1 - il '.'. \ : :. ' ' ~,~, i '.. t'. '.. t i i. ; ''.. '.. ;... I. t ~ -. 1 ~ J ' ~.~. :,.. '.. :' t'.. { ~... Minning: Johann Skaptason,. fyrrv. syslumaour faeddur 6. februar 1904 dainn 17. oktober 1985 og Sigriour VjOis J6nsd6ttir,. fyrrv. syslumannsfru faedd 15. aprf 1 1897 da1n 1 o. november 1991 :... ;,. ~ : t::''.' f' ' &. ' : i I t t ' ;.... Mea kveoju ~
2 JOhann Skaptason fyrrv. s{jslumaour Minning,.! 6. febriiar 1904. 17. oktober l985.
3. JOhann Skaptason f.v.sjslumaour hitinn Reykjavik 1927 og logfrreoipr6fi fra Haskola Islands 1932. Hann starfaoi hja Oliuverzlun fslands 1932 til 1935. Hann var skipaour syslumaour Baroastrandasyslu 7. november 1935 og gegndi pvi embretti til haustsins 1956, er hann -. var skipaour syslumaour i Ping. eyjarsyslum og brejarfogeti. a. Husavik, en pvi embretti gegndi hann tilloka september 1974. Johann Skaptason gegndi ymsum trunaoarstorfum breoi a Patreksfiroi. og. a Husavik, sat m.a. i stjornum heraossafna 9g sjukrahusanna a baoum stoounum. Hann var hvatamaour. ao. stofnun. Byggoa- og syslubokasafns a Patreksfiroi og helsti hvatamaour. ao byggingu veglegs safnahuss, sem 1 risio er a, Husavik. Hann var hvatamaour ao stofnun arboka i JOHANN Skaptason, fyrrverandi baoum syslum og ritstj6ri peirra. sjslumaour ~ingeyinga, andaoist a Hann ritaoi mikio i baoar arbrekurnar. ':' ' heimili sfnu a Hiisavfk f grer, 81 ars. ao aldri. Hann var sjslumaour f trep Johann Skaptason kvrentist ario 40 ar og var virtur embrettismaour. 1930 SigriOi J6nsd6ttur Viois og Johann Skaptason freddist ao lifir hun mann sinn. Litla-Geroi i Grjtubakkahreppi,'. Suour-l>ingeyjarsyslu, 6. februar 1904, sonur Skapta J6hannssonar honda par og konu hans Berglj6tar Siguroardottur. Hann '!auk stud-. e~tspr6fi fra Menntask6lanum. i
4 Hver vann her svo ao mea orku? Aldrei neinn svo vigi hljoo. Buinn er ur b:ilastorku bergkastali frjalsri pj60. Drottins bond l>eim vcirnum veldur vittu barn su hond er sterk. Gat ei nema guo og eldur gjort svo dyrolegt furouverk. (J6nasHallgr.l fj a roar og hafoi yngstu dotturina, Bergljotu, hja ser. Hinar dretuinar prjar voru lika allar i bernsku en var komio fyrir hja nanustu skyldmennum. Su elsta, Halldora, for ao I>vera i Laxardal i Suour I>ingeyjars)Tslu, til Bergljotar Guttormsdottur, fooursystur sinnar, sem var seinni kona J_ons J oakimssonar,. honda par. I>rer mre?lgur, Guoriour. og Bergljot, voru til heimilis i Hotel island a f dag er gero fra Hus-avikurkirkJU utfor Johanns Skaptasonar; fyrr- Seyoisfiroi. 18. februar ario 1885 verandi syslumanns. Hann verour fellur snjofl60io mikla ur Bjolfi jarosettur i Lailfasi. Johann lest a yfir breinn. Bergljot litla berst lit heimili sinu 17. oktober 1985, 81 : a sjo en bjargast ur snjo- og krapa-. ars ao aldri. hronninni. Mooir hennar ferst. Johann/ Skaptason freddisf i Berglj6t olst upp hja frrendfolki Litlageroi i Grjtubakkahreppi 6. a Fljotsdalsheraoi. Hun sotti februar 1904. Laugalandssk6la i Eyjafiroi i tva Foreldrar Johanns voru Bergljot ar. Sumario a milli, 1895, var hun Siguroardottir, husfreyja, og i kaupavinnu a Skaroi i Dalsmynni Skapti "Johannsson, bondi i Litla-: og kyrintist par Skapta, elsta sy_ni Geroi. Jlall~~..t. -p ~"-~.. et..v ; JohannsBess.asonar. I>au giftu sig Foreldrar Bergljotar, moour Jo- 1897 og settust ao a Skaroi til arshanns, voru hjonin Sigurour Gutt- ins 1900 pa urn vorio fluttu pau ormsson, b6ndi i Kollsstaoageroi a ao Litlageroi, nresta bre utan vio Valium i Suour-Mulasyslu' og Skaro, sem Johann a Skaroi hafoi GuariOur Eiriksdottir fra Skriou.- haft mea til abuoar. I>ar byggau klaustri i Fljotsdal, systir Jonasar ~auupp- brefarhusin. Litfageroi var sk6lastjora a Eioum. Faoir Siguro- litil en notadrjug joro. ar var Guttormur, student og al- I>au Bergljot og Skapti eignuopingismaour a Arnarheioarstoourri ust 8 born. I>au eru: Garoar freddur i Flj6tsdal, Vigfusson, prests a 1898, do i frumbernsku, GuoriOur Valpj6fsstao, Ormssonar. Mooir fredd 16. september 1899, Sigur- Siguroar, kona Guttorms var laug fredd 17. november 1901, Halldora Jonsdottir, I>orsteinsson- Arnheiour fredd 16. november ar, vefara, sem hin kunna Vefara- 1902 Johann freddur 6. februar.. ' rett a FJjotsdalsheraoi er kennd. 1904, I>orey fredd 12. mai 1905, via. Foreldrar Skapta, foour Jo- Svava fredd 21. juni 1906 og SigriOur fredd 21. oktober 1907. banns, voru hj6nin Johann Bessa-. Vorio 1907 syrti ao. Heilsu son fra Skogum i Fnjoskadal og. Skapta tok ao hnigna. Hann lago- Sigurlaug Einarsd6ttir fra Geir- ist rumfastur og lest urn haustio, bjarnarstooum i Kaldakinn. For- aoeins fertugur aa aldri. Hann var eldrar Johanns Bessasonar voru jar3settur sama dag og yngsta Bessi Eiriksson fra Steinkirkju og dottirin freddist. Margret Jonsdottir, fredd ao Heio- Bergljot neyddist til ao bregoa arhusum a Flateyjardalsheioi.. bui pegar. eiginmaour hennar var Johann Bessason og Sigurlaug fallinn fra. Bornunum varo huri bjuggli a Skaroi i Dalsmynni-. ao koma fyrir hja venslafolki nema Bergljot. Siguroardottir missti Arnheioi og Johanni sem olust upp ung foour sinn. Mooir hennar. hja henni. H4_n fluttist urn tima_ Guoriour fluttist pa til Seyois- til frrendfolks sins a Fljotsdals-
5 heraoi. Johann var alia tio mjog. hcendur ao rnoour sinni..porsteinn Skaptason, ritstjori Austra a Seyoisfiroi, og rn60ir hans, Sigriour Porsteinsdottir buou Bergljotu ao taka Johann i fostur. Hun for pvi ofan a Seyoisfjoro rneo drenginn haustio 1908 og dvaldi par urn tirna og varin. Einn daginn pegar hun korn ekki heirn a retturn tirna var Johann sannfrerour urn ao hun vceri farinn upp a Herao. Hann beio pvi engra bo~a en paut inn fjoro i attina til Fjaroarheioar. En flottarnaourinn ungi var handsarnaour a leioinni par sern hann hljop alit hvao hann orkaoi og var fcerour gratandi til byggoa. En heldur lettist a honurn brunin pegar hann mcetti par opnum faomi rnoour sinnar. Liklega hefur pessi strokutilraun sannfrert aostandendur urn ao ekki vreri hcettandi a ao skilja drenginn eftir nauougan a Seyoisfiroi. J:>essi saga synir ao snernrna beygist krokur ao pvi sern veroa viii. Alveg fram i andlatio var Johann gceddur einstokurn viljastyrk. Pegar hann hafoi tekio akvoroun haggaoi henni enginn.... Haustio 1912 fluttist Bergljot aftur a Norourlan'd. Hun afreo ao setj ast ao a. Akureyri og vinna fyrir ser og bornum sinurn meo fatasaumi. Pa var Johann atta ara garnall og gladdist yfir ao vera. kominn aftur i sina heimabyggo..1914 geroist Bergljot husvorour barnaskolans a Akureyri og var pao til 1921. A sumrin stundaoi hun yrnsa vinnu. Henni farnaoist vel, enda var hun verklagin og vel kynnt. Eftir petta bjo hun rneo. bornum sinum sern pa voru uppkomin. Johann gekk i skola a Akur~yri, en a sumrin varhann i sveit. Atta sumur og halfan vetur, frostaveturinn rnikla, var hann a Skaroi '1ja Joni foourbroour sinum og Sigurlaugu omrnu sinni. Svo liou reskuarin. f kaupstaonurn a vetrurn en i sveitinni a surnrin. Og alltaf var jafn garnan ao fara i sveitina a vorin sern ao koma aftur heim a haustin. 6gl~yrnanlegir voru vordagarnir rneo sol og sunn'" anvindi, sem brreddu snjoinn ur fjollurn og hleyptu vexti i hvern lrek, svo peir fossuoti niour hlioar:nar ofan i arnar sern ultu fram kolrnorauoar i hrokavexti. Skogurinn laufgaoist og fyllti dalinn bjarkarilrni, og larnbfeo dreifoist urn grrenkandi haga. Og svo voru pao fuglarnir: Marjotlur. steindeplar, musarindlar, auonutittlingar, prestir, lour, hrossagaukar, smyrlar, falkar og otal fleiri. Her voru reskuminningar bundnar hverjum bala og hverjum h6li, hverjum lrek og hverri lind, serhverjum hnuki og fjallstindi. Her voru festar prer rommu taugar sem dr6gu hann seinna heim. Johann tok gagnfrreoapr6f fra Gagnfrreoaskolanum a Akureyri vorio 1921. Nrestu prju arin vann hann margskonar vinnu a Akureyri og i nagrenni. Hugur hans stoo mjog til buskapar, en hann var landlaus maour. Eins fannst honum hann ekki hafa pa likamlegu buroi sem til pyrfti, en par hafoi hann samanburo vio annalaoa krafta afa sins Johanns Bessasonar og foourbroour sins Jons a Skaroi. A Akureyri festi Johann ser priggja dagslattu erfoafestuland. J:>ao land girti hann og kenndi vio Tomas Sremundsson og kallaoi Tomasarhaga. A pessum arum vann Johann pa verkamannavinnu sem til fell, svo sem i sild a Hjalteyri, vio viogero a rafveitustiflunni a Akureyri og vio jarorrektarstorf. Fyrsta veturinn var hann atvinriulaus. J:>egar Johann var farinn ao -vinna vio afgreioslustorf i kj otbuo Kaupfelags Eyfiroinga eftir aramot 1924 fann hann ao slik storf. attu ekki hug hans. Hann akvao ao reyna ao komast til Reykjavikur ncesta haust og hefja nam vio Menntask6lann i Reykjavik. Urn
6. vorio barst honum su gleoifregn ao nresta haust retti ao hefja kennslu til framhaldsnams vio Gagnfrreoaskolann a Akureyri. Johann gat pvi haldio afram nami i sinni heimabyggo. A Alpingi var tekist a urn stofnun menntaskola a Akureyri. Andstaoa gegn honum var mikil i Reykjavik, einkum meoal kennara Menntaskolans i Reykjavik og i akveonum hopi i Haskolanum. Ymsu var borio via, fjoldi studenta i landinu var talinn of mikill og norolensku kennurunum var ekki treyst til ao kenna frreoin. I>ao voru 16 nemendur sem settust i framhaldsdeildina, eftir prj u ar voru 9 eftir. Sex p.eirra preyttu studentspr6f fyrir sunnan, pvi ekki var kennurum gagnfrreoask6la treyst til ao pr6fa pa. Suourganga peirra var profsteinn a getu Norolendinga. 'Studentsefnin voru kvodd meo viohofn a Akureyri og sigldu suour meo es. Islandi. I Reykjavik lasu peir i manuo undir profio. peir voru pr6faoir grannt i namsefni priggja ara, en ekki er ao orolengja urn pao ao peir sexmenninga:r stooust pr6fio mea glresibrag. Vio Menntaskolann i Reykjavik luku 40 studentar pr6fi i maladeild petta. vor. I>orarinn Bjorn:;;son varo fjoroi ' ao ofan, Brynjolfur Sveinsson sa niundi og Johann Skaptason sautjandi. Par meo var isinn brotinn fyrir stofnun Menntaskolans a Akureyri. Sigurour Guomunds'son skolameistari helt suourforum og venslamonnum peirra veislu pegar heim var. komio. f pessari barattu motuoust skooanir Johanns og lifsviohorf. Fra peim tima praoi hann ao starfa i ureifbylinu og reyna ao veroa pvi ao lioi. SumariO 1927 aostooaoi Johann frrenda sinn Jon ViOis vio mrelingu Siglufjaroarkaupsta('lar. I>eir eru synir systranna Halldoru og Bergljotar. Aour en peir skilja urn haustia byour Jon Viais Johanni okeypis freoi hj a ser nresta vetur ef hann hyggi a nam i haskolanum. Johann paoi petta g60a boo sem aeroi honum frert framhaldsnam- 0 ia. Sumario aour hbfou pe1r mrelt upp kauptunio a NorOfiroi. A leioinni austur. meo es.. N6vu komu peir vio a Siglufiroi. Veour va~ gott og fjori'n~rinn unaosfagur. I mynni Siglufjaroar tekur a m6ti peim blagra m60an fra sfldarverksmiojunum. I>eir fr~ndur fylgjast aa upp i breinn. Goturnar eru forugar og andrumsloftio fult. peir leggja a brattann, og ganga upp i Hvanneyrarskal. I skalinni er gott - ao veta. Hun er vaxin grasi og lyn~, og 6pefurinn fra verksmiojnnum nrer ekki pangao upp. Fj~ldi kvikfenaoar er a beit, hestar, kyr, kindur og geitur. J6n Viois gengur upp ur skalinni a hnjukinn noroan hennar, Illviorishnj U.k. I>arna uppfra una peir ser allan daginn og rreoa margt. Urn kvoldio heldur skipio afram aleiois til Husavikur. Vinatta J6ns og Johanns entist meoan baoir lifou. I>eir voru urn. margt likir. Baoir unnu 6sleitilega langan vinnudag og voru framurskarandi vandvirkir. Leti var hugtak sem ekki var til i oroaforaa peirra. I>eirra hugsjon var aa gefa meira af ser en peir toku til sin. I>eir voru ahugasamir urn velfero lands og lyas og reiaubunir aa leggja hverju goou mali lia eftir getu. I>eir foru vel mea efni sin ;n voru st6rtrekir i utlatum, ef peim p6tti via purfa. ' Eg fee seint fulll:>akkao ao mega nj ota tilsagnar pessara frrenda minna og umonnunar a proskaskeioi revi minnar. Haustia 1927 h6f Johann laganam via Haskola islands og lauk pvi i februar 1932. Johann bj6 hja J6ni Viois og 'foreldrum hans a Hverfisgotu 40. I>a kynntist hann frrenku sinni SigriOi, systur Jons. I>au felldu hugi saman og giftu sig 6. juni 1930. Sumaria 1931 l~ysti. hann syslumann Barostrendmga af i tvo manuoi. I>au hj6nin f6ru vestur, kynntust heraoinu og upplifou sina hveitibrauosdaga. Urn haustia stofnuou pau eigio heimili
7 a efstu hreoinni a.porsgotu 17. Ao loknu nami reost Johann til starfa hja Oliuverslun Islands hf. ogvann par sem logfrreoingur felagsins til arsloka 1935. Johann og Sigriour byggou husio a Eiriksgotu 4. Eftir ao Jon ViOis hafoi seinna byggt ofan a petta hus og flutst pangao meo foreldrum sinum varo pao ao rettarmiostoo, par sem allur rettleggurinn var jafnan velkominn. Par rikti heiorikja og ro, sem atti rretur i pingeyskri brendamenningu. 1935 foru pau SigriOur og Johann i halft ar til Englands og Danmerkur, og Johann las pj60arrett meo styrk ur Sattmalasj60i. f november 1935 var Johann skipaour syslumaour i Baroastrandarsyslu. I>au Sigriour fluttust vestur i januar 1936 og komu ser fyrir i timlmrhusi Beras Jons- 1:::> sonar frafarandi s)'slumanns. f juli brennur s)rslumannsbustaourinn. Sigriour lokast inni a efri hreo hussins og stekkur niour ur eldhafinu. Hun brakaoist illa i baki. SigriOur er flutt til Reykjavikur og liggur pari gifsi i fj6ra manuoi. Johann.heldur otrauour afram og by~gir nytt hus, nu ur steini. I syslu,mannsembrettinu var Johann atorkusamtir. Syslunefndin festi kaup a ytunni Asa-I>or sem vann ao pvi ao koma a vegasambandi i heraoinu. Nytt sjukrahus var byggt a Patreksfiroi, utgafa arboka Baroastrandarsyslu hafin syslubok~safn og byggoasaf~ stofnao. Asamt fleirum gekkst Johann fyrir uppbyggingu Hraofrysti~uss Patreksfjaroar hf. I>au hj6nin festa mikio astf6stur via. heraoio en vissu p6 ao pau voru a leio norour. I>annig liou tuttugu ar. Fra 1. juni 1956 skipaoi Bjarni Benediktsson Johann syslumann i I>ingeyjarsyslu og brejarfogeta i Husavik. I>eir Bjarni og Johann voru ekki flokksbrreour og vildu margir ao malum yroi skipao a J annan batt. f pessu mali syndi. Bjarni Benediktsson stjornvisku og retts)'ni sem forraoamenn pj60- arinnar mrettu hafa ao eftirbreytni. A Husavfk byggou SigriOur og Johann sitt prioja hus. Johann var ao lokum kominn heim. f menningar- og atvinnumalum var Johann greddur somu framfarapra. Arbok I>ingeyinga h6f gongu sina. Safnahusio a Husavfk reis upp. Sjotugur vek Johann ur embc:etti sattur vio embrettisstorf sin. I>a gafst honum kostur ao vinna afram ao ahugamalum sinum, lesa og skrifa og sinna )'msu, sem ekki vannst aour timi til Johann skrifaoi margt. Heraosl)'singar Baroastrandars)'slu _ og Suour-I>ingeyjars)'slu birtust i arbokum Feroafelagsins. Greinar urn byggoamal komu i timaritum og dagblooum. f cirbrekur s)'slanna skrifaoi hann greinar urn margvisleg malefni. Johann orti og birtust nokkur kvreoi a prenti undir sbildanafninu Bjarki. f handriti liggja reskuminningar - og margir- " athygfl~ver3ir - pretifrsem hann vann ao a sioari arum revi sinnar. f samantekt- urn lif moour sinnar, skrifar J oharin:,ieskumenn munu oftast beina sjonum fram a vio til komandi daga og gera ser pa ymsar hugmyndir urn framtio1na, jafnframt sem peir pa urn leio eru ao mota 6kominn lifsferil sinn. En seinni hluta revinnar verour morgum litio til baka, ekki aoeins til sinna gengnu spora, heldur er einnig reynt ao rekja slooir genginna kynslooa. Sumum stendur pa nrest ao hyggja ao ferli forfeora sinna. I>a fyrst verour peim ljost hve fafrooir peir eru urn fortioina og hversu mjog peir hafa vanrrekt ao frreoast urn feril nanustu vandamanna meoan peir voru ofar moldar." - Johann skrifaoi ekki urn verk sj alfs sin og sinn embrettisferil, pvi pa potti bonum sem hann vreri
8 ao framhefja sjalfan sig. Eins bjost h~mn vio ao viokomendum pretti ao parflausu of nrerri ser gengio. Her hefur veromretur frooleikur glatast pvi stalminni sinu helt Johann til hinstu stundar. Alla tio var Johann bondi. Fyrir vestan helt hann kindur og gaf peim a kvoldin ao loknum vinnudegi. Hestarnir voru peim hjonum einnig krerir. I>egar norour kom hafoi Johann fe a f60rum hja kunningum sinum. Johann rcektaoi garoinn sinn. Kringum Brattahlio, heimili peirra a Patreksfiroi, ox upp fallegur trjagr60ur. Reiturinn inn vio Mikladalsa var girtur og ruddur af grj6ti. Sk6grrektarfelag Vestur-Barostrendinga var stofnao. I>egar husio i Tuni a Husavik var komio upp var fyrstu trjanum plantao. Nu er garourinn a Husavik oroinn unaosreitur. Mest gladdist Johann pegar hann fekk keypt sex hektara land af Joni foourbr60ur sinurn a Skaroi. Her hafoi hann ungur hlaupio urn sem geitasmali. Landio girti hann og pau SigriOur reistu par sumarbustao og kolluou Skaptahlio. :Par attu pau saman rnarga anregjustund. SigriOi og Johanni varo ekki barna auoio. En hja peirn dvaldi". oft a surnrin ungt frrendfolkio, sem naut astar peirra og leiosagnar. Sigriour Viois skilur nu vio eiginrnann sinn eftir 55 ara sarnbuo. I>ao verour henni ekki lett. Megi hun finna pann kraft sem svo oft hefur hjalpao henni i erfioleikum i lifinu. Megi hun enn urn sinn nj ota goorar elli i hopi vina og frrendfolks. Eg er pakklatur pvi ao eg gat aostooao Johann pegar hann gekk meo reisn yfir moouna rniklu. Vio eigurn Johanni og hans 1..-ynsloo svo 6tal margt ao pakka. Eg a pa osk ao vio geturn frert peirri kynsloo sern tekur vio af okkrir eins mikilvregan arf og via hofurn fengia. ' Noroanmaaurinn I>orgeir Ljosvetningagooi akvao ao vio s1..-yldurn allir hafa ein log og einn sio.,i>aa rnun veroa satt, er ver sliturn i sundur login, aa ver munurn slita og friainn". I>aa sem via Johann eigum ouppgert okkar a milli munum via rreaa pegar via reikum saman lettir i spori" urn skoginn i Skaptahlio. Vio munum ganga sam an og dast a a vexti j aroar og feguro lifsins. Jon Halfdanarson
9
10,.! Nylega er fallinn fni, Johann Skaptason, fyrrverandi syslumaour.pingeyinga, 81. ars aa aldri. Mea Johanni er genginn. maaur sem hafai ahrif a umhverfi sitt og skildi eftir sig djup spor a lifsferli sfnum. Farinn er gegn maaur' sem setti svipmot a hvert verkefni, sem hann tok ser fyrir hendur. Maringerain var serstrea, rammfslensk og dremigera fyrir mann sem hafai i heiari viohorf og mannkosti sem hafa reynst pjoainni til heilla urn gengnar aldir. Hann var ungmennafelagi a aldamotavisu. Maour pjoalegra framfara, sem retfa huggai aa hinu forna og arfi. lioins tima, pegar aformua voru nyvirki. Merkast dremi uq1 petta er Safnhusia a Husavfk. Saman for rrekt via fornar dyggair og framfarahugur urn aa bua ~afninu pvf best<:\ sem krafist er urn husakynni og aabunaa..paa er a engan hallao pott sagt se aa.pingeyingar eigi petta framtak Johanni Skaptasyni aa pakka oarum fremur. Safnahusia mea latleysi sfnu, asamt hinni stflhreinu kirkju staaarins~ gera Husavfk menningarlegri en ella. Safnahusia er meira en fyrir augaa..p.aa er vfsir aa menntasetri.ping. eyinga, en sa var draumur Jo. hanns Skaptasonar..Paa hefoi. veria mjog aa skapi Johanns, aa ~arahitahaskoli Sameinuau pjoa-: -anna og Norrrena eldfjallastoain. fengju par aasetur vegna via. fangscfna 1 tengslum via lifandi kviku pingeyskrar natturu. :. Johann Skaptason.atti rettir aa rekja til peirra pingeysku byggoa, sem' eru vestan Ljosa-. vatnsskaras. Honum var annt urn penn an hluta.pingeyj arpings og vildi i engu vregja urn endurskoaun heradsmarkanna andspcenis Akureyri. Svo vel helt hann a malum sfnum, aa ekki hvarflaoi aa vestanbyggaamonnum aa gerast pegnar yfirvalda a Akureyri, pott pregilegra vreri urn embrettis-. pjonustu. Sjalfur rrekti hann vel frrendsemi sfna i Grytubakka ~reppi og serlega via pa i Ska.rai. I Iandi.Skaras helgaai hann ser reit. til skogrrektar og atti i skogarlundinum snoturt sumarhus..pennan staa valdi h~mn ser til dvalar ollum stunduj:n, peg'ar embrettisannir eaa vetrarfrera homluau ekki og a meaan heilsan leyfai. Syslunefndarstorfin voru J o hanni hugstreaari, en sum onnur skyldustorf.syslumanna... Hann. styrai. syslunefndum.pingeyjar-. syslna mea skorungsskap og vildi i engu vikja fni pvf hlutverki, aa peer vreru heraosvettvangur hinna olfklegustu malefna, er komu upp i syslunum. Hann hlutaaist til urn aa.pingeyjarsyslur og Husavfkurkaupstaaur. g<i!fu tit sameiginlega.arbok fyrir heraoia i heild. l>etta er vfokunnugt ann. alarit. og.. menningarsogulegt. safnrit. Syslumaaur atti st6ran patt i peirri breiau s~mstoau, sem n4ois_t urn sta:!kkun sjukrahussins ~ Husavfk. Honum var ann( urn Lauga" f Reykjadal og taldj.pingeyinga setja_niaur, ef heraasskolinri yroi afhentur rfkinu: Slfk' var malafylgja hans, aa skolinn 'var ekki afhentur meaan harm gegndi starfi 'odd vita.syslu- nefndar~ >;.:":?, ;.: ~ < > ~:: :.. Johann braut upp a morgum. malum. ( syslunefnd og rna par... nefna. orkumalin;~ f samstarfi l>ingeyjarsyslu: og : Husavfkurkaupstaaar.'var haldinn fundur urn aa v~kja'athygli stjornvalda a virkjun. Jokulsar a Fjollum og storiaju - a Norourlandi. Syslu-. maaur var einn peirra manna,
11 sem. skipaour var f orkumalanefnd a sameiginlegum fundi Austfiroinga og Norolendinga 1962, til ao vinna ao virkjun. Jokulsar a Fjollum. B~oi f syslu. nefnd og a fj6roungspingum braut hann upp a peirri tillogu, ao orkuvinnslufyrirtrekin greiddu orkugjald peim byggoarlogum, sem letu f te fallvotnin og jarahita,nn. Ljost er ao, ef pessi hug-. mynd hefoi komia til framkvremda ao hvorki hefai komia til Laxardeilu eoa Blondudeilu.. Sysmmaour var n~tturuverndarmaour, en fyrst og fremst hags- munagreslumaour sinna byggaa. Mea pessu hugarfari reaist hann f pao ofreruverk aa leysa Laxarvirkjunardeiluna a sfnum tfma. En par reau feroinni a baaa boga menn sem ekki hirtu urn leikslokin og afleiaingar peirra. Pao var fjrerri Johanni Skaptasyni ao hallast ao ofgum f malameafera og paa var ekki via hann aa sakast urn hvernig for og pao ouum f ohag. Tengsl Johanns Skaptasonar vio landia. og soguna morkuau viohorf hans oaru fremur. Hann beitti ser fyrir, f syslunefnd Suour-Pingeyjarsyslu, aa syslan fengi yfirraa yfir hinum forna pingstao Pingey a Skjalfandafljoti. Par hugoist hann endurreisa eins. konar pings tao og samkomustao.allra Pingeyinga. Leitt er aa pessi. hugmynd skuli.enn ekki hafa komist f framkv~md. Petta er verkefni nyrra forystumanna f Pingeyj arpingi.. Leiair okkar Johanns Skapta-.. sonar lagu saman eftir aa eg reaist sem brejarstjori til Husavfkur 1958. Mea okkur t6kst goo vinatta, sem heist alia mfna tfo a Husavfk. Vio hofoum ealilega mikia saman aa srelda vegna starfa okkar. A peirri tfa var Husavfk ao vakna af dvala eftir I ---. kyrrstoautfma og var ao breytast ur sjavarporpi, par sem porri verkfrerra manna sotti atvinnu. ~ina a vertfoar og sfld og yfir f bre mea vaxandi aflabr6go a heima-. mioum, vetrarutgero og vinnu f. fiskiaiuverinu alit aria~ l>a tfokaoist sa hattur ao breirnir onnuoust logreglukostnaoinn og jafnvel b<ejarstjornin akvao tolu logreglupjona, ennfremur hverjir gegndu peim storfum. Pao kom af sjalfu ser ao b~jarstj6rnin, var treg ao sinna krofum tfmans. All~ for petta vel ao lokum. L6greglupj6num var fjolgao. Keyptur logreglubfll. Byggo fangageymsla og U)gregluvarostoo. J?au voru of<i malin. sem vio purftum ao takast a urn og leysa okkar f milli. Johann var falatur og oadeilinn, en peim mun pyngri f. malaf,lgju ef honum fannst aa ser v~ri misbooio. Hann kom retfo til dyranna eins og hann var klreddur, sanngjarn og rettlatur, en var ekki miskunnsamur vio pa sem sviku lit f. samskiptum vio aora. Johann var. seinn til doma og gat verio erfiour peim, sem beittu lagastaf til ao na fram vilja sfnum til ao hnekkja a sanngjornum malstao peirra er minna mattu sin. Mer er pao kunnugt ao rettsyni hans og gott hjartalag var sterkara pegar a reyndi.' Eg vii pakka drengilegan stuoning f st6rfum mfnum og a. nyjum vettvangi.og ahuga hans fyrir malefnum Fjoroungssambands Norolendinga. Pingeyingar kvoddu hinn Iatna syslumann sinn f Husavfkurkirkju, Iaugardaginn 26. oktober. Johann Skaptason var borinn til hinstu hvfldar f Laufasi pennan sama dag. Par er fegurst utsyni a pingeyskri grund vio Eyjafjora. Laufas var soknarkirkja peirra fr~nda i Skarai. Askell Einarsson.
12 Vio hit Johanns Skaptasonar fv. syslumanns rifjast upp hlyjar minningar. urn ovenj ulegan mannskostamann; sem hvarvetna reyndi ao ryoja framforum braut, en geetti pess jafnframt ao slitna. aldrei ur tengslum. vio pao veromeetasta ur menningararfi pjooar-. mnar. Eg kynntist Johanni er eg varo beejarstjori a Husavik og kom hann mer fyrst fyrir sjonir sem formfastur embeettismaour af gamla skolanum, maour sem fylgdi peim embeettishefoum, sem konungsvald margra alda skildi eftir sig her a landi.. Vio nokkurra ara samstarf komst eg ao raun urn ao petta var aoeins ao hluta til rett. Vist var Johann formfastur i storfum sinurn, reglusemi i ollum embeettisverkum, myndugleiki og trunaour vio pa sem hann var fulltrui fyrir var meo eindeemum. En Johann atti ser aorar hlioar. Hann var jafnframt einleegur ahugamaour urn hvers kyns framfarir heraosins, hvort sem urn var ao reeoa menningar- eoa atvinnumal. Hann taldi ekki eftir tima sinn eoa fjarmuni ef pao pjonaoi goou malefni og innan vio umbuoir virouleika og embeettisskrlioa var velviljaour menningarmaour, sem bjo yfir notalegri gamansemi. A syslumannsheimilinu veittu pau kona hans, SigriOur Jonsdottir ViOis, gestum af rausn, freeddu pa og _ freeddust af peim. I>angao var aneegjulegt ao koma. Vio saturn saman i fj6r<sungsrisf Norolendinga og hofoum pa jafnan samfylgd a fundi pess, sem haldnir voru a Akureyri. Mer eru peer feroir afar minnissteeoar, pvi Johann var hafsj or af frooleik og miolaoi mer af honum a sinn skemmtilega hatt. Hann sagoi mer pa fra starfsreynslu sinni sem. geitasmali a bokkum Fnjoskar og sem syslumaour Barostrendinga _ og hann lysti ymsu f6lki, sem hann hafoi hitt a lifsleioinni og pa var horfio yfir moouna miklu. Johann var mikill eettjaroarvinur og pjooernissinni og skooanir hans a pjoomalum motuoust af pvi. Hann vildi halda samhengi i proun islenzkrar menningar og ottaoist ao ahrif erlendrar lagmenningar yllu par rofi a. Engu ao siour vildi hann ao fslendingar tileinkuou ser pao bezta og gofugasta ur peim menningarstraumum, sem her leggjast ao strondum.. Johann vildi leggja sitt ao morkum vio varoveizlu islenskrar pjoomenningar og pvi var pao ao hann vann otullega ao malefnum safna, beeoi a Patreksfiroi og i I>ingeyj arpingi, og a baoum stooum var hann frumkvooull i utgafu Arboka, sem varoveita :Ymsan frooleik urn forna tio og eru ometanleg heimild urn minnisveroa atburoi a utgafutimanum.. Eitt af fyrstu verkum Johanns eftir ao hann kom til Husavikur var ao beita ser fyrir samstarfi I>ingeyjarsyslna og Husavikur: kaupstaoar urn utgafu Arbokar I>ingeyinga og er fyrsta arbokin fyrir ario 1958. f avarpi sinu i upphafi pess rits kemur eldmoour hans vel i ljos. Johann var potturinn og pannan i utgafustarfseminni meoan honum entust kraftar og ritaoi hann 'margt i arbeekurnar. I>a beitti Johann ser einnig fyrir stofnun heraosskjalasafns og natturugripasafns og loks fyrir byggingu veglegs huss, sem hysa skildi peer stofnanir asamt heraosb6kasafni, hluta byggoasafns og visi ao listasafni. Husio er reyndar aoeins fyrsti afangi ao pvi, sem Johann nefndi,menningarmiostoo I>ingeyinga", en h~nn let hanna fleiri samtengdar byggingar a loa, sem Husavikurkaupstaour let i te i hj arta beej arins og a par ao veroa. aostaoa fyrir niargvislega menningarstarfsemi. f pessu var Johann
13 storhuga og horfoi langt frarn a veginn og er vonandi ao I>ingeyingurn auonist ao ljuka sioari byggingarafongurn rnenningarrniostoovarinnar aour en rnorg ar lioa. Johann hafoi frarnkvrerndastjorn byggingarinnar rneo bondurn og sa urn fjaroflun til hennar. Hann var utsjonarsarnur urn fjaroflunina, en rnestu rnunaoi po urn gjafir, sern hann sjalfur og nanir vandarnenn. hans gafu til byggingarmnar. I>ar var urn storfe ao rreoa. I>egar byggingu safnahussins var lokio, h6fst Johann banda urn ao glreoa pao lifi, og engurn, sern heirnsrekir husio i dag, blandast hugur urn, ao honum t6kst pao einnig rneo goora manna hjalp. I>egar Johann let af ernhretti syslurnanns, a arinu 1974, kaus hann ao eyoa ellidogurn sinurn a Husavik og hafoi hann rerin verkefni vio ao sinna hinum rnargvislegu ahugarnalurn sinurn a svioi pj6olegra frreoa. Sioustu arin tok heilsu hans ao hraka, en hann. varoi snarplega undanhaldio fyrir Elli kerlingu. ao leioarlokurn gat hann litio urn oxl yfir arangursrikt lifshlaup og kvatt rneo full urn heiori. Blessuo se minning Johanns Skaptasonar. Bjorn Friofinnsson
14 Johann Skaptason fyrrverandi sysltimaour Pingeyjarsyslu og brejarf6geti Husavfkur andaoist a heimili sfnu pann 17. oktober sl. Nokkur ar eru lioin fra pvf ao hann hretti embrettisstorfum, en pau hj6nin Sigrfour og Johann nutu efri aranna a sfnu myndarlega heimili, Tuni, Husavfk, t6ku par mea rausn a moti vinum og rettingjum, nutu haustdaga lifsins vio minningar urn fjolbreytt og litrfkt revistarf. Par sem Fnj6skain bryst f gegn urn Dalsmynnio vestur til Eyj a fjaroar er serkennilegt og fagurt landslag, spilar par saman ain, brattar.hlfoar fjallanna og birkiskogurinn. f pessu umhverfi var og er frrendgarour Johanns Skaptasonar. A Skaroi i Dalsmynni bjo afi hans, Johann Bessason, og Sigurlaug Einarsdottir, pau merku hjon, og a bokkum Fnjoskar, par sem hun steypist fram ur gljllfrunum stendur brer. inn Litlageroi. Par bjuggu upp ur aldamotunum foreldrar Johanns, Skapti Johannsson og Bergljot Siguroardottir, rettuq fra Kollsstaoageroi a Vollum. f Litlageroi freddist Johann 6. februar 1904 og var eini drengur-. inn i systkinahopnum. I>aoan minntist hann oft fyrstu reskudag- - anna i litriku landslagi heima hja foreldrum og systkinum. En dvolin var par stutt og gloou reskudagarnir fengu skjotan enda. I>egar Johann var aoeins priggj a ara d6 faoir hans fra sjo ungum bornum og var pao hinum unga dreng og fjolskyldunni mikil raun. Mpoir hans reyndi ao halda barnahopnum saman, en lifsbarattan var erfio, moguleikarnir takmarkaoir, SVO ao flestum barnanna varo ao koma i f6stur. Eitt sinn sagoi Johann mer ao hann hefoi stoougt gengio meo pann otta f brj6sti ao mooir hans mundi retia ao koma ser f f6stur til vandalausra, en pao gat hann ekki hugs: ao ser, ao skilja vio moour sina. I pessu sambandi sagoi hann mer fra pvf ai} eitt sinn pegar hann var trepra fimm ara, hafi m6oir hans tekii} hann meo ser til ao heimsrekja frrendf6lk sem pau attu a Seyoisfiroi. Pessi fero varo J6- hanni eftirminnileg, pvi hann var hrreddur urn ao hun freri fra Seyoisfiroi an pess ao hann vissi og mundi skilja hann eftir i f6stri parna tillangframa. Eitt sinn tapaoi litli drengurinn af m60urinni, liklega vegna pess ao hun hafi brugoio ser f nresta hus. En pa varo Johann ottasleginn og helt ao hun vrer.i farin norour, en hann einn eftir hj a vandalausum. I>a tok litli drengurinn til sinna raoa og retlaoi ao strjuka norour til heimahaganna f Dalsmynni, og stefndi hrooum skrefum upp a Fjaroarheioi. I>egar drengurinn var tindur var hafin af morgum mikil leit og fannst hann neoarlega a Fjaroarheioinni a leioinni heim. Ef til vill hefur petta atvik oroio til pess ao aldrei -sioar var urn pao talao ao hann pyrfti ao yfirgefa moour sina,. nema sem sumardrengur i sveit. Eg segi fra pessari bernskusogu he"r vegna pess ao eg veit ao foourmissirinn og erfioleikar fjolskyldu hans og hin mikla ast J6~anns ti! moourinnar, settu pegar 1 upphaf1. varanlegt svipm6t a skaphofn hans. og lifsstil allan.
15 Eri po ao fatrekt og erfioleika hreri ao garoi fjolskyldunnnar var Johann Skaptason freddur inn i hop aldarnotakynslooarinn:ir..pegar a reskuarurn eignaoist hann sina draurna urn skolagongu og ao veroa patttakandi a~ byggja upp betra rnannlif i landi okkar. Johann hof skolagonguna a Akureyri, en pa var fj Olsky I dan flutt pangao, en tok studentspr6f fra Menntaskolanurn i Reykjavik vori~ 1927 og logfrreoipr6f fra Haskola islands 1932. Hann var urn tirna via frarnhaldsnarn erlend IS. Urn petta leyti, eoa ario 1930 giftist Johann SigriOi Jonsdottur Vi~is, rettaori fra.pvera i Laxardal, rnikilli rnannkostakonu og g60urn lifsforunaut. Nu voru bjartir dagar frarnundan, og ungu hjonin truou a lifio og frarnti~ina. Fyrir Johann voru erfioleikar reskudaganna ao lioa hja og pau fylgdu hinurn stora otula hopi aldarnotafolksins a vit nyrra og rnikilla verkefna. Urn petta leyti, eoa ario 1930 giftist Johann SigriOi Jonsdottur V iois, rettaori fra.pvera i Laxardal, rnikilli rnannkostakonu og g6oum lifsforunaut. Nu voru bjartir dagar frarnundan, og ungu hjonin truou a lifio og frarntioina. Fyrir Johann voru erfioleikar reskudaganna ao lioa hja og pau fylgdu hinurn stora otula hopi aldarnotafolksins a. vit nyrra og rnikilla verkefna..pegar Johann Skaptason var 31 ars gamall er hann skipaour syslurnaour Barostrandarsyslu, segja rna pvi ao pegar J6hann og Sigriour flytja til Patreksfjaroar byrji lifsstarfio fyrir alvoru. Auk ernb-. rettisstarfa kom J6hann rnjog vio sogu urn framfarir og felagsmal.~ Hann var i stjorn Eyrarsparisjoosins, stoo ao uppbyggingu Hraofrystihussins og hafoi forystu urn byggingu sjukrahussins, svo ao nokkuo se nefnt. Hann ritaoi fyrir Feroafelag fslands, Arbok urn Baroastrandars5'slu og natturufar hennar, enda var hann oroinn vel kunnugur heraoinu, pvi rnarga feroina voru pau hjonin buin ao fara a hestunurn sinurn urn sveitirnar allar og attu vinum ao rnreta..pau hjonin toluou oft urn dvolina fyrir vestan, en par voru pau i tuttugu og eitt ar..par voru hnytt vinabond sern ekki slitnuou. Ario 1956 rrettist leyndur garnall draurnur Johanns Skaptasonar..Pa var hann skipaour syslumaour.pingeyjarsyslu og brejarfogeti Husavikur, hann. var pa 52 ara. Johann var rnikill.pingeyingur, sveitarnaour i huo og har, og rnalsvari peirrar rnenningar- sern her hefur. rikt, rneo sterkar rretur rneoal framda og vina fra reskudogum..pao var honum pvi rnikil harningj a ao fa trekifreri til ao vinna meo pessu folki sem byggoi heraoio og vera aftur korninn heim. Sigriour atti lika upphaflega rreturilar i Laxardalnum, svo ao heirnkornan til Husavikur var heirnkoma peirra beggja...pegar Johann Skaptason tok vi~ syslumannsernbrettinu i Pingeyj..: arsyslu flutti hann rrieo ser mikla starfsreynslu sem reglusarnur embrettisrnaour ur gamla skolanum og lagoi rnikla og nakvrema vinnu i skyldustorfin, og svo tok. hann til 6spilltra mala ao sin,na ahugarnalum sinum, sem urou ao. lokum stor pattur af revistarfi hanl - Hann. kom meo fullmotaoar teikningar ao. st6ru. og vonduou. ibuoarhusi og viobyggingu fyrir embrettio, hann.lwm pessu upp a stuttum tima og nefndi Tun, st6r loo var urnhverfis par sem nu er. rnikill trjagroour. Johann var merkur natturu- frreoingur, peirrar pekkingar afl-. aoi hann ser rneo lestri boka urn pau efni, hann bar rneo ser rnikla ast til islenskrar natturu, feroaoist toluvert urn landio, safnaoi stoougt steinum, fuglum,. ymsu. ur jarofrreoi og pekkti vel til fl6ru fs- _
16 rands. Af ollu pessu kom hann mea allmikio ao vestan fra. Patreksfiroi, og varo paa sioar uppistaaan ao sofnunum, sem hann st60 fyrir ao koma upp a Husavik. Johann Skaptason hafoi mikinn ahuga a aa efla Pingeyska menningu, og hann var ekki lengi aa framkvrema prer hugsjonir sinar. Hann stoa fyrir peirri merkilegu framkvremd, sem er bygging Safnahussins a Husavik. Hann fekk stora loa f miabrenum sem ru.mar fleiri storbyggingar, svona Var bj artsyni hans, ahugi og reisn. Bygging Safnahussins h6fst 1967 og stoa yfir i 12 ar. Johann var formaaur byggingarnefndar allan timann, og pao er skoaun allra aa an hans dugnaoar hefoi ekki oroia af pessum framkvremdum. Hann fekk til lias via sig urn. 170 einstaklinga, sem allir logou fe til byggingarinnar, sumir storfe. A vigsludegi Safnahussins 24.. mai 1980 pegar sdfnin voru opnua almenningi, afhenti Johann eign- araoilum, S-Pingeyjarsyslu og Husavik, Safnahusia skuldlaust mea ollu, en innistreau a byggingarreikningi. Pessi saga er eins og revintyri. A pessum degi voru pau gloa.. Johann og SigriOur, niikill draumur hafai rrest. Pingeyingar fjolmenntu og pokkuau peim af heilum hug, glresilega forystu urn bygg-' ingu Safnahussins, sem fyrst og fremst er peirra verk.. Pegar Johann skilaai af ser pessum framkvremdum hafai hann skipulagt i aaalatriaum natturugripasafnio, byggaasafnia og aa nokkru leyti skjalasafnio. Bokasafnii} var tekia f notkun fyrr. Petta stora verk peirra syslu-. mannshjonanna,. og samstarfsfolks peirra er. mikill og veglegur minnisvarai, sem setur svip a heraaia alit og eflir pingeyska mennmgu. Johann ritaai urn petta leyti Arbok Fi urn S-Pingeyjarsyslu a us tan Skj alfandaflj ots.. Aria 1958 stoa hann fyrir aa _ :.gefa.ut nytt _t~marit, Arbok Ping-:... eyinga, ritaai hann upphafsora og l)rsti pvf aa petta retti aa vera rit sem geymir ymis menningarmal, atburoi og hverskonar sogulegar heimildir sem s'nerta Suour- og Noraur-Pingeyjarsyslur. Petta rit hefur komia lit arlega og er eitt. utbreiddasta atthagarit sem gefio er u~.a landinu. Sjalfur skrifaai Johann toluvert i Arbokina, var lengi f ritstjorninni og sa urn allar fj arreiour til.1979. Pegar syslumaimshjonin hrettu storfum 'gafu P.l.ngeyingar peim fagtirt malverkjra reskubygga Jo-. hanns;. Dalsrriynni. Par ~. sest Fnjoskain liaast, silfurtrer { hinu fallega umhverfi. GjOfinni fylgdu pakkir fyrir merkileg menningarstorf i pessari bygga. Hja frrendfolkinu i Skarai fekk hann land undir sumarbustaa, sem hann byggai og nefndi Skaptahlia. Par var hans uppahalds groaurreitur, par kunni hann via sig, i sambyli via skoginn, blomin og fuglana, enda lagu par hin lettu spor smaladrengsins. Parna var gott aa dvelja i onn dagsins. Eg hefi aour sagt aa Johann nefndi ibuaarhus peirra hjona Tun. Paa for vel a pvi, hann var rrektunarmaaur mikill, _vann toluvert ao skogrrektarmalum og kom ser upp storum trjagaroi vio ibuoarhusio. Grenitren skarta ao sjalfsogou fagurgrren, en nuna a sioustu haustdogunum, p~gar laufin eru nrer oil aa falla af alaskaospinni i garoinum peirra hjona, fell pessi sterki stofn, Johann Skaptason, hann~var allur. Hann skildi ' eftir sig menningarsogu, sem Pingeyingar gleyma ekki og pakka honum. f folva haustlitanna leggur hann nu a heioina i att til landamreranna eilifu til mots vio moour sina og foour, sem hann unni svo mjog. Vio hj 6nin pokkum J ohanni Skaptasyni fyrir vinattu og samstar og send urn Sigrioi ViOis samuoarkveojur og oskum henni. blessuriar i skj oli goora frrenda og vma. Finnur Kristjansson
17 Fimmtudaginn 17. oktober lest a heimili sinu a Husavik Johann Skaptason, fyrrverandi syslumaour. Meo bonum er genginn einn af merkustu samtioarmonnum pessarar pj6oar. Johann var I>ingeyingur, freddur i Litlageroi i Dalsmynni 6. februar 1904. Foreldrar hans voru Skapti boridi f Litlageroi Johannsson Bessasonar honda a Skaroi i Dalsmynni og Bergljot kona hans Siguroardottir Guttormssonar fra Arnheioarstooum a Fljotsdal. Moourrett Johanns var pvi af Fljotsdalsheraoi. Foreldrar hans eignuoust atta born. Elsta barnio var drengur, sem lest nokkurra daga gamall. SiOan komu prjar. stulkur i roo, pa annar drengur, Johann, og sioan aftur prj ar stulkur i roo. I>essi systkini naou oil fulloroinsaldri; en eru nu. latin. Johann var sioastur peirra til ao kyeoj a pennan heim. Johann f6r ekki varhluta af harori lifsbarattu og motlreti i resku. Faoir hans d6 aoeins fertugur ao aldri og var Johann pa a fj oro a ari. Ekkj an, treplega 33 ara ao aldri, stoo uppi meo sjo born. Svo atakanlegar voru kringumstreournar. ao hun 61 yngsta barn peirra hjona sama daginn og utfor. Skapta manns hennar for fram.. Fyrir hana reyndist nu engin onur leio frer- en leysa upp heimilio og fylgdi Johann Bergljotu m60ur sinni og tveim systrum austur a Herao, en fj orar systranna urou eftir hja rettfolki a Skaroi og. Grjtubakka. Ario 1912 fluttist mooir Johanns aftur til Norour-. lands og settist ao a Akureyri. Hun var saumakona meo afbrigoum og vann fyrir ser. og sinum meo saumaskap, en tok jafnframt ao ser vorslu Barnaskola Akureyrar urn arabi!. Johann olst pvi upp a Akureyri fra atta ara aldri, en var oll sumrin hja rettfolki sinu i I>ingeyj arpingi, oftast a Skaroi. Einn vetur dvaldi Johann po a Skaroi. Hann hafoi retlao ser ao hefja nam vio Gagnfrreoask6lan~ a Akureyri haustio 1917, en sk6lahald fell niour pann vetur ve~a frosthorku og kulda. Johann lysti pvi eitt sinn svo fyrir mer, ao srengurfotin hafi ioulega l)vellao vio vit peirra piltanna sem svafu a norourloftinu a Skaroi pennan vetur og eins kom pao fyrir ao nreturgognin hafoi lagt ao morgni. Johann lauk gagnfrreoapr6fi vorio 1921 og var sioan vio ymis storf a Akureyri og vioar. A arun-. urn 1924-27 var hann i hopi brautryojenda sem lasu undir studentspr6f vio Gagnfrreoaskolann a Akureyri. Vorio 1927 foru peir til Reykjavikur og luku allir studentspr6fi utan skola vio Menntask61- ann i Reykjavik. Frammistaoa peirra varo til pess ao timamot urou i norolenskri sk6lasogu. Sumario a eftir veitti Jonas Jonsson raoherra Gagnfrreoaskolanum a Akureyri leyfi til ao utskrifa studenta og lagoi par meo grunninn ao Menntaskolanum a Akureyp... Strax haustio eftir studentspr6f settist Johann i lagadeild Haskola fslands og lauk lagapr6fi i februar 1932. I>egar hann h6f laganam fluttist hann a heimili Halldoru mooursystnr sinnar Siguroardottur og manns hennar Jons Jonssonar Joakimssonar fra I>vera i Laxardal i Suour-I>ing., en Jon var brooir Benedikts a Auonum. I>ar kynntist Johann dottur peirra hjona, SigriOi ViOis Jonsdottur, sem sioan varo eiginkona hans. I>au giftust 1930. Ao loknu lagaprofi starfaoi Johann hja Oliuverslun fslands til 1935. I>a for hann utan til frekara nams og nam pjooarrett i Manchester a Englandi og i KaupmannahOfn. f n6vember 1935 var Johanni veitt syslumannsembrett-
18 io i Baroastranciarsyslu og fluttust pau hjonin til Patreksfjaraar i_ januar 1936. :Par sat Johann i rum 20 ar, eaa par til honum var veitt. embretti brejarfogeta a Husavik og syslumanns i I>ingeyj arsyslum varia 1956 og fluttust Johann og SigriOur til Husavikur pa urn haustia. Johann sat sfoan i pessum embrettum til sjotugsaldurs, eaa par til hann fekk lausn fra peim fyrir aldurssakir sumario 1974. I>au ellefu ar sem hann atti pa eftir olifaa helgaai hann krafta sin a fyrst. og fremst framgangi Safnahussins a Husavik, auk annarra hugaarefna. Hann bjo i husi sinu, sem hann kallaai Tun, her a Husavik til dauaadags. Her hef~r aaeins verio stiklaa a reviferli Johanns Skaptasonar hvaa varaar uppruna, dvalarstaoi og embrettisferil. Su saga er po ekkert nema ramminn utan urn lifsmynd Johanns, utan urn pao listaverk sem hann skop a lifsgongu sinni. Til ao fylla aoeins ~ myndina, rna geta pess, ao.johanm var falinn fjoldi trunaoarstarfa i peim tveim heruoum, par se~ hann gegndi syslumannsembrettl. En par aa auki braut Johann upp a fjolmorgu sem til framfara og menningarauka matti teljast, eoa veitti slikum malum oflugan stuoning, po aorir hef~u hafis~ handa. Til ao nefna nokkur drem1 rna minna a byggoasafn og b6kasafn i Vestur-Baraastrandarsyslu, Skogrrektarfelag V estur-baroastrandarsyslu, Sjukrahusio a Patreksfiroi, Arbok Baroastrandarsyslu, Arbok I>ingeyinga, Sjukrahusio a Husavik. En mesta afrek hans er bygging Safnahussins a Husavik, sem er po aoeins fyrsti afanginn ao miklu strerri framtioaraformum, sem Johann kallaoi Menningarmiostoo I>ingeyinga. Og einhvern tima veroa pau aform ao verulel.ka. En landsmenn allir nutu einnig avaxtanna af starfi hans og rna t.d. geta pess aa Johann skrifaai prjar af arbokum Feroafelags f slands. En hvernig maour var Johann? Hann var mikill embrettismaaur, nakvremur og vandvirkur og reglusemi hans var einstok. Hann var inni i hverju mali sem snerti embrettio og einn af syslufulltruum sem lengi starfaoi mea Johanni, sagai mer einhverju sinni, aa hann hafi aldrei haft. betri husbonda. Kom par breai til afburoapekking Johanns a ollu pvi, sem embrettio snerti, og eins hattpcyai hans a hverju sem gekk, hun brast aldrei. I>vi lengur sem hann kynntist Johanni, pvi meira mat hann manninn. I>ess rna einnig geta, ao Johann er einn af faum syslumonnum, sem fekk skipun i embretti framhja hinum politisku flokkslinum, sem synast nrer allsraaandi i peim veitingum. I>annig var honum vei tt syslumannsembrettio i I>ingeyjarsyslum af Bj arna Benediktssyni po aldrei freri milli mala, aa J o hann vreri framsoknarmaour. Hygg eg aa paa syni betur en margt annaa hviliks trausts hann. naut, hann var hafinn yfir hio politiska dregurpras vegna mannkosta sinna. Johann var I>ingeyingur ao uppruna, her lagu rretur hans, pessu heraoi ann hann umfram onnur. Hann var alla tio Pingey-. ingur. En umfram allt var han~ po fslendingur, og pao var ekk1 meiningarlaust i hans huga. I>ao, ao vera fslendingur gefur per og mer serstakan sess, paa er abyrgaarhlutverk. Su abyrga er tviprett. Annars vegar er pao abyrgain gagnvart landinu okkar, sem veraur stoougt ao standa af s~~ agang. hofuaskepnanna. Via veraum aa hjalpa pvi eftir mretti aa hlua ~a groari storum sem smaum, aa hlua aa lifrikinu ollu meo hverskonar rrektunarstarfi. Vio veroum ao byggja landia allt, pekkja landio allt. I>aa rna enginn hlekkur rofna i~ byggoakeojunni, pvi pj60in til:. heyrir landinu ollu. Hun rna ekln'
19 veraa eins konar gestur i landi sinu. Hvorugt getur an annars veria, an fslands getum via ekki kallast fslendingar. Hins vegar er abyrgain gagnvart menningu okkar. I>vi p6tt landio se mikilvregt pa er menningin ekki siour mikilvreg. Og umfram alit tungan, islenskan. Hun er okkar dyrmretasta menningararfleifo, ef vio glotum henni, glotum vio einnig pj60erninu. I>a rjllfum via sambandio vio fortioina, via bokmenntaarfinn, vio hina miklu sogulegu geymd par sem landio, sagan og bokmenntirnar tvinnast saman i pann mikla vef sem tengir okkur og gerir okkur ao fslendingum. Einhvern veginn a pennan veg skynjaai eg merkingu orasins fs:.. lendingur af munni J6hanns. Eg for smatt og smatt ao skilja hvers vegna vitneskjan urn pao ao vera fslendingur gaf honum svo mikinn styrk. Hann hafoi gert upp via sig hvao pao pyddi og samkvremt pvi lifoi hann og starfaoi. I>ess vegna helgaoi hann landsbyggoinni krafta sina, pess vegna feraaoist hann urn landia og gjorpekkti pao, pess vegna studdi hann af mretti skogrrektar- og alit rrektunarstarf. I>~ss. vegna lagoi hann rrekt via okkar forna menningararf, og ao sioustu neytti hann aura krafta og gaf allar eignir sfnar til ao reisa verougt musteri yfir menningararfleifo I>ingeyinga her a Husavfk. Stundum varo eg var vio pann misskilning, ao Johann vreri servitur og prongs:ynn. Petta stafaoi af pvi ao menn skildu ekki hvers vegna Johann lagai svo mikla aherslu a pjoarrektina. Og skapgero hans var slik, aa hann vann peim malum sem honum potti mestu mali skipta, hann drap ekki kroftum sfnum a dreif. Hann bar vissan kvfoboga gagnvart erlendum menningarstraumum, ekki vegna pess ao hann virti. ekki menningu annarra pjoaa, heldur vegna hins, ao famenni okkar leyfir ekki ao vio dreifum kroftunum, pa kunna ao veraa of fair til ao treysta grunninn sem menningin byggist a. Og alit hans atferli var til vitnis urn styrk menningar. okkar, sem gaf honum auougt innra lif. Hann purfti ekki hinn svokallaoa fjolbreytileika til aa bregja tomleikanum fra, sem srekir. aa SVO morgum nutimamanninum. Johann var hledrregur maaur ao ealisfari. Ekkert var honum fjrer skapi en fara mea bumbuslretti urn borg og bf til ao vekja athygli a ser og sinum hugaarefnum. Fyrir paa var hann ekki eins pekktur og maklegt hefoi verio. Eg var einn af peim.sem naut peirrar grefu aa kynnast Johanni vel a hans efri arum. I>aa for fyrir mer sem fleirum, aa pau kynni mat eg pvi meir, sem. eg kynntist manninum betur. f krafti peirra kynna fullyroi eg ao meo honum se genginn af merkustu samtioarmonnum pessarar pj60ar. Johann var grefumaour i einkalifinu. SigriOur kona hans lagaist pungt a arina meo honum ao hverju sem hann gekk, enda hafoi hun somu ahugamal. Alit peirra samlif bar vott urn ast og viroingu. A()eins einn skugga bar a. I>eim auanai)ist ekki ao eignast born. Aldrei kom paa betur i ljos en a sioustu hervistardogum Johanns,. hvilikur styrkur pau voru hvort oaru. I>ao var eins og SigriOur oolaaist einhvern reori matt, pegar hun farin aa heilsu, annaoist honda sinn a danarbeai og aldrei kynntist eg betur en pa, hve heilsteyptur og sterkur Johann var. Megi minning hans lengi lifa. Sigrioi, eftirlifandi konu Johanns, svo og oorum nakomnum, votta eg mina dypstu samuo. Gfsli G. Auounsson, ~~~nir l-lf.o::::-_yfk.
20 f dag fer fram utfor Johanns Skaptasonar fra. Husavikurkirkju, en hann verour til moldar borinn i Laufasi. Johann 'Skaptason var syslumaour i Baroastrandarsyslu 1935.::-1956 og brejarfogeti a Husavik og syslumaour i I>ingeyjarsyslum-1956-1974. Johann Skaptason var freddur 6. februar 1904 i Litlageroi i Gcytubakkahreppi. Foreldrar hans voru Skapti Bersason b6ndi og Bergljot Siguroard6ttir Guttormssonar alpm. Faoir Johanns d6, er hann var a fjoroa ari. Var pao mikio afall fyrir moour hans, sem stoo uppi meo sex born og varo ao leysa ~eimili sitt upp og senda sum eldri bornin fraser, en fluttist til Akureyrar i vinnumennsku. Foourmissirinn hafoi djupstreo ahrif a Johann og kom pao stundum fram hve bonum potti hann pungbrer jafnvel a efri arum. Johann braust af prautseigjq til mennta og lauk logfrreoipr6fi 1932 og i framhaldi af pvi f6r hann utan til frekara nams i Oxford og vio Kaupmannahafnar haskola. Taldi hann pes sa namsdvol hafa verio mjog mikil-. vrega og proskandi og pao svo ao. alit framhaldsnam ytra. retti ao vega pungt, pegar til emrebrettisveitinga kremi. Johann Skaptason let allstaoar par sem hann starfaoi, gott af se;. leioa. I>annig atti hann frumkvreoi ao utgafu Arb6kar Barostrendinga sem.er merkt menningarrit og kemur lit einu sinni a ari. Hann beitti ser fyrir stofnun Bokasafns V-Baroastrandarsyslu og Byggoasafns V-Baro. I>a atti hann patt i stofnun HraOfrystihuss Patreksfjaroar og var frumkvooull skogrrektarst~rfa i syslunni. I>egar hann fluttist til Husavikur var pao eitt af hans fyrstu verkum ao hefjast- banda urn utgafu Arbokar I>ingeyinga. I>o mun framtak hans og fornfysi vio ao byggja hio mikla safnahus a Husavik halda nafni hans lengst a lofti. Kynni okkar Johanns Skaptasonar h6fust, er pao var ao raoast ao nafrrenka hans yroi kona min, eiginkona Johanns, SigrfOur Viois, var systir tilvonandi tengdamoour minnar. I>au hjonin voru systraborn og breoi m.a. af Vefararett. I> a var. pao urn manaoarskeio a arinu 1944 ao eg var a,iogfrreoinamskursusi" via ssrslumannsembrettio a Patreksfiroi. Johann Skaptason var akaflega sioavandur; t.d. var ovigo sambuo bonum pyrnir i augum - taldi eolilegast ef folk byggi saman ao pa~ gift sig, bitt greti oroio til' - va'p.drreoa og. tjons, ef a herti.. Ffonum fannst'og ao hj6naskilnao-. ~ ur,:,yreri. uppgjof { lifsins sk6la...- Han:n var mea afbrigoum sam-.. visktisamur embrettismaour og _!l~~~~n peirri vandvirkni ao gat verio urn of. Hann var alvorumaour ao eolisfari, en atti til glettni, sem naut sin i frabrerum trekifrerisrreoum. Hann var drengskapar-. maour og hugsj6namaour og mat menningu og framtak. Mer er minnisstreo pingafero, sem eg for mea bonum i urn Baroastrandarsyslu. I>etta var mikio feroalag og fario urn alia sysluna a hestum. Vegir voru pa engir ao heita rna, en Johann syslumaour baroist mjog fyrir vegagero og atti drjugan patt i pvi ao koma syslunni i pjoovegasamband. An pess ao hera pao undir Johann syslumann, tok eg meo mer viskipela i nesti: Fornvinur Johanns, Hakon Krist6fersson i Haga, fyrrv~ alpm. var meoreioarmaour okkar og sonur hans Bjarni. Eitt af peim verkefnum, sem bei() Johanns var