Erfaringar med radio- og e-bjøller i Sogn og Fjordane Beitebruk og rovvilt. Liv Astrid Nordheim Kusslid Fylkesagronom Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

Transkript

1 Erfaringar med radio- og e-bjøller i Sogn og Fjordane Beitebruk og rovvilt Liv Astrid Nordheim Kusslid Fylkesagronom Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

2 Radiobjølle - GSM, via Telenor sitt nett - Utskriftbart batteri - Utfordringar med dekninga - Kan endra sendeplan etter fjellsending

3 Find my sheep - E-bjølle - GPS, via satelitt - Oppladbar - Heilstøypt bjølle - Kan ikkje endra sendeplan etter fjellsending

4 Tilskot frå Organisert beitebruk til radio- og e-bjøller Alle søknader til no har fått tilskot Radiobjøller: 30 søknader,14 kommunar tilskotssum: kr samla kostnad ca 1,17mill kr - E-bjøller: 41 søknader, 21 kommunar tilskotssum: kr samla kostnad ca 2,03 mill kr - Fylkesmannen (landbruk) har tildelt tilsaman vel 1,1 mill kr i tilskot til radiobjøller (fom 2011) og e-bjøller (fom 2013) - Fom 2015 må søknader om tilskot til radiobjøller og e-bjøller konkurrera om tilskot på lik linje med andre gode tiltak

5 Tilskot frå Organisert beitebruk til radiobjøller

6 Tilskot frå Organisert beitebruk til e-bjøller

7 Tilskot frå Organisert beitebruk til e-bjøller og radiobjøller

8 Nytteverdi med radiobjøller og e-bjøller i Sogn og Fjordane (kjelde: rapportering frå beitelaga) Svært god og stor nytteverdi: - Letta tilsyn og sanking (svært tidsparande) - Fann kadaver raskt og fekk varsla rovviltkontakt - Berga dyr som stod skårfast på tidleg tidspunkt og i uventa område - Fekk ny og auka kunnskap om beitemønsteret til dyra - Fekk målretta sanking etter hovudjaget (svært tidsparande) - Fekk melding om og fann død sau sparte mykje leitearbeid etter eit dyr som var daudt - Overvaka og henta sauer som var på veg ut av beiteområdet - Er blitt meir interessant og målretta å gå tilsyn - Får varsel om unormal oppførsel/lite rørsle (viktig å finna dyra raskt mtp sjukdom/skårfast/rovdyr) - Redda livet til einskildsauer som blei funne i tide - Hadde lågare lammetap enn vanleg første sesongen etter at tok i bruk e-bjøller/radiobjøller

9 Godt fornøgd, men nytteverdien er først og fremst for dei som har store tap og/eller uklare tapsårsaker (har sjølv lite tap og god kunnskap om beitemønsteret til dyra) Ideelt i område med få saueflokkar/få dyr og store avstandar Viktig å ha vanleg bjølle i tillegg for å høyra dyret Lurt å plassera bjøllene på dyr som er forventa vanskeleg å finna att (åringar). Ideelt: radio-/e-bjøller på alle åringane + alle ungsauene som «stakk av» første året Nyttig og for naboar som fann sine sauer via andre sine radio-/e-bjøllesauer Ideelt sendemønster: test før fjellsending, 1 gong i veka i beitesesongen, 3 gonger pr dag i sanking og 2 gonger pr dag etter hovudjaget Sparar mykje tid på leiting og tilsyn (storfe går i flokk, sauer går meir spreidd) Prisen er for høg Alle i beitelaget kan sjå kvar alle radio-/e-bjøllesauer går, noko som aukar og lettar samarbeidet i laget Heilt ny kvardag både med tanke på kilometer som vert gått og tid som vert brukt på tilsyn og sanking

10 Erfaringar med radiobjøller i Sogn og Fjordane (kjelde: rapportering frå beitelaga) Positivt - Fungerer godt og med stor nytteverdi der det er mobildekning! - Positivt at sendemønsteret kan endrast etter fjellsending - Meir nøyaktige på posisjon enn e-bjøllene Negativt - Varierande mobildekning i fjellet i fylket er hovud-utfordringa - Fleire bjøller har slutta å virke etter 1 til 2 sesongar: har fått nye bjøller på garantien, men kan virka som at levetida kanskje er litt kort. E-bjøllene virkar til å vera meir pålitelege - Nokre bjøller som sluttar å senda i juli månad, spesielt i område med mange blindsoner/manglande mobildekning (brukar mykje batteri) - Litt arbeid med å montera radiobjøllene på klaven (skruing) - Litt for mange feil på bjøllene - Bjølla treng lodd/motvekt for å henga rett

11 Erfaringar med e-bjøller i Sogn og Fjordane (kjelde: rapportering frå beitelaga) Positivt - Gode dekningsforhold! Fungerer godt og med stor nytteverdi - Positivt med heilstøypt bjølle, fornuftig med induksjon - God batterikapasitet Pålitelege Enkelt å montera på klaven (eitt objekt) - Treng ikkje motvekt/lodd for at bjølla skal henga rett Negativt Utfordringar med kontakt mellom bjølla og ladestasjon for enkeltbjøller For tungvint innlogging (ikkje naudsynt med Java og krev ein viss datakunnskap) Kan ikkje endra sendefrekvens etter fjellsending Dyr ladestasjon (men er eingongsinvestering, og kan dela ladestasjon med andre) Litt tung bjølle Nokre feilvisningar, spesielt i bratt terreng, tett skog og under berghamrar Stor slitasje på bjølla hjå sauer som går mykje i tett skog (fare for at innmaten dett ut?) Pila på toppen av bjølla burde vore i annan farge (vesentleg for lading og festing) Meir førehandsprogrammering enn for radiobjøllene Forbetringspotensiale på kartfunksjonaliteten

12 «Rovvilt? - Men dette gjeld no berre eit fåtal kommunar» I 2014: - Skadefellingsløyve på ulv i Leikanger, Sogndal, Luster, Naustdal og Flora - Skadefellingsløyve på jerv i Årdal og Lærdal - Lisensjakt på ulv i alle kommunane - Lisensjakt på jerv i alle kommunane - Kvotefri gaupejakt i alle kommunane - Gaupeskade i Luster og Stryn - Kongeørnskade i Luster, Sogndal og Leikanger - Jerveskade i Luster, Lærdal, Årdal og Stryn - Ulveskade i Naustdal, Førde og Sogndal

13 I tillegg ukjente skader i fleire kommunar som KAN skuldast freda rovvilt. Altså, ikkje berre eit fåtal kommunar lenger i ein beiteprioritert region Difor: Svært viktig med kunnskap om rovvilt og rovviltforvaltning hjå beitenæring og jegerar Avgjerande med god dialog og godt samarbeid mellom næring, jaktlag, Fylkesmannen og SNO Næringa må sjå på og oppleva forvaltninga som ein lagspelar (vinn-vinn-situasjon mtp erstatning, bestandsovervaking, skadefellingsløyve og uttak)

14 Mål i Forvaltningsplanen for rovvilt for Region 1: «Det skal ikkje vere årlege ynglingar eller skadegjerande rovpattedyr i region 1. Felling er viktigaste førebyggande tiltak i regionen for å redusere skade på bufe til eit minimum.»

15 Fylkesmannen si rolle i høve rovvilt - beitebruk Sjå til at vedteken politikk vert oppfylt, skal vera eit bindeledd mellom fylke og sentrale styresmakter Arbeida for å redusera tap av husdyr på utmarksbeite gjennom Organisert beitebruk (tilskot, info, samarbeid med Mattilsynet, SNO mm) Fatta vedtak om skadefellingsløyve Gje råd til Rovviltnemnda, har sekretæriatet fom 2015 Ansvar for forvaltninga av kongeørn Handsama søknader om båsfangst av jerv og gaupe Forvalta ulike tilskotsordningar som Tilskot til tiltak i beiteområde, Driftstilskot til beitelag, FKT-midlar og Erstatning for tap av dyr på utmarksbeite grunna freda rovdyr

16 Ulike typar jakt/uttak av freda rovvilt (Sjå Forskrift om utøvelse av jakt, felling og fangst) Lisensjakt Skademotivert jakt på eit bestemt tal individ av ein viltart. Rovviltnemnda gjer vedtak om fellingsområde og tal løyve pr art. For Sogn og Fjordane er lisensjakt 2014/2015 aktuelt for jerv og ulv med kvote: 10 jerv i tida 10.september 15.februar 2 ulv i tida 1.oktober 31.mars

17 Heile fylket er jaktområde, og alle lisensjegerar kan delta Krav til lisensjegerar: - Godkjent jegerprøve og løyve av grunneigar - Betalt jegeravgift for vedkommande jaktår - Vera registrert som lisensjeger i Jegerregisteret pr rovdyrart pr jaktår: Eigenregistrering på under Produkter og tjenester/jeger) - Må medbringa dokumentasjon på gyldig skyteprøve under felling ved jakt med rifle. Ulv og Bjørn kan berre jaktast med rifle og er då krav om skyteprøve. Jerv og Gaupe kan jaktast med hagle og treng då ikkje skyteprøve - Må ha overhalda rapporteringsplikta (jf. forskr. om Forvaltning av rovvilt 16) Generelt har uttellinga på lisensjakt og kvotejakt vore låg i fylket. Årsak: terreng, klima og regelverk

18 Rovviltnemnda har i tillegg vedteke kvotefri gaupejakt i heile regionen (er ordinær jakt, ikkje skademotivert, ikkje krav til å vera lisensjeger, ikkje definert tal individ som kan fellast). Krav til gaupejakt: Gyldig jegerprøve, grunneigarløyve, skyteprøve dersom jakt med rifle, tidsrom: 1.februar 31.mars Ekstraordinære uttak (m.a.o.ikkje jakt) vert fastsett av Miljødirektoratet og utført av Statens Naturoppsyn. Har i Sogn og Fjordane så langt aktuelt for jerv og jervehi Naudverge (gjeld no og for hund)

19 Skadefellingsløyve - Vert gjeve av Fylkesmannen som definerer rammer og krav for kvart fellingsløye i tråd med gjeldande regelverk, kvote fastsett av Rovviltnemnda - Fylkesmannen kan gje skadefellingsløyve på kongeørn (heile året) og på gaupe, jerv, bjørn og ulv i perioden 1.juni 15.februar. Utanom denne tidsperioden kan Miljødirektoratet gje løyve - Normalt vil eit sankelag eller ein kommune søkja om skadefellingsløyve. Dei kan så spørja om «Fylkesfellingslaget» kan ta oppdraget - Pr no skadefellingsløyve på jerv i Årdal og Luster

20 Erstatning for tap av husdyr grunna freda rovdyr - Erstatningsordninga vert forvalta av Fylkesmannen - Søknadsfrist 1.november - Gjeld for husdyr: sau, geit, storfe og hest, samt gjetarhund, voktarhund og jakthund i bruk under lovleg jakt, lovleg trening eller jakthundprøve - Dei fleste tap til rovdyr i Sogn og Fjordane skuldast jerv - Totalt avgang på 58 jerv i Region 1 fom 2001, alle i Sogn og Fjordane

21 Søknads- og erstatningstal for tap av husdyr på utmarksbeite grunna rovdyr i Sogn og Fjordane 2014 Rovdyrart Søknadstal sau Søknadstal lam Erstatning sau Erstatning lam Gaupe Jerv Ulv Kongeørn Freda rovvilt (uspes.) SUM Samla sum erstatning sau og lam 2014: kr

22 Gjennomsnittleg utbetaling kr pr år fom 1992

23 Ved misstanke om tap til freda rovdyr: Meld ifrå omgåande til SNO Ta bilde av kadaveret Dekk til kadaveret med stein, busker eller liknande slik at åtseletarar ikkje kjem til La kadaveret liggja mest mogeleg urørt Merk funnstaden så den er lett å finna att Bruk event GPS I sekken: Mobil, fotoapparat og lange eingongshandskar

24 Rovviltkontaktar, SNO Namn: Tlf: Ansvarsområde: Ingolv Folven Nordfjord Finn Olav Myrhen Sunnfjord Einar Fortun Sogn Andreas Otterhjell Sogn Håkon Øydvin Sogn

25 Beredskapsplan for beitelag i høve rovvilt Mål: - Underskriftslister pr kommune med løyve frå grunneigarar til lisensjakt på alle rovviltaltar - ABC: «Kva gjer eit beitelag ved rovviltangrep?» Sogn og Fjordane Sau og Geit har teke tak og vil utvikla modell

26 Meir info - sjå Rovviltportalen.no Rovbase.no NSG.no Rovdyr.org

27 Tilskot til tiltak i beiteområde 2015 (tidlegare Investeringsmidlar for Organisert beitebruk) Fylkesramme 2014: kr + inndregne midlar: tot vel 1 mill kr til fordeling Vid ordning: gjeld alle typar tiltak som betrar beitebruken i utmark (t.d. sankebuer, samlekveer, kursing, markdagar, sperregjerde, utbetring av stølsvegar, ferister, helikoptertransport, bruer, radiobjøller, e-bjøller, saltsteinsautoatar osv.) - Lag og organisasjonar innan landbruket kan søkja - Søknadsfrist: februar-mars Sakshandsamarar Organisert beitebruk: Randi Erdal og Helen Haaland

28 Lukke til med beiteåret 2015!

29 14,0 Lammetap pr kommune 2013 i prosent 12,0 12,2 10,0 9,0 9,4 8,0 6,0 4,0 3,5 3,8 3,9 4,3 4,6 4,9 4,9 5,5 5,6 5,8 6,1 6,2 6,3 6,7 6,7 7,1 7,3 7,4 7,4 7,4 7,7 7,7 8,2 2,9 2,0 0,0

30 Lovverk, fellingsløyve, erstatning St.meld nr.15 ( ) Rovvilt i norsk natur, pluss handsaminga av denne i Stortinget (Innstilling S nr. 174), og rovviltforliket av Forskrift om forvaltning av rovvilt (2005), skal sikre en forvaltning som er forutsigbar og med lokal medverknad. Forskrift om erstatning når husdyr blir drept eller skadet av rovvilt 1. juni 2014 (2. juli 1999)