servi i vest. Bakgrunnen for vedtaket var at kommunen framleis har noko ledig areal her for tildeling og sal. Det har tidlegare vorte fastsett pris for den einskilde tomteparsellen i samband med formelt tildelingsvedtak for den aktuelle tomta. Sist dette vart gjort var i sak 11/126, møte i Ulstein formannskap. Tomteprisen i dette området var då 200,- kr/m 2. Tidlegare praksis ad prisfastsetting har gjort det uoversiktleg i høve kva pris kjøpar faktisk kan vente seg, ettersom ein ved interesse måtte vise til kva tidlegare tomter vart selde for. Dette unngår ein no ved å ha fastsett ein fast pris på 250,- kr/m 2, med automatisk årleg oppjustering. Fastsett pris er her noko lågare enn for Saunesmarka II (området aust for Handverksbygg AS / Byggeriet), som har pris på om lag 280,- kr/m 2 (inkludert prisjusteringa for KPI per år 2014). Tomteprisane vil truleg i dag knapt nok dekke kommunen sine kostnader for kjøp av grunn og etablering av infrastruktur i Saunesmarka. HISTORIKK SØKNAD OM TOMT / REGULERING Før år 2009 var omtala tomteområde (del av område B, Saunesmarka I) regulert til friområde. Området var 1997 brukt som fyllplass for jordmasser knytt til tidlegare utbyggingar i Saunesmarka. Sija AS var allereie år 2004 og år 2008 i kontakt med teknisk etat ad mogleg tilleggsareal her, for å legge del av tilgrensande friområde til sin eigedom gnr. 25, bnr. 272 (tidlegare Skeidar). Dette kravde ei reguleringsendring for delar av området, frå friområde til byggeområde. Framlegg til omregulering vart , sak 9/11 i teknisk utval, vedtatt sendt på høyring. I samband med tidlegare ønskjer om større utbyggingsareal i området vart det derfor i sak 09/31, møte i Ulstein kommunestyre godkjent ei mindre reguleringsendring i Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

43 Side 5 av 6 utbyggingsområda A, B og G i Saunesmarka I. Endringa i område B gjekk ut på ei forlenging av utbyggingsområdet B, vestover frå Sija AS / Skeidar. Vist omregulering ga då rom for ei tomt på 2,1 dekar, vest for eigedomen til Sija AS / Tess. Matrikkelbrev for denne første frådelte og oppmålte tomta her (med gnr. 25, bnr. tomt 367) vart formelt utarbeidd av kommunen Kommunen har ikkje fått dekt sine gebyr og kostnader for dette arbeidet. Hausten 2009 var 2 tomtesøkjarar interesserte i dette området i Saunesmarka - samstundes, jf. munnlege samtalar mellom søkjarane og dåverande teknisk sjef, brev frå Gjerde Invest AS v/ Palmar Gjerde, datert og brev frå Sija AS, datert Tomteinteressa aktualiserte år 2010 på ny ein diskusjon ad omregulering av området, der eventuelt begge interessentane kunne tilgodesjåast med tomteareal. Den andre interessenten var altså dåverande eigar av gnr. 25, bnr. 272, Sija AS v/ Jarl Andersen. Interessa deira gjekk på mogleg tilleggsareal til eksisterande næringseigedom (tidlegare Skeidar). Denne eigedomen var pr. januar 2010 allereie utleigd til Tess (som ny leigetakar) og vart seinare år 2010 seld til Tess Møre Eiendom AS. Kommunen hadde separate møter med begge dei nemnde tomteinteressentane , jf. brev frå Ulstein kommunen Konklusjonen frå dette møtet og avklaringar i ettertid, vart at Gjerde Invest AS kunne få tilbod om tomt i området, med bakgrunn i; Arealbehov, stipulert til om lag 2 dekar. Planlagt verksemd er lager / butikk for sanitærutstyr. Golvflata på planlagt bygg stipulert til om lag 1000 m 2. Mogleg tilkomst til tomta frå vegkrysset mot Astrup / Tools. Gjerde Invest AS fekk i dette brevet tilbod om regulert byggetomt (gnr. 25, bnr. 367) vest for Tess (gnr. 25, bnr. 272), men der tilkomst m.m. måtte nærare avklarast samt at Gjerde Invest AS måtte gje tilbakemelding ad sine planar for utnytting av tomta, eventuelt om tomta som allereie var regulert og oppmålt stetta behovet. Tess Møre Eiendom AS, som ny eigar av Sija AS sin eigedom (gnr. 25, bnr. 272), hadde per januar 2011 ikkje gjeve signal til kommunen om noko ekstra arealbehov. Slik interesse viste Tess v /Stein Vatne seinare i sin e-post datert , noko kommunen i heile denne prosessen også har forsøkt å ta omsyn til. Grunnen er at eigedomen til Tess berre kunne utvidast vestover, i forlenging av sin tomt. Kommunen var mai 2012 i kontakt med Gjerde Holding AS om status ad interesse for tomta og at dei måtte konkretisere sine planar / behov i høve eventuelt behov for ytterlegare omregulering av området. Etter siste ønskje ad tomteareal frå Gjerde Invest AS, jf. deira e-post med situasjonsplan, vart det (etter prinsippgodkjenning av ønskja ny reguleringsendring i sak 13/93, møte i teknisk utval og påfølgjande naudsynte avklaringar ad byggegrenser mot fylkesveg og uttale frå Statens vegvesen) i delegasjonssak 13/620, datert , godkjent gjeldande mindre reguleringsendring, slik at tomta gnr. 25, bnr. 383 kunne frådelast og seljast til Gjerde Holding AS (samarbeidande føretak med Gjerde Invest AS). Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

44 Side 6 av 6 Den nye reguleringsendringa / tomta til Gjerde Invest AS vart ut i frå deira ønskje og behov her gjort større og flytta heilt vest til vegkrysset ved Astrup / Tools. Samstundes fekk Tess høve til å kjøpe eit mindre areal tilgrensande sin eksisterande eigedom. Friområdet vart redusert til ei smal stripe mellom den nemnde nye tomta og tilleggsarealet. Den nemnde nye tomta til Gjerde Invest AS fekk gnr. 25, bnr. 383 og vart om lag 1 dekar større enn den førre tomta (gnr. 25, bnr. 367) og det arealbehovet som var omtala i møtet Matrikkelbrev for den nye tomta (gnr. 25, bnr. 383) vart utarbeidd av kommunen Formell tildeling av tomta (gnr. 25, bnr. 383) til P. Gjerde Holding AS vart gjort i delegasjonssak 14/285, datert , med oversendingsbrev for salet, datert Vurderingar og konklusjon: Kommunen må i utgangspunktet få dekning for sine faktiske kostnader knytt til tomtesal. Tomter bør følgje det eksisterande prinsippet om å seljast til kostpris. I denne saka kan kommunen likevel vurdere å gje ein rabatt, med bakgrunn i munnlege tilbakemeldingar om sannsynleg pris på eit tidleg stadium i saksgangen ut i frå gjeldande pris og praksis for prissetting på dette tidspunktet. Denne prisen var vesentleg lågare enn eksisterande pris. Saksgangen har av ulike grunnar tatt lang tid. Kommunen kan likevel ikkje lastast for dette åleine, jf. fleire interessentar og reguleringsendringar og søkjar sine tilbakemeldingar og behov. Etter ei totalvurdering finn likevel administrasjonen at prisen kan reduserast til 200,- kr/m 2. Vilkåra for salet av gnr. 25, bnr. 383 står elles fast. Folkehelse- og miljøkonsekvensar: Ingen spesielle for kommunen. Økonomiske konsekvensar: Kommunen får mindre inntekter i denne konkrete saka. Saka kan skape presedens for liknande saker i framtida. Beredskapsmessige konsekvensar: Ingen spesielle for kommunen Einar Vik Arset rådmann Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur. Postadresse: postmottak@ulstein.kommune.no Postboks 143 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6067 Ulsteinvik NO

45 Side 45

46 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Kristine Brungot Arkivsak: 2012/393 Løpenr.: 1419/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/16 Levekårsutvalet /13 Ulstein kommunestyre Saka gjeld: KOMMUNEDELPLAN IDRETT OG FYSISK AKTIVITET Tilråding frå Levekårsutvalet, : 1. Ulstein kommune godkjenner Kommunedelplan Idrett og fysisk aktivitet med slike tillegg etter offentleg ettersyn: Følgjande tekst vert innarbeida i pkt 6.3. Ulstein kommune har sidan 2005 arbeidd med planane om nytt idrettsbygg og symjehall, knytt til dei to store skulane i Ulsteinvik sentrum. Ein ting er behovet som skulane har, men mangelen på hallkapasitet for innandørsidrettane og tilgangen på eit symjeanlegg for fritid og trening har vore fråverande. Prosjektet Arena Ulstein vil vere viktig for dei etablerte hallidrettane i Ulstein, men også gi eit breiare tilbod til meir uorganiserte brukargrupper som vil kunne nytte basseng og klatrehallen i anlegget. I eit folkehelseperspektiv er det særs viktig å nå også dei som ikkje er ein del av den organiserte idretten. Den nye Ulsteinhallen er eit skuleeksempel på korleis ein tek brukarane sin innspel på alvor. Brukarane i denne samanheng idretten i Ulstein, der friidrett, fotball og handball saman med Ulstein kommune og Møre og Romsdal fylkeskommune, har fått etablert ein unik myldreplass for idrett og fysisk aktivitet. Nytt pkt. «6.5 Folkehelse»: I utgangspunktet har alle tiltaka i planen utgangspunkt i folkehelseperspektivet. All tilrettelegging for friluftsliv, leik, rekreasjon og auka fysisk aktivitet kan førebyggje helseplagar og sjukdom i alle aldersgrupper i befolkninga. Eit særleg fokus i denne samanheng har etableringa av badeanlegget i Arena Ulstein og etableringa av dei nye turvegane i nærområdet. Vi har tru på at desse tiltaka vil kunne ha særleg innverknad på folkehelsa, og motivere og inspirere til auka aktivitet. 2. Innspelet/ kommentaren frå fylkeskommunen der det vert peika på at enkelte av tiltaka i kommunedelplanen vil kunne gi føringar for arealbruken er relevant, samstundes er alle tiltaka i planen i samsvar med kommuneplanen sin arealdel. Det er likevel viktig at den føreståande rulleringa av kommuneplanen sin arealdel, tek omsyn til og Side46

47 SAKSFRAMLEGG samstundes tek høgde for framtidige arealdisponeringar både med tanke på nyanlegg/ tiltak (t.d. friluftsanlegg) og utviding av eksisterande anlegg (t.d. Høddvollområdet). 3. For å imøtekome innspelet frå Haddal krins, vert det i handlingsplanen for nærmiljøanlegg innarbeida eit tiltak kalla «Aktivitetsanlegg Haddal skule». Handsaming: Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 7 mot 0 røyster. Tilråding frå Rådmannen: 4. Ulstein kommune godkjenner Kommunedelplan Idrett og fysisk aktivitet med slike tillegg etter offentleg ettersyn: Følgjande tekst vert innarbeida i pkt 6.3. Ulstein kommune har sidan 2005 arbeidd med planane om nytt idrettsbygg og symjehall, knytt til dei to store skulane i Ulsteinvik sentrum. Ein ting er behovet som skulane har, men mangelen på hallkapasitet for innandørsidrettane og tilgangen på eit symjeanlegg for fritid og trening har vore fråverande. Prosjektet Arena Ulstein vil vere viktig for dei etablerte hallidrettane i Ulstein, men også gi eit breiare tilbod til meir uorganiserte brukargrupper som vil kunne nytte basseng og klatrehallen i anlegget. I eit folkehelseperspektiv er det særs viktig å nå også dei som ikkje er ein del av den organiserte idretten. Den nye Ulsteinhallen er eit skuleeksempel på korleis ein tek brukarane sin innspel på alvor. Brukarane i denne samanheng idretten i Ulstein, der friidrett, fotball og handball saman med Ulstein kommune og Møre og Romsdal fylkeskommune, har fått etablert ein unik myldreplass for idrett og fysisk aktivitet. Nytt pkt. «6.5 Folkehelse»: I utgangspunktet har alle tiltaka i planen utgangspunkt i folkehelseperspektivet. All tilrettelegging for friluftsliv, leik, rekreasjon og auka fysisk aktivitet kan førebyggje helseplagar og sjukdom i alle aldersgrupper i befolkninga. Eit særleg fokus i denne samanheng har etableringa av badeanlegget i Arena Ulstein og etableringa av dei nye turvegane i nærområdet. Vi har tru på at desse tiltaka vil kunne ha særleg innverknad på folkehelsa, og motivere og inspirere til auka aktivitet. 5. Innspelet/ kommentaren frå fylkeskommunen der det vert peika på at enkelte av tiltaka i kommunedelplanen vil kunne gi føringar for arealbruken er relevant, samstundes er alle tiltaka i planen i samsvar med kommuneplanen sin arealdel. Det er likevel viktig at den føreståande rulleringa av kommuneplanen sin arealdel, tek omsyn til og samstundes tek høgde for framtidige arealdisponeringar både med tanke på nyanlegg/ tiltak (t.d. friluftsanlegg) og utviding av eksisterande anlegg (t.d. Høddvollområdet). 6. For å imøtekome innspelet frå Haddal krins, vert det i handlingsplanen for nærmiljøanlegg innarbeida eit tiltak kalla «Aktivitetsanlegg Haddal skule».

48 SAKSFRAMLEGG Saksfakta: Vedlegg: 1. Høyring Plan for idrett og fysisk aktivitet Planutkast Samandrag av saka: Kommunedelplanen har vore ute til høyring i perioden til Det kom inn høyringssvar frå Møre og Romsdal fylke og frå Haddal krins (Haddal grendahuslag, Haddal skule og Haddal I.L.). Vurderingar og konklusjon: Merknadar: Møre og Romsdal fylkeskommune Generelt: Planen er utarbeida som ein kommunedelplan etter prosessreglane i plan-og bygningslova, og oppfyller stort sett krava knytt til rettleiar V-0798 Kommunal planlegging for idrett og fysisk aktivitet. Merknad fysisk aktivitet: *Kommunen kunne ha arbeida betre med koblinga mellom analyse av behov og konkrete tiltak. Handlingsprogrammet burde i større grad bli knytt til ei analyse av dei reelle behova for anleggsutbygging og aktivitetstiltak. Vurdering: Innarbeidd kommentar til pkt 6.3. Ulstein kommune har sidan 2005 arbeidd med planane om nytt idrettsbygg og symjehall, knytt til dei to store skulane i Ulsteinvik sentrum. Ein ting er behovet som skulane har, men mangelen på hallkapasitet for innandørsidrettane og tilgangen på eit symjeanlegg for fritid og trening har vore fråverande. Prosjektet Arena Ulstein vil vere viktig for dei etablerte hallidrettane i Ulstein, men også gi eit breiare tilbod til meir uorganiserte brukargrupper som vil kunne nytte basseng og klatrehallen i anlegget. I eit folkehelseperspektiv er det særs viktig å nå også dei som ikkje er ein del av den organiserte idretten. Den nye Ulsteinhallen er eit skuleeksempel på korleis ein tek brukarane sin innspel på alvor. Brukarane i denne samanheng idretten i Ulstein, der friidrett, fotball og handball saman med Ulstein kommune og Møre og Romsdal fylkeskommune, har fått etablert ein unik myldreplass for idrett og fysisk aktivitet Merknad folkehelse: *I kapittelet «utviklingstrekk i kommunen» blir statusen for folkehelsa omtala, med vekt på korleis folkehelsa er knytt til fysisk aktivitet. Planen kunne i denne samanheng ha synleggjort tydelegare korleis utgreiinga av den lokale folkehelsa har medført konkrete tiltak i planen. Vurdering:

49 SAKSFRAMLEGG I utgangspunktet har alle tiltaka i planframlegget utgangspunkt i folkehelseperspektivet. Eit særleg fokus i denne samanheng har etableringa av badeanlegget i Arena Ulstein og etableringa av dei nye turvegane i nærområdet. Vi har tru på at desse tiltaka vil kunne ha særleg innverknad på folkehelsa, og motivere og inspirere til auka aktivitet. Merknad Planfaglege råd Det blir peika på at enkelte av tiltaka i kommunedelplanen vil kunne gi føringar for arealbruk og vere avhengig av avklaringar i arealplan. Jf. Plan og bygningslova 3-1-2, skal kommunedleplanen for fysisk aktivitet samordnast med andre kommunale planar. Planen bør difor synleggjere føresetnad/behov for revisjonar av dei andre kommunale styringsverktya, som kommuneplanens arealdel, reguleringsendringar eller nye reguleringsplanar. Vurdering: Innspelet/ kommentaren frå fylkeskommunen er relevant, samstundes som alle tiltaka i planen er i samsvar med kommuneplanen sin arealdel. Det er såleis viktig at det føreståande rulleringa av kommuneplanen sin arealdel, tek omsyn til og samstundes tek høgde for framtidige arealdisponeringar både med tanke på nyanlegg/ tiltak ( t.d. friluftsanlegg )og utviding av eksisterande anlegg ( t.d. Høddvollområdet ). Haddal krins v/haddal grendahuslag, Haddal skule og Haddal I.L. Grendahuslaget i Haddal kjem med innspel om at det er stort behov for å oppgradere leikeområde/friområdet rundt skulen og grendahuset. Kanskje kombinert med eit nærmiljøanlegg. Tilsvarande uttale har vi også fått frå Haddal skule som viser til innspelet frå grendahuslaget, og kjem med framlegg om eit nærmiljøanlegg/leikepark ved Haddal skule. Dei viser til at FAU ved Haddal skule er utfordra til å kome med eige innspel. Skulen opplyser også at dei støttar uttalen frå Haddal grendahuslag. Haddal I.L. kjem med liknande innspel, der dei saknar tiltak for Haddal i planen, og viser til at det er stort behov for å oppgradere leikeområdet/friområdet rundt skulen og grendahuset som eit supplement til Haddal stadion. Vurdering: Innspela frå grendahuslaget, skulen og idrettslaget i Haddal er viktig både med tanke på aktivtetar i skuletida og i fritida, og innspela seier noko om eit reelt behov for tiltak/anlegg som vil gi barn og ungdom i bygda eit skikkeleg aktivitetstilbod. Eit slikt prosjekt som her er etterlyst, kan t.d. bli realisert gjennom eit samarbeid skule/grendalag/idrettslag. For å synleggjere tiltaket, gjer vi framlegg om at det i handlingsplanen for nærmiljøanlegg vert innarbeida eit tiltak kalla «Aktivitetsanlegg Haddal skule». Ulstein Idrettsråd Idrettsrådet har ingen merknader til planen. Leiar for idrettsrådet har delteke i plangruppa Einar Vik Arset rådmann Kristine Brungot kulturkonsulent

50 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Kristine Brungot Arkivsak: 2012/393 Løpenr.: 11279/2014 Utvalsaksnr. Utval Møtedato Levekårsutvalet Saka gjeld: HØYRING PLAN FOR IDRETT OG FYSISK AKTIVITET Tilråding frå Kultursjefen: Levekårutvalet legg Kommunedelplan for Idrett og Fysisk aktivitet ut til høyring, i perioden 19. desember januar Side50

51 SAKSFRAMLEGG Saksfakta: Kommunedelplanen for idrett og fysisk aktivitet vert lagt ut til offentleg høyring. Frist for merknader/innspel er sett til 30. januar. Planen skal til handsaming i Levekårutvalet 25. februar med slutthandsaming i Kommunestyret 12. mars. Vedlegg: 1 Høyringsutkast - plan for idrett og fysisk aktivitet Samandrag av saka: Vurderingar og konklusjon: Leif Ringstad Kultursjef Kristine Brungot Kulturkonsulent Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur.

52 Ulstein kommune KOMMUNEDELPLAN IDRETT OG FYSISK AKTIVITET Høyringsutkast Side52

53 INNHALD 1 Innleiing og bakgrunn for planen Planprosessen Statlege mål og føringar Fylkeskommunale mål og føringar Spelemidlar 5 Kva kan det søkjast midlar til? Omgrep og definisjonar 6 2 Utviklingstrekk i kommunen 7 3 Resultatvurdering av førre plan 8 4 Samordning med kommuneplanen og andre kommunale planar 9 5 Verkemiddel og rammer for utbygging og drift Utbygging av anlegg og område Organisatoriske Sikring av areal Målstyrt utbygging og tilrettelegging Økonomiske Drift og vedlikehald av anlegg og område 11 6 No-situasjonen og framtidige behov Dagens situasjon Nærmiljøanlegg Ordinære anlegg Friluftsliv 13 7 Målsetjingar, strategiar og satsingsområde Overordna mål Delmål Strategiar 14 8 Prinsipp for utbygging av anlegg og område 14 9 Handlingsprogram Vedlegg Medlemstal i idrettslag knytt Ulstein Idrettsråd (pr ) Bruk av kartklient/kommunekart-app 18 Høyringsutkast 2

54 1 Innleiing og bakgrunn for planen Kommunedelplanen for idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv (KIF-planen) skal vere eit styringsverkty for utvikling av anlegg og område for fysisk aktivitet. Dokumentet gir ei oversikt over status på anlegg og registrering av aktivitet. Planen konkretiserer Ulstein kommune sine mål og engasjement på dette området i komande planperiode. Kommunedelplanen tek i vare viktigheita av folkehelse med tanke på idrett, anlegg og friluftsliv. Kulturdepartementet (KKD) stiller krav til at anlegg for idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv, som det vert søkt spelemildar til, må vere innarbeida i ein kommunedelplan. Hovudrevisjon av planen skjer kvart fjerde år, og prioritert handlingsprogram for idrettsanlegg skal rullerast kvart år. Planen omhandlar anlegg og område for fysisk aktivitet, som eit verkemiddel for å oppretthalde og auke den fysiske aktiviteten blant innbyggjarane. Denne planen har fått eit større fokus på friluftsliv enn tidlegare med bakgrunn av dei statlege føringane på området. Både eigenorganisert aktivitet og organisert aktivitet, i regi av idrettslaga eller andre lag og organisasjonar, er viktige mål. Planen skal vere eit verkty for å styre utviklinga og utbygginga av anlegg og område, med det formål å bidra til å styrke innbyggjarane si fysiske og psykiske helse. Helsedirektoratet rår til at vaksne er fysisk aktive minst 45 minutt kvar dag. For barn vert det rådd til minst 60 minutt fysisk aktivitet dagleg. KKD har sett som krav at kommunane må ha ein godkjent kommunedelplan som omhandlar idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv for å ha rett til statlege spelemidlar. Dersom det skal søkjast spelemidlar, må anlegget førehandsgodkjennast og vere med i den kommunale planen for idrett og fysisk aktivitet. Nærmiljøanlegg med kostnadsramme over kr og ordinære anlegg MÅ vere med i vedteken kommunedelplan for idrett og fysisk aktivitet for å få søknaden godkjent. Også mindre nærmiljøanlegg bør vere omtalt i planen. Planarbeidet skal følgje plan og bygningslova sine føresegner. Det skal fastsettast mål for kommunen si satsing på området. Det er stilt krav om ei vurdering av resultata av arbeidet med førre plan, samt statusoversikt pr. dato. Det skal også leggast vekt på ei analyse av over kortsiktige og langsiktige behov. Målsetjinga med planarbeidet - Utarbeide hovudmål for Ulstein kommune si satsing på idrett og fysisk aktivitet - Evaluere eksisterande plan og oppnådde mål i førre planperiode - Analysere langsiktige og kortsikte behov for anlegg og aktivitet - Setje mål for utbygging av nye anlegg, og vurdere arealbehovet til idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv - Velje strategiar/tiltak for å nå måla (handlingsplan) Ulstein kommune sin kommunedelplan for Idrett og fysisk aktivitet (KIF-plan) vart sist revidert i 2006, gjeldande for perioden Kommunedelplanen vert no revidert for den komande fireårsperioden ( ). Høyringsutkast 3

55 1.1 Planprosessen Planen er ein tematisk kommunedelplan. Følgjande plangruppe har utarbeidd den nye KIF-planen: - Einar Warholm, Leiar i Idrettsrådet - Anita Sundnes, Avdelingsleiar/teknisk etat - Ruben Voldsund, Leiar i Ungdomsrådet - Leif Ringstad, Kultursjef (prosjektansvarleg) - Kristine Brungot, Kulturkonsulent (prosjektleiar) Styringsgruppe: Levekårutvalet Plan og bygningslova set krav til medverknad i planprosessen, og spesielt frå grupper som ein reknar med vert særleg råka. Dette er her sikra ved at barnerepresentanten satt i plangruppa (kulturleiar Leif Ringstad er kommunen sin barnerepresentant), samt ved å ha ope folkemøte med representantar frå Idrettslaga, grendalag og andre lag og organisasjonar. I tillegg har vi nytta ulike referansepersonar/fagansvarlege i planarbeidet. Folkehelsekoordinator Kristine Da Planen er utarbeidd i tråd med plan og bygningslova sine krav til planprosess. Planprogrammet vart fastsett i Levekårsutvalet, justert framdriftsplan vedteken i sak 2012/393. Planarbeidet har teke lenger tid enn stipulert, først og fremst har det teke tid å få på plass eit ferdig framlegg. Handlingsprogram for nærmiljøanlegg og ordinære anlegg har blitt rullert i påvente av revidert plan Statlege mål og føringar Staten sitt overordna mål med idrettspolitikken kan samanfattast i visjonen idrett og fysisk aktivitet for alle (Idrettsmeldinga, St. meld. 26 ( ). Dette er ei vidareføring av tidlegare mål. Ifølgje Idrettsmeldinga er den viktigaste føresetnaden for dette auka satsing på anlegg for idrett og eigenorganisert fysisk aktivitet, inkludert friluftsliv. Det inneber at det skal vere eit aktivitetstilbod innanfor den organiserte idretten for alle, både dei som ønskjer å prestere på idrettsbana og dei som primært ønskjer å vere fysisk aktive innanfor verdifulle sosiale fellesskap. Ved å inkludere så mange som muleg i barne- og ungdomsidretten er det eit mål å skape grunnlag for livslang glede av å drive idrett og fysisk aktivitet. Ein kvalitativ god og differensiert barne- og ungdomsidrett er også eit fundament for toppidretten. Samstundes er det svært viktig for regjeringa å bidra til at samfunnet skal vere godt tilrettelagt for eigenorganisert fysisk aktivitet. Fysisk inaktivitet er eit vaksande samfunnsproblem. Det er i første rekkje ein meir stillesittande kvardag som er årsaka til at berre 20 prosent av befolkninga oppfyller myndigheitene sine anbefalingar om dagleg fysisk aktivitet. Andelen som opplyser at dei trenar eller mosjonerer regelmessig har samstundes aldri vore høgare enn i dag. Idrett, trening og mosjon er difor eit vesentleg bidrag for å nå nasjonale helsepolitiske mål. Høyringsutkast 4

56 1.1.2 Fylkeskommunale mål og føringar Fylkesplan for Møre og Romsdal har valt ut kultur som eit av fire satsingsområde. Hovudmål kultur: «Møre og Romsdal skal ha eit mangfaldig og kunnskapsrikt kulturliv, der aktivitetar og opplevingar, inkludering og folkehelse står sentralt». Resultatmål 3 seier: «Det skal leggast til rette for eit inkluderande mangfald av organisert og uorganisert aktivitet, gjennom eigna kultur- og idrettsbygg, møtestadar og tilgjenge til friluftsaktivitetar.» Resultatmål 6 seier: «Leggje til rette for turvegar som er spesielt tilrettelagt for menneske med nedsett funksjonsevne og som òg fremmer den generelle folkehelsa». Folkehelseperspektivet står sterkt i fylkesplanen. «Tilrettelegging for friluftsliv, leik, rekreasjon og auka fysisk aktivitet, saman med auka fokus på inkluderande møteplassar i det offentlege og frivillige rom, kan førebyggje helseplagar og sjukdom i alle aldersgrupper i befolkninga.» Spelemidlar Idretten er eit viktig instrument for Staten til å auke den fysiske aktiviteten i folkesetnaden, og dei støttar arbeidet gjennom tildeling av spelemidlar. Den viktigaste finansieringskjelda for den statlege idrettspolitikken er dermed framleis den delen av overskotet til Norsk Tipping AS som vert sett av til idrettsformål gjennom spelemidlane. Målet med anleggsutbygginga er å gi flest mogleg høve til å drive idrett og fysisk aktivitet. Den primære målgruppa er barn og unge, men det skal også leggjast til rette for eldre (KD, vegleiar 2007). Det er fylket som forvaltar staten si rammefordeling av spelemidlar. Kva anleggstyper som vert bygt vil først og fremst vere eit resultat av lokale og regionale behov og prioriteringar. Kva kan det søkjast midlar til? Det kan søkjast om tilskot til bygging og rehabilitering av idrettsanlegg som er opne for allmenn idrettsleg verksemd og som ikkje er underlagt kommersielle interesser. For ordinære anlegg og rehabilitering, minimumskostnad kr For kart, minimumskostnad kr For nærmiljøanlegg, minimumskostnad kr Søknadsfrist: - Til kommunen 15. november (Søknad om førehandsgodkjenning: 20. oktober) - Til fylkeskommunen 15. januar kvart år - Til departementet 15. mars Tildelinga i Møre og Romsdal er basert på: Årleg kulturutvalssak Dei kommunale handlingsprogramma Særkretsen sine prioriteringar Anleggsrådet sin uttale Høyringsutkast 5

57 I tillegg er 10 % av spelemidlane til idrettsformål er øyremerka idrettslaga sitt arbeid for barn og ungdom (driftsstøtte, LAM-midlar). Norges Idrettsforbund, gjennom idrettsråda i kommunen, føretek utbetalingar i hovudsak basert på talet på aktive i det einskilde idrettslag. Denne utbetalinga går til dei lokale idrettsrådet som står for fordelinga av midlane. For 2014 utgjorde aktivitetsmidlane/lammidlane i Ulstein om lag kr Overordna føringar, både nasjonale og fylkeskommunale, skal ha innverknad på den politikken som vert ført i kommunen. Denne planen sine mål og tiltak må difor vere ei konkretisering av dei føringane som er skildra i dette kapittelet. 1.2 Omgrep og definisjonar Idrett: Med idrett meiner ein aktivitet i form av trening eller konkurranse i den organiserte idretten. Fysisk aktivitet: Eigenorganiserte trenings- og mosjonsaktivitetar, inkludert friluftsliv og aktivitetar prega av leik. Friluftsområde: Store, oftast ikkje-regulerte område som i hovudsak er i privat eige og som er omfatta av allemannsretten. Friområde: Avgrensa område med særskilt tilrettelegging og opparbeiding for allmennheita si uthindra rekreasjon og opphald. Område er vanlegvis erverva, opparbeida og vedlikehaldne av kommunen, og kan vere parkanlegg, turveigar, lysløyper, leikeplassar, nærmiljøanlegg og badeplassar. Folkehelse: innbyggjarane sin helsetilstand og korleis helsa fordeler seg i ein folkesetnad Folkehelsearbeid: Samfunnet sin innsats for å påverke faktorar som direkte eller indirekte fremmar helse og trivsel i befolkninga, førebyggjer psykisk og somatisk sjukdom, skade eller liding, eller som beskyttar mot helsetruslar, samt arbeid for ei jamnare fordeling av faktorar som direkte eller indirekte påverkar helsa (Folkehelselova). KIF-plan: Kommunedelplan for idrett og fysisk aktivitet, inkludert friluftsliv. Nærmiljøanlegg: Anlegg eller område som er allment tilgjengelege og tilrettelagt for eigenorganisert fysisk aktivitet. Dei er hovudsakeleg lokalisert i nærleiken av bu- eller opphaldsområde. Ordinære anlegg: I hovudsak nært knytt til konkurranse og treningsverksemd i den organiserte idretten. Universell utforming: Utforming av produkt og omgjevnadar på ein slik måte at dei kan brukast av alle menneske, i så stor utstrekning som muleg, utan behov for tilpassing og ei spesiell utforming. Høyringsutkast 6

58 2 Utviklingstrekk i kommunen Samfunnsutviklinga generelt har ført til at dagleg fysisk aktivitet er redusert og dette kan føre til auka fysisk passivitet. Generelt er nivået av fysisk aktivitet i den norsk folkesetnaden for lav, og det er klare sosiale skilnadar i aktivitetsnivå. Ein indikator på redusert aktivitetsnivå er den vektauken som har skjedd dei siste tiåra. Ein stadig større del er overvektige. Samfunnsmessige og institusjonelle endringar dei siste åra har endra vilkåra for barn sin aktivitet utandørs, særskilt i nærmiljøet. Auka bilbruk fører til mindre aktivitet, men også meir trafikk som gir mindre høve til leik i gata og til å gå/sykle til og frå skule og fritidsaktivitetar. I tillegg bruker barn- og unge stadig meir tid framfor skjerm, som også fører til mindre aktivitet. Fysisk aktivitet fremmer livskvalitet og helse, og samanhengen er godt dokumentert. I tillegg til at fysisk aktivitet førebyggjer ei rekke sjukdomar, er aktiviteten også ei kjelde til glede, livsutfalding og positivt mestring. Status folkehelsa Statistikken i Folkehelseprofilen for Ulstein kommune i 2013 seier noko om status for folkehelsa i kommunen. Tala viser at Ulstein har ein høgre del innbyggjarar som slit med sjukdom og plager knytt til muskel- og skjelettsystemet, enn landet elles. Vi veit at slike plager heng nært saman med psykiske plager. Dette er det einaste punktet i folkehelseprofilen der Ulstein skil seg negativt frå nivået for resten av landet. Det betyr derimot ikkje at det står bra til på alle andre punkt, berre at vi då ligg på nivå med, eller betre an enn landet elles. Dei store folkehelseutfordringane i dag er knytt til livsstilsval og helseatferd. Overvekt og fedme som aukar risikoen for fysisk og psykiske lidingar er dei store utfordringane på nasjonalt nivå, og det gjeld også for Ulstein kommune. Folkehelseoversikta for Ulstein kommune 2014 er ei grundig kartlegging av helsetilstanden i kommunen, samt faktorar som påverkar denne i positiv eller negativ retning. Dokumentet peikar på utfordringar, og gir oss eit grunnlag for korleis vi bør prioritere i det vidare folkehelsearbeidet i kommunen. Ulstein kommune har hatt ein svært høg folketilvekst siste åra, og det er grunn til å tru at denne også vil halde fram dei nærmaste åra. Størst folketilvekst vil vi få i aldersgruppa år med 1200 fleire innbyggjarar fram mot Eit viktig særtrekk er den høge andelen innbyggjarar som er å rekne som innvandrarar. Ein stor del av folkeauken er tilflytting av utanlandsk arbeidskraft. Ulstein har ei stor og samansett gruppe innvandrar på meir enn 1300 personar, som utgjer 15.7 % av befolkninga. Vi har også eit asylmottak med 190 plassar, som ikkje er registrerte innbyggjarar. I tillegg er det endå fleire personar som arbeider og oppheld seg i kommunen vår i periodar, kanskje over fleire år, som ikkje kjem med på statistikken. Reelt sett har vi dermed nærmare 25 % innvandrar i Ulstein. Arbeidsinnvandrar, dei fleste frå Polen, utgjer den største gruppa av innvandrar i Ulstein. Studiar av arbeidsinnvandrarar frå Polen viser at dei jobbar så mykje at dei ikkje har tid eller kapasitet til å lære språk, etablerer sosiale nettverk eller drive fritidsaktivitetar. God integrering blir difor viktig, deriblant inkludering i fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv, som er ein viktig del av norsk kultur. Psykiske plager, særleg blant unge jenter, er ei aukande utfordring som utpeikra seg i kommunen. Auka tid framfor skjermen, og høgt press om å stå fram som vellukka på alle område kan sjåast i samanheng med dette. Vi veit at fysisk aktivitet er bra, også for den mentale helsa, av fleire årsakar. Organisert aktivitet saman med andre har store helsegevinstar i form av sosial tilhøyrigheit og fellesskap. Friluftsliv er kjelde til gode opplevingar åleine og saman med andre, og skaper såleis trivsel Høyringsutkast 7

59 og velvere. Dette og fleire andre godt dokumenterte helsegevinstar kjem i tillegg til dei fysiske effektane ved å vere i fysisk aktivitet. 3 Resultatvurdering av førre plan Det har vore stor byggeaktivitet i Ulstein siste ti åra, både i høve nærmiljøanlegg og ordinære anlegg. Fotballen, innandørsidrettane og den uorganiserte aktiviteten har fått etablert gode anlegg og område. Nokre anlegg har blitt innarbeidde ved årleg rullering av handlingsprogram, etter kvart som behov har «meldt seg», døme på dette er nærmiljøanlegg som skateparken og turstien Vikemarka-Eidet, men også større idrettsanlegg som nye Høddvoll stadion, nye Ulsteinhallen og Ulsmohallen/Høddhallen. Kortfatta status for det som har skjedd i planperioden Realiserte tiltak/anlegg Ordinære anlegg Ulsmohallen, fotballhall (tilskot til bane og lys) Kunstgrasbane Solsida stadion, Haddal Kunstgrasbane Hasundgot stadion Nye Ulsteinhallen Flomlys Høddvoll (nye Høddvoll stadion) Undervarme Høddvoll (nye Høddvoll stadion) Garderobar Høddvoll (nye Høddvoll stadion) Nærmiljøanlegg/leikeplassar Aktivitetsanlegg Saunesparken (3 byggetrinn) Mini-ballbinge Ulsteinvik barneskule Flytebrygge Borgarøya Ballbinge Ulsteinvik barneskule 5àr bane/ballbinge Høddvoll stadion Aktivitetsanlegg Ulstein ungdomsskule (3 byggetrinn) Tursti Vikemarka Vasstasjonen på Eidet Skatepark Vikholmen Turveg Bugarden Skeide Turveg rundt Bugardsmyra Ikkje realiserte anlegg pr. d.d. (prioriterte tiltak på rullert plan ) Nærmiljøanlegg/leikeplassar Sykkelbane/-anlegg/velodrom Tursti, Ulsteinelva Ytre-Flø Høyringsutkast 8

60 Ordinære anlegg Idrettshall og badeanlegg i sentrum/arena Ulstein (oppstart 1. mars 2015) Garderobar og driftsbygg Hasundgot IL (oppstart 1. oktober 2014) Nye tiltak/anlegg Onglasætra aktivitetspark Mini-ballbinge, Flø (ferdig hausten 2014) Turvei/-sti Skeide-Bugarden-Lisjevatnet (Mosvatnet) Ballbinge, Dimna Turveg Gamleeidet-Vikeskaret 4 Samordning med kommuneplanen og andre kommunale planar Ein plan for utbygging av anlegg og område til idrett og friluftsliv må vere i samsvar med kommunen sine overordna mål. Kommuneplan for Ulstein kommune inneheld ein samfunnsdel og ein arealdel. Kommuneplanen sin samfunnsdel gir overordna mål og strategiar for utviklinga av dei kommunale områda, m.a. målsetjing for kommunen si satsing på Kultur/Omdøme/Identitet. Idretts- og friluftslivet vert her trekt fram som viktige for å skape identitet, trivsel og bulyst. Vidare blir det peikt på at idretten og andre lag og organisasjonar er «viktige arenaer for utvikling, mestring, trivsel, sosial kontakt og integrasjon». Under målsetjinga «Ulstein kommune skal legge til rette for langsiktig folkevekst og høg livskvalitet for sine innbyggjarar», er ein av strategiane «Kommunen skal innarbeide folkehelseperspektivet og universell utforming i all planlegging». Kommuneplanen sin arealdel for peikar på at ein i kommunen har mange muligheiter og utfordringar innanfor området friluftsliv. Etableringa av lysløypa over Gamleeidet og turstien gjennom Fløstranda, er døme på etableringar som skaper ny/auka aktivitet. I eit folkehelseperspektiv er tilretteleggingar knytt til friluftsliv og turstiar særleg viktig. Ved desse og fleire andre turområde er no behovet for parkeringsareal blitt ei stor utfordring. For dei mest brukte stiane er slitasjen så stor at avbøtande tiltak er naudsynte, og ein del tiltak er allereie gjorde. Ei anna utfordring som kommunen bør ha fokus på i planperioden, er turområde/ turstiar tilrettelagt for rørslehemma. Kommunane er utfordra av fylket til å etablere ti gode turmål/ turstiar, der minst tre er tilrettelagt for rørslehemma. Ulstein kommune sin Levekårsplan for omhandlar alle innbyggjarane sine levekår, og planen har sterkt fokus på folkehelse og viktigheita av fysisk aktivitet. Høyringsutkast 9

61 Fysisk miljø er eit eige tiltaksområde i Levekårsplanen, og tiltak som er trekt fram er realisering av Arena Ulstein, utbygging av gang- og sykkelvegar og merking av turstiar. Det blir også peika på at kommunen må samarbeide med friviljuge for å sikre eit vidt og variert tilbod av fysisk aktivitet. Vidare vert det også lagt vekt på at nærmiljøanlegg og idrettsanlegg er viktige sosiale møtestadar, noko som også er viktig for folkehelsa til innbyggjarane. 5 Verkemiddel og rammer for utbygging og drift 5.1 Utbygging av anlegg og område Organisatoriske UEKF (Ulstein Eigedom Kommunalt Foretak) eig og forvaltar i hovudsak den kommunale bygningsmassen i Ulstein. UEKF har også ansvaret for opparbeiding og drift av uteareal på skulane og i kommunale barnehagar. Ulstein kommune ved kulturavdelinga har driftsansvar for Ulsteinhallen, Ulstein idrettshall og symjehall samt Ulstein skule sin idrettshall. I løpet av planperioden vil kulturkontoret også få driftsansvaret for Ulstein Arena, som vil stille større krav til kvalitet på drift og inntjening enn dei andre idrettsanlegga. Kulturkontoret tildeler treningstider i samråd med Ulstein Idrettsråd, og leiger ut hallane til kampar og andre arrangement på kveldar og i helgane Sikring av areal Ved arealplanlegging skal det takast omsyn til behova for utbygging og tilrettelegging for idrett og fysisk aktivitet. Kommunen bør løyse inn regulerte friområde som er viktige for innbyggjarane Målstyrt utbygging og tilrettelegging Med bakgrunn i målsetjingane som kommunen har sett seg, må det leggjast opp til ei målstyrt utbygging med sikte på å oppfylle delmåla. Vidare må dette skje innanfor bestemte tidsrammer og etter dei prioriteringar ein er samde om. Her er kommunedelplanen for idrett og fysisk aktivitet eit viktig verktøy. Utbygging og tilrettelegging for idrett og fysisk aktivitet, inkludert friluftsliv, må innarbeidast i kommunen sine langsiktige planar. Behova innan idrett og friluftsliv må også sjåast i samanheng med målsetjingar og satsingsområde når det gjeld oppvekstvilkåra for barn og ungdom. Utbygging og tilrettelegging for idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv må også innebere å samordne slik utbygging med andre omsyn og interesser. Stikkord her er natur- og miljøfaglege vurderingar/verdiar, men også forhold knytt til bustadmønsteret i kommunen. Det er viktig at det vert lagt stor vekt på ei utbygging som samordnar og forsterkar verdien av utbyggingane i kombinasjon med andre interesser Økonomiske Finansieringa av investeringskostnadane ved utbygging av anlegg er i dei fleste tilfelle ei stor utfordring. Idrettsanlegga vert i prinsippet finansierte ved eigenkapital, dugnad, spelemidlar, lån, gåver og eventuelt tilskot frå kommunen. Høyringsutkast 10

62 Ulstein kommune har dei siste åra i større grad stått som utbyggar for nye anlegg, og dermed fått mva-kompenasjon for desse. I fleire tilfelle er det gjort avtalar med idrettslag og grendalag om tilsyn og vedlikehald av desse anlegga. Spelemidlane er ein viktig del av finansieringa av anlegg. Ved bygging av større idrettsanlegg kan utbyggar få tilskot på inntil 1/3 av totalkostnaden, med maksimalt tilskot på kr , der ikkje anna er fastsett (i tillegg finst det særskilte tilskotsbeløp for ulike type anlegg, sjå føresegner om tilskot til anlegg for idrett og fysisk aktivitet). Nærmiljøanlegg kan få dekt inntil 50 % av godkjent kostnad, maksimalt tilskot pr. anleggseining er kr (inntil tre byggetrinn og totalt kr ). 5.2 Drift og vedlikehald av anlegg og område Drift av anlegg og område for idrett og fysisk aktivitet krev god fagkunnskap og innsikt i mange ulike fagområde og oppgåver: idrettslege, økonomiske, miljømessige, tekniske og administrative. Praktiske planløysningar og føremålstenleg val av materiale, oppvarmingsløysingar med meir, er avgjerande for god drift av anlegget. Det er viktig at alle sider av drifta vert vurdert tidleg i planfasen. Til dekking av driftsutgiftene er følgjande dekning vanleg: o o o o o o Kommunale tilskot (heil eller delvis dekning) Leigeavgift (halleige) Billettinntekter Tilskot frå organisasjonar/bedrifter Tilskot frå anleggseigar Dugnadsinnsats Ved søknad om spelemidlar er det stilt krav om at plan for drift og vedlikehald, som inneheld kalkulerte driftsutgifter og driftsinntekter, organisering av drifta og skildring av dei tekniske føresetnadane for drifta. 6 No-situasjonen og framtidige behov 6.1 Dagens situasjon Tre av idrettslaga i kommunen Hasundgot IL, Haddal IL og IL Hødd har eigne anlegg/stadion der det vert drive trening og konkurransar innan fotball. Friidretten har utandørs anlegg på Høddvoll og i løpet av 2014 ny friidrettshall i nye Ulsteinhallen. I tillegg har Dimna IL delanlegg for friidrett. Ulstein kommune er eigar og har driftsansvar for to idrettshallar, nye Ulsteinhallen og Idrettshallen ved ungdomsskulen og eitt basseng, symjehallen ved Idrettshallen. I løpet av planperioden vil utbygginga av Arena Ulstein vere gjennomført, og dette vil då erstatte det noverande symjebassenget og gi eit betra tilbod for sentrumsskulane og innandørsidrettane i kommunen. Ulstein kommune er også hovudaksjonær i Høddvoll stadion A/S. I tillegg vert fleire idrettshallar knytt til skular/grendehus nytta i idretts- og mosjonssamanheng. Dette gjeld Hasund skule- og grendehus, Haddal skule- og grendehus, Dimna skule- og grendehus og Flø skule. Idrettshallen ved Ulstein skule vert også nytta både til trening og mosjon. Høyringsutkast 11

63 Det er i samarbeid med skulane og grendelag også etablert ulike nærmiljøanlegg og aktivitetsanlegg ved skuleområda. Ved Ulstein ungdomsskule har ein fått eit nytt stort aktivitetsanlegg med kunstgrasbane og friidrettsområde. I sentrum har kommunen i samarbeid med grendelag og lokalt næringsliv etablert Saunesparken som er eit aktivitetsanlegg m.a. for sandvolleyball, basket og fotball, samt leikeplass for dei minste. Samarbeid er også viktig når vi har fokus på turvegar og turstiar i dei nære friluftsområda. Her er initiativ frå eldsjeler og trimgrupper, og ikkje minst eit nært samarbeid med teknisk etat/var-området, viktig med tanke på gode prosessar og gjennomføringsevne. Dette er tiltak som har store brukargrupper og som er viktige i eit folkehelseperspektiv. Døme på slike prosjekt er turvegane på Gamleeidet, turvegen i Fløstranda og turvegen mellom Skeide og Bugarden. 6.2 Nærmiljøanlegg Det er viktig at både nye og etablerte bustadområde har gode nærmiljøanlegg for eigenorganisert fysisk aktivitet, med barn og ungdom som viktigaste målgruppe. Siste åra har det blitt etablert mange nærmiljøanlegg både i sentrum og i krinsane. Særskilt har det blitt satsa på ballbingar. I sentrum har kommunen i samarbeid med private og næringslivet etablert Saunesparken, som er eit aktivitetsanlegg med aktivitetar for både barn, ungdom og vaksne. Initiativa til dei ulike anlegga har kome både frå grendelag, idrettslag og kommunen, og dei fleste er blitt etablerte i tett samarbeid mellom desse partane. Med bakgrunn i auka interesse og aktivitet vil kommunen i samarbeid med frivillige lag og organisasjonar legge til rette for nærmiljøanlegg med alternative aktivitetar som utandørs klatring, sykling/bmx med fleire. Kva nærmiljøanlegg ein vel å etablere vil vere i endring utifrå endra behov Det er også framleis eit behov for attraktive og lett tilgjengelege turstiar og turvegar i dei bustadnære områda, særskilt i sentrum. Her må vi vise til at Den Norske Turistforening har råda til «500 meter for folkehelsa», og utfordra norske myndigheiter både nasjonale, regionale og lokale til å sørgje for at folk ikkje har meir enn 500 meter til ein tursti frå der dei bur. Det må leggast til rette for at folk kan bruke og oppleve naturen gjennom gode gang- og sykkelvegar, merka stiar og skiløyper, tilrettelagte møteplassar i lokalmiljøet, og i utfartsområde. 6.3 Ordinære anlegg Etter realisering av dei store anlegga som nye Ulsteinhallen, nye Høddvoll stadion og Arena Ulstein, vil det vere naturleg at kommunen og idretten tek ein investeringsstopp på store idrettsanlegg i denne planperioden. Det er også bygt kunstgrasbaner både i Haddal, på Hasundgot stadion og i sentrum som stettar dette behovet. Hødd turn har sin eigen turnhall (i privat eige) på Skeide, som siste året er blitt rehabilitert og som vil stette behovet til turn dei nærmaste åra. På lengre sikt kan ei utbygging av «gamle» Høddvoll til ein fullverdig friidrettsstadion vere i emning, med bakgrunn i friidretten/dimna IL sitt ønskje om eit fullverdig utandørs friidrettsanlegg. Samstundes har også IL Hødd fotball eit behov for meir speleflate med kunstgras, i eit område på Høddvoll med avgrensa areal til rådvelde. Høyringsutkast 12

64 6.4 Friluftsliv I komande periode vil det frå kommunen si side bli særleg satsa på friluftsliv. Her er det eit potensiale for å auke den fysiske aktiviteten og der gjennom folkehelsa blant innbyggjarane, også dei som er minst aktive i utgangspunktet. Gode anlegg for friluftsliv er etterspurt av både barnehagar, grunnskule og vidaregåande skular, i tillegg til trimgrupper, idrettslag og privatpersonar. Anlegg for friluftsliv er ein eigen kategori under tilskotsordninga for ordinære anlegg. Det kan vere anlegg dagsturhytter, turvegar, turløyper og turstiar. Utandørs badeplassar er ikkje omfatta av spelemiddelordninga, men det kan søkjast om tilskot til aktivitetsområde og/eller sanitæranlegg knytt opp mot badeplassar. Det er i dag eit aktivt friluftsliv i kommunen, særleg i form av dagsturar i fjellområda. Gode utfarts- og turområde ligg lett tilgjengeleg i rimeleg avstand frå bustadområda og vil kunne dekkje dei fleste sine behov. Siste åra har det vore satsa på nye turvegar frå kommunen si side, til dømes vegen langs Fløstranda og på Eidet. Desse er mykje nytta, og det er ønskjeleg å utvikle turområda vidare. Det er også planar om ny turveg frå Skeide til Bugarden, ein attraktiv turveg som også vil verte nytta som skuleveg. Det er også planlagt turveg rundt Bugardsmyrane. Frå Skeide er det også planar om bygging av turveg på ein ny rørtrasè, heilt fram til Lisjevatnet/Mosvatnet. Ulstein kommune er ei øykommune, og båtlivet har lange tradisjonar. Siste åra har kajakk blitt ein svært populær aktivitet, i tillegg til segling. Tilrettelegging for slik aktivitet vil difor kunne verte meir aktuelt i tida som kjem. 7 Målsetjingar, strategiar og satsingsområde 7.1 Overordna mål Satsing på anlegg for idrett og eigenorganisert fysisk aktivitet, inkludert friluftsliv. Sikre gode rammevilkår for barne- og ungdomsidretten. Legge til rette for eigenorganisert fysisk aktivitet og friluftsliv. Målretta satsing for å nå inaktive. Bidra til eit godt aktivitetstilbod for grupper med behov for særleg tilrettelegging. Bidra til å oppretthalde og utvikle idretten som ein viktig arena for inkludering. 7.2 Delmål Idrettsanlegg Tilgjengelege anlegg som stettar dei behova som idrettslaga har, både når det gjeld hallidrettar, fotball og friidrett. God tilkomst og universell utforming til/på eksisterande anlegg og nye anlegg for alle brukargrupper, inkludert funksjonshemma og eldre. Nærmiljøanlegg Alle bustadområde må ha areal for eigenorganisert fysisk aktivitet og leik. Høyringsutkast 13

65 Anlegga i grendene/skulekrinsane må samordnast i høve bruk slik at dei stettar behov både for idrett, skuleformål og eigenorganisert aktivitet. Det må leggast til rette med gangvegar og turstiar både i og rundt sentrumsområda, og som knyter saman bustadområde med idrettsanlegg og friluftsområde, skular og sentrum. Friluftsområde Område av verdi for friluftslivet må vurderast sikrast. Halde ved like/leggje til rette hovudturløypene i kommunen, inkludert sørgje for tilkomst og parkering. Opparbeide nye turløyper/vegar der det er naturleg som del av ein større heilskap (Eidet, Flø, Bugardsmyrane). Legge til rette aktuelle friluftsområde slik at dei vert tilgjengelege for rullestolbrukarar, t.d. ved rullestolrampe til badeplassen, rampe ved fiskevatn og liknande. Legge til rette for båtfart og ankringsplassar i øyområda på utvalte område. Sikre og legge til rette badeplassar. 7.3 Strategiar Bygge, rehabilitere og legge til rette for idrettsanlegg og attraktive område for friluftsliv Kommunalt overordna ansvar for å stimulere til fysisk aktivitet i kommunen i samarbeid lag og organisasjonar, idretten og det lokale næringslivet Kommunal tilrettelegging gjennom tildeling av treningstider og utleige av hallar til kampar/idrettsarrangement, samt kulturmidlar til drift og aktivitet Utvikle og legge til rette aktivitetstiltak mot folkehelse og helsefremjande arbeid på lokalt nivå. Tett dialog og samarbeid med Ulstein Idrettsråd Samarbeid med idrettslag og andre lag og foreiningar i utbyggingsprosjekt 8 Prinsipp for utbygging av anlegg og område Det er naudsynt å legge visse prinsipp til grunn ved planlegging og utbygging av nye anlegg og område. Ein står mellom anna ovanfor spørsmål kring lokalisering, dimensjonering og utforming. Vala ein gjer må takast utifrå den funksjonen anlegget eller området skal ha, behov, kva slags område det skal plasserast i og dei økonomiske og driftsmessige tilhøva som er knytt til anlegget. Hovudprinsipp for ein samordna anleggspolitikk i Ulstein kommune: Nærleik til bustadområde Universell utforming Trafikksikker og enkel tilkomst Tilpassing av same anlegg til fleire brukargrupper, t.d. skule og idrett Koordinering av skule, idrett og andre kulturaktivitetar Vektlegging av estetikk og miljø (for brukar og omgjevnadane) Interkommunalt samarbeid Høyringsutkast 14

66 9 Handlingsprogram HANDLINGSPROGRAM - NÆRMILJØANLEGG/LEIKEPLASSAR Anlegg/område Ansvarleg Investering Anleggstart A1 Saunesparken aktivitetsanlegg (kunstgras) Ulstein kommune A2 Borgarøya - flytebrygge Ulstein kommune A3 Mini-ballbinge Ulsteinvik barneskule Ulstein kommune A4 Vikholmen skatepark Ulstein kommune A5 Mini-ballbinge Flø Ulstein kommune A6 Ballbinge Dimna Dimna grendalag A7 Bugardsmyra friluftsområde (to byggetrinn) Ulstein kommune A8 Onglasætra aktivitetspark Onglasætra Vel A9 Friluftsanlegg Osnessanden Ulstein kommune Ikkje kostnadsrekna 2015/2016 A10 Sykkelbane/-anlegg/velodrome Ulstein og omegn sykkelklubb Ikkje kostnadsrekna 2015 A11 Helseløype Alvehaugen Ulstein kommune Ikkje kostnadsrekna 2015 A12 Merking og skilting av turstiar UK i samarbeid med frivilllige Ikkje kostnadsrekna 2015 HANDLINGSPROGRAM - ORDINÆRE ANLEGG Anlegg/område Ansvarleg Investering Anleggstart B1 Idrettshall (Arena Ulstein) B2 Badeanlegg (Arena Ulstein) B3 Nye Ulsteinhallen, Høddvoll Ulstein kommune Ulstein kommune 210 mill 99.5 mill B4 Garderober, Høddvollhuset Hødd I.L. 5.9 mill 2014 B5 Kunstgrasbane, Høddvoll Hødd I.L. 10 mill 2014 B6 Flomlys, Høddvoll Hødd I.L. 6.4 mill 2014 B7 Undervarme, Høddvoll Hødd I.L. 2.3 mill 2014 B8 Kunstgrasbane, Haddal stadion Haddal I.L. 6 mill 2013 B9 Garderober og driftsbygg, Hasungot klubbhus Hasundgot klubbhus 4.0 mill 2014 B10 Tursti Skeide-Bugarden-Lisjevatnet (Mosvatnet ) Ulstein kommune 1 mill 2015 B11 Turveg Gamleeidet - Vikeskaret Ulstein kommune 1-2 mill 2015 PROGRAM FOR UPRIORITERT LANGTIDSPLAN (12 ÅR) Anlegg/område Ansvarleg Investering Anleggstart C1 Høddvoll stadion (gamle), utvikling Hødd I.L. Ukjent I perioden C2 Leikepark, Sentrum ved Bjørndals minne UK i samarbeid med vel-laga Ikkje kostnadsrekna I perioden C3 Universelt utforma turstiar Ulstein kommune Ikkje kostnadsrekna I perioden I tillegg til tabellen er også handlingsprogrammet synleggjort via kartklient på internett. Denne er open for alle og kan nåast frå denne linken (fungerer ikkje på nettbrett, løysinga er tilpassa bruk via PC): For nettbrett/mobil kan du laste ned appen Kommunekart. Der vil du finne eit kartlag for KIF-planen. Her finn du oversikt over dei ulike grupperingane som er lista opp i tabellen. Anlegg som er ferdig utbygde har vi teikna opp med raud farge for å skilje dei frå anlegg som er under planlegging/opparbeiding. I tillegg er der også lagt inn muligheit for å slå på visning av realiserte anlegg frå førige periode. For instruksjonar i bruk av kartklienten og Kommunekart-appen sjå vedlegg 10.2 om dette. Høyringsutkast 15

67 Oversikt over tiltaka i handlingsprogrammet. Høyringsutkast 16

68 Tiltak i sentrumskrinsen Realiserte anlegg i førige periode Høyringsutkast 17

69 10 Vedlegg 10.1 Medlemstal i idrettslag knytt Ulstein Idrettsråd (pr ) Organisasjon Menn/gutar Kvinner/jenter Total Dimna IL Flø IL Haddal IL Hasundgot IL Hødd, IL Ulstein og Hareid Dykkerklubb Ulstein Seilforening Ulstein Judoklubb Ulstein og Hareid JFF Stratus Paragliderklubb Ulstein Basketballklubb Ulstein Taekwon Do Klubb Ulstein og Omegn Sykkelklubb Sunnmøre Rugbyklubb Stiletten Danseklubb Bruk av kartklient/kommunekart-app Adresse til klienten (fungerer ikkje på nettbrett, løysinga er tilpassa bruk via PC): Når du kjem inn i klienten, vil du få opp meir detaljar når du zoomer deg inn i kartet. Når du kjem nært nok innpå vil du får opp forklarande tekst til dei ulike elementa. Høyringsutkast 18

70 Nærmiljøanlegg/leikeplassar er nummerert fortløpande A1, A2..., ordinære anlegg med B1,B2... og uprioriterte langtidsplanar er nummerert frå C1 og oppover. Blå betyr at anlegget er under planlegging/bygging. Raud tyder at anlegget er ferdigstilt. Svart tyder at anlegget er eit langtidsprosjekt som enno ikkje er prioritert. Ved å klikke på den svarte pila på høgre side av skjermen vil du få fram kartutvalg-menyen. Der ser du ei forklaring på kva som vert teikna opp, og du kan velje å slå av/på detaljar. Ved å krysse av for realiserte anlegg, vil du få markert med ein raud prikk kva anlegg som vart utført i førige periode. Zoomar du deg inn vil tekst som beskrive kvart anlegg kome fram. Det kan då vere lurt å slå av KIF-anlegg for eit tydlegare kartbilde: Der er også ei oversikt over turvegar i nærområde som er grusa og flotte å gå tur på. Høyringsutkast 19

71 Kommunekart-app kan lastast ned gratis til ditt nettbrett/mobil. Zoom deg inn til Ulstein kommune. Når det står rett kommunenamn oppe til venstre kan du gå inn på kartlagsvelgaren, markert med raud ring: Kryss av for KIF-plan høyring : Høyringsutkast 20

72 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Inger Lise Kaldhol Arkivsak: 2008/376 Løpenr.: 227/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/13 Levekårsutvalet /21 Ulstein formannskap /14 Ulstein kommunestyre Saka gjeld: RUSMIDDELPOLITISK HANDLINGSPLAN Tilråding frå Ulstein formannskap, : Ulstein kommunestyre godkjenner rusmiddelpolitisk handlingsplan for perioden i samsvar med framlegget frå arbeidsgruppa med følgjande endring i punkt ) Særlege tilfelle, siste prikkpunkt: Kommunal representasjon skal som hovudregel vere alkoholfri. Handsaming: I framlegget frå prosjektgruppa lyder punkt ) Særlege tilfelle, siste prikkpunkt slik: Kommunal representasjon skal alltid vere alkoholfri. Fellesframlegg frå formannskapet: Som tilrådinga frå rådmannen:.. med følgjande endring i punkt ) Særlege tilfelle, siste prikkpunkt: Kommunal representasjon skal som hovudregel vere alkoholfri. Røysting: Tilrådinga frå rådmannen og fellesframlegget vart vedteken med 7 mot 0 røyster. Uttale frå Levekårsutvalet, : Ulstein kommunestyre godkjenner rusmiddelpolitisk handlingsplan for perioden i samsvar med framlegget frå arbeidsgruppa. Handsaming: Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 7 mot 0 røyster. Side72

73 SAKSFRAMLEGG Tilråding frå Rådmannen: Ulstein kommunestyre godkjenner rusmiddelpolitisk handlingsplan for perioden i samsvar med framlegget frå arbeidsgruppa.

74 SAKSFRAMLEGG Saksfakta: Vedlegg: 1 ULSTEIN KOMMUNE - RUSMIDDELPOLITISK HANDLINGSPLAN Samandrag av saka: Siste fullstendige rulleringa av rusmiddelpolitisk handlingsplan i Ulstein kommune var i Det vart starta ei ny rullering i 2011/2012, men av ulike grunnar vart ikkje arbeidet heilt fullført. Det enda med at Ulstein vedtok delen som omhandla løyvepolitikk. Framlegget til denne løyvepolitikken vart utarbeidd interkommunalt, men kvar enkelt kommune avgjorde sjølv om dei ville gjere endringar i dette framlegget. Ulstein kommunestyre vedtok Rusmiddelpolitisk handlingsplan - interkommunal del - løyvepolitikk, med nokre endringar i sak PS 12/53 i kommunestyremøte I tillegg blei det lagt til nokre punkt under reaksjonar etter brot på løyve etter 1-6 i sak PS12/70 i kommunestyremøte Desse endringane er innarbeidd som ein del av denne planen og dette kapitelet finn ein no igjen som kapittel 4. Løyvepolitikken. Kommunen er pålagt å ha ein rusmiddelpolitisk handlingsplan etter alkohollova, men det er ikkje gitt nærare forskrifter eller krav til kva innhald ein rusmiddelpolitisk handlingsplan skal ha. Den siste rettleiaren på området er frå 2006 og den har vore brukt som rettleiar til planane som har vore laga fram til Rettleiaren tilrår ein rusmiddelpolitisk handlingsplan som gir eit meir heilskapleg bilde enn løyvepolitikken isolert sjølv om avgrensingar i løyvepolitikken kanskje er det mest verksame tiltaket vi har for å redusere alkoholforbruket og alkoholrelaterte skader. På bakgrunn av ønske om ein meir heilskapleg plan, vart det lagt fram sak PS 14/55 i september 2014 for Levekårsutvalet om nedsetting av ei arbeidsgruppe for å fullføre planarbeidet som blei oppstarta i Arbeidsgruppa har bestått av Kristine Dale (folkehelsekoordinator), Jostein Vartdal (rektor), Marie Flatin (ungdomsarbeidar), Silje K. Eriksen (leiar for tenestene psykisk helse og rus), Eldar Knotten (leiar i Levekårsutvalet) og Inger Lise Kaldhol (kommuneoverlege/leiar for arbeidsgruppa). Arbeidsgruppa har hatt fire arbeidsmøter i perioda frå 24.september til 17.desember. I første møte blei det klart at det var lite av det som stod i planen frå då revideringsarbeidet i 2011/2012 stoppa opp som kunne brukast no. Ein brukte derfor første møte til å fordele skrivinga av dei ulike kapitla. Arbeidsgruppa har henta inn opplysningar frå eigne arbeidsplassar og frå andre der det har vore relevant. Utkast til planen har vore presentert til torsdagsmøte og fastlegane slik dei har fått kome med innspel. I tillegg har ein brukt ei rekke kjelder som er oppgitt i referanselista som kjem sist i planen. Møta har vore brukt til å samkøyre prosessen og supplere kvarandre i arbeidet. Planen som no ligg føre er forslaget til arbeidsgruppa til rusmiddelpolitisk handlingsplan for Ulstein kommune Vurderingar og konklusjon: Planen er no gjennomarbeida og revidert ut i frå situasjonsbilde i dag. Arbeidsgruppa tilrår Ulstein kommunestyret å godkjenne planen, men er open for politiske endringar.

75 SAKSFRAMLEGG Folkehelse- og miljøkonsekvensar: Tiltaka som er føreslått i planen skal verke positivt på folkehelsa. Ingen miljøkonsekvensar. Økonomiske konsekvensar: Ingen direkte, tiltaka i planen skal gjennomførast gjennom behandling i det ordinære budsjettarbeidet. Beredskapsmessige konsekvensar: Ingen Einar Vik Arset rådmann Inger Lise Kaldhol kommuneoverlege Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur.

76 Rusmiddelpolitisk handlingsplan Side 76

77 Innhold 1. Kvifor ein rusmiddelpolitisk handlingsplan Bakgrunn Sentrale rammer Alkohollova Forskrift om omsetning av alkoholhaldig drikk «Veileder for kommunal rusmiddelpolitisk handlingsplan» «En helhetlig rusmiddelpolitikk- Se meg - Stortingsmelding 30» Samanheng med anna kommunalt planverk Samfunnsdelen av kommuneplanen Levekårsplanen Rehabiliteringsplanen Prosedyrar Økonomi Ansvar for utarbeiding, oppdatering og revisjon Skildring og vurdering av rusmiddelsituasjonen Rusmiddelsituasjonen i Noreg Alkohol Narkotika og doping Ungdom og rusmiddel Rusmiddel og helse Rusmiddelsituasjonen i Ulstein Befolkningssamansetnad og framskriving Kommunen si forvalting av alkohollova BrukerPlan Ung Data-undersøkingane Rusmiddelsituasjonen sett frå politiet si side Vurdering Førebyggande tiltak Allmennførebyggande tiltak Gravide og spe- og småbarnsforeldre Skulehelseteneste Helsestasjon for ungdom i Ulstein Haldningsskapande arbeid retta mot barn, ungdom og foreldre

78 3.1.5 Rusfri arena for ungdom, med vaksne til stades Natteramnordninga Barnevernsvakt og Ungdomsteam med utekontakt Førebyggande arbeid - Politiet Ansvarleg alkoholhandtering Førebyggande tiltak retta mot risikoutsette grupper Rusmiddel og bilkøyring Legemiddelbruk Løyvepolitikken Handsaming av søknader om sals- og skjenkeløyve Delegering Sakshandsamingsreglar Typar løyve Tildeling av alminneleg skjenkeløyve Vilkår for å få skjenkeløyve Tildeling av ambulerande skjenkeløyve og einskildløyve Tildeling av salsløyve Vilkår for å få salsløyve Sals- og skjenketider Salstider for varegruppe Skjenketider Kontroll med sals- og skjenkestader Gjennomføring av sals- og skjenkekontroll Reaksjonar på brot på alkohollova Sals- og skjenkegebyr Klage og klagehandsaming Retningsliner/kriterier for tildeling av sals- og skjenkeløyve Retningsliner for reaksjonar på brot på alkohollova og vilkår for løyve Oppfølging og rehabilitering av rusmiddelmisbrukarar Tenestetilbod i kommunen Tenesta for psykisk helse og rus Forsterka Helsestasjon Andre tenester frå Helse- og omsorgsetaten Andre tenestetilbod i kommunen

79 5.1.5 Sjølvhjelpsgrupper LAR legemiddelassistert behandling Tvangstiltak overfor rusmiddelavhengige Tenestetilbod i spesialisthelsetenesta Samarbeid Oppsummering og plan for vidare satsing Førebyggande tiltak Førebyggande tiltak retta mot risikoutsette grupper Løyvepolitikken Oppfølging og rehabilitering av rusmiddelmisbrukarar Referanseliste

80 1. Kvifor ein rusmiddelpolitisk handlingsplan 1.1 Bakgrunn Skadeleg rusmiddelbruk er ein stor risikofaktor for sjukdom og for tidleg død. Gjenteke og høgt alkoholinntak aukar risikoen for sjukdommar som høgt blodtrykk, hjerneslag, somme kreftformer, leversjukdom og psykiske lidingar. I tillegg gir rusmiddelmisbruk sosiale problem, og rammar ikkje berre den som har eit misbruk, men også familie og vener. Alkohol- og narkotikamisbruk bør sjåast i samanheng fordi eit blandingsmisbruk er det mest utbreidde hjå rusmiddelmisbrukarar i Noreg. Ein heilskapleg rusmiddelpolitisk handlingsplan er å sjå på som ein del av folkehelsearbeidet, med fokus på å skape gode lokalsamfunn. Avgrensingar i løyvepolitikken er kanskje det mest verksame tiltaket vi har for å redusere alkoholforbruket og alkoholrelaterte skader. I ein rusmiddelpolitisk handlingsplan bør vi også sjå på samanhengen mellom rehabilitering og målretta førebyggingstiltak for å gi best mogleg oppfølging til dei som allereie har eit problem, eller som er i faresona for å utvikle eit problem. Siste fullstendige rulleringa av rusmiddelpolitisk handlingsplan i Ulstein kommune var i Det vart starta ei ny rullering i 2011/2012, men av ulike grunnar vart ikkje arbeidet heilt fullført. Det enda med at Ulstein vedtok delen som omhandla løyvepolitikk. Framlegget til denne løyvepolitikken vart utarbeidd interkommunalt, men kvar enkelt kommune avgjorde sjølv om dei ville gjere endringar i dette framlegget. Ulstein kommunestyre vedtok så Rusmiddelpolitisk handlingsplan - interkommunal del - løyvepolitikk, med nokre endringar, i kommunestyremøte Dette er innarbeidd som ein del av denne planen med endringar som vart vedteke politisk i mai og juni Det er ikkje gitt nærare forskrifter eller krav til kva innhald ein rusmiddelpolitisk handlingsplan skal ha. Den siste rettleiaren på området er frå 2006 og den har vore brukt som rettleiar til planane som har vore laga fram til Dei to siste åra har altså kommunen hatt ein plan som er innanfor lovkravet. Fordi vi ynskte ein meir heilskapleg plan, vart det lagt fram sak for Levekårsutvalet om nedsetting av ei arbeidsgruppe i september 2014 for å fullføre planarbeidet. Planen som no ligg føre er arbeidsgruppa sit forslag til rusmiddelpolitisk handlingsplan for Ulstein kommune Sentrale rammer Alkohollova Alkohollova (1) har som mål å avgrense mest mogleg samfunnsmessige og individuelle skader knytt til bruk av alkohol, og gir rammene for regulering av innføring og omsetning av alkoholhaldig drikk i Noreg. Kommunane har relativt stor lokal fridom til å regulere sal og skjenking av alkohol. 4

81 1.2.2 Forskrift om omsetning av alkoholhaldig drikk Forskrifta (2) er heimla i alkohollova, og gir ei meir detaljert oversikt over korleis vi skal drive med sal og skjenking av alkohol i Noreg. Viktig bakgrunnsinformasjon for kap. 4 om løyvepolitikken. Forskrifta har ein eigen rettleiar «Veileder i salgs- og skjenkekontroll» (3) «Veileder for kommunal rusmiddelpolitisk handlingsplan» Rettleiaren (4) er utgitt av Sosial- og helsedirektoratet i Brukt som rettleiar til denne planen og til tidlegare rusmiddelpolitiske planar i Ulstein kommune «En helhetlig rusmiddelpolitikk- Se meg - Stortingsmelding 30» Stortingsmeldinga (5) vart lagt fram av Stoltenberg II-regjeringa, og inneheld fem hovudsatsingar: Førebygging og tidleg innsats Samhandling tenester som jobbar saman Auka kompetanse og betre kvalitet Hjelp til tungt avhengige redusere overdosedødsfall Innsats for pårørande og mot passiv drikking 1.3 Samanheng med anna kommunalt planverk Samfunnsdelen av kommuneplanen Samfunnsdelen av kommuneplanen (6) er det overordna kommunale plandokumentet som kan seie noko om arbeidet knytt til rusmiddel og rusmiddelmisbruk. Følgande strategiar har relevans for denne planen: Kommunen skal innarbeide folkehelseperspektivet og universell utforming i all planlegging Førebyggande tiltak skal vektleggast i planlegginga Kommunen skal ha ei aktiv rolle i arbeidet med å skaffe og tilrettelegge bustadar for grupper som har behov for det Levekårsplanen Levekårsplanen (7) har status som kommunedelplan og omfattar oppgåver som organisatorisk ligg til helse- og omsorgsetaten og oppvekst- og kulturetaten. Planen er difor svært relevant som overordna plandokument for rusmiddelpolitisk handlingsplan. Planen 5

82 skildrar og har med tiltak som er viktige også i det rusførebyggande arbeidet og i arbeidet med oppfølging av rusmisbrukarar. Døme på prinsipp: Tidleg og rett innsats Tverrfagleg samarbeid og utvikling av samarbeidsrutinar mellom tenestene Samarbeid med frivillig sektor Tilbod om individuell plan og ansvarsgrupper Låg terskel for varsling ved mistanke om at eit barn ikkje har det bra I tillegg vart dette tiltaket lagt inn i handlingsprogrammet: Tenester innan rus og psykiatri skal bli gjennomgått, evaluert og planlagt gjennom å delta i Dugnad - eit tverrfagleg samarbeid for rusområdet i kommunen. Dette vart gjennomført i perioden Rehabiliteringsplanen Rehabiliteringsplanen (8) gjer nærare greie for prinsipp i arbeidet med oppfølging av menneske med samansette behov. Planen er ikkje spesifikt retta mot rusmisbrukarar, men gjer nærare greie for fleire av prinsippa skissert i Levekårsplanen, særleg tilbodet om individuell plan og ansvarsgrupper. Dette er tilbod som også er svært aktuelle for rusmisbrukarar Prosedyrar I samband med Dugnadsarbeidet har det blitt jobba med å lage nye, og utbetre gamle, prosedyrar for oppdaging av born som lever i familiar med rusproblem, og for oppfølging av vaksne med rusproblem. 1.4 Økonomi Rusførebyggande arbeid og oppfølging av menneske med rusmiddelproblem skjer innanfor ordinær kommunal drift. Rusførebyggande arbeid handlar i stor grad om det same som anna førebyggande helsearbeid; å skape eit godt lokalsamfunn. Ressursar til arbeidet vil vere ein del av det ordinære økonomiarbeidet. I tillegg er det til tider fleire tilskotsordningar der vi kan søkje om ekstra midlar til slikt arbeid. Til dømes har Ulstein kommune no fått tildelt midlar til eit lågterskeltilbod for rusavhengige og til førebyggande arbeid blant ungdom. Om slike prosjekt vert vellykka vil det kome forslag om å vidareføre dei i økonomiplanarbeidet. 1.5 Ansvar for utarbeiding, oppdatering og revisjon Kommunen skal ifølgje alkohollova 1.7d utarbeide ein alkoholpolitisk handlingsplan. Levekårsutvalet har ni medlemmar valt mellom kommunestyret sine medlemmar, og har 6

83 som hovudoppgåve å vere overordna fagorgan for forvaltingsoppgåver og tenester som kommunen er pålagd å yte etter alkohollova. Denne planen er utarbeidd av ei arbeidsgruppe oppnemnt av Levekårsutvalet. Arbeidsgruppa har bestått av Kristine Dale (folkehelsekoordinator), Jostein Vartdal (rektor), Marie Flatin (ungdomsarbeidar), Silje K. Eriksen (leiar for psykisk helse og rus), Eldar Knotten (repr. frå Levekårsutvalet) og Inger Lise Kaldhol (kommuneoverlege). Arbeidsgruppa rår til at planen vert gjeldande i fem år, men med moglegheit for neste kommunestyre (etter valet i 2015) til å gjere endringar, då kanskje særleg aktuelt i kapitelet som gjeld løyvepolitikken. 2. Skildring og vurdering av rusmiddelsituasjonen 2.1 Rusmiddelsituasjonen i Noreg Alkohol Sjølv om vi har hatt auke i alkoholkonsumet i alle sosiale grupper dei seinare åra, er forbruket i Noreg lågt samanlikna med andre europeiske land (5). Forsking frå Statens institutt for rusmiddelforskning (SIRUS) viser at det store fleirtalet av den vaksne befolkninga i Noreg (88%) nyttar alkohol, og at vi framleis drikk mest i helgane. Dette såkalla nordiske drikkemønsteret har blitt forsterka dei siste 30 åra. Vi drikk meir, er oftare rusa og konsumerer meir alkohol i helgane enn nokon gong (5). Ein liten del av befolkninga har eit høgt forbruk av rusmiddel, då særleg alkohol. Fordi gruppa med eit moderat forbruk av alkohol likevel er langt større enn gruppa med «stordrikkarar», er det i den førstnemnde gruppa det er registrert flest tilfelle av sjukdom, skade, vald og konsekvensar for tredjepart knytt til alkoholbruk (5). Tabell 1: Årleg omsetning av alkohol i Noreg per innbyggar 15 år og over, totalt i liter rein alkohol (9)¹ År Drikkesort Totalt 5,66 5,49 5,89 6,03 6,22 6,37 6,46 6,60 6,75 6,68 6,59 6,43 6,21 Brennevin 1,05 1,00 1,12 1,22 1,25 1,28 1,30 1,35 1,33 1,31 1,25 1,18 1,11 7

84 Vin 1,62 1,60 1,81 1,84 1,90 2,00 2,05 2,11 2,23 2,28 2,29 2,30 2,29 Øl 2,93 2,82 2,89 2,76 2,96 2,98 3,01 3,02 3,06 2,96 2,91 2,83 2,67 Fruktdrikk² 0,07 0,07 0,07 0,22 0,11 0,11 0,11 0,12 0,13 0,13 0,14 0,13 0,14 ¹Omsetningstala inkluderer lettøl. Uregistrert forbruk i form av heimeprodusert alkohol, turistimport og smuglarvarer er ikkje medrekna. ²Inkluderer rusbrus. Tabellen viser at den registrerte omsetninga av alkohol auka frå 5,7 liter til 6,8 liter rein alkohol per innbyggar over 15 år i perioden Dei siste åra har omsetninga gått noko tilbake. Vi ser at det er vinforbruket som i størst grad har auka. Sidan 1995 har det vore ei dobling av det registrerte vinforbruket, og vin står no for vel 35% av alkoholforbruket vårt. Sidan 1990 har også talet på vinmonopol auka frå 106 til 278 i 2012 (10). Registrert omsetning av øl og brennevin har vore relativt stabilt dei siste åra. I tillegg til desse tala kjem uregistrert forbruk frå grensehandel, smugling og heimeproduksjon. I løpet av dei siste 30 åra er talet på skjenkestader med kommunal bevilling om lag tredobla (10) Narkotika og doping Samanlikna med andre europeiske land, har Noreg få menneske som har brukt narkotiske stoff. Befolkningsundersøkingar viser at Noreg har få personar som brukar cannabis, kokain, heroin og ecstacy, samanlikna med andre land. Bruken av amfetamin og metamfetamin har dei seinare åra hatt ein stor auke, og her ligg snittet for landet noko høgare enn i ein del andre land (5). Omsetninga av nye rusmiddel, blant anna såkalla «legal highs» aukar også i Noreg. Dette er ein type syntetisk rusmiddel som oftast omsettast via internett. Meir enn 100 syntetiske stoff er identifisert i Europa dei siste tre åra (5). Ei dopundersøking viser at 2,6% av ungdom på sesjon svara at dei enten brukar eller har brukt dopingmiddel (5), og dette er altså lite utbreidd i befolkninga. Tabell 3: Antal beslag av ulike narkotiske stoff (9) År Narkotisk stoff Heroin

85 Cannabis Amfetamin/ Metamfetamin¹ Kokain Ecstasy o.l LSD Khat GHB Opioidholdige medikamenter ¹F.o.m 2003 inkluderer tala også metamfetamin. Tidlegare tal omhandlar berre amfetamin Ungdom og rusmiddel Resultat frå spørjeskjemaundersøkingar gjort av SIFA/SIRUS dei siste 40 åra, viser at det store fleirtalet (om lag 80%) av åringar har drukke alkohol minst ein gong. Dette har ikkje endra seg stort dei seinare åra. 60% seier at dei har drukke alkohol dei siste fire vekene. Gjennomsnittleg debutalder for alkohol var om lag 15 år i perioden Debutalderen har gått noko opp i dei seinare åra (11). Snittet for alkoholforbruk blant ungdom auka med 1,43 liter i perioden Forbruket blant jenter var tidlegare mykje lågare enn forbruket blant gutar, men mot slutten av talet auka forbruket kraftig blant jenter(9). I dei seinare åra har andelen som oppgir å ha drukke alkohol vore høgre blant jenter enn gutar(11). Undersøkingar viser at alkoholbruken blant dei yngste auka noko fram mot tusenårsskiftet, men deretter har talet gått noko tilbake (6). ESPAD er ei stor europeisk skuleundersøking som vart utført i 1995, 1999, 2003, 2007 og I følge rapporten Rusmidler i Norge 2013 (10) viser resultata frå ESPAD ei svak auke i talet på åringar som seier at dei har drukke alkohol frå 1995 til 1999/2003. Deretter har det vore ein nedgang. Dette gjeld både dei som har drukke alkohol nokon gong, i løpet av dei siste 12 månadane og i løpet av dei siste 30 dagar. I 2011 svara 70% av åringane at dei har drukke alkohol nokon gong, 60% hadde drukke alkohol i løpet av dei siste 12 9

86 månadane og 35% i løpet av dei siste 30 dagar. Den siste gruppa er truleg å rekne som «aktive» alkoholbrukarar Rusmiddel og helse Skadeleg rusmiddelbruk er ein av dei største risikofaktorane for sjukdom og for tidleg død. Gjenteke og høgt alkoholinntak aukar risikoen for sjukdommar som høgt blodtrykk, hjerneslag, somme kreftformer, leversjukdom og psykiske lidingar. I tillegg har rusmiddelproblem samanheng med sosiale og psykiske problem. Tal frå Statistisk Sentralbyrå (SSB) viser at alkohol var årsak til 413 dødsfall, og noko over 5000 sjukehusinnleggingar i Noreg i Andre rusmiddel var årsak til 248 dødsfall. 25% av drepne bilførarar i perioden var påverka av alkohol, medan 14% var narkotikapåverka (12). I land med høg gjennomsnittsinntekt vart alkoholbruk rangert som den nest viktigaste risikofaktor for tap av friske leveår og som nummer ni når det gjaldt dødsfall (5). I tillegg til desse fysiske og målbare negative effektane av rusmisbruk, kjem sosiale kostnader, som er vanskeleg å sette tal på. Likevel veit vi at rusmisbruk ofte heng saman med psykososiale plager, både for den som rusar seg, og for dei rundt. Rusførebyggande arbeid er såleis eit viktig satsingsområde for folkehelsearbeidet. 2.2 Rusmiddelsituasjonen i Ulstein Befolkningssamansetnad og framskriving Ulstein er ein kommune i stor vekst, både når det gjeld befolkning og næringsliv. Kommunen har per registrerte innbyggarar. Frå 1. januar 2013 til 1. januar 2014 har vi hatt ein folketilvekst på 2,1% som svarar til 165 personar. Dei nyaste framskrivingane for folketalet frå SSB viser at den sterke veksten vil halde fram i åra som kjem. Innvandring frå utlandet er ein sentral faktor som gjer at det er venta stor auke i folketalet. Ulstein kommune er venta ein vekst på over 10% dei neste 10 åra, og ligg blant kommunane med sterkast vekst i fylket. Ser vi på kjønnsfordelinga har vi ei overvekt av menn i Ulstein, med om lag 52%. I aldersgruppa år er det over 55% menn, altså stort kvinneunderskot med om lag 80 kvinner per 100 menn i denne aldersgruppa. Samtidig har vi eit stort kvinneoverskot i alderen 80+, der berre om lag 38% er menn. Grovt sett utgjer befolkninga i alderen 0-19 år om lag 27,4% av befolkninga i Ulstein kommune, aldersgruppa frå år utgjer 49,3%, og eldre frå 70 og oppover står for 9,3% av befolkninga. Flest innbyggarar har vi i alderen år, altså den same gruppa som har størst kvinneunderskot. 10

87 2.2.2 Kommunen si forvalting av alkohollova I 2012 er det seks daglegvareforretningar som kan omsette alkoholhaldig drikk i gruppe 1, og 10 skjenkestader som kan servere alkoholhaldig drikk i gruppe 1, 2 og 3. I tillegg har kommunen eitt vinmonopol Figur 1: Alkoholomsetning i Ulstein kommune i perioden målt i liter, fordelt etter drikkesort¹ Alkoholomsetning i Ulstein kommune Øl/rusbrus Vin Brennevin Total omsetting ¹Tala er henta frå sals- og skjenkestadene sine eigne innrapporteringar til kommunen, og årsrapportane frå Vinmonopolet (13). Figur 2: Omsetning av alkoholhaldig drikke i gruppe 1 i Ulstein kommune i perioden , målt i liter, fordelt etter salsarena¹ Omsetning av alkoholhaldig drikk i gruppe Skjenkestadane Ølutsal/daglegvare Vinmonopolet 11

88 ¹Tala er henta frå sals- og skjenkestadene sine eigne innrapporteringar til kommunen, og årsrapportane frå Vinmonopolet (13). Vi ser at forbruket av vin og brennevin har vore stabilt i perioden. Alkoholforbruket gjekk kraftig opp frå 2009 til 2010, og vi ser at det er forbruket i gruppe 1 (øl/rusbrus) som står for denne auken. Ser vi på salet fordelt på salsarena, ser vi at det er salet i ølutsal/daglegvare åleine som har stått for den kraftige auken, medan skjenkestadene og vinmonopolet har hatt stabil omsetning i perioden. Ei forklaring på dette er truleg at Ulstein kommune i løpet av år 2009 opna for sal av øl og rusbrus i daglegvarebutikkane BrukerPlan Ulstein kommune gjennomførte hausten 2014 ei kartlegging ved hjelp av BrukerPlan. Tenesta for psykisk helse og rus, NAV og forsterka helsestasjon deltok. Leiar for tenesta for psykisk helse og rus var koordinator for gjennomføringa. BrukerPlan er eit verktøy for å kartlegge omfanget og karakteren av rusmiddelmisbruket i kommunen. Verktøyet er utvikla av Regionalt kompetansesenter for rusmiddelforskning i Helse Vest (KORFOR), og inkluderer vaksne personar over 18 år. Det er første gong denne registreringa har blitt gjennomført i Ulstein, og planen er at dette skal gjerast årleg. Ved hjelp av dette verktøyet kan kommunen kartlegge kor mange tenestemottakarar som har rusproblem, og kva utfordringar dei slit med. Ut frå denne informasjonen kan vi vidareutvikle og tilpasse tilbodet til lokale forhold. 35 brukarar har vorte registrert i BrukerPlan, ni av desse med eit isolert rusmisbruk og 26 som har samtidig rusmisbruk og psykiske lidingar (ROP). Desse 35 utgjer 0,57% av personar over 18 år som er registrert busett i Ulstein kommune. Det er fleire menn enn kvinner registrert. Vi kan rekne med at det er mørketal i form av personar med rusproblem som vi ikkje kjenner til. Når det gjeld type rusmiddel ser vi at alkoholproblem er det vanlegaste. 26 av dei 35 registrerte brukarane har eit alkoholproblem. Andre rusmiddel som vert misbrukte er cannabis, sentralstimulerande middel og legemiddel. Av desse er legemiddel vanlegast blant brukarane. 10 av 35 har registrert misbruk av legemiddel. 12

89 2.2.4 Ung Data-undersøkingane Hausten 2013 vart det gjennomført Ung Data-undersøking i Ulstein kommune. Elevar frå Ulstein ungdomskule (UUS), samt elevar frå første trinn på Ulstein vidaregåande skule (UVS) deltok i undersøkinga, i alt 469 elevar, som utgjorde ein svarprosent på 84. Tala viser at Ulstein kommune har færre ungdomar som nyttar rusmiddel enn i landet elles, både på ungdomsskulenivå og på vg1. Planen er at undersøkinga skal gjentakast annakvart år. Undersøkinga viser at svært få ungdomar nyttar rusmiddel, både i form av tobakk, alkohol og narkotika, samanlikna med snittet for landet. 90% av UVS-elevane, og 97% av UUS-elevane svarer at dei ikkje røyker. Berre 3% på UVS og 2% på UUS svarer at dei røyker dagleg. 90% på UVS og 95% på UUS svarer at dei ikkje bruker snus. 74% av UVS-elevane og 94% av UUS-elevane svarar at dei aldri har smakt alkohol, eller at dei berre har smakt nokre få gongar. Berre 8% av UVS-elevane og 2% av UUS-elevane seier at dei drikk alkohol jamleg (1-3 gongar i månaden) eller kvar veke. 27% av elevane frå UVS svarar at dei har nære venner som nyttar alkohol kvar veke eller oftare. For UUS er talet 9%. 71% av UVS-elevane og 89% av UUS-elevane svarar at dei ikkje får lov til å drikke alkohol av foreldra sine. Heile 21% av UVS-elevane svarar «veit ikkje» på dette spørsmålet, og 8% på UUS. Haldningar og åtferd formast i stor grad i heimen, og foreldre har ei viktig rolle som førebilete også på rusområdet. Forsking viser også at born og unge som får alkohol heime, drikk meir enn andre born og unge (7). 6% av UUS-elevane og 24% av UVS-elevane svarar at dei i løpet av det siste året minst éin gong har drukke så mykje at dei har følt seg tydeleg rusa. 3% av elevane på UVS og 2% på UUS svarar at dei har brukt hasj eller marihuana minst éin gong det siste året. 1% svarar at dei har brukt andre narkotiske stoff. 38% av elevane på UVS og 20% på UUS svarar at dei trur dei kunne klart å skaffe hasj eller marihuana i løpet av 2-3 dagar dersom dei ynskte det Rusmiddelsituasjonen sett frå politiet si side Vi har henta informasjon om rusmiljø og kriminalitet i Ulstein frå Folkehelseoversikta 2014 (14), som bygger på opplysningar frå lensmannen i Ulstein og Hareid. Informasjonen er oppdatert ift. Folkehelseoversikta Statistikk som er tilgjengeleg er samla for kommunane Hareid, Herøy, Sande og Ulstein. Totalt tal på lovbrot går ned i området, og det er same trenden som resten av landet. Talet valdssaker har gått opp i Ulstein, og på heile Søre Sunnmøre. Tilfella er også ofte grovare. Valden skjer stort sett i helgar, i samband med rus og i tilknyting til utestader. Vinningskriminalitet har høvesvis stor nedgang frå 193 saker i 13

90 2012 til 139 i Vinningskriminalitet ser vi ofte i samband med rusmisbruk. Rusmisbruk går føre seg i alle samfunnslag, alle aldrar og alle nasjonalitetar, og det er ingen særskilte grupper som utmerkar seg. Det har vore ei jamn auke i tal på narkotikasaker i politidistriktet dei siste fem åra, frå 35 saker i 2008 til 73 saker i av desse sakene høyrer til i Ulstein. Det er såleis færre slike saker i Ulstein per innbyggar enn i nabokommunane. I tillegg har fleire av desse 15 sakene gjerningsmenn/kvinner som kjem frå andre kommunar. Det er ut frå desse tala vanskeleg å seie noko om det reelle talet på narkotikamisbrukarar i Ulstein kommune. Politiet er klar over at nyrekruttering til narkotikamiljøet går føre seg, men er usikker på omfanget av dette. Generelt om narkotikamiljøet på Søre Sunnmøre uttalar politiet at dette ikkje er særleg stort, men at det til gjengjeld er eit svært hardt miljø. Når det gjeld promillekøyring, markerer Ulstein kommune seg med nest flest domfellingar per innbyggar i fylket. Ifølge politiet er utanlandske gjestearbeidarar godt representerte i slike saker. Vi ligg også nest øvst på statistikken over reseptar på smertestillande medikament og sovemedisin (14). Vi veit ikkje kvifor det er slik, men det gjer at det rusførebyggande arbeidet bør få eit større fokus Vurdering Born og unge Ung Data-undersøkinga i fjor viste fine resultat på rusmiddelområdet. I følge tala er det svært lite både av tobakk, alkohol og narkotika i ungdomsmiljøet. Nokre mørketal må vi likevel rekne med. Undersøkingane viste derimot oppsiktsvekkande høge tal på psykiske plager, då særleg blant unge jenter. Rusproblem og psykiatri heng ofte saman, om ikkje i ungdomstida så kanskje seinare i livet, og må sjåast i samanheng. «Legal highs» er også eit aukande problem på landsbasis, og vi kan rekne med at det også blir brukt i Ulstein. Dette rusmiddelet kan ein enkelt skaffe via internett, og er difor noko vi bør vere merksam på i framtida. I det store og heile ser det likevel ikkje ut til at rusmisbruk er eit stort problem blant ungdomen i kommunen, men det er viktig at vi held fram med det gode førebyggande arbeidet som allereie vert gjort. Noko oppsiktsvekkande var det også at ein del av ungdomen svara i undersøkinga at dei får lov til å drikke alkohol av foreldra. Mange svara også «veit ikkje» på dette spørsmålet. Fordi haldningar og åtferd i stor grad formast i heimen, spelar foreldre ei viktig rolle som førebilete. Ungdom adopterer i stor grad rusmiddelvanane til sine foreldre. Forsking viser 14

91 også at born og ungdom som får alkohol heime, drikk meir enn andre born og unge (6). Haldningar og drikkevanar er ikkje den einaste måten vaksne sin alkoholbruk påverkar born og unge på. Dei vert også påverka direkte av foreldre sin alkoholbruk ved eventuelle skader, ulykker, og også mentalt, til dømes dersom alkoholbruken vert opplevd som ubehageleg. Nedanfor ser du eit meir utfyllande bilete på ulike påverknader rusmiddelbruk kan ha. Figur 3: Døme på tredjepartspåverknader knytt til rusmiddelbruk (6) Det treng ikkje vere snakk om eit etablert misbruk for at denne figuren skal vere gjeldande; den er like relevant for alle som nyttar alkohol eller andre rusmiddel. Påverknadene treng heller ikkje nødvendigvis å kallast skader, men viser til forhold som kan påverkast i større eller mindre grad. Grensa mellom alkoholbruk og alkoholmisbruk er uklar. Samstundes kan vi sjå på det auka nivået for kva som er normalbruk av alkohol som eit problem, då dette også aukar grensa for at drikkinga vert oppfatta som problematisk Alkoholomsetninga i Ulstein I arbeidet med planen har vi kartlagt alkoholomsetninga i kommunen dei siste ti åra. Statistikken er henta frå innrapporteringane til dei ulike sals- og skjenkestadene i kommunen, og i tillegg har vi henta tal frå vinmonopolet sine årsrapportar (13). Tala viser at forbruket har vore nokså stabilt, med unntak av salet av øl/rusbrus på ølutsal/i 15

92 daglegvareforretningar som gjorde eit kraftig hopp frå 2009 til Årsaka til dette er truleg at det vart opna for sal av alkoholhaldig drikk i gruppe 1 i daglegvareforretningar i løpet av Dette førte til at talet på liter omsett alkohol vart nesten tredobla frå 2009 til Sidan har talet gått svakt tilbake. Nasjonalt sett drikk vaksne meir no enn før, då også eldre menneske og kvinner. Dette gjeld truleg også i Ulstein. Omsetningstala for kommunen sine sals- og skjenkestader er relativt høge, sjølv om det av ulike årsaker er vanskeleg å samanlikne med andre kommunar. I arbeidsprosessen har vi henta inn informasjon frå andre kommunar på Søre Sunnmøre med omsetningstal for sals- og skjenkestader, samt tal frå vinmonopola i kommunane der dette var aktuelt. Noko samanlikning på grunnlag av dette viste seg å vere vanskeleg å få til, då det er for mange usikre faktorar å ta omsyn til. Kommunane har ulikt folketal, ulik alderssamansetnad, og ulikt antal utsals- og skjenkestader. Hareid og Sande har til dømes ikkje vinmonopol. Nokre kommunar har også mange uregistrerte innbyggarar som bidreg i ulik grad til alkoholforbruket, som til dømes studentgruppa i Volda og gjestearbeidarar i Ulstein. Vi veit heller ikkje noko om kvar folk handlar, og kvar folk går ut for å nyte alkohol. Her vert det for mange faktorar på tvers av kommunegrenser til at ei slik samanlikning vil gi eit reelt bilete av situasjonen. Det tala viser er at Ulstein og Volda ligg betydeleg høgre i antal liter alkohol per innbyggar (utan omsyn til alderssamansetnad) når det gjeld sal i daglegvareforretningar og på skjenkestader. Noko av dette kan truleg forklarast med faktorar nemnt ovanfor. I tillegg ligg vinmonopolet i Ulsteinvik svært høgt på antal liter alkohol som er omsett, samanlikna med dei fire andre vinmonopola (Volda, Ørsta, Fosnavåg og Fiskå). Hareid har ikkje vinmonopol, og vi kan tenkje at det er naturleg å rekne med innbyggarane i Hareid som forbrukarar på desse tala. Sjølv om vi delte antal liter alkohol på innbyggartalet i Ulstein og Hareid samla, ligg tala heilt i toppen samanlikna med dei fire andre butikkane. Ifølge politiet utgjer ikkje ulovleg alkoholomsetning noko stort problem med tanke på heimebrent, som det fins det veldig lite av. På den andre sida ser dei ein auke i produksjon av heimelaga sterk vin, opp i 18-19%. Politiet uttalar at dei har sett mange overstadig rusa på dette Risikosituasjonar og utsette grupper Ulstein kommune har nest flest domfellingar for ruskøyring i Møre og Romsdal. Dette viser behovet for ein auka førebyggande innsats på området. Ifølge opplysningar frå politiet er utanlandske gjestearbeidarar godt representerte i slike saker, og det er nærliggande å tenke at tiltak retta mot denne gruppa kan bidra til å betre problemet, saman med andre meir generelle tiltak. Noko av årsaka kan til dømes vere at mange gjestearbeidarar oppheld seg i 16

93 landet utan familien, og dermed har meir «fritid» i helgane. Andre land har også andre kulturar for både alkoholinntak og køyring i alkoholpåverka tilstand, noko som kan vere ein del av dette biletet. Ulstein kommune ligg også nest øvst på fylkesstatistikken over reseptar per innbyggar på smertestillande medikament og sovemedisin. Bruk i større mengder enn føreskrive og anbefalt og/eller i lengre tid enn anbefalt kan resultere i avhengigheit, med negative konsekvensar både for enkeltpersonar og samfunn. I somme tilfelle blir slike vanedannande legemiddel også brukt i kombinasjon med andre medikament, eller i kombinasjon med alkohol/narkotika, noko som aukar risikoen for overdose. Vi veit ikkje så mykje om årsakene til dei høge tala på reseptar, men det viser at dette er ei problemstilling vi må sjå nærare på. BrukerPlan-registreringane viste også at legemiddel var det mest vanlege rusmiddelet etter alkohol. Vald og rusing utanfor skjenkestadene og andre samlingsstader har tidlegare vore ei utfordring i Ulstein. Politiet uttalar at dette ikkje lenger utgjer eit stort problem, og at dei ser lite aktivitet her. Særskilte arrangement byr heller ikkje på spesielle problem, som det har gjort tidlegare. Det som bekymrar politiet er ein auke i Ulstein, og også på heile Søre Sunnmøre, i antal valdssaker. Tilfella er også ofte grovare no enn før. 3. Førebyggande tiltak Førebygging skal bidra til å hindre at rusmiddelproblem oppstår og utviklar seg. Redusert tilgang blir sett på som eitt av dei viktigaste verkemidla for å redusere konsumet. Alkohol er det rusmiddelet som forårsakar mest skader i Noreg. Alkoholpolitikken har som overordna mål å avgrense alkoholrelaterte problem, sjukdommar og skader gjennom å avgrense totalkonsumet av alkohol (15). Basert på forskingsarbeid, er det gjort ei vurdering av 32 typar alkoholpolitiske tiltak (16). Dei 10 alkoholpolitiske verkemidla som stod fram som mest verksame var: Aldersgrense for kjøp av alkohol Statsmonopol for sal av alkohol Avgrensingar i talet på utsal Alkoholavgifter Promillegrense Promillekontrollar Inndraging av førarkort ved promillekøyring 17

94 Førarkort med avgrensingar for nye bilførarar Kortvarige, tidlege intervensjonar retta mot personar med høgt alkoholforbruk Alkoholpolitikken kan vere effektiv både på lokalt og nasjonalt plan. På kvart av desse nivåa kan alkoholpolitikken vere retta mot befolkninga generelt, mot forbrukarar med høg risiko for problem, og mot personar som allereie har alkoholrelaterte problem. Eit alkoholpolitisk tiltak kan sjeldan fungere uavhengig eller isolert frå andre slike tiltak. Ulike supplerande tiltak med felles målsetting er ein strategi som har større sjanse for å lykkast enn strategiar beståande av eitt eller få enkeltståande tiltak. Kommunen vil legge desse forskingsresultata til grunn i sin rusmiddelpolitikk. 3.1 Allmennførebyggande tiltak Viser til Levekårplanen for generelle allmennførebyggande tiltak. I denne planen er fokuset på meir spesifikke rusførebyggande tiltak. Kommunalt rusførebyggande arbeid skjer mellom anna gjennom forvaltinga av alkohollova, og gjennom å tilby barn og unge attraktive rusfrie aktivitetar og møtestader. Ulstein er med i God Helse-partnarskapen, saman med Møre og Romsdal fylkeskommune og dei fleste andre kommunane i fylket. Føremålet med partnarskapen er å bidra til ei samfunnsutvikling som fremmar helse, og skaper tryggleik og trivsel for innbyggarane. Det må understrekast for foreldra at dei er dei viktigaste for borna. Rus er svært synleg i den vaksne verda. Det handlar om å bevisstgjere foreldre og andre vaksne om at dei er modellar! Identitetsdanninga skjer først i primærrelasjonane. Tidlegare har ein meint at dersom ein utset debutalderen, vil konsumet seinare i livet vere mykje lågare enn for dei som debuterer tidleg. Ein ny norsk tvillingstudie endrar noko på dette synet, der vi ser at genetisk sårbarheit og drikkemønster tidleg i 20-åra er viktige indikatorar på eit alkoholmisbruk seinare i livet (17). Det er behov for auka fokus på informasjon om verknaden av foreldre sin rusmiddelbruk på foster, spedbarn, born og ungdom, og ei aktivisering av foreldregruppa med omsyn til haldningar og grensesetting. 18

95 Gravide og spe- og småbarnsforeldre Avdelingane i kommunen samarbeider i dag i høve gravide og spe- og småbarnsfamiliar der rusmiddelmisbruk er eit kjent problem. Det er viktig at temaet rusmiddelbruk vert snakka om i svangerskapsomsorga, til foreldre på helsestasjonane, i barnehagane og i skulen, også der ein ikkje mistenker problem med rusmiddelbruk. Kommunen nyttar seg av kompetanse frå «Marte Meo-metoden» og «Parent Management Training-Oregon» (PMTO) i rettleiing av føresette gjennom helsestasjonen, i barnehagar og skular. Tiltak vert sett inn så tidleg som mogleg etter at behovet er erkjent, og handlar om å utvikle gode relasjonar og samspel for å kunne handtere aggressivitet og anna uynskt åtferd. Informasjon til blivande foreldre om verknadene av foreldre sin bruk av alkohol og andre rusmiddel kan ha på foster, born og ungdom. Dette er implementert som fast tema. Legar, jordmødre, helsestasjonspersonell, barnevern, sosialtenesta i Nav, PPT, barnehagar mfl. skal følgje handlingsplanen i «Rusmiddelførebyggjande tiltak retta mot gravide og spe- og småbarnsforeldre». Planen er revidert og oppdatert i Vidare satsing: Vidareføre arbeidet i punkta over Skulehelseteneste I skulehelsetenesta i Ulstein er det tilgjengeleg helsesøster på alle skulane. Kor mykje helsesøstra er til stades på skulane varierer mellom dei ulike skulane på grunn av forskjell i elevtal. Dei siste åra har denne tenesta vorte styrka fordi vi ser det er viktig førebyggande arbeid, fordi vi slik når heile barne- og ungdomsbefolkninga. Helsesøstrene driv både med undervisning i klassene og med oppfølging av enkeltelevar. Dei siste åra har vi i samarbeid med politiet og barnevernet gitt tilbod om rustesting og oppfølging på helsestasjonen av ungdom som har blitt tekne for bruk av narkotika. Det er behov for ein sosialfagleg ressurs i skulane, gjerne i form av miljøarbeidarar. Ei slik stilling treng ikkje vere knytt direkte til skulehelsetenesta, men kan gjerne ha forankring i skulen. Om vi opprettar slike stillingar bør dei i hovudsak brukast til å styrke det sosiale samhaldet og auke trivselen generelt gjennom systemarbeid, men også kunne bidra til oppfølging av enkeltelevar. Ein miljøarbeidar/sosialfagleg ressurs i skulane bør ha eit nært samarbeid med helse, PPT, barnevern, politi og eventuelt andre aktuelle samarbeidspartar. Det er viktig at denne personen har godt kjennskap til det kommunale systemet. Vidare satsing: Skulehelsetenesta må vidareførast, og bør styrkast. 19

96 Helsestasjonen arbeider for å få på plass rustesting i dei vidaregåande skulane i lokalområdet Helsestasjon for ungdom i Ulstein Helsestasjon for ungdom er eit gratis helsetilbod til ungdom i alderen år. Ungdommen kan kome utan timebestilling med ulike emne/problem som opptek dei. Vidare satsing: Tilbodet om helsestasjon for ungdom skal halde fram Haldningsskapande arbeid retta mot barn, ungdom og foreldre Eit godt læringsmiljø er det beste førebyggande arbeidet i skulane. I tillegg blir det gjennom dei ulike fritidstilboda, barnehagane og skulane lagt stor vekt på haldningsskapande arbeid. Forsking har vist at haldningsskapande program først har verknad dersom foreldregruppa er involvert. Satsing på foreldre/elev/skulesamarbeid gjennom haldningsskapande program: Ulstein er eit «Lokalsamfunn med MOT». MOT er ein haldningsskapande organisasjon som jobbar for og med ungdom med mål om å skape eit varmare og tryggare oppvekstmiljø. Kort handlar det om å bevisstgjere ungdommar til å ta eigne val. Grunnverdiane er mot til å leve, bry seg og seie nei. Ulstein ungdomsskule har gjennomført MOT-programmet sidan Gjennom ungdomsskulen får elevane om lag 14 MOT-besøk. Dei som gjennomfører besøka er skulerte og godkjende, og følger eit manus som sikrar kvalitet og at alle elevane får den same bodskapen. Det er også eit eige MOT-foreldremøte for føresette til 8. klassingane. Frå skuleåret 2011/12 vart MOT-programmet utvida med «Ungdom med MOT» der 9. klassingar etter søknad vert utvalde. Desse ungdommane vert skulerte og gjennomfører fleire besøk til alle 7. klassingane i kommunen. Hovudmålet er å gjere overgangen frå barne- til ungdomsskulen enklare. Frå hausten 2014 er programmet «MOT i fritid» i gong. Lag og organisasjonar som er for ungdom i alderen år kan gjere avtale om å vere med i Ulstein sitt MOT-lag. Trenarar/leiarar vert skulerte. Hovudmålet er at ungdommar på denne måten møter MOT sine gode verdiar både i skulen og på fritidsarenaen. Tidlegare vart programmet «Kjærleik og grenser» gjennomført for klasse. Per i dag har ikkje barneskulane eit fast haldningsskapande program, med unntak av 7. klasse som får MOT-besøk siste halvåret. 20

97 Vidare satsing: Arbeide for eit godt læringsmiljø og få på plass eit haldningsskapande program i barneskulen. Vidareføree MOT-satsinga for skulen klasse og på fritidsarenaen. Oppmode Ulstein vidaregåande skule om å starte opp att med MOT-programmet Rusfri arena for ungdom, med vaksne til stades Bell Ungdomsklubb held til i Skollebakken aktivitetshus og er eit rusfritt tilbod til ungdom mellom år. Bell har ope tysdagar (18-22) og fredagar (19-24) gjennom skuleåret. Snittbesøk per kveld er på ungdommar der dei fleste er frå Ulstein, men også nokre frå nabokommunane Hareid, Herøy, Sande, Volda og Ørsta. Vidare satsing: Bell Ungdomsklubb er eit viktig tilbod til ungdommane, og bør halde fram som i dag. Frå januar 2015 vert aldersgrensa endra slik at primærmålgruppa er frå 8. klasse - 2. klasse på vidaregåande. Arbeide for aktivitetar for ungdom mellom 13 og 17 år på laurdagskveldar. Mål om arrangement «Open hall» ein laurdag per månad i regi av Bell Ungdomsklubb i samarbeid med Natteramnstyret og eventuelt Ulstein Frivilligsentral Natteramnordninga Natteramnordninga er eit svært positivt tiltak. At foreldre vert sett og sjølve får sjå, er viktig. Ikkje minst er det positivt dersom vaksne kan samtale med born og unge som dei møter ute. Fredagskveldane brukar dei som går natteramn å kome innom Bell Ungdomsklubb, og ved behov vert eit par av dei verande i området rundt ungdomsklubben sitt uteområde. Vanlege helger opplever dei som går natteramn at det er få ungdommar i deira målgruppe (ungdomsskulealder) å sjå i sentrum. Det er særskilt ved større arrangement natteramnane møter mange ungdommar ute. Ved større arrangement i vår kommune, eller i nabokommunane, samarbeider natteramnane på tvers av kommunane. Vidare satsing: Det er viktig å oppretthalde tiltaket, og vidareutvikle det som eit ledd i tiltakskjeda der det vert lagt vekt på dialog og samarbeid med aktuelle instansar i kommunane. Dette frivillige arbeidet er særs viktig, og det er viktig at natteramnane også blir sett av kommuneadministrasjonen. Samarbeid mellom natteramn og ungdomsarbeidar fungerer godt, og det gode arbeidet må oppretthaldast og vidareutviklast (sjå under). 21

98 Natteramnstyret bør få god informasjon om kva den frivillige jobben går ut på. Natteramnstyret er organisert gjennom FAU og den som er ansvarleg sit berre eitt-to år. Difor er det ei utfordring å kurse styret årleg. I staden bør ungdomsarbeidar i samarbeid med leiaren for frivilligsentralen bli kursa slik at dei kan vidareformidle kunnskap og informasjon til ansvarleg for natteramnane. Alle føresette til 8. klassingar bør få informasjon om det viktige arbeidet som skjer gjennom Natteramnordninga. Denne informasjonen bør komme frå dei som er kursa (ungdomsarbeidar og leiar for frivilligsentralen). Dette bør skje på starten av skuleåret under informasjonsmøte som alt er etablert for føresette til 8. klassingane. Ved større arrangement bør natteramnar på tvers av kommunegrensene halde fram samarbeidet Barnevernsvakt og Ungdomsteam med utekontakt Interkommunal barnevernsvakt for kommunane Herøy, Sande, Ulstein og Hareid har vore utprøvd, og vart nedlagd i 2005 etter ei prosjektperiode på to år. Ordninga vart relativt lite nytta, men både legar og politi ga uttrykk for eit vidare behov for ordninga. I oktober 2002 starta det interkommunale Ungdomsteamet opp sitt arbeid. Ungdomsteamet gjekk utekontakt kvar fredag og laurdagskveld, og dei gjennomførte ulike prosjekt på skulane elles i vekene. Dette arbeidet vart lagt ned i Politikarane i Ulstein ønska å halde fram med utekontakt, men ingen av samarbeidskommunane prioriterte regional utekontakt i økonomiplanen Den regionale samordningsgruppa jobba difor ikkje vidare med ein regional modell. I Ulstein vart det av Levekårsutvalet i mai 2014 sett ned ei lokal arbeidsgruppe som skulle legge fram ein lokal modell. Denne arbeidsgruppa med politisk deltaking avdekka stor avstand mellom politisk intensjon om utekontakt med tydeleg fagleg profil - og ein lokal modell som vart sett på som gjennomførbar: Ei ordning basert på frivilligheit med Ulstein Frivilligsentral som koordinerande ledd. Arbeidet stoppa opp. I forkant av økonomiplanprosessen hausten 2014 vart nabokommunane igjen spurt av Ulstein om utekontakt ville bli prioritert i administrativt framlegg som regionalt tiltak. Svara var nei. Det fins ikkje forsking som viser at ei utekontaktordning er verksamt førebyggande rusarbeid. Rusbruken blant ungdommen i Ulstein er no svært låg. Økonomisk og administrativt er ei ordning med utekontakt vanskeleg å få til. Ei samla vurdering tilseier at vi ikkje bør satse på å starte opp igjen dette tiltaket. Vidare satsing: Jobbe for å få på plass att interkommunal barnevernsvakt. Arbeidsgruppa som rullerer Ruspolitisk handlingsplan for Ulstein foreslår at det vert jobba for å få til ei ordning med styrking av rusfritt ungdomstilbod i helgane i 22

99 samarbeid med ungdomsarbeidaren, Natteramnstyret og Ulstein Frivilligsentral. Ref. punkt over om Natteramn. Dette krev at det følger med ekstra ressursar Førebyggande arbeid - Politiet Gjennom tilfeldige promillekontrollar, inndraging av førarkort ved promillekøyring og innføring av lågare promillegrenser, har politiet sin innsats vore med på å redusere omfanget av promillekøyring og kollisjonar, skader og dødsfall. Politiet har informasjonskveld for elevar og føresette på 8. trinn. Politiet har møte med russ på vidaregåande skule. Ulstein og Hareid lensmannskontor har tilsett to betjentar som har som hovudoppgåve å drive førebyggande arbeid. Vidare satsing: Styrke samarbeidet med politiet ved å invitere dei med til møte i Levekårsutvalet to gongar årleg. I desse møta skal også medlemmane i torsdagsmøte og tilsette i tenesta for psykisk helse og rus bli inviterte Ansvarleg alkoholhandtering Ansvarleg alkoholhandtering (AAH) har som mål å unngå skjenking og sal av alkohol til mindreårige, og redusere overskjenking og vald utanfor utestadene. Ulstein kommune hadde tilbod om dette tidlegare. KoRus Midt-Noreg ynskjer no å få dette opp å gå igjen i kommunane på Søre Sunnmøre. Det er fleire i kommunane som allereie har god kompetanse på dette. KoRus Midt-Noreg kan tilby bistand i arbeidet med oppstarten. Pakken med AAH inneheld tre moment: Ansvarleg Vertskapskurs (AV) til skjenkebransjen Ansvarleg salskurs til butikkane Dialogmøte med politikarane med tema «Alkohollova og folkehelse» Vidare satsing: Starte opp igjen arbeidet med ansvarleg alkoholhandtering 3.2 Førebyggande tiltak retta mot risikoutsette grupper Under kapitel 2 kjem det fram at det er to utfordringar som peikar seg ut som særleg aktuelle i Ulstein kommune. Det er fleire domfelte for køyring i ruspåverka tilstand enn i nabokommunane og bruken av legemiddel med rus og avhengigheitsskapande effekt. 23

100 3.2.1 Rusmiddel og bilkøyring Rusmiddelbruk i samband med bilkøyring aukar risikoen for ulykker. Promillegrense, promillekontrollar og inndraging av førarkort er verkemiddel som har effekt på dette, men er ikkje tiltak som kommunen kan gjennomføre. Eit alternativ som kommunen kan prøve er aktiv retta informasjon mot publikum, og då særleg risikogrupper. Vidare satsing: Informasjonskampanje om promillekøyring med oppslag i media og møter på arbeidsplassar Legemiddelbruk Ei rekke smertestillande medikament og sovemedisin er avhengigheitsskapande og kan gi ruseffektar. Misbruk og høg bruk av slike legemiddel er på mange måtar like skadeleg som misbruk av alkohol. Vi bør derfor forsøke å redusere bruken. Vidare satsing: Ta opp temaet på samarbeidsmøter med fastlegane. Vurdere vidare kva tiltak som kan gjerast for å få ned forbruket. 4. Løyvepolitikken Kommunen skal regulere omsetning av alkohol, slik at vi i størst mogleg grad avgrensar samfunnsmessige og individuelle skader som alkoholbruk kan medføre, herunder å avgrense forbruk av alkoholhaldige drikkevarer i lokalsamfunnet. Kommunestyret ser nytteverdien av at kommunane Hareid, Sande, Ulstein, Volda og Ørsta har ein løyvepolitikk som er mest mogeleg samordna. Det er særleg tenleg med: Felles retningsliner for sals - og skjenketider av omsyn til mellom anna trafikktryggleik i helgane og like vilkår i bransjen i heile regionen. Felles kontrollorgan, eller at kontrollorgana har felles praksis når det gjeld frekvens av kontrollar. Lik praksis for reaksjonar på brot på alkohollova. Gjere vedtak i samsvar med gjeldande lovverk og gjeldande plan. Opplæring av løyvehavarar. Løyvepolitikken er også viktig med omsyn til folkehelsa. Dette vil særleg gjelde kommunen sin politikk med omsyn til skjenketider, tilgjenge og tilgjenge til alkoholsterk drikke. Kommunen må elles legge til rette for rusfrie soner. Levekårsutvalet ynskjer å føre ein 24

101 restriktiv alkoholpolitikk for slik å førebygge alkoholskader både samfunnsmessig og individuelt. 4.1 Handsaming av søknader om sals- og skjenkeløyve Kommunen er ansvarleg for den utøvande løyvepolitikken, og for kontroll av sals- og skjenkestader etter den alkohollovgjevinga som til ei kvar tid gjeld. Løyveperioden er 4 år. Alle løyve som vert gitt i medhald av denne planen skal såleis i utgangspunktet gjelde fram til og med 30. juni Salsløyvet til Vinmonopolet skal etter 1-6 gjelde i 4 år. Ut over reglane og retningslinene her gjeld reglane i alkohollova med forskrifter Delegering Kommunestyret er løyvemynde i kommunen når det gjeld alminnelege sals- og skjenkeløyve. Mynde for tildeling av ambulerande løyve, løyve for einskildhøve og utviding av eksisterande løyve i einskilde høve vert delegert til rådmannen. Likeins vert mynde til å godkjenne skifte av løyvehavar, styrar for eit løyve og denne sin vara delegert til rådmannen. Av delegeringsreglementet pkt. 2.3 går det fram at formannskapet har slikt mynde: avgjere einskildløyve delegert frå kommunestyret og som ikkje kan delegerast til anna organ gjere vedtak om inndraging av skjenkeløyve for tidsrom som går ut over åtte veker Det er elles berre formannskapet som kan ta avgjerd i saker om: Tidsavgrensing i sal og skjenking for alminnelege kommunale løyve Permanent flytting til nye lokale Endring av driftsform/konsept Permanent utviding av skjenkestad Omgjering av løyve med fastsetting av nye vilkår Rådmannen har i samsvar med kapittel 11 i delegeringsreglementet slikt mynde: avgjere søknader om skjenkeløyve ved einskildhøve, avgrensa til sju dagar avgjere søknad om utvida skjenketid for slutta lag avgjere søknad om utvida skjenkeareal og skjenketid for einskilde arrangement godkjenne ny sals- og skjenkestyrar, og vara for denne tildele ambulerande skjenkeløyve for slutta lag fastsette gebyr for kommunale sals- og skjenkeløyve handheve retningsliner for reaksjonar på brot på alkohollova for periodar på inn til åtte veker 25

102 Sakshandsamarane i kommunane har kvartalsvis samarbeidsmøte for å drøfte/samordne ulike problemstillingar i høve dette Sakshandsamingsreglar Før alminneleg sals- og skjenkeløyve vert gitt til ein serveringsstad, skal det ligge føre løyve etter lov om serveringsverksemd (18): Uttale frå skatte- og avgiftsmynde Det skal innhentast uttale frå skatte- og avgiftsmynde i samband med handsaming av søknader om alminneleg sals- og skjenkeløyve. Uttale frå politiet Alle søknader om alminneleg sals- og skjenkeløyve og opne einskildarrangement skal sendast til politiet for uttale. Unnataket er slutta lag, der politiet får melding om vedtak. Politiet skal ikkje vurdere alkoholpolitiske, men politimessige sider av søknaden. Tilhøve som bør vurderast særleg er trafikale omsyn, omsyn til offentleg ro og orden, og om det er andre tilhøve ved skjenkestaden, lokalisering, verksemda eller dei ansvarlege for verksemda som tilseier at ein ikkje kan tilrå søknad. Politiet skal også gi uttale om søkar og ansvarlege juridiske personar sin vandel dei siste ti åra. Løyvehavar og ansvarlege for verksemda og for løyvet må ha utvist uklanderleg vandel i høve reglane i alkohollova og anna lovgjeving som har samanheng med føremålet i alkohollova. Uttale frå sosialtenesta Ved handsaming av alle søknader, med unntak for dei som gjeld slutta lag, skal det innhentast uttale frå kommunen si sosialteneste som har eit særleg ansvar for å vurdere søknaden ut frå eit sosialpolitisk og helsemessig perspektiv. Særskilt om løyve for einskildhøve Dersom slike arrangement skal vere utandørs, i telt eller liknande, bør det stillast vilkår om at arrangøren hentar inn godkjenning frå grunneigar. Søknaden skal då innehalde teikning og kart over skjenkearealet. I samband med sakshandsaminga skal ein vurdere om det er behov for å stille krav om godkjenning frå mattilsynet, brannvernet og byggesaksavdelinga. Vi bør også vurdere om det er behov for å stille krav om aldersgrense. Søknader om skjenkeløyve som manglar vesentleg dokumentasjon eller opplysningar, skal sendast i retur for ferdigstilling. 26

103 4.1.3 Typar løyve Over 2,5 og høgast 4,7% Gruppe I Over 4,7 og mindre enn 22% Gruppe 2 Mellom 22 og 60% Gruppe 3 Alkoholfri drikk Inneheld under 0,7% Alkoholsvak drikk Mellom 0,7 og 2,5% 4.2 Tildeling av alminneleg skjenkeløyve Kommunen ser det ikkje som tenleg å sette tak for talet på skjenkeløyve. Levekårsutvalet ynskjer å føre ein restriktiv alkoholpolitikk for dermed å førebygge alkoholskader både for samfunn og individ. Levekårsutvalet innstiller til kommunestyret som tildeler skjenkeløyve i samsvar med denne planen og etter ei samla vurdering, der det vert lagt vekt på: Kor mange skjenkeløyve vi ynskjer å ha i eit geografisk avgrensa område i kommunen. Kva slag profil og målgruppe kommunestyret ynskjer skjenkestadene skal ha. Her skal søknaden vurderast ut frå både ein alkoholpolitisk og ein næringspolitisk ståstad. Nokre skjenkestader vil berre få løyve for øl og vin. Det vert føresett at nasjonale mål vert lagt til grunn for vurderingane. Eit alminneleg skjenkeløyve skal knytast til eit bestemt, definert konsept (jf. 1.10). Det skal førast ei restriktiv line når det gjeld tildeling av løyve til nye typar konsept. Løyvet skal tildelast den fysiske eller juridiske personen som eig og driv verksemda Vilkår for å få skjenkeløyve I tillegg til vilkår for tildeling av skjenkeløyve som følgjer av lovverket, må den ansvarlege for skjenkestaden ha gjennomgått kurs i ansvarleg vertskap i løpet av første driftsår, så lenge kommunen tilbyr slike kurs. Der det er sett vilkår om ordensvakter skal desse vere godkjende. Det er eit krav at skjenkestaden skal ha internkontrollrutinar. Desse skal ligge ved søknaden. For nye drivarar er det krav om at internkontrollrutinar skal vere levert til kommunen innan ein månad etter at løyvet er tildelt. 4.3 Tildeling av ambulerande skjenkeløyve og einskildløyve Etter alkohollova kan kommunen gi ambulerande skjenkeløyve, som ikkje er knytt til ein bestemt person, eller skjenkestad. a) Det kan gjevast ambulerande løyve for skjenking til deltakarar i slutta lag. Med slutta meiner vi at det allereie før skjenkinga startar er danna ein lukka/privat krets av 27

104 personar som er samla for eit bestemt føremål i eit bestemt lokale. Eit slikt løyve kan omfatte øl, vin og brennevin. b) Det kan gjevast løyve for eit einskildhøve. Einskildhøve er opne arrangement i tilknyting til eitt bestemt høve som er klart avgrensa i tid, og som ikkje varer lenger enn 1-6 dagar. Typiske døme kan vere festivalar, konsertar og messer. Eit slikt løyve kan omfatte alkohol inntil 22 vol %. For begge gjeld reglane om skjenketider i kapittel Tildeling av salsløyve Det er høve til å gi salsløyve for alkohol i varegruppe 1 til ordinære daglegvarebutikkar. Det skal førast ei restriktiv line med tanke på tildeling av salsløyve til andre typar konsept, sjå retningsliner for sakshandsaming om sals- og skjenkeløyve punkt 1.1. Salsløyvet skal vere knytt til eit bestemt lokale, med eit avgrensa areal. Løyvet skal tildelast den fysiske eller juridiske personen som eig og driv verksemda. Løyvemynde kan setje vilkår for løyvet i samsvar med alminnelege forvaltningsrettslege reglar. Vilkåret skal ha sakleg samanheng med løyvet som vert gitt. Omsyn til plassering av salsstadene skal takast ut frå lovverket. Alkoholhaldige varer skal vere betalte innan salstida. Butikkane som sel alkohol skal ha sperre i kassa. Dei alkoholhaldige varene skal vere fysisk tildekte utanom salstida Vilkår for å få salsløyve For å få salsløyve, vert det sett krav om at den som er ansvarleg for salsstaden har gjennomgått kurs i ansvarleg vertskap/ansvarleg sal i løpet av første driftsår, så lenge kommunen tilbyr slike kurs. Det er eit krav at salsstaden skal ha internkontrollrutinar. Desse skal ligge ved søknaden. For nye drivarar er det krav om at internkontrollrutinar skal vere levert til kommunen innan ein månad etter at løyvet er tildelt. 4.5 Sals- og skjenketider Salstider for varegruppe 1 I kommunen er salstidene for øl i butikk sett til mellom kl og kl på kvardagar. På laurdag og dagar før heilagdagar skal salstida vere mellom kl og kl

105 4.5.2 Skjenketider Skjenketid er eitt av verktya kommunen kan nytte som edruskapspolitisk verkemiddel. Kommunestyret vil praktisere ein relativt stram politikk med omsyn til skjenketider for å avgrense tilgjenge til alkohol og alkoholtypar på sein kveld og natt. Av omsyn til dei som bur og oppheld seg i sentrumsmiljøa, er det føremålstenleg å ha ei avgrensing av tida det vert skjenka alkohol. Dette er særskilt viktig med omsyn til uteservering. Kommunestyret meiner at det ikkje er det offentlege si oppgåve å legge til rette for støy utandørs på nattetid. Etter midnatt bør det vere krav om alminneleg ro i det offentlege rom. Normal skjenketid for varegruppe 3 skal vere avgrensa til mellom kl og kl alle dagar. Normal skjenketid for varegruppe 1 og 2 skal vere avgrensa til mellom kl og kl søndag torsdag, og mellom kl og kl fredag og laurdag. Driftskonseptet hotell kan få skjenketid for varegruppe 1 og 2 frå kl Det er høve til å gi generell utviding av skjenketida til kl for romjula (2. juledag- 1. nyttårsdag) og påskeveka (frå måndag etter Palmesøndag til 2. påskedag). Skjenketida for uteareal er avgrensa til kl alle dagar. For skjenkestader som er lokalisert utanfor tettstadsområde og på stader der naboar ikkje vert sjenert, kan skjenketida setjast lik skjenketida innandørs. Det skal ikkje gjevast skjenkeløyve for alkohol som er sterkare enn 22 vol. % på uteareal. Konsum av utskjenka alkoholhaldig drikke må opphøyre seinast 30 minutt etter at skjenketida har gått ut. 4.6 Kontroll med sals- og skjenkestader Kommunen har ansvar for å føre kontroll med løyvehavarar si forvalting av kommunale salsog skjenkeløyve. Seks av kommunane på Søre Sunnmøre har felles avtale med eit eksternt kontrollfirma som gjennomfører skjenkekontrollen. Kontrollplikta omfattar alle løyve som kommunen har gitt, med unnatak for A/S Vinmonopolet sine utsal, eller løyve til engrossal Gjennomføring av sals- og skjenkekontroll Kontrollane skal til ei kvar tid gjennomførast i samsvar med kravspesifikasjon og eventuelle pålegg gitt av kommunen. Kontrollane skal utførast i nært samarbeid med kontaktpersonen i kvar kommune. Talet på kontrollar for sals- og skjenkekontrollar skal vere i samsvar med forskrifta, 9.7. Kontrollørane skal opphalde seg i lokalet i meir enn 20 minutt per kontroll og skal utførast til varierande tider, stader og dagar. 29

106 Skjenkekontroll For skjenkestadene skal minst 2/3 av kontrollane skje på fredagar og laurdagar frå kl og fram til stengetid. Halvparten av desse kontrollane skal gjennomførast på fredag og laurdag ved skjenkestaden si stengetid. Det skal maksimum gjennomførast to kontrollar per kveld, per kommune. Salskontroll Det er spesielt viktig å kontrollere salstidene. Kontrollane bør i all hovudsak utførast ved slutten på salstida og då primært på torsdag, fredag og laurdag. Det skal sendast rapport til kontaktpersonen i kvar kommune etter kvar kontroll innanfor den frist som går fram av forskrifta. I samband med skjenkekontroll skal kommunen sitt kontrollansvar i hht. tobakkskadelova 6 følgast opp. Kontrollane må organiserast slik at skjenkestadene får besøk av ulike kontrollørar gjennom avtaleperioden. Skjenkekontroll bør lysast ut på anbod kvart 4. år. Kommunestyret ynskjer også eit samarbeid med lensmennene i området, slik at kveldspatruljane, og særleg nattpatruljane i helgane, rutinemessig tek stikkontrollar på skjenkestadene som samlar mykje folk på sein kveldstid og i helgane. Kommunestyret ynskjer at det vert prioritert å få til eit slikt samarbeid med politiet, då vi ser stor nytteeffekt av eit slikt tiltak. I tillegg til å halde oppsikt med løyvehavar si forvalting av løyvet og alkohollova, vil ei slik ordning ha positiv innverknad i høve ro og orden i sentrumsområda i helgane. Kommunestyret ynskjer at politiet nyttar sitt mynde til å gripe inn mot ulovlege tilhøve, eller at slike tilhøve vert rapportert til kommunen. Når det gjeld sanksjonering av brot på lovverk eller vilkår, sjå punkt Reaksjonar på brot på alkohollova Kommunen kan drage inn eit sals- eller skjenkeløyve for ein periode ved brot på alkohollova, vilkåra for løyvet eller brot på andre reglar som er gitt i medhald av andre lover som har samanheng med føremålet i alkohollova, jf. alkohollova 1-8. Løyvet vil verte inndrege dersom det ikkje er nytta i løpet av dei siste 12 månadene. Kommunen kan også melde lovbrot. Politiet har høve til å stenge ein sals- eller skjenkestad for inntil to dagar når dette er nødvendig for å hindre forstyrring av offentleg ro og orden, sikre tryggleiken for einskildpersonar eller ålmenta, eller for å hindre eller stanse lovbrot. Kommunestyret ser på høvet til å sanksjonere regelbrot ved til dømes inndraging av løyve for kortare eller lengre periodar som ein del av kommunen sin alkohol- og edruskapspolitikk. 30

107 Saman med den generelle kontrollen og politiet sin kontroll/patruljering vil dette vere eit viktig verkemiddel for å motverke uheldige utslag av alkoholbruken og uheldig forvalting av sals- og skjenkeløyve. Inndraging av løyve er eit sterkt verkemiddel, som set krav til at kommunen si vurdering tek omsyn til forvaltingslova sine krav om forsvarleg sakshandsaming. Det er viktig med eit konsekvent, rettferdig og føreseiande reaksjonssystem i dei tilfelle alkohollova sine reglar ikkje vert overhaldne. Påviste brot på reglane kan få følger for løyvehavarane i form av inndraging av løyve (kommunen) og/eller straff (politiet). Ved brot på alkohollova ligg det innanfor kommunen sitt frie forvaltingsskjøn å avgjere reaksjonsforma og lengda på inndraging. Reaksjonane skal settast etter vedlagde prikkbelastningssystem (sjå 1.11), og skal handhevast likt i kommunane. Handheving er delegert til rådmannen for rask iverksetting av reaksjon for brot. Rådmannen har delegert mynde til inndraging i inntil åtte veker. Reaksjonar ut over dette skal avgjerast av formannskapet. Reaksjonen må stå i samsvar til brotet sin art og omfang. 4.8 Sals- og skjenkegebyr I samsvar med alkohollova og forskrift til lova skal løyvehavar for alminneleg løyve kvart år betale sals- og skjenkegebyr i høve stipulert omsetning av alkoholhaldig drikk. Ved årsskifte skal løyvehavar sende inn oppgåve over faktisk mengde omsett alkohol. Ved eventuelle avvik mellom forventa og faktisk omsetning, vil det verte gjennomført etteroppgjer. Utrekning og satsar følger av forskrifta. Gebyra skal sikre kommunen ei viss dekning av kostnadane med handsaming av søknader og kommunen sine kontrolloppgåver. Manglande innrapportering skal føre til inndraging av løyve (jf. 1.11). Innrapportert sal gir grunnlag for gebyr. Før krav vert sendt ut, skal innbetalt forskot for same år trekkast frå. For handsaming av søknad om løyve som gjeld slutta lag gjeld gebyrsatsane som er gitt i forskrift om omsetning av alkoholhaldig drikk 6-2. Per 2012 er satsen på kr For handsaming av søknad om løyve som gjeld einskildhøve gjeld gebyrsatsane som er gitt i forskrift om omsetning av alkoholhaldig drikk 6-2. Per 2012 er satsen kr I samband med einskilde arrangement, der alkohol ikkje er ein sentral del av arrangementet, eller der hovudsiktemålet ikkje er å tene pengar på sal av alkohol, kan gebyret settast til kr. 500 per gong. 4.9 Klage og klagehandsaming Enkeltvedtak som kommunen har gjort i medhald av alkohollova 1-8 (inndraging) og kapittel 3 (kommunale salsløyve), kapittel 4 (kommunale skjenkeløyve) og kapittel 7 (gebyr) kan klagast inn for fylkesmannen som klageinstans, jf. alkohollova Kommunen skal 31

108 som underinstans ta stilling til eige vedtak på nytt før saka eventuelt vert sendt til Fylkesmannen for endeleg handsaming. Klagen skal sendast til kommunen innan tre veker, rekna frå vedtaket er motteke Retningsliner/kriterier for tildeling av sals- og skjenkeløyve Ved handsaming av søknader om sals- og skjenkeløyve skal løyvemynde legge vekt på følgande: Det som går direkte fram av alkohollova 1-7a: Talet på sals- og skjenkeløyve i kommunen Sals- eller skjenkestaden sin karakter, storleik, driftskonsept m.m. Lokalisering Målgruppe Trafikk- og ordensmessige tilhøve Næringspolitiske omsyn Andre relevante omsyn Nedanfor følger ei utgreiing av ulike typar verksemder som vert å nytte som kriteria ved tildeling av skjenkeløyve. Det kan vere grunnlag for inndraging/endring av løyve dersom driftskonseptet vert endra i løpet av løyveperioden, slik at kriteria for tildelinga ikkje lenger er oppfylt. Når det gjeld vurderingar knytt til løyve for alkohol mellom 22 vol. % og 60 vol. %, skal det som hovudregel leggast vekt på skjenkestaden sitt konsept. Konsept som satsar på matservering og tilbod til middagsgjestar kan få alle rettar. Konsept som har meir preg av pub/bar/kro, konsertscene eller dansestad kan berre få løyve for alkohol inntil 60 vol % etter ei særskilt vurdering. Følgande verksemder/driftskonsept kan få skjenkeløyve slik: 1) Hotell Til hotelldrift vil det vere knytt restaurantar, diskotek, bar, nattklubb, selskapslokale og minibar på rom. Alle desse lokala vil vere ein naturleg del av vanleg hotelldrift, og vil verte omfatta av eit løyve. Søknaden skal handsamast ut frå det oppgjevne driftskonseptet. I tillegg kan søknaden vurderast særskild med omsyn til turisme, reiseliv og andre næringspolitiske omsyn. Hotell kan få løyve for all alkoholhaldig drikk inntil 60 vol. %. Konseptet sommarhotell er å tolke som større overnattingsstadar/internat, som har fått godkjenning som sommarhotell etter plan- og bygningslova for å drive hotellverksemd i 32

109 sommarhalvåret. Dette konseptet kan få løyve ein del av året for alkoholhaldig drikk inntil 60 vol %. 2) Anna serveringsstad/overnattingsstad Gjestegard, gardsturisme, kulturisme i kombinasjon med servering av tradisjonsmat og/eller overnatting Gjestegardar, serveringsstadar og/eller overnattingsstadar som driv som gardsturisme eller reiselivsverksemd i kombinasjon med servering av tradisjonsmat og kulturbasert oppleving som del av driftskonseptet, kan få skjenkerett for all alkoholhaldig drikk inntil 60 vol. %. 3) Restaurantar og enklare serveringsstader Kjøkenet skal vere ope fram til ein time før serveringsstaden stengjer og hovudføremålet skal vere servering av mat. Slike restaurantar kan få løyve for alkohol inntil 60 vol. %. 4) Pub/bar Dette konseptet vert kjenneteikna som ein uformell serveringsstad, med hovudvekt på omsetning av øl og vin på kveldstid og i helgane. Det vert ofte servert enklare mat og snacks. Denne typen skjenkestader kan få løyve for alkohol inntil 22 vol. %. Etter nærare vurdering; inntil 60 vol. %. Ein føresetnad for slikt løyve vil vere eige, avgrensa lokale, eigen inngang og med aldersgrense på minst 20 år. 5) Diskotek, nattklubb, restaurant med dans, konsertlokale Konsept med hovudfokus på musikkunderhaldning og dans på kveldstid og i helgane. Denne typen skjenkestader kan få løyve for alkohol inntil 22 vol. %. 6) Selskapslokale Dette er lokale som i utgangspunktet har som driftskonsept å servere middagsgjestar i slutta selskap. Slike stader kan få skjenkeløyve med alle rettar. 7) Bowlinghall Lokale med bowlingbane som hovudkonsept. Kommunestyret har opna for skjenkeløyve for denne typen verksemd, men på særlege vilkår. Erfaringane med dette har vore gode, då vilkåra om avgrensa skjenketid har gjort at det ikkje vert skjenka alkohol medan born og unge gjer mest bruk av hallen. Det vert føresett ei restriktiv line med omsyn til skjenketida for det alminnelege løyvet. Bowlinghall kan få alminneleg skjenkeløyve for alkohol inntil 22 vol. %, etter kl Dette av omsyn til born og unge. 8) Ambulerande skjenkeløyve/einskilde høve 33

110 Kan omfatte alkohol inn til 60 vol. % i slutta lag og einskildhøve. Eit kriterium for tildeling av løyve for alkohol mellom 22 vol. % og 60 vol. % skal vere om arrangementet primært er retta mot middagsgjestar. 9) Utandørs serveringsareal for serveringsstader med løyve Det kan gjevast alminneleg skjenkeløyve for alkohol inntil 22 vol. % på godkjent uteområde i tilknyting til skjenkestadar med eksisterande alminneleg løyve. Bruken av utearealet skal vere godkjent i høve regulering og plan- og bygningslova, før det kan gjevast løyve. Skjenkearealet skal vere tydeleg definert og avgrensa. 10) Særlege tilfelle I særlege tilfelle og etter ei nærare vurdering kan kommunestyret sjølv gjere unntak frå typar av driftskonsept omhandla i punkta 1 10 med omsyn til om det skal gjevast alminneleg skjenkeløyve. Kommunestyret ønskjer ei restriktiv line med omsyn til utviding av konsept- og verksemdstypar som skal få skjenkeløyve, og ser på dette som eit element i edruskapspolitikken. Difor skal spørsmål om løyve til nye konsept avgjerast av kommunestyret. Elles skal følgjande leggjast til grunn i høve søknad om skjenkeløyve: Alminneleg skjenkeløyve skal ikkje verte gitt til kulturhus og grendehus. Her kan det ved søknad gjevast løyve for slutta lag eller einskildhøve. Det vert ikkje gitt løyve når det er arrangement for unge under 18 år. Det vert ikkje gjeve alminneleg skjenkeløyve til serveringsstader i skulebygg, eller bygg der hovudfokus er undervisning, eller andre alkoholfrie aktivitetar retta mot born og ungdom, jf. opplæringslova 9-5, 3. ledd. Det skal ikkje gjevast ambulerande skjenkeløyve til lokale i reine skulebygg. I kombinerte anlegg for skule og andre føremål kan det i særlege høve gjerast unntak når desse anlegga vert nytta til kulturelle og sosiale føremål utanom skuletida, jf. opplæringslova 9-5, 3. ledd. Det vert ikkje gitt alminneleg skjenkeløyve som ei fast ordning for serveringsstader i direkte tilknyting til idrettsanlegg, idrettshallar, og anlegg med tilbod om mosjons- og idrettsaktivitetar. Det vert ikkje gjeve skjenkeløyve til arrangement som i hovudsak er retta mot born og ungdom. 34

111 Det vert ikkje gitt skjenkeløyve for serveringsstader i direkte tilknyting til kjøpe- /butikksenter i desse si opningstid. Unntak kan gjerast for serveringslokale i slike anlegg når det er fysisk skilt og har eigen inngang og utanfor anlegget si generelle opningstid. Det vert ikkje gitt sals- eller skjenkeløyve til gatekjøkken, kioskar, bensinstasjonar og serveringsstader i tilknyting til slike, jf. forskrift om omsetning av alkoholhaldig drikk 3-4. Campinghytter, campingplassar og motell vert ikkje å vurdere som serveringsstader eller overnattingstader som skal få skjenkeløyve. Det skal ikkje gjevast skjenkeløyve til frisørsalongar, hudpleiesalongar og liknande typar konsept. Det skal førast ei restriktiv line i høve tildeling av løyve til nye typar konsept. Ungdomsklubbar, ungdomsdiskotek, skisenter, symjehall/badeland og idrettsarenaer er område som tradisjonelt er sett på som rusfrie soner. Desse skal ikkje ha skjenkeløyve. Kommunal representasjon skal alltid vere alkoholfri Retningsliner for reaksjonar på brot på alkohollova og vilkår for løyve 1. Brot på alkohollova eller forskrift vert delt inn i 3 grupper: Gruppe 1: Mindre alvorlege brot, 1 prikk o Manglar alkoholfrie alternativ o Manglar ved skjenkekart o Brot på reglane om reklameforbod o Brot på dei generelle reglane om opplæring av tilsette, der det er sett som vilkår for løyve o Manglande internkontroll og oppfølging av denne Gruppe 2: Alvorlege brot, 3 prikkar o Alkohol vert teke med utanfor godkjent skjenkeareal, eller det vert nytt medbrakt o Det vert nytt alkohol i utsalslokale o Det vert gjeve alkoholservering ved bord der det oppheld seg openbart rusa person o Manglande innmelding frå løyvehavar om endringar med omsyn til ansvarlege for løyvet eller skifte av eigarskap o Skjenking/sal utover tillaten skjenketid/utsalstid o Openbart rusa personar vert gitt tilgang til skjenkestaden/vert ikkje vist ut før kontrolløren gjer merksam på tilhøvet 35

112 Gruppe 3: Grove brot, 8 prikkar o Det vert skjenkt/selt til openbart rusa person o Det vert skjenkt/selt til eller av personar som ikkje oppfyller reglane om aldersgrense o Det vert påvist gjenteken bruk og omsetning av narkotika på skjenkeeller utsalsstaden Reaksjon Inndraging av løyve skal skje samanhengande: 5 prikkar fører til inndraging av løyvet i 1 veke 8 prikkar fører til inndraging av løyve i 2 veker 10 prikkar fører til inndraging av løyve i 4 veker 12 eller fleire prikkar fører til inndraging av løyve i 8 veker 2. Vesentlege brot på skatte- avgifts- og rekneskapslovgivinga fører til inndraging av løyve i ei periode på minimum tre månader allereie ved første gongs brot. 3. Manglande innsending av revisorstadfesta omsetningsoppgåve og manglande betaling av løyvegebyr fører til at kommunestyret eller den kommunestyret delegerer til, kan inndra løyve inntil omsetningsoppgåva er innsendt eller gebyret er betalt. Omsetningsoppgåve skal vere levert til kommunen innan 1. mars kvart år. 4. Ved oppsummering av prikkbelastningar, er det summen av prikkar/brot i den einskilde rapport som vert lagt til grunn. Ei inndragingsveke er å rekne frå og med måndag kl til og med søndag kl Etter inndragingsperiode og ved nytt løyve er prikkbelastninga sett til Rådmannen har fullmakt til å tildele prikkar etter gjeldande regelverk. 6. Iverksetting av inndraging skal skje utan ugrunna opphald, etter at løyvehavar har fått høve til å uttale seg og saka er ferdig handsama. 7. Kommunen praktiserer ikkje oppsettande verknad ved klage på vedtak. 8. Ved brot på løyve etter 1-6 i alkohollova skal Ulstein kommune reagere på følgande måte: a) Forholdet skal meldast til politiet. b) Ved neste søknad frå same personar, skal søknaden ikkje imøtekomast dersom brotet etter punkt a) har ført til straffereaksjon frå politiet si side. 36

113 5. Oppfølging og rehabilitering av rusmiddelmisbrukarar Kommunen har ansvar for å hjelpe den enkelte til å kome vekk frå misbruk av alkohol og andre rusmiddel. Kommunen har også ansvar for å gi råd, rettleiing og hjelp til vedkomande si familie. Dette følger av Helse- og omsorgstenestelova (ref?) som vart sett i kraft Noko av det viktigaste i behandling og rehabilitering for rusmisbrukarar er å få på plass rammer i livet, - bustad og aktivitetstilbod er viktige stikkord. Staten ved dei regionale helseføretaka skal yte teneste etter Spesialisthelsetenestelova. For å få dette til er det viktig med godt samarbeid, både mellom fastlegane, tenesta for psykisk helse og rus, NAV, forsterka helsestasjon og andre kommunale tenestetilbod og spesialisthelsetenesta. 5.1 Tenestetilbod i kommunen Tenesta for psykisk helse og rus Den som mottek teneste får tildelt ei primærkontakt. Tenesta kan omfatte: Kartlegging Støttesamtalar; råd og rettleiing, motiveringsarbeid og opplæring i forhold til å avgrense rusbruk, opplæring i sosiale ferdigheiter, opplæring i meistringsteknikkar, rettleiing i økonomi, hjelp til strukturering av kvardagen, informere i forhold til fysisk aktivitet, ernæring, tobakk og søvn, informasjon om hjelpeapparatet Oppfølging i bustad; miljøarbeid og etablering i bustad Frivillig økonomisk forvalting Følge til eller hjelp til å formidle kontakt med andre instansar i hjelpeapparatet Administrering av medisinar; multidose eller dosett Skollebakken aktivitetshus; sosial møteplass/dagtilbod Turgruppe Småjobbsentral; Lågterskeltilbod til rusmiddelavhengige Oppfølging av pårørande; informasjon, råd og rettleiing Ta tak; pårørandekurs, interkommunalt, samarbeid med KoRus og 2. linetenesta Oppsøkande verksemd; ved bekymringsmeldingar Henvising og oppfølging i forhold til behandling i 2. linetenesta Fremme sak for Fylkesnemda vedrørande tvangstiltak Forsterka Helsestasjon Gravide og småbarnsforeldre som har eit erkjent rusproblem, eller der det er mistanke om slike problem, får tilbod om hyppige samtalar med helsesøster, og ekstra tett oppfølging av borna. Rustesting kan vere eit tiltak. Det er etablert ei eiga ressursgruppe med tverrfagleg og tverretatleg samarbeid mellom helsestasjon, jordmor, helsestasjonslege, barnevern, 37

114 barnehagekonsulent og tenesta for psykisk helse og rus, der ein har faste møter to gongar i året og elles ved behov Andre tenester frå Helse- og omsorgsetaten Heimesjukepleia skal følge opp brukarar med psykiske helseproblem og eller rusproblem på kveld, natt og helg, og kan tilby tilsyn og utlevering av medisin. Ein kan søke om heimehjelp og middag levert på døra frå Alvehaugen, begge desse tenestene er mot betaling. Opphald på sjukeheimen kan nyttast i spesielle høve i forhold til avrusing og ernæring. Det er også mogleg å søke på støttekontakt. Kommunen har også omsorgsbustader for dei som har behov for oppfølging i bustaden. Frisklivssentralen gir rettleiing og oppfølging på område som fysisk aktivitet, kosthald og røyking Andre tenestetilbod i kommunen Fastlegane; skal ha eit heilskapleg perspektiv, som gjeld utredning, behandling og oppfølging av sine pasientar, i forhold til psykiske vanskar og lidingar og/eller rusmiddelproblem på lik line med somatisk sjukdom, og skal henvise sine pasientar til spesialisthelsetenesta og til andre kommunale helse- og omsorgstenester ved behov. NAV; skal følge opp brukargruppa i forhold til arbeid, aktivitet og utdanning, råd og rettleiing, økonomisk sosialhjelp, kvalifiseringsprogram og midlertidige butilbod. Gjeldsrådgjevar; det er mange som slit med gjeld og har difor behov for kontakt med gjeldsrådgjevar i tillegg til den hjelpa NAV kan gi. Barnevernstenesta; skal sikre at born og unge som lever under forhold som kan skade deira helse og utvikling, får nødvendig hjelp og omsorg til rett tid. Barnvernet er avhengig av å få meldingar, både frå andre instansar i hjelpeapparatet og frå innbyggarane elles i kommunen. Den offentlege tannhelsetenesta; rusmiddelavhengige har spesielle rettigheiter til oppfølging og har rett på gratis nødvendig tannbehandling etter helse- og omsorgstenestelova (19) og pasient- og brukarrettigheitslova (20). Kommunal bustad; vert tildelt vanskelegstilte i bustadmarknaden. I bustadfordelingsmøte i kommunen deltek Ulstein Eigedomsselskap KF saman med NAV, helse- og omsorgstenesta og flyktningkontoret. Arbeidsmarknadsbedrifter; Ulshav og Furene Sjølvhjelpsgrupper I kommunen har vi ei aktiv NA gruppe, Anonyme Narkomane. Her kan ein også kome om ein har eit misbruk av alkohol. AA-gruppe, Anonyme Alkoholikarar, finst i Ålesund. Gruppe for pårørande, Alanon, finst i Ålesund. 38

115 5.1.6 LAR legemiddelassistert behandling LAR-pasientar er innskrivne i spesialisthelsetensta så lenge behandlinga varer. Når det er etablert eit forsvarleg behandlingstilbod vert ansvaret for føreskriving av medikament og oppfølging av den enkelte overført til fastlegen, i samarbeid med andre samarbeidspartar i kommunen. LAR-pasientar vil ha lett tilgang på spesialisthelsetenester utan krav til fornya henvising (LAR-retningslinene) Tvangstiltak overfor rusmiddelavhengige Det kan i enkelte tilfelle vere behov for å nytte kapittel 10 i Helse- og omsorgstenestelova. 10-1: Kommunens plikt til å vurdere tvang etter melding frå pårørande 10-2: Tilbakehald i institusjon utan eige samtykke 10-3: Tilbakehald av gravide rusmiddelavhengige 10-4: Tilbakehald i institusjon på grunnlag av eige samtykke. Saka skal fremmast for Fylkesnemda for barnevern- og sosiale saker som kan fatte vedtak om plassering og tilbakehald ved tvang. Det er kommuneadvokaten som fremmar saka på vegne av instansen som fattar vedtak etter kap. 10 i kommunen. Vilkår for brukar av tvang: Omfattande og vedvarande misbruk Utset si fysiske eller psykiske helse for fare Hjelpetiltak er prøvd, men ikkje funne tilstrekkeleg Tvang vil kunne tilrettelegge for langsiktige tiltak/behandling Tvang vil kunne ha ein motiverande effekt Institusjonen er fagleg og materielt i stand til å tilby klienten tilfredstillande hjelp i forhold til føremålet med inntaket Alle desse vilkåra må vere oppfylt før tvang kan settast i verk. Det kan treffast vedtak om tvangsinnlegging overfor gravide med rusavhengigheit og at kvinna skal haldast tilbake i institusjon i heile svangerskapet, dersom misbruket er av ein slik art at det er sannsynlig at barnet vert fødd med skade. 5.2 Tenestetilbod i spesialisthelsetenesta Ved frivillig behandling har Spesialisthelsetenesta ulike institusjonar å tilby; Ålesund behandlingssenter på Moa Lade, Tyrili og Kvamsgrindkollektivet og Trondheimsklinikken, alle i Trondheim Molde behandlingssenter 39

116 Poliklinisk behandling kan ein få både ved Rusteam i Volda og Ålesund. Det er også samarbeid med psykisk helsevern, då det er mange med dobbeldiagnose, ROP-lidingar. Lærings- og meistringstilbod finst i alle føretak. Dette er eit supplement til medisinsk behandling og handlar om å auke kompetanse om eigen sjukdom, meistring av aktuelle kvardagssituasjonar og utfordringar knytt til å leve med langvarige helseutfordringar. Kommunen samarbeider også med fengsel, kriminalomsorga og krisesenter ved behov. Det kan også søkast om 12 soning, det vil seie soning i institusjon. 5.3 Samarbeid Det finst etablerte møtestader for rusarbeidet mellom dei ulike hjelpeinstansane i kommunen og mellom hjelpeinstansane i kommunen og spesialisthelsetenesta, både på systemnivå og på individnivå. Vidare satsing: Jobbe for at det vert etablert kriseleilegheiter/mellombels butilbod i kommunen Arbeide for at det vert etablert fleire kommunale bustader tilgjengeleg for brukargruppa Oppmode brukargruppa om å nytte sjølvhjelpsgrupper i lokalmiljøet Informere om tenestetilbodet både til brukargruppa og pårørande, gode kommunale internettsider Jobbe aktivt for at pårørande får oppfølginga dei har behov for Jobbe vidare med etablering av gode tverrfaglege og tverretatlege møtestader for samhandling Sikre at alle som har behov for og som ynskjer det får utarbeidd Individuell plan Sikre at det vert etablert ansvarsgrupper der det er behov for det Personar som ynskjer etter-/vidareutdanning bør få dekt utgiftene dette medfører Kursing vert prioritert i den daglege drifta 6. Oppsummering og plan for vidare satsing 6.1 Førebyggande tiltak Halde fram satsing kring rusbruk hjå gravide, spe- og småbarnsforeldre Arbeide for å styrke skulehelsetenesta og få på plass rustesting i dei vidaregåande skulane i lokalområdet Vidareføre tilbodet om helsestasjon for ungdom 40

117 Arbeide for eit godt læringsmiljø og få på plass eit haldningsskapande program i barneskulen. Vidareføre MOT-satsinga og utvide denne Rusfri arena for ungdom med vaksne til stades: Bell ungdomsklubb og rusfritt aktivitetstilbod til ungdom på laurdagskveldar Styrke natteramnordninga slik at denne fungerer betre og kan erstatte utekontakta Arbeide for at interkommunal barnevernsvakt vert gjenoppretta Styrke samarbeidet med politiet gjennom å invitere dei til faste samarbeidsmøte med kommunen Starte opp igjen med «Ansvarleg alkoholhandtering» 6.2 Førebyggande tiltak retta mot risikoutsette grupper Informasjonskampanje mot køyring i ruspåverka tilstand Ta opp legemiddelforskriving i samarbeidsmøte med fastlegane 6.3 Løyvepolitikken Ha ein restriktiv politikk for utdeling av sals- og skjenkeløyve 6.4 Oppfølging og rehabilitering av rusmiddelmisbrukarar Jobbe for at det vert etablert kriseleilegheiter/mellombels butilbod i kommunen Arbeide for at det vert etablert fleire kommunale bustader tilgjengeleg for brukargruppa Oppmode brukargruppa om å nytte sjølvhjelpsgrupper i lokalmiljøet Informere om tenestetilbodet både til brukargruppa og pårørande, gode kommunale internettsider Jobbe aktivt for at pårørande får den oppfølginga dei har behov for Jobbe vidare med etablering av gode tverrfaglege og tverretatlege møteplassar for samhandling Sikre at alle som har behov for og som ynskjer det får utarbeidd Individuell plan Sikre at det vert etablert ansvarsgrupper der det er behov for det Personar som ynskjer etter-/vidareutdanning bør få dekt utgiftene dette medfører og kursing vert prioritert i den daglege drifta 41

118 7. Referanseliste 1. Alkoholloven Lov om omsetning av alkoholholdig drikk m.v av nr. 27. Tilgjengeleg frå: 2. Forskrift om omsetning av alkoholholdig drikk Forskrift om omsetning av alkoholholdig drikk mv. av nr Tilgjengeleg frå: 3. Helsedirektoratet (2012), IS-2038 Veileder i salgs og skjenkekontroll. Tilgjengeleg frå: %20Veilder%20i%20salgs-%20og%20skjenkekontroll%20-%20Webversjon.pdf 4. Sosial- og helsedirektoratet (2006), IS-1362 Veileder for kommunal rusmiddelpolitisk handlingsplan. Tilgjengeleg frå: 5. Helse- og omsorgsdepartementet Se meg! En helhetlig rusmiddelpolitikk, alkohol narkotika doping. St.meld.30 ( ). Tilgjengeleg frå: 6. Ulstein kommune Kommuneplan Samfunnsdel 2009 til Tilgjengeleg frå: 7. Ulstein kommune Levekårsplan Tilgjengeleg frå: 8. Ulstein kommune Plan for habilitering og rehabilitering Samarbeid og samordning. Tilgjengeleg frå: 9. Statens institutt for rusmiddelforskning. (2014, februar). RusStat Rusmiddelstatistikk på nett. Henta frå: Skretting, Astrid, Lund, Karl Erik & Bye, Elin K Rusmidler i Norge Oslo: SIRUS. 11. Vedøy, Tord Finne & Skretting, Astrid Ungdom og rusmidler resultater fra spørreskjemaundersøkelser Oslo: SIRUS. 12. Helse- og omsorgsdepartementet Folkehelsemeldingen. God Helse felles ansvar. St.meld.34 ( ). Tilgjengeleg frå: Vinmonopolet AS Årsberetning og årsregnskap Tilgjengeleg frå: Ulstein kommune Folkehelseoversikt Ulstein kommune Tilgjengeleg frå: Helse og omsorgsdepartementet. (2013, 26.juni). Rusførebygging. Tilgjengeleg frå: Forbundet Mot Rusgift. (2008, 26.februar) FMR-kurs for politikere. Tilgjengeleg frå: 42

119 17. Folkehelseinstituttet. (2014, 29.september). Alder ved alkoholdebut ikke årsak til avhengighet. Tilgjengeleg frå: =6178:112051::0:6271:1:::0:0 18. Serveringsloven Lov om serveringsvirksomhet av nr.55. Tilgjengeleg frå: Helse- og omsorgstjenesteloven Lov om kommunale helse- og omsorgstjenester m.m. av nr.30. Tilgjengeleg frå: Pasient- og brukerrettighetsloven Lov om pasient- og brukerrettigheter av nr.63. Tilgjengeleg frå: 43

120 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Einar Vik Arset Arkivsak: 2011/57 Løpenr.: 335/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/14 Levekårsutvalet /20 Ulstein formannskap /15 Ulstein kommunestyre Saka gjeld: BETRE SAMORDNING AV TENESTER FOR BARN I RISIKO PÅ SUNNMØRE. VIDAREFØRING AV PARTNARSKAPET MISSION POSSIBLE Tilråding frå Ulstein formannskap, : 1) Ulstein kommune vidareførar partnerskapet Mission Possible med sikte på betre samordning av tenester for barn i risiko. 2) Rådmannen oppnemner kommunal kontaktperson for nettverket frå kommunalsjef / einingsleiarnivå 3) Eigenandelen på kr (kr 4,- pr innbyggar) vert finansiert frå formannskapet sin post for tilleggsløyvingar. 4) Finansiering frå 2016 vert å kome tilbake til. 5) Kommunen føreset at øvrige aktørar i partnarskapet forpliktar seg til medfinansiering av satsinga. 6) Kommunen ber Partnerskapet finne eit norsk omgrep for prosjektnamnet Mission Possible. Handsaming: Framlegg frå ordføraren: (nytt pkt. 6) Kommunen ber Partnerskapet finne eit norsk omgrep for prosjektnamnet Mission Possible. Røysting: 1. Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 7 mot 0 røyster. 2. Framlegget frå ordføraren vart vedteke med 7 mot 0 røyster. Uttale frå Levekårsutvalet, : Side120

121 SAKSFRAMLEGG 7) Ulstein kommune vidareførar partnerskapet Mission Possible med sikte på betre samordning av tenester for barn i risiko. 8) Rådmannen oppnemner kommunal kontaktperson for nettverket frå kommunalsjef / einingsleiarnivå 9) Eigenandelen på kr (kr 4,- pr innbyggar) vert finansiert frå formannskapet sin post for tilleggsløyvingar. 10) Finansiering frå 2016 vert å kome tilbake til. 11) Kommunen føreset at øvrige aktørar i partnarskapet forpliktar seg til medfinansiering av satsinga. Handsaming: Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 7 mot 0 røyster. Tilråding frå Rådmannen: 12) Ulstein kommune vidareførar partnerskapet Mission Possible med sikte på betre samordning av tenester for barn i risiko. 13) Rådmannen oppnemner kommunal kontaktperson for nettverket frå kommunalsjef / einingsleiarnivå 14) Eigenandelen på kr (kr 4,- pr innbyggar) vert finansiert frå formannskapet sin post for tilleggsløyvingar. 15) Finansiering frå 2016 vert å kome tilbake til. 16) Kommunen føreset at øvrige aktørar i partnarskapet forpliktar seg til medfinansiering av satsinga.

122 SAKSFRAMLEGG Samandrag av saka: Mission Possible er eit samhandlingsprosjekt mellom 18 kommunar på Sunnmøre, Helse Møre og Romsdal, Politiet og Bufetat, og er langt på veg unikt i nasjonal samanheng når det gjeld felles ledelsesprosessar og kompetanseutvikling på tvers av fag og nivå for å styrke samhandling, kvalitet og praksis for barn i risiko. Prosjektet har i sine forskjellige fasar fått støtte frå Helsedirektoratet, Bufdir, Helse Midt og Fylkesmannen. Prosjektet er mellom dei største samhandlingsprosjekta i Norge og er det største som Helse Midt Norge deltar i. Det overordna målet med Mission Possible er å sikre tidleg, rett og koordinert hjelp til barn i risiko, og styrke evna til samhandling hos aktørane som saman har ansvar for å hjelpe. For å klare dette må leiinga på tvers av fag og nivå vere samkøyrt, og ha felles forståing av felles oppdrag gjennom felles sentrale politiske styringssignal. Dette arbeider ein med gjennom felles utviklingsprosessar og kompetansehevande tiltak som skal bidra kvalitet i tråd med gjeldande lover og regelverk, samt meir effektiv bruk av offentlege ressursar. Felles opplæring i nettverksledelse / samhandlingsledelse som metode skal vere gjennomført for leiarar på ulike nivå i kommunar, helseforetak, bufetat og politiet, og konkrete tiltak som styrker tidleg, rett og koordinert innsats til barn i risiko skal utviklast i fellesskap, evaluerast og implementerast. Vidare skal fleire relevante fagspesifikke og felles kompetansetiltak gjennomførast på tvers av fag og nivå. Mission Possible har arrangert ei rekke fagdagar og samlingar for fagfolk og leiarar frå alle fag og nivå med ansvar for tenester til barn og unge med utgangspunkt i uttrykt kompetansebehov i gruppene. Døme på tema: Teieplikt versus opplysingsplikt, Nettverksledelse, Samhandling internt i eigen organisasjon, samhandling med eksterne aktørar, Tidleg intervensjon og samhandling, Psykisk helse barn og unge, Skole som beskyttelsesfaktor for utsette barn, Trening i å handtere vald, overgrep og omsorgssvikt. Fagdagane har hatt frå 250 deltakarar til 100 deltakarar. Pr er det registrert 288 leiarar som deltakarar i prosjektet. I tillegg har fleire av fagdagane vore opne for tilsette på fagnivå. Eksterne forelesarar har vore henta frå bla: Universitetet i Stockholm, NTNU, Helsedirektoratet, Folkehelseinstituttet, Bufdir, Barneombudet, Nasjonalt senter for vold og traumatisk stress, advokatkontoret Reiss-Andersen & co, Universitetet i Oslo. Organisering Mission Possible er basert på nettverk som organisasjonsform og nettverksleiing / samhandlingsleiing som metode. Arbeidet rundt barn i risiko er krevande, komplekst og mange aktørar har ansvar inn mot barnet/familien. Dette krev at leiing på tvers er samkøyrt, og at dei ulike aktørane arbeidar mot same mål for å løyse felles oppdrag ( mission ). Organiseringa i Mission Possible skal sikre både god styring og kvalitet, og må sikre medverknad frå alle involverte partar. Styringsnettverket har møte om lag ein gong pr.månad, og har ansvar for å gi rammer, retning og ta felles overordna beslutningar for Mission Possible. Styringsnettverket er sett saman av utnemnde representantar frå overordna leiing hos aktørane. Deltakarane i styringsnettverket skal syte for forankring og medverknad frå instansane dei representerer. Koordineringa av Mission Possible er fordelt på to personar i om lag 20% stilling kvar, og blir utført i nært samarbeid med styringsnettverk og referansenettverk.

123 SAKSFRAMLEGG Referansenettverket har møte ca ein gong pr. månad, og er sett saman av ein representant frå kvart fagområde med ansvar for tenester til barn, unge og familiar i hhv kommunar, helseforetak, bufetat og politi. Medlemmane kjem med faglege vurderingar og tilrådingar, og har ansvar for å syte for medverknad frå fagfelta dei representerer. I referansenettverket blir ulike problemstillingar drøfta av personar med ulike fagblikk noko som bidrar til meir heilskapleg fokus. Medlemmane i referansenettverket, med si forankring i ulike fagfelt, bidreg også til kvalitetssikring av den faglege aktiviteten i Mission Possible og samordning av ulike satsingar som kjem som styringssignal frå ulike departement og direktorat. Aktivitet 2014 Rapportar viser at barn i barnevernet ofte slit i skulen. 12.februar sette professor Bo Vinnerjung frå Universitetet i Stockholm fokus på korleis vi kan styrke opplæringstilbodet til barn i barnevernet 100 deltakarar Felles rutinar ift teieplikt/opplysningsplikt og klare linjer ift handtering av problemstillingar rundt vald, overgrep og omsorgssvikt har vore etterspurt. Dette var tema for samlinga «Just do it» - frå ord til handling mai, i samarbeid med Nasjonalt senter for vald og traumatisk stress, Drammen kommune og Justisdepartementet. 150 deltakarar i 2 dagar Psykiske vanskar og lidingar er ei stor utfordring for enkeltindivid og samfunn. Assisterande direktør Arne Holte ved folkehelseinstituttet la fram forskningsresultat og gav gode råd gjennom si forelesning 11.sept: Korleis styrke psykisk helse og få meir fornuftig samfunnsøkonomi. 100 deltakarar. Styrking av psykisk helse er ei nasjonal satsing. 6.nov var det ny samling med Arne Holte for å bidra til ytterlegare mobilisering ift samhandling psykisk helse 100 deltakarar. Høgare deltakaravgift færre deltakarar Det har vore stor aktivitet i styringsnettverk, referansenettverk og koordinatorteam i 2014, ikkje minst grunna omfattande arbeid med å sikre ekstern finansiering framover. Deltakartalet på fellessamlingane har gått ned, noko ein ser som ein klar konsekvens av at deltakaravgifta for samlingane vart sett opp. Det viser seg då å vere vanskeleg for fleire kommunar å prioritere brei deltaking på samlingane. Dette er igjen uheldig for effekten av Mission Possible, då brei deltaking der fleire, med ulik fagbakgrunn, frå same kommune høyrer det same og kan dra arbeidet vidare lokalt. Aktivitet 2015 Fagdagar gjennom Mission Possible skal vere relevante og opplevast nyttige sett i forhold til felles utfordringar. Førebels plan for 2015 legg opp til felles arbeid med følgjande både gjennom felles fagdagar, men også lokalt. Organisatorisk forpliktande samhandlingsmodell psykisk helse inkl.fellesrutinar, samhandlingsforløp, utprøving, evaluering, opplæring og implementering.

124 SAKSFRAMLEGG Skjerpa krav til heilskapleg oppfølging og tilsyn med barn i barnevernet fortsettelse frå 2014 etter mandat frå rådmennene. Intern samhandling i kommunene leiing, organisering, kompetanse og tiltak Organisering av kjerneoppgåver i interkommunale samarbeid i lys av kommunereforma. Mission Possible nytteverdi for Sunnmøre? Unge uføre En ung ufør har ein estimert kostnad på ca pr år. Med dagens pensjonsalder vil det seie at talet kan multipliserast med 42. Vidare vil det offentlege tape skatteinngang frå den enkelte. Ein eventuell gevinst for å få ein ungdom tilbake på sporet vil altså minst kunne gi ei samfunnsmessig innsparing på 19 million pr ungdom. (kjelde: Høgskulen i Hedmark). Derfor arbeidar Mission Possible for å få ned fråfallet mest mogleg blant ungdom. Tidlig forebygging barn Innsats mot ungdom har ein effekt på mellom 15 og 20% ved ungdomsskulealder. Innsats mot barn 1-2 klasse har ein effekt på mellom 70 og 80 %, vidare er dei fleste tiltaka av kortare varigheit enn for ungdomsgruppa. Derfor arbeidar Mission Possible for å stimulere tiltak så tidlig som mogleg i barnehage/skule. Institusjonsplassering. Institusjonsplassering har ein varierande kostnad på mellom pr døgn. Kommunen sin eigenandel er maks pr mnd. I tillegg kjem utlegg til familiebesøk etc. Snittkostnad for ei fosterheimsplassering er ca pr mnd, og varierar etter behovet for frikjøp av fosterforeldre, familiebesøk (eks avstand fosterheim/biologiske foreldre), kor ofte ein skal ha av besøk pr år etc. Derfor arbeidar Mission Possible for å finne effektive tiltak som kan forebygge problem og styrke heimane til barna for å søke å unngå plasseringar i fosterheimar og institusjonar. Folkehelse/psykisk helse 40% av sjukefraveret i Norge skuldast psykiske lidingar. Halvparten av dette sjukefråveret er knytt til lettare psykiske plager, som med tidleg innsats ofte kan kurerast. Dei fleste som får desse plagane får dei i ung alder og blir gjerne uføretrygda i mange år, med store offentlege kostnader. Det finst ulike tiltak som kan bryte uheldig utvikling tidleg. Til dømes mestringskurs viser seg å ha god effekt, og kan på sikt bidra til reduksjon i sjukefråvær. 40% av uførheit skuldast psykiske lidingar, og for psykiske lidingar er tapet av arbeidsår heilt oppe i 21 år. Ei rekke forsøk dokumenterar at ein kan få målbar effekt med enkle grep i skule, samt satsing på folkehelse. Det er eit mål å kunne senke andelen av befolkninga som har psykiske plager frå 8 % til 4,5 %. Dei 8% har ein årleg kostnad på nærmare 70 milliarder kroner. Ein senking til 4,5 % vil altså kunne sørge for ein besparelse opp mot 45%, dvs. mellom 28 og 31 milliarder årleg. (kilde: folkehelseinstituttet). Dette er grunnen til at Mission Possible vrir prosjektet over mot psykisk helse i 2015.

125 SAKSFRAMLEGG Marginalisering, polarisering og radikalisering Komplekse og dels nye utfordringar relatert til barn og unge krev intensivering av samhandling på eit heilt nytt nivå, og er eit satsingsområde innan dei fleste profesjonar. Ikkje minst gjeld dette signal frå justisdepartementet. Kommunane på Sunnmøre er relativt små i nasjonal målestokk, og det er pr. i dag ikkje gode nok samarbeidsrutinar på tvers av kommunegrenser og profesjonar for å kunne fange opp og hjelpe på individnivå ikkje minst i eit forebyggande perspektiv. Barn og unge kan bu i ein kommune, gå på skule i ein anna og ha fritid/ sosialt nettverk i ei anna kommune. Ein viktig grunn til aktiv deltaking frå politiet si side er at Mission Possible vil avklare og forhindre rollekonfliktar, dobbeltarbeid, fragmentering og pulverisering av ansvar. VEGEN VIDARE FOR MISSION POSSIBLE Mission Possible har pr. i dag til drift ut januar. Rådmannsgruppa har i fellesmøte tydeleg uttalt at den felles satsinga gjennom Mission Possible er for viktig til å forvitre, og at kommunane bør gå inn med ein eigenandel dersom eksterne midlar uteblir. Satsinga på psykisk helse vart trekt fram av fleire rådmenn som nødvendig fellesarbeid der organiseringa på tvers av kommunane ville gi betre effekt enn satsing enkeltvis i kvar kommune. Mission Possible si framtid har ei stund vore usikker grunna sviktande finansiering, og oppslutninga i 2014 har variert frå kommune til kommune. Ein står no ved eit skilje. Så langt har det vore ope for alle kommunar å delta med så mange deltakarar dei ynskjer. Nokre kommunar har sendt mange deltakarar på kvar samling, og arbeidd saman i eiga kommune med problemstillingane mellom samlingane. Andre kommunar har prioritert mange deltakarar på samlingar som høver godt ift eigne satsingar, men delteke mindre på andre samlingar. Nokre få kommunar har delteke lite. Utvikling av forpliktande samhandlingsmodell for å styrke barn og unge si psykiske helse vil vere satsingsområde for Mission Possible i Dette både fordi sentrale styringssignal er sterke på dette feltet, men også fordi fleire kommunar har satsingar på området. Haram kommune har motteke midlar til å utvikle ein samhandlingsmodell mellom kommunen og helseforetaket for å styrke psykisk helse hos barn og unge. Modellen vil bli utvida til også å gjelde Bufetat og Politiet. Helse Møre og Romsdal har på si side fått midlar frå Helse Midt- Norge til å implementere samhandlingsmodellen i fleire kommunar. Det er ynskjeleg at andre kommunar medverkar i utvikling av modellen saman med Haram, slik at produktet som blir utvikla kan ha mest muleg nytteverdi for fleire kommunar på Sunnmøre. I modellen ligg også implementering av samhandlingsmodellen «Kvalitet i alle ledd» som er utvikla mellom kommunar på Nordmøre og i Romsdal i samarbeid med Helse Møre og Romsdal. Denne modellen inneber mellom anna at BUP deltek meir i arbeidet ute i kommunane, blant anna gjennom familiemøte før tilvisning, hjelp til kompetanseheving og konkret bistand i vanskelege saker på eit tidlegare tidspunkt. Referansenettverket er eit nettverk med brei fagleg kompetanse, men sikrar ikkje medverknad frå kvar kommune. Det har vore eit sakn så langt i prosessen. Intern samhandling hos kvar av aktørane er berande for samhandlinga ein får til på tvers. Det er grunn til å tru at effekten av Mission Possible vil bli endå betre ved at kvar kommune utnemner sin representant i eit nettverk, som i nært samarbeid med koordinatorane kan bidra til å løfte felles utfordringar inn i Mission Possible og finne gode løysingar. Det er forventa at arbeidet gjennom Mission Possible kan bli endå meir treffsikkert og nyttig ved ei kobling på tvers av einingsleiar /

126 SAKSFRAMLEGG kommunalsjefnivået i dei ulike kommunane. Eit slikt nettverk vil venteleg også kunne bidra til ei proaktiv tilnærming til utfordringar i kommunereforma. Mission Possible starta som eit prosjekt, men har utvikla seg til å bli ei arbeidsform som kan nyttast på tvers av fag og nivå, som kan bidra til gjennomføring av sentrale styringssignal og samordning og implementering av nye ordningar og legge fram oppgåveløysing på tvers av kommunegrenser og offentlege aktørar. Styringsnettverket tilrår at det blir inngått formell partnerskapsavtale mellom partane som vel å vere med i Mission Possible vidare. Det er den einskilde kommune som sjølv avgjer om det er aktuelt å delta i Mission Possible vidare, og som syter for administrativt og/eller politisk vedtak på dette, og kommunane er oppmoda om avklaring innan 1.mars Saka blir også lagt fram som sak i styret i Sunnmøre regionråd. Styringsnettverket (styringsgruppa) i Mission Possible er opptatt av at dette partnarskapet bør kunne ha ei enkel organisering og likevel ha legitimitet gjennom forankring i kommunestyra, på leiarnivå og gjennom kommunen sin kontaktperson. Prosjektet tek opp i seg ein del utfordringar kommunane uansett vil kome til å handtere som ein del av den føreståande kommunereforma. Ved å vere så vidt godt i gong på fagnivå, vil kunne gjere arbeidet med tett integrerte tenester for barn i risiko noko lettare. Dette er særskilt relevant for våre mange relativt små kommunar i vår region. Referansenettverket har vore ein stor ressurs i Mission Possible. Kvar faggruppe som har ansvar for tenester for barn og unge vel kontaktperson. Det betyr at det er ei jordmor, ein psykolog, ein barnevernskurator etc. som representerer eige fagområde i nettverket. Denne gruppa er sentral i utforming av fagleg prioritering og er grunnlag for tema og vinkling på fagdagane som er planlagt. Dette har i hovudsak fungert svært godt i nettverket sidan starten i Profesjonsgrensene viser seg å bli viska ut i desse nettverka når ein set fokus på felles utfordringar, og tek brukarperspektivet på alvor. ØKONOMI Kostnader: 20% prosjektkoordinator Kjøp av rådgjevingstenester Adm.kostnader Lokal rettleiing i kommunane Fem dagsamlingar i nettverket Crosswall kommunikasjonsverktøy SUM Inntekter Kommunal eigenandel kr 4,- pr innb Tilskotsmidlar Helse Midt SUM Arbeidstid for alle deltakande aktørar er ikkje medrekna. Helse Midt Norge har i tillegg løyvd kr 1,5 million til kompetanseheving og implementering av samhandlingsmodellen i kommunane i Møre og Romsdal.

127 SAKSFRAMLEGG Vurderingar og konklusjon: Kommunane har sidan starten i 2010 i aukande grad sett verdien av dette partnarskapet som Mission Possible er, kort sagt fordi det offentlege Norge ikkje er gode nok på tidleg intervensjon og samhandling for barn i risiko. Klassisk organisering og leiing av fag fungerer generelt bra i horisontale linjer, men det viser seg gong på gong, i eigen kommune og andre stader i det offentlege Norge, at vertikal integrasjon er svak og ustrukturert, profesjonsstyrt og utan borna våre og borgarane i fokus. Dei fleste kommunane på Sunnmøre har delteke breitt og ikkje nok med det dette har blitt eit styrt nettverk som Buf-etat, Helse M&R og politiet omfamnar. Dette er arenaen andre regionar ikkje har fått til, der alliansar vert bygde. Dette har blitt eit kompetansenettverk som også rådmenn og folkevalde etter kvart no forstår rekkevidda av. Konklusjonen er klar: Nettverket er langt på veg unikt i nasjonal samanheng når det gjeld ledelsesutvikling og kompetanseutvikling på tvers av fag og nivå for å styrke samhandling, kvalitet og praksis for barn i risiko. Kommunane vil sjølve bidra til ei vidareføring og vidareutvikling av nettverket, og samarbeidspartnarane bør ikkje la sjansen gå frå seg. Folkehelse- og miljøkonsekvensar: Potensielt veldig store for enkeltindivid og for storsamfunnet i fleire perspektiv Økonomiske konsekvensar: Minimal for driftsåret For seinare legg ein til grunn av Sunnmøre regionråd innlemmar kommunane sin eigendel slik at årskontingenten dekkjer kostnadene så lenge prosjektet varer. Beredskapsmessige konsekvensar: Ingen vesentlege Einar Vik Arset rådmann Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur.

128 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Arne Runar Vik Arkivsak: 2011/308 Løpenr.: 1628/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/24 Ulstein formannskap /16 Ulstein kommunestyre Saka gjeld: VEG OG TEKNISKE ANLEGG I HOLSEKERDALEN - AVSLUTNING AV PROSJEKTET Tilråding frå Ulstein formannskap, : 1. Ulstein kommunestyre tek til vitande at utbyggingskostnaden for prosjektet veg og tekniske anlegg i Holsekerdalen, prosjekt 30005, fekk ein totalkostnad på 99 mill. kroner eks. refundert mva, og dermed vart om lag 15,8 million kroner dyrare enn budsjettert. Kommunestyret vil peike på at administrasjonen i forprosjekt og budsjettarbeid med tiltak av denne typen i framtida bør leggje inn vesentlege marginar for uføresette kostnader. 2. Ulstein kommunestyre godkjenner byggerekneskapen slik den ligg føre, og godkjenner auka låneopptak på til saman 37,8 mill. kroner. Salsinntekter for tomtegrunn, stipulert til 45 mill. kroner, skal førast inn på kapitalfondet fortløpande. 3. Ulstein kommunestyre fastset tomteprisen for utbyggingsområdet KS4 innanfor reguleringsplanen for Holsekerdalen til kroner pr. m Kommunestyret ser at det kan vere ønskjeleg å utnytte utbyggingsareala i Holsekerdalen på noko annan måte enn det gjeldande reguleringsplan legg opp til, t.d. med lavblokker på delar av areala. Kommunestyret ber difor rådmannen arbeide vidare med dette, og at sak om utbyggingsprinsipp vert lagt fram for politisk handsaming så snart det ligg til rette for det. Etter at det ev. er vedteke endringar i arealbruken for Holsekerdalen med annan form for utbygging, skal tomtepris for resten av areala leggjast fram for politisk handsaming. Handsaming: Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 7 mot 0 røyster. Tilråding frå Rådmannen: Side128

129 SAKSFRAMLEGG 5. Ulstein kommunestyre tek til vitande at utbyggingskostnaden for prosjektet veg og tekniske anlegg i Holsekerdalen, prosjekt 30005, fekk ein totalkostnad på 99 mill. kroner eks. refundert mva, og dermed vart om lag 15,8 million kroner dyrare enn budsjettert. Kommunestyret vil peike på at administrasjonen i forprosjekt og budsjettarbeid med tiltak av denne typen i framtida bør leggje inn vesentlege marginar for uføresette kostnader. 6. Ulstein kommunestyre godkjenner byggerekneskapen slik den ligg føre, og godkjenner auka låneopptak på til saman 37,8 mill. kroner. Salsinntekter for tomtegrunn, stipulert til 45 mill. kroner, skal førast inn på kapitalfondet fortløpande. 7. Ulstein kommunestyre fastset tomteprisen for utbyggingsområdet KS4 innanfor reguleringsplanen for Holsekerdalen til kroner pr. m Kommunestyret ser at det kan vere ønskjeleg å utnytte utbyggingsareala i Holsekerdalen på noko annan måte enn det gjeldande reguleringsplan legg opp til, t.d. med lavblokker på delar av areala. Kommunestyret ber difor rådmannen arbeide vidare med dette, og at sak om utbyggingsprinsipp vert lagt fram for politisk handsaming så snart det ligg til rette for det. Etter at det ev. er vedteke endringar i arealbruken for Holsekerdalen med annan form for utbygging, skal tomtepris for resten av areala leggjast fram for politisk handsaming.

130 SAKSFRAMLEGG Saksfakta: Bakgrunn: Kommunestyret vedtok reguleringsplan for Holsekerdalen alternativ 2 med m.a. to bruer over Sauneselva. Kommunedelplan for Ulsteinvik av 2003 viste ein vegtrasé på nordsida av elva, dvs. utan bruer, og dette var alternativ 1 i reguleringssaka. Det var den gongen innhenta kostnadskalkyle for dei to alternativa som viste at alternativ 2 med bru ville bli om lag 55 % dyrare enn alternativ 1. Gjennomføring av prosjektet: Våren 2011 vart det gjennomført tilbodskonkurranse om rådgjeving i samband med utbygging av ny samleveg m.m. i Holsekerdalen. Nordplan AS fekk oppdraget og starta prosjekteringa av veg, vass-, avløpsleidningar og fjernvarme. Det viste seg raskt at det ville vere fornuftig å dele utbygginga i to byggetrinn fordi det måtte gjerast grunnundersøkingar for områda der bruene skulle fundamenterast, og prosjekteringa ville ta mykje tid. Trinn I vart lagt ut på anbod hausten Aurvoll og Furesund AS fekk oppdraget og starta på prosjektet heilt på tampen av Byggetrinn I stod ferdig og vart teke i bruk i november Gjennomføringa gjekk stort sett greitt, men av ulike årsaker vart byggetrinn I 2,2 mill. kroner dyrare enn budsjettert, dvs. ein totalkostnad på 28,7 million kroner. Det vart løyvd midlar til byggetrinn II i kommunestyret slik at ein kunne halde fram prosjektet. No vart det delt i to anbod der Aurvoll og Furesund AS igjen vart vald som entreprenør for arbeid med grunn, veg og tekniske anlegg. Kristiseter AS vart vald som utførande entreprenør for bruene. Arbeidet med byggetrinn II starta på tampen av I byggetrinn II oppstod ei mengde utfordringar som fekk økonomiske konsekvensar langt utover det som var føresett: Det var av Norplan prosjektert med feil høgde på veg aust og vest for lisjebrua (Lassobrua) noko som førte til ein god del ekstraarbeid då feilen vart oppdaga etter at vegbygginga hadde kome godt i gong. Det viste seg at Tussa Nett as sin opikanal (støypt konstruksjon for trekking av høgspentkabel til erstatning for luftlinje) kom midt i prosjektert landfundament på sørsida av Storebrua (Høgereinbrua). Dette medførte behov for vesentlege sikringsarbeid, noko Norplan burde ha føresett. Også brufundamentet midt under Storebrua (Høgereinbrua) var mangelfullt prosjektert m.a. på grunn av vanskar med å få gjennomført grunnundersøkingar nede i elvedalen. Vesentlege tilleggsarbeid måtte utførast for å få fundamentert brua tilstrekkeleg sikkert. Grunntilhøva nede i elvedalen ved Høgereinbrua var ikkje tilstrekkeleg klarlagde som nemnt. Der glei ut fjell og geolog måtte tilkallast for å klarleggje ekstra sikringstiltak som så måtte utførast. Prosjektert brurigg (fundament for forskaling av brudekke) kunne ikkje realiserast som opphavleg planlagt av Norplan pga. terreng og grunntilhøva. Dette førte til ekstra kostnader i tillegg til at elvedalen måtte fyllast opp med masse som fundament for riggen. Desse massane måtte til slutt transporterast bort. Pga. problem m.a. med grunntilhøva og tilhøyrande forseinkingar, måtte entreprenør gjevast forseringstillegg for å halde framdrift. Feil i tilbodsgrunnlaget med tanke på asfaltmengde.

131 SAKSFRAMLEGG Demontering av høgspentlinje var ikkje teke med i prosjekteringsgrunnlaget, og dermed ikkje i budsjettgrunnlaget. Linja måtte ned for at Høgereinbrua skulle kunne byggjast. I tillegg kom det til fleire mindre endringar, tilleggsarbeid og moment som ikkje var tekne med anten i anbods- eller i budsjettgrunnlaget og som i sum vart vesentlege. Heile veganlegget vart opna og teke i bruk I løpet av 2014 har det vorte lagt asfalttoppdekke og ein del mindre gjenståande arbeid har vorte fullført. Grunnerverv: Kommunestyret førevarsla om oreigning i møte Etter ein del forhandlingar og korrespondanse med grunneigarane sin advokat, kom kommunen fram til frivillige avtalar om sal av grunn der erstatning skulle fastsetjast ved rettsleg skjønn (avtaleskjønn). Skjønnet vart gjennomført i april 2012 og avsagt 3. juli Resultatet var hovudsakleg slik: Areal til frittliggjande småhus vart verdsett til 350 kroner pr. m 2. Areal til konsentrert utbygging vart verdsett til 550 kroner pr. m 2. Offentleg byggeareal vart verdsett til 550 kroner pr. m 2. Offentleg vegareal fekk tilsvarande prissetting som tilliggjande tomtegrunn. For større samanhengande friluftsområde vart verdien sett til 8 kr pr. m 2. Administrasjonen fann at dette var ei såpass høg prissetting for dei konsentrerte bustadareala som der var mest av i skjønnsaka, at ein rådde til at det vart halde overskjønn, noko formannskapet kravde ved vedtak Overskjønnet vart halde i juni 2013 og avsagt 10. juli Resultatet vart at prisen for alt utbyggingsareal vart sett til 350 kroner pr. m 2, kommunen sparte samla sett om lag 6,5 mill. kroner på å krevje overskjønn. Av grunnervervet er det berre ein parsell som ikkje har vorte oppmålt og innløyst enno. Dette er nær føreståande. Kostnaden på om lag kroner er førebels ikkje komen inn i rekneskapen, men er rekna inn i sluttsummen som går fram av saksutgreiing og tilråding. Når også denne delen er gjort opp, er grunnervervet fullført til ein kostnad på om lag 23,12 mill. kroner pluss omkostningar på knapt 1,7 mill. kroner. Den opphavleg budsjetterte kostnad på var på 20 mill. kroner. Utbyggingsprinsipp og tomteprisar: Etter at reguleringsplanen for Holsekerdalen vart vedteken i 2009, har utviklinga på bustadmarknaden gått i retning av fleire og mindre husvære. Planen frå 2009 legg til rette for at areala som er regulert til konsentrert utbygging kan nyttast rekkjehus og samankjeda hus. Administrasjonen er tvilande til om dette er ein framtidsretta arealbruk med tanke på dei relativt knappe areala ein har i Ulsteinvik sentrum. I løpet av åra har folketalet i Ulstein kommune auka med 1240 personar. Dvs. at folketalsveksten jamt over har lege på kring 2 % årleg. Dette betyr at ein truleg bør bygge tettare i sentrum og såleis vurdere større innslag av t.d. lavblokker i Holskerdalen. I så fall er det behov for å innhente kvalifiserte eksterne råd t.d. i samarbeid med fylkeskommunen for å finne ut korleis dette på best mogeleg måte kan gjerast, og deretter omregulere delar av areala. Dette vil ta ein del tid, noko som sjølvsagt har likviditetsmessige konsekvensar for eit område som vart nokså kostbart for kommunen å erverve.

132 SAKSFRAMLEGG Når det gjeld området for konsentrert utbygging langs Støylesvingen KS4, bør gjeldande utbyggingsprinsipp leggjast til grunn fordi området eignar seg godt for tett småhusutbygging slik det er regulert. Feltet bør lysast ut for sal snarast råd etter prisfastsetting. Lagmannsretten la til grunn ein gjennomsnittleg marknadspris for areala som var omfatta av skjønnet i 2013 til kroner pr. m 2. Arealet som vert nytta til omsorgsbustader i Holsekerdalen er prisvurdert til 1000 kroner pr. m 2, jf. kommunestyrevedtak , sak nr. 14/26. I tingrettens- og lagmannsrettens skjønn var det semje om å ikkje belaste utbyggingsareala i Holsekerdalen med veganlegget i byggetrinn II. Tingretten la til grunn at 21 mill. kroner av utbyggingskostnaden i byggetrinn I skulle belastast tomtene. Oppsettet blir difor slik: Grunnkjøp: Omkostningar Samla kostn. grunnkjøp kroner kroner kroner Areal som kan byggjast ut: ca m 2. Grunnpris for tomtegrunn: kr / m 2 = 551 kr/m 2. Utbyggingskostnad fordelt på areal som kan byggjast ut: kroner / m 2 = 467 kr/m 2 Tomtepris pr. m 2 netto tomt: kr/m 2 = kr/m 2 Økonomisk oversyn: I budsjett- og økonomiplan for 2011, vedteken i kommunestyret låg ny veg i Holsekerdalen inne med 2,5 og 3 mill. kroner i 2010 og 2011 (prosjektering) og 15 mill kroner til vegbygging i 2012 (byggetrinn I). I budsjett og økonomiplan for 2012, vedteken i kommunestyret vart det løyvd 26,5 mill. og 28 mill. kroner for byggetrinn I og II, til saman 54,5 mill kroner. I budsjett og økonomiplanen for 2013, vedteken i kommunestyret vart det for 2013 løyvd 20 mill. kroner til grunnkjøp. Dette kan setjast opp i ein tabell slik: År Løyving prosjektering og utbygging Løyving grunnkjøp (mill. kroner) , , ,5 (avløp, samlesak VA) Sum 63,5 20 Rekneskapen viser at det totalt er brukt 99 mill. kroner på prosjektet. I tillegg kjem om lag kroner til grunnervervet av den siste parsellen som nemnt.

133 SAKSFRAMLEGG Ein manglar dermed vedtak etter slikt oppsett: kroner kroner kroner = kroner Årsaka til dette ligg i all hovudsak på feil og manglar i prosjekteringa og uføresette utfordringar ved utføringa, jf. det som går fram over. Grunnlaget for budsjettering var også for dårleg. Det burde t.d. openbert ha vore lagt inn ein post for uføresette utgifter på t.d. 20 % for byggetrinn II som i ettertid viste seg fekk så mange uføresette utfordringar. Rådmannen har i formannskapsmøta under gjennomgang av investeringsprosjekt og orientert om at overskridingane på prosjektet vil bli million eksklusive auken i kostnader grunnkjøpet på om lag 4,7 mill. kroner. Finansiering Inv kostnad Ref mva Låneopptak og unytta lånem Restfinansiering Gitt at ein får selje all tomtegrunn til kroner pr. m 2, vert salsinntektene slik: m 2 x kroner = 45,7 mill. kroner. I finansieringsplan har det vore lagt til grunn tomtesalsinntekter og bruk av fond. Kommunen valde å selje tomter Vikemarka først, både fordi etterspurnaden der var høg, og at grunnervervet tok lengre tid enn føresett grunna overskjønn. I lys av samfunnsutviklinga, og behov for meir konsentrert utbygging, jf. ovanfor om utbyggingsprinsipp og tomteprisar, ligg desse tomtesalsinntektene eit stykke fram i tid. Det er budsjettert med tomtesal på 20 million kroner, dvs. at om ein får selt tomtene til den nemnde prisen, får ein dekt inn igjen dei 15 million kronene overskridingane lyder på. Om det totalt sett kan bli eit lite «overskot» i prosjektet avheng av kva kostnader ein skal bruke på å finne optimale løysingar for utbyggingane av området, kor mange år det går før byggeområda er selde fullt ut, jf. at her er finanskostnader kommunen må ta, og om ein finn å ville auke prisane dersom det går ein del år før alt areal vert selt. Vurderingar og konklusjon: Administrasjonen har ingen problem med å sjå at ein før prosjektet vart sett i gong burde ha jobba meir med kvalitetssikring i høve kostnadene og med budsjettet for prosjektet. Ein kunne då ha fått eit meir realistisk budsjett som grunnlag for å på førehand ta stilling til kostnadene i staden for å få dei på bordet i ettertid. Dette vil ein ta med seg i vidare arbeid med kompliserte utbyggingsprosjekt. Hovudutfordringane har vore i tilknyting til den største brua, og ein del av desse var ikkje råd å sjå føre seg. Folkehelse- og miljøkonsekvensar: Utbygginga har lagt til rette for god tilgang og standard på gangvegar og friluftsområde i denne delen av Ulsteinvik noko som er verdifullt.

134 SAKSFRAMLEGG Økonomiske konsekvensar: Sjå over. Beredskapsmessige konsekvensar: Ingen spesielle, men bruene må inn i inspeksjonsprogrammet kommunen har for bruer og kaier Einar Vik Arset Rådmann Arne Runar Vik kommunalsjef teknisk Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur.

135 ULSTEIN KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Kari Riise Arkivsak: 2015/161 Løpenr.: 1753/2015 Utvalsaksnr. Utval Møtedato 15/16 Ulstein formannskap /17 Ulstein kommunestyre Saka gjeld: ARBEIDSGIVARSTRATEGI FOR ULSTEIN KOMMUNE Tilråding frå Ulstein formannskap som administrasjonsutval, : Ulstein kommunestyre vedtek Arbeidsgivarstrategi for Ulstein kommune datert Handsaming: Saka går til kommunestyret for endeleg godkjenning og tilrådinga vert dermed endra til: «Ulstein kommunestyre vedtek» Røysting: Tilrådinga frå rådmannen vart vedteken med 9 mot 0 røyster. Tilråding frå Rådmannen: Formannskapet som administrasjonsutval vedtek Arbeidsgivarstrategi for Ulstein kommune datert Side135

136 SAKSFRAMLEGG Saksfakta: Vedlegg: 1 Arbeidsgivarstrategi for Ulstein kommune 2 uttale_arbeidsgjevarstrategi 3 Arbeidsgivarstrategi til høyring Samandrag av saka: Arbeidsgivarstrategi for Ulstein kommune erstattar ikkje noko tidlegare dokument. Noko av innhaldet er nytt, men det er også samla punkt frå fleire andre dokument vi har; lønnspolitisk plan, samfunnsdel i kommuneplanen, arbeidsreglement, leiarplakat, etikkreglement og retningsliner for bruk av digitale media. KS har utfordra norske kommunar til å utvikle, arbeide med, og ha eit medvite forhold til eigen arbeidsgivarpolitikk/arbeidsgivarstrategi. God arbeidsgivarpolitikk er eit godt grunnlag for å levere gode tenester til innbyggarane kvar dag. Dette dokumentet skal synleggjere kva styringsprinsipp og verdiar Ulstein kommune har som arbeidsgivar for sine tilsette. Forventningar og krav til tilsette og leiarar skal kome tydeleg fram. Utkast til arbeidsgivarstrategi vart sendt til arbeidstakarorganisasjonane som høyringsinstans Frist for uttale var TEKNA v.bjørn Inge Taklo har gitt uttale til utkastet. Dei største organisasjonane (NSF, UDF, Fagforbundet, Delta og NITO) har hatt dette som tema i samhandlingsmøte, men har valt å ikkje kome med formell uttale. Med utgangspunkt i uttalen frå TEKNA, er utkastet frå desember 2014 endra slik: - Kjerneverdiane er flytta slik at det no kjem først i dokumentet - Det er lagt til eit avsnitt om kompetanse under kjerneelement leiing, og eit avsnitt under kjerneelement kompetanse. Begge avsnitta er henta frå TEKNA sin uttale. Vurderingar og konklusjon: Arbeidsgivarstrategi for Ulstein kommune er eit dokument som synleggjer verdiar, haldningar og handlingar kommunen skal ha i møte med sine tilsette. Dokumentet skal forplikte politikarar og leiarar i si rolle som arbeidsgivar. Innhaldet seier noko om overordna verdiar og peikar på konkrete tiltak. For at dette skal vere meir enn ord i eit kommunalt dokument, er det avgjerande at dokumentet vert brukt aktivt av leiarar, tillitsvalte, politikarar og tilsette Einar Vik Arset rådmann Kari Riise teamleiar personal Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur.

137 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 6 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Vår visjon: Ulsteinsamfunnet støttar og motiverer innbyggarar, organisasjonar og næringsliv som viser visjonar, vilje og pågangsmot til beste for eiga utvikling, medmenneske og samfunn. 1. Arbeidsgivarpolitikk (Kommuneplanen samfunnsdel) Ulstein kommune produserer tenester til innbyggarane i kommunen. Dei fleste tenestene er frå menneske til menneske. Dette gjer oss til ein personalintensiv organisasjon, der krav til innhald og kvalitet på tenestene vert retta direkte mot våre tilsette. Dette utfordrar vår evne til tilpassing og fleksibilitet. Det er i møte med innbyggarane at resultatet av arbeidsgivarpolitikken vert synlig. Ulstein kommune sin arbeidsgivarpolitikk skal bygge på våre kjerneverdiar som er: Nyskaping Omsorg Rausheit Mangfald Arbeidsgivarpolitikk er dei verdiane, haldningane og handlingane arbeidsgivar står for og praktiserer i samhandling med medarbeidarane. Innhald og fokus i arbeidsgivarpolitikken går ut på å frigjere og målrette den menneskelege energien som ligg i organisasjonen. Med bakgrunn i dette, må arbeidsgivar stake ut ein samlande og langsiktig kurs for medarbeidarane sine. Ein tydeleg og synleg arbeidsgivarpolitikk er ein føresetnad for at Ulstein kommune skal lukkast i målsetjinga om å vere ein profesjonell teneste- og serviceleverandør for innbyggarane sine. 2. Verdinormer Dei tilsette i Ulstein kommune er menneske med ulik bakgrunn og utdanning. Når alle skal jobbe saman mot felles mål, har vi behov for felles verdinormer. Verdinormene skal skape felles plattform for åtferd og kommunikasjon - dei tilsette i mellom og ut mot innbyggarane. Verdinormene skal hjelpe oss å skilje mellom kva som er rett og gale, kva som er godt og kva som er dårleg. Verdinormene skal være fellesnemnaren for kva du kan forvente av andre, og kva andre kan forvente av deg. For arbeidsgivar er det viktig at dei tilsette, uansett profesjon og sektor, opptrer på ein måte som styrkar kommunen sitt omdømme. I vår organisasjonskultur har vi normer for kva som er akseptabel åtferd. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Side137 Side 1 av 6

138 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 6 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Arbeidsgivar legg desse verdinormene til grunn for si verksemd: Vår åtferd som tilsette i Ulstein kommune skal kjenneteiknast av verdiane nyskaping, omsorg, rausheit og mangfald. Desse skal kome til uttrykk - i møte med brukarar av kommunale tenester - i møte mellom tilsette - i møte med innbyggjarar og næringsliv - i kvaliteten av det arbeidet vi gjer Våre verdiar skal omsetjast til handling ved at vi: leverer kvalitet gjennom å gjere dei rette tinga rett ikkje har behov for å skjule spor av arbeidet vårt har ambisjonar og initiativ som gir nyskaping både i utvikling av tenester og utvikling av lokalsamfunnet gjer arbeidet vårt slik at innbyggarane får styrka tillit til oss aktivt bidrar til utvikling av lokalsamfunnet som inkluderande og trygt nyttar det multikulturelle mangfaldet som ei kjelde til utvikling snakkar godt om kommunen, arbeidsplassen og om kollegaer også på fritid Å etterleve desse verdinormene er det aller viktigaste bidraget til det vi kan kalle Ulstein kommune sin organisasjonskultur. 3. Kjerneelement i arbeidsgivarpolitikken Ulstein kommune legg desse kjerneelementa til grunn for utforminga av den lokale arbeidsgivarpolitikken: Leiing Kompetanse Lønn/lokal lønnsutvikling Medbestemmelse Kommunen vil bygge utviklinga av tilsette og organisasjon på desse elementa. LEIING Ein leiar i Ulstein kommune, er ein person som har resultat-, økonomi og personalansvar. Dette ansvaret tilseier at ein utøver rådmannen sitt mynde slik det er delegert frå kommunestyret. Leiaren er arbeidsgivar sin representant på tenestestaden og har mynde til å fordele arbeid, rettleie, korrigere, instruere og ivareta medarbeidarar. Kommunen ynskjer å utvikle og rekruttere leiarar som er utviklingsorienterte, kommuniserer godt, har endringsvilje, er lojale og har talent for leiing. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Side 2 av 6

139 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 6 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Kommunikasjon er kjernen i all leiing og samarbeid. Sentrale element i god kommunikasjon er gjensidig respekt, openheit og tillit, og ikkje minst; aktiv lytting. Arbeidsgivar skal drive kontinuerleg leiarutvikling. Det skal arrangerast minst to leiarsamlingar kvart år med fagleg tema. Leiarane skal ha ein leiaravtale som er utarbeidd av næraste overordna. Her skal det gå fram kva handlingsrom og fullmakter leiaren har. Det er utarbeidd ein felles mal for leiaravtale i Ulstein kommune. Leiarane skal ha avtalt arbeidsmål i eigen utviklingsplan, som skal evaluerast ein gang i året i lag med overordna. Det skal gjennomførast årleg medarbeidarsamtale/utviklingssamtale mellom leiar og medarbeidar etter eit fast opplegg. Alle tilsetjingar skal gjennomførast med basis i jobbintervju med aktuelle kandidatar, så langt det er økonomisk forsvarleg. Leiar skal følgje opp den tilsette aktivt i prøveperioden. Både kvalitet på arbeidet og samhandling med brukarar og andre tilsette skal vurderast innan utgang av prøveperioden. Leiarane i Ulstein kommune har ansvar for å leggje til rette arbeidet slik at medarbeidarane kan ta initiativ, fatte sjølvstendige avgjersle, samt utvikle seg fagleg og sosialt. Sentrale føringar i kommunen sin strategi for kompetanseutvikling er fokus på læring som gjer det mogleg å tenkje nytt, innovasjon, tverrfagleg samhandling og erfaringsutveksling. Det skal gjennomførast minst eitt organisert velferdstiltak kvart år der alle tilsette i eininga får høve til å delta. Toppleiinga skal halde kontakt med resultateiningane gjennom ein toårig besøksplan. KOMPETANSE Kompetanse er sum av kunnskap, evner og haldningar hjå den enkelte medarbeidar, og samla for kommunen. Med kompetanse meiner vi ein person si evne til å løyse gitte oppgåver i eit arbeidsforhold. Arbeidet skal stadig meir skje på tvers og i grupper. Å jobbe tverrfagleg og bygge nettverk mellom medarbeidarar krev nye metodar i arbeidet. Ulstein kommune har som overordna målsetjing å utføre tenesteyting og sikre verdiskaping gjennom kvalitetstenking og kontinuerleg læring. - For å nå dette målet vil Ulstein kommune vere ein lærande organisasjon som målretta sikrar og bygg opp sin eigen kompetanse. Vi skal ikkje berre sjå etter formell kompetanse. Like viktig er det å ta omsyn til medarbeidaren sine personlege eigenskapar i høve til den jobben som skal gjerast. Ulstein kommune har som målsetting at dei tilsette skal ha formelt godkjent utdanning (minimum fagbrev eller tilsvarande)og/eller god realkompetanse som kvalifikasjon for å kunne få fast tilsetjing. All rekruttering bør så langt det er mulig ta omsyn til dette. Arbeidsgivar og arbeidstakar har et felles ansvar for å nå denne målsetjinga. Det er viktig å vere ein arbeidsgjevar som byr på interessante og utviklande arbeidsoppgåver og legg til rette for eigenutvikling, medverknad og karriereutvikling. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Side 3 av 6

140 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 6 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise LØNN/LOKAL LØNNSUTVIKLING Lønnspolitisk plan i Ulstein kommune viser til desse måla for lønnspolitikken: - Fokus på tenestekvalitet - Motiverande - Kompetanse og karriereutvikling - Synleg og basert på dialog - Marknadsorientert - Likelønnsfremmande Ulstein kommune sin lønnspolitikk vert utarbeidd i samarbeid med arbeidstakarorganisasjonane lokalt. Lønnspolitisk plan er utgangspunkt for all fastsetjing og endring av lønn i organisasjonen. MEDBESTEMMELSE Arbeidsgivar vil involvere medarbeidarane aktivt i drift og utvikling av kommunen. Ulstein kommune og arbeidstakarorganisasjonane må finne den rette balansen mellom arbeidsgivar sin styringsrett og tilsette sin rett til medbestemmelse. Arbeidsgivar har faste møter med tillitsvalte for utveksling og informasjon og synspunkt i aktuelle saker. Det skal vere maksimal delegering til lågaste effektive nivå. Hendingar som gjeld forholdet mellom arbeidsgivar og medarbeidar, og mellom medarbeidarar, skal normalt løysast der dei oppstår. Arbeidsgivar skal legge til rette for eit godt arbeidsmiljø gjennom god leiing og ulike fysiske tiltak. Det aller viktigaste bidraget kjem likevel frå den enkelte medarbeidar i sin daglege kontakt med innbyggarar og kollegaer. Deltaking frå dei tilsette, vil sikre at deira synspunkt kjem fram i saker som er viktig for arbeidsmiljø og organisering av arbeidet. Det er eit leiaransvar å legge til rette for at det skal kunne skje. Medarbeidarane må akseptere at leiarane tek avgjerd. Dei må vere lojale mot avgjerda og konsekvensane av denne - også når dei er usamde. Innbyggarane Det er innbyggarane sine behov som er grunnlaget for dei oppgåvene kommunalt tilsette utøver. Dette unike oppdraget vert løyst gjennom å utvikle demokrati og deltaking, at vi tek ansvar for å yte grunnleggande velferdstenester, lokal samfunnsutvikling og sikre innbyggarane sine rettar. Forståing og respekt for innbyggarane sine behov skal vere styrande for dine handlingar som medarbeidar. Arbeidet skal utøvast i tråd med arbeidsgivar sitt verdigrunnlag. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Side 4 av 6

141 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 6 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Medarbeidarane i Ulstein kommune Den einskilde medarbeidar er Ulstein kommune sin viktigaste ressurs. Ein medarbeidar som tek ansvar, søkjer informasjon og er kreativ er resultat- og kostnadsbevisst brukar arbeidstida effektivt og godt er innstilt på endring og er lojal er arbeidsam, med godt humør viser omtanke og omsorg for andre er ein slik ressurs. Medarbeidaren vil opptre slik dersom ho/han vert vist tillit og respekt får informasjon får støtte og oppmuntring får høve til fagleg og personlig utvikling vert stilt krav til Fridom under ansvar og konstruktiv rettleiing, er viktig for å stimulere til personleg utvikling. 4. Arbeidsgivaransvar og styringsrett Arbeidsgivarrolla er nært knytt til omgrepet styringsrett. All mynde i Ulstein kommune er lagt til kommunestyret, der dei folkevalde har denne styringsretten som kollegium. Denne retten gir kommunestyret mynde til sjølv å avgjere korleis ein skal nytte den økonomiske og menneskelege ressursbruken i kommuneorganisasjonen innan rammene for lov- og avtaleverk. Retten til styring gir styringsansvar og styringsplikt. Av praktiske årsaker er dette mynde i stor grad delegert til rådmannen som kommunen sin øvste utøvande arbeidsgivarrepresentant. Så langt som råd vert dette mynde delegert vidare til rådmannen si leiargruppe, til einingsleiarar og arbeidsleiarar etter vurdering. 5. Etisk forankring: Arbeidsgivar krev at tilsette er sannferdige og opptrer heiderleg i alle høve og saker som omhandlar kommunal verksemd. Dei tilsette skal følgje lover, reglar og vedtak som gjeld, og gjere arbeidet sitt i samsvar med verdinormene og prinsippa som er skissert i dette dokumentet. Dei tilsette skal ta sine avgjerder ut frå ei sakleg vurdering av kva som tener innbyggarane og kommunen sine interesser. Ingen personar eller instansar skal få urette fordelar. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Side 5 av 6

142 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 6 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Alle tilsette skal opptre med respekt og vere imøtekomande overfor innbyggarar, kollegaer og andre som den tilsette kjem i kontakt med i arbeidet. Arbeidsgivar aksepterer ikkje handlingar eller veremåte som er trugande eller krenkande. Alle tilsette skal følgje, og vere kjent med etikkreglementet og retningsliner for bruk av digitale media for tilsette i Ulstein kommune. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Ulstein kommune Side 6 av 6

143 Tekna Teknisk-naturvitenskapelig forening v/ Bjørn Inge Taklo tillitsvald Ulsteinvik 12.januar 2015 Ulstein kommune v/kari Riise - personalavdeling Uttale til dokument om arbeidsgjevarstrategi Tekna tykkjer det er positivt at arbeidsgjevar set fokus på dette temaet og at det vert skriftleggjort. Vi har sett på utkastet og kjem med nokre innspel. Sidan dette er eit utkast går vi ut frå at det kan verte vesentleg endra etter denne høyringsrunden, og at vi derfor får høve til å kome med ytterlegare innspel på eit seinare tidspunkt. Det er utarbeid ulike rutinar og planar som har innverknad på dette feltet. Vi trur at ei opplisting og link mot andre relevante dokument kan vere tenleg, m.a. at det vert vist til rutine om varsling. Definere litt meir kjerneverdiane kva ligg i nyskaping, omsorg, rausheit og mangfald, og korleis er dette forankra i kommunen sin arbeidsgjevarpolitikk. Vi ser at korleis desse verdiane skal vise att i den kommunale kvardagen er opplista mot slutten av punkt 3, men trur ein definisjon bør inn tidlegare og konkretisering av desse verdiane kome endå tydlegare fram i punkt 3. Kompetanse Tekna har fokus på kompetanse og er samd med arbeidsgjevar om at dette er vesentleg for å sikre gode tenester. I dokumenter er der ein heil del om leiing og leiarar, konkret fastsett med minst to leiarsamlingar i året med fagleg innhald. Vi ber om at det vert sett endå meir fokus på kompetanse også mellom andre tilsette. Vedlikehald og utvikling av kometanse må det arbeidast aktivt med. Det bør etter tekna sitt syn vere mogleg med ei fagleg karriereutviking i Ulstein kommune. At arbeidsgjevar arbeider aktiv med kompetanseauke også for andre enn leiarane i organisasjonen er vesentleg for å kunne rekruttere og halde på attraktive arbeidstakarar. Side143

144 Vi har sett at andre organisasjonar har formuleringar som m.a.: Ulstein kommune rekrutterer, utviklar og held på den kompetente medarbeidar.. Det er viktig å vere ein arbeidsgjevar som byr på interessante og utviklande arbeidsoppgåver og legg til rette for eigenutvikling, medverknad og karriereutvikling... Leiarane i Ulstein kommune har ansvar for å leggje til rette arbeidet slik at medarbeidarane kan ta initiativ, fatte sjølvstendige avgjersle, samt utvikle seg fagleg og sosialt. Sentrale føringar i kommunen sin strategi for kompetanseutvikling er fokus på læring som gjer det mogleg å tenkje nytt, innovasjon, tverrfagleg samhandling og erfaringsutveksling. (T.d. kan det vere mogleg å evaluere meir og ta lærdom frå eigne feil/ mindre heldige arbeidsoppgåver/ prosjekt? ) Til sjølve utkastet tykker vi at tema som arbeidsmiljø er sentralt og bør få ein større plass eller linka til dokument som alt har dette som tema, (HMS, IA, fysiske og ergonomiske tilhøve, helsefremjande tiltak). Vidare er tema som livsfaseperspektiv og om Ulstein kommune skal tilby heile stillingar noko som gjerne burde takast stilling til i eit slikt dokument. Til slutten på punkt 1 der det står at ein medarbeidar med viss eigenskapar er ein viktig ressurs, «..er arbeidssam, med godt humør». Tekna meiner sjølvsagt at godt humør mellom tilsette er sentralt for eit godt og positivt arbeidsmiljø. Ulike livssituasjonar kan medføre at ein ikkje har godt humør enkelte dagar og vi meiner at ein likevel kan vere ein god medarbeidar. Dette har også med respekt og aksept for at folk er ulike og lever i ulike livssituasjonar, jf. rausheit og mangfold. For TEKNA Bjørn Inge Taklo

145 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 5 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Arbeidsgivarstrategi - Utkast Vår visjon: Ulsteinsamfunnet støttar og motiverer innbyggarar, organisasjonar og næringsliv som viser visjonar, vilje og pågangsmot til beste for eiga utvikling, medmenneske og samfunn. (Kommuneplanen samfunnsdel) 1. Kjerneelement i arbeidsgivarpolitikken: Ulstein kommune produserer tenester til innbyggarane i kommunen. Dei fleste tenestene er frå menneske til menneske. Dette gjer oss til ein personalintensiv organisasjon, der krav til innhald og kvalitet på tenestene vert retta direkte mot våre tilsette. Dette utfordrar vår evne til tilpassing og fleksibilitet. Det er i møte med innbyggarane at resultatet av arbeidsgivarpolitikken vert synlig. Ulstein kommune sin arbeidsgivarpolitikk skal bygge på våre kjerneverdiar som er: Nyskaping Omsorg Rausheit Mangfald Arbeidsgivarpolitikk er dei verdiane, haldningane og handlingane arbeidsgivar står for og praktiserer i samhandling med medarbeidarane. Innhald og fokus i arbeidsgivarpolitikken går ut på å frigjere og målrette den menneskelege energien som ligg i organisasjonen. Med bakgrunn i dette, må arbeidsgivar stake ut ein samlande og langsiktig kurs for medarbeidarane sine. Ein tydeleg og synleg arbeidsgivarpolitikk er ein føresetnad for at Ulstein kommune skal lukkast i målsetjinga om å vere ein profesjonell teneste- og serviceleverandør for innbyggarane sine. Ulstein kommune legg desse kjerneelementa til grunn for utforminga av den lokale arbeidsgivarpolitikken: Leiing Kompetanse Lønn/lokal lønnsutvikling Medbestemmelse Kommunen vil bygge utviklinga av tilsette og organisasjon på desse elementa. LEIING Ein leiar i Ulstein kommune, er ein person som har resultat-, økonomi og personalansvar. Dette ansvaret tilseier at ein utøver rådmannen sitt mynde slik det er delegert frå Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Utkast Side 1 av 5 Side145

146 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 5 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise kommunestyret. Leiaren er arbeidsgivar sin representant på tenestestaden og har mynde til å fordele arbeid, rettleie, korrigere, instruere og ivareta medarbeidarar. Kommunen ynskjer å utvikle og rekruttere leiarar som er utviklingsorienterte, kommuniserer godt, har endringsvilje, er lojale og har talent for leiing. Kommunikasjon er kjernen i all leiing og samarbeid. Sentrale element i god kommunikasjon er gjensidig respekt, openheit og tillit, og ikkje minst; aktiv lytting. Arbeidsgivar skal drive kontinuerleg leiarutvikling. Det skal arrangerast minst to leiarsamlingar kvart år med fagleg tema. Leiarane skal ha ein leiaravtale som er utarbeidd av næraste overordna. Her skal det gå fram kva handlingsrom og fullmakter leiaren har. Det er utarbeidd ein felles mal for leiaravtale i Ulstein kommune. Leiarane skal ha avtalt arbeidsmål i eigen utviklingsplan, som skal evaluerast ein gang i året i lag med overordna. Det skal gjennomførast årleg medarbeidarsamtale/utviklingssamtale mellom leiar og medarbeidar etter eit fast opplegg. Alle tilsetjingar skal gjennomførast med basis i jobbintervju med aktuelle kandidatar, så langt det er økonomisk forsvarleg. Leiar skal følgje opp den tilsette aktivt i prøveperioden. Både kvalitet på arbeidet og samhandling med brukarar og andre tilsette skal vurderast innan utgang av prøveperioden. Det skal gjennomførast minst eitt organisert velferdstiltak kvart år der alle tilsette i eininga får høve til å delta. Toppleiinga skal halde kontakt med resultateiningane gjennom ein toårig besøksplan. KOMPETANSE Kompetanse er sum av kunnskap, evner og haldningar hjå den enkelte medarbeidar, og samla for kommunen. Med kompetanse meiner vi ein person si evne til å løyse gitte oppgåver i eit arbeidsforhold. Arbeidet skal stadig meir skje på tvers og i grupper. Å jobbe tverrfagleg og bygge nettverk mellom medarbeidarar krev nye metodar i arbeidet. Ulstein kommune har som overordna målsetjing å utføre tenesteyting og sikre verdiskaping gjennom kvalitetstenking og kontinuerleg læring. - For å nå dette målet vil Ulstein kommune vere ein lærande organisasjon som målretta sikrar og bygg opp sin eigen kompetanse. Vi skal ikkje berre sjå etter formell kompetanse. Like viktig er det å ta omsyn til medarbeidaren sine personlege eigenskapar i høve til den jobben som skal gjerast. Ulstein kommune har som målsetting at dei tilsette skal ha formelt godkjent utdanning (minimum fagbrev eller tilsvarande)og/eller god realkompetanse som kvalifikasjon for å kunne få fast tilsetjing. All rekruttering bør så langt det er mulig ta omsyn til dette. Arbeidsgivar og arbeidstakar har et felles ansvar for å nå denne målsetjinga. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Utkast Side 2 av 5

147 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 5 [Godkjent av]kari Riise LØNN/LOKAL LØNNSUTVIKLING [Reviderast av] Kari Riise Lønnspolitisk plan i Ulstein kommune viser til desse måla for lønnspolitikken: - Fokus på tenestekvalitet - Motiverande - Kompetanse og karriereutvikling - Synleg og basert på dialog - Marknadsorientert - Likelønnsfremmande Ulstein kommune sin lønnspolitikk vert utarbeidd i samarbeid med arbeidstakarorganisasjonane lokalt. Lønnspolitisk plan er utgangspunkt for all fastsetjing og endring av lønn i organisasjonen. MEDBESTEMMELSE Arbeidsgivar vil involvere medarbeidarane aktivt i drift og utvikling av kommunen. Ulstein kommune og arbeidstakarorganisasjonane må finne den rette balansen mellom arbeidsgivar sin styringsrett og tilsette sin rett til medbestemmelse. Arbeidsgivar har faste møter med tillitsvalte for utveksling og informasjon og synspunkt i aktuelle saker. Det skal vere maksimal delegering til lågaste effektive nivå. Hendingar som gjeld forholdet mellom arbeidsgivar og medarbeidar, og mellom medarbeidarar, skal normalt løysast der dei oppstår. Arbeidsgivar skal legge til rette for eit godt arbeidsmiljø gjennom god leiing og ulike fysiske tiltak. Det aller viktigaste bidraget kjem likevel frå den enkelte medarbeidar i sin daglege kontakt med innbyggarar og kollegaer. Deltaking frå dei tilsette, vil sikre at deira synspunkt kjem fram i saker som er viktig for arbeidsmiljø og organisering av arbeidet. Det er eit leiaransvar å legge til rette for at det skal kunne skje. Medarbeidarane må akseptere at leiarane tek avgjerd. Dei må vere lojale mot avgjerda og konsekvensane av denne - også når dei er usamde. Innbyggarane Det er innbyggarane sine behov som er grunnlaget for dei oppgåvene kommunalt tilsette utøver. Dette unike oppdraget vert løyst gjennom å utvikle demokrati og deltaking, at vi tek ansvar for å yte grunnleggande velferdstenester, lokal samfunnsutvikling og sikre innbyggarane sine rettar. Forståing og respekt for innbyggarane sine behov skal vere styrande for dine handlingar som medarbeidar. Arbeidet skal utøvast i tråd med arbeidsgivar sitt verdigrunnlag. Medarbeidarane i Ulstein kommune Den einskilde medarbeidar er Ulstein kommune sin viktigaste ressurs. Ein medarbeidar som Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Utkast Side 3 av 5

148 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 5 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise tek ansvar, søkjer informasjon og er kreativ er resultat- og kostnadsbevisst brukar arbeidstida effektivt og godt er innstilt på endring og er lojal er arbeidsam, med godt humør viser omtanke og omsorg for andre er ein slik ressurs. Medarbeidaren vil opptre slik dersom ho/han vert vist tillit og respekt får informasjon får støtte og oppmuntring får høve til fagleg og personlig utvikling vert stilt krav til Fridom under ansvar og konstruktiv rettleiing, er viktig for å stimulere til personleg utvikling. 2. Arbeidsgivaransvar og styringsrett Arbeidsgivarrolla er nært knytt til omgrepet styringsrett. All mynde i Ulstein kommune er lagt til kommunestyret, der dei folkevalde har denne styringsretten som kollegium. Denne retten gir kommunestyret mynde til sjølv å avgjere korleis ein skal nytte den økonomiske og menneskelege ressursbruken i kommuneorganisasjonen innan rammene for lov- og avtaleverk. Retten til styring gir styringsansvar og styringsplikt. Av praktiske årsaker er dette mynde i stor grad delegert til rådmannen som kommunen sin øvste utøvande arbeidsgivarrepresentant. Så langt som råd vert dette mynde delegert vidare til rådmannen si leiargruppe, til einingsleiarar og arbeidsleiarar etter vurdering. 3. Verdinormer: Dei tilsette i Ulstein kommune er menneske med ulik bakgrunn og utdanning. Når alle skal jobbe saman mot felles mål, har vi behov for felles verdinormer. Verdinormene skal skape felles plattform for åtferd og kommunikasjon - dei tilsette i mellom og ut mot innbyggarane. Verdinormene skal hjelpe oss å skilje mellom kva som er rett og gale, kva som er godt og kva som er dårleg. Verdinormene skal være fellesnemnaren for kva du kan forvente av andre, og kva andre kan forvente av deg. For arbeidsgivar er det viktig at dei tilsette, uansett profesjon og sektor, opptrer på ein måte som styrkar kommunen sitt omdømme. I vår organisasjonskultur har vi normer for kva som er akseptabel åtferd. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Utkast Side 4 av 5

149 Utskriftsdato: Godkjent dato: Reviderast innan: Høg risiko: [Godkjent dato] [Reviderast innan] Ikke vurdert Antall sider: Godkjent av: Reviderast av: Kommentar: 5 [Godkjent av]kari Riise [Reviderast av] Kari Riise Arbeidsgivar legg desse verdinormene til grunn for si verksemd: Vår åtferd som tilsette i Ulstein kommune skal kjenneteiknast av verdiane nyskaping, omsorg, rausheit og mangfald. Desse skal kome til uttrykk - i møte med brukarar av kommunale tenester - i møte mellom tilsette - i møte med innbyggjarar og næringsliv - i kvaliteten av det arbeidet vi gjer Våre verdiar skal omsetjast til handling ved at vi: leverer kvalitet gjennom å gjere dei rette tinga rett ikkje har behov for å skjule spor av arbeidet vårt har ambisjonar og initiativ som gir nyskaping både i utvikling av tenester og utvikling av lokalsamfunnet gjer arbeidet vårt slik at innbyggarane får styrka tillit til oss aktivt bidrar til utvikling av lokalsamfunnet som inkluderande og trygt nyttar det multikulturelle mangfaldet som ei kjelde til utvikling snakkar godt om kommunen, arbeidsplassen og om kollegaer også på fritid Å etterleve desse verdinormene er det aller viktigaste bidraget til det vi kan kalle Ulstein kommune sin organisasjonskultur. 4. Etisk forankring: Arbeidsgivar krev at tilsette er sannferdige og opptrer heiderleg i alle høve og saker som omhandlar kommunal verksemd. Dei tilsette skal følgje lover, reglar og vedtak som gjeld, og gjere arbeidet sitt i samsvar med verdinormene og prinsippa som er skissert i dette dokumentet. Dei tilsette skal ta sine avgjerder ut frå ei sakleg vurdering av kva som tener innbyggarane og kommunen sine interesser. Ingen personar eller instansar skal få urette fordelar. Alle tilsette skal opptre med respekt og vere imøtekomande overfor innbyggarar, kollegaer og andre som den tilsette kjem i kontakt med i arbeidet. Arbeidsgivar aksepterer ikkje handlingar eller veremåte som er trugande eller krenkande. Alle tilsette skal følgje, og vere kjent med etikkreglementet og retningsliner for bruk av digitale media for tilsette i Ulstein kommune. Tittel: Arbeidsgivarstrategi - Utkast Side 5 av 5