SULDALSLÅGEN MILJØRAPPORT NR. 11

SULDALSLÅGEN MILJØRAPPORT NR. 11 TITTEL: FISKEUNDERSØKINGAR I OLDENELVA I 2 FORFATTARAR: Sægrov, H og Hellen, B.A. UTFØRANDE INSTITUSJON: Rådgivende Biologer AS. SAMANDRAG: Fangstutviklinga av laks i den uregulerte Oldenelva og den regulerte Suldalslågen har vist samanfallande tendens dei siste 3 åra. For å kunne skilje påverknad av faktorar i elvemiljøet frå påverknader i sjø og hav, blir laksebestandane i desse elvane følgde med årlege undersøkingar for å anslå bestandsstorleik på ulike livsstadium. Det er sannsynleg at den parallelle bestandsnedgangen dei siste ti åra skuldast påslag av lakselus på utvandrande laksesmolt. I Oldenelva var tettleiken av årsyngel laks og aure høvesvis 16 og 59 pr. 1 m² hausten 2, og det er sannsynleg at rekrutteringa av laks dette året var avgrensa av ein fåtallig gytebestand hausten 1999 (1,2 egg/m²). Undersøkingane indikerer så langt at det bør vere gytt minst 2 egg/m² for at rekrutteringa ikkje skal vere avgrensa av denne faktoren. I gytesesongen 2 vart det observert 69 gytelaks, og eggtettleiken vart estimert til 3,8 egg/m². Tettleiken av presmolt laks og aure var høvesvis 2, og 19, pr. 1m², totalt 21,. Den låge tettleiken av presmolt laks i 2 skuldast svak rekruttering av laks i 1997, og låg tettleik av 3+ laks i elva. Dårleg vekst i 2 førte også til at berre 5 % av den talrike 1998-årgangen nådde presmolt-storleik. Samla effekt er fåtallige smoltårgangar av laks både i 2 og 21. ABSTRACT: The trend in salmon catches has been similar in the unregulated River Oldenelva and the regulated River Suldalslågen during the last 3 years. In order to separate the impacts in the river environment from impacts in salt water, comparative investigations are carried out yearly in the two rivers. During the last ten years the catches of salmon have declined in both rivers, presumably due to heavy sea-lice infestations on post-smolts. In the autumn 2, there were average densities of 16 and 59 per 1 m², respectively, of YOY salmon and brown trout in River Oldenelva. The low recruitment of salmon was presumably due to a low density of adult spawners in the previous autumn (1.2 eggs/m²). The results from the investigations indicate so far that a minimum density of 2 salmon eggs/m² is necessary to ensure the recruitment of salmon. In November 2 a total of 69 adult salmon were observed, and egg density was estimated at 3.8 per m². The mean density of salmon and brown trout presmolts were 2. and 19. per 1 m², respectively. The likely reasons for a low density of salmon presmolts are low recruitment of the 1997-yearclass and low growth in 2, resulting in few presmolts among 2+ of the relatively numerous 1998-yearclass. EMNEORD: Oldenelva, laks, innsig, gytebestand, rekruttering, presmolt. OPPDRAGSGIVER: Statkraft SF ÅR: 21 ISBN 82-554 -588-7 ISSN 152-189

FISKEUNDERSØKINGAR I OLDENELVA I 2 Harald Sægrov og Bjart Are Hellen Rådgivende Biologer AS 1

FØREORD Hausten 2 vart det gjennomført undersøkingar av ungfisk og teljing av vaksen fisk i Oldenelva i Nordfjord. Det vart også samla inn og analysert skjellprøver av 22 laksar og frå 3 (43 %) av dei 77 sjøaurane som vart fanga i fiskesesongen i 2. Dette året skulle all uskadd villaks som vart fanga setjast ut att i elva. Det føreligg resultat frå tidlegare ungfiskgranskingar (1987, 1995, 1996, 1998 og 1999), gytefiskteljingar (1998, 1999) og resultat frå skjellanalysar av vaksen fisk (1987, 1998 og 1999). Sidan 1992 har vasskvaliteten i Oldenelva blitt undersøkt årleg, og resultata viser at vasskvaliteten er god, elva er heller ikkje regulert. Elva renn ut i Nordfjorden der variasjonen i ferskvasstilførslar er lite påverka av vassdragsregulering, i motsetnad til dei fleste av dei andre store fjordsystema lenger sør på Vestlandet som Sognefjorden, Hardangerfjorden og Ryfylkebassenget. Dårleg vasskvalitet, regulering og endra tilførslar av ferskvatn til fjorden, kan dermed avvisast som forklaring på nedgang i fangstane av laks i Oldenelva på 199-talet. Undersøkingane skal kartleggje fangst og fangstandelar under sportsfiske, gytebestand og rekrutteringspotensiale, rekruttering og vekst til ungfisk av laks og aure i elva. Desse resultata blir nytta som ein kontroll til resultat frå tilsvarande undersøkingar i andre elvar der dei nemnde faktorane har vore diskutert som avgrensande faktorar for laksebestanden. Vi ynskjer å rette stor takk til Olden Elveeigarlag for innsamling av skjell i fiskesesongen 2. Drivregistreringane vart utført av Bjart Are Hellen, Steinar Kålås og Erling Brekke. Elektrofisket vart utført av Kurt Urdal og Tone Telnes. Skjellmaterialet er analysert av Kurt Urdal. Utkast, 15. februar 21. Rapport, 2. august 21. INNHALD OLDENELVA... 3 METODAR... 4 RESULTAT... 5 UNGFISK... 5 GYTEFISKTELJING... 1 FANGST... 11 SKJELLANALYSAR AV VAKSEN FISK... 12 GYTEBESTAND... 14 EGGUTVIKLING... 15 DISKUSJON... 16 REFERANSAR... 19 VEDLEGG... 2 2

OLDENELVA Oldenelva utgjer nedre del av Oldenvassdraget som munnar ut i sjøen i Olden i Stryn kommune. Vassdraget har eit nedbørsfelt på 222 km², og ca. 25 % av dette er isbre. Den laks- og sjøaureførande strekninga er omlag 2,7 km lang og ligg nedstraums Løkenfoss. Gjennomsnittleg elvebreidd er rekna til 24 meter ved låg vassføring (ca 5 m³/s), og det totale botnarealet på anadrom strekning til 65. m² ved denne vassføringa. Middelvassføringa gjennom året er 15,3 m³/sekund, og avrenninga frå Oldenvatnet (37 moh.) gjer at elva er relativt varm utover hausten og tidleg på vinteren. Smelting frå dei store brefelta gjer at vassføringa er høgast i juli - august (figur 1). 9 8 7 2 Floen Vassføring (m³/s) 6 5 4 3 2 1 Løkenfoss 4 Holmen Årmote 3 14 Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Månad Aug Sep Okt Nov Des 2 Langvadet 12 Temperatur ( C) 1 8 6 4 2 Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des N 5 meter 1 OLDEN Eino Månad FIGUR 1. Øvst til venstre: Gjennomsnittleg månadsvassføring i Oldenelva i perioden 192 til 2,og døgnmiddel i 2. Under til venstre: Gjennomsnittleg månadstemperatur i Oldenelva i perioden juni 1996- juni 21 og gjennomsnittleg temperatur (døgnmiddel) i Olden elva i 2. Høgre: Oldenelva med stasjonar for elektrofiske i perioden 1995-2 (nummererte sirklar). Elektrofiskestasjonar brukt i 1987 er vist med tome sirklar (Sættem 1988). I 2 var nådde temperaturen i elva 8 C rundt 1. mai, men temperaturen (døgnmiddel) låg stort sett under 11 C heile sommaren. I perioden mai-juli var middeltemperaturen 1,6 C, og 11,2 C i perioden juni-juli (figur 1). Det er god vasskvalitet i Oldenelva, men om sommaren og hausten er sikta i elva redusert på grunn av leirpartiklar i smeltevatnet frå breane (Sægrov og Hellen 2). Dei største gyteområda for laks og sjøaure ligg i øvste del av elva. 3

METODAR Det vart elektrofiska på fire stasjonar i Oldenelva den 14. november 2 (figur 1). På kvar stasjon vart eit areal på 1 m² overfiska tre gonger med ca. ein halv times mellomrom etter standard metode (Bohlin m.fl. 1989). All fisk vart artsbestemt og lengdemålt. Fisken vart aldersbestemt ved analyse av otolittar (øyresteinar) og kjønn og kjønnsmogning bestemt. Det var låg vassføring (ca. 5 m³/s) under elektrofisket, og vasstemperaturen var 3,8 C. Presmolttettleik er eit relativt mål på kor mykje fisk som går ut som smolt neste vår. Vi reknar presmolt som: + 9 cm, 1+ 1 cm, 2+ 11cm og 3+ og eldre 12 cm. Aure som er større enn 16 cm vert rekna som elveaure og vert ikkje inkludert (Sægrov m.fl. 1998, Sægrov mfl. 21). Teljingane av gytefisk i Oldenelva vart gjennomførte den 14. november 2, frå Fosshølen til utløpet i sjøen, total observasjonsstrekning var 2,7 km. Vasstemperaturen var 3,8 C, vassføringa var låg (ca. 5 m³/s) og sikta i vatnet var 4,5 meter, tilsvarande ei samla observasjonsbreidde på 18 meter for to personar, og det meste av elva blei dekka ved observasjonane. Bestand av gytehoer og antal egg som er blitt gytt kvart år, er rekna ut frå at andelen hoer av små-, mellom- og storlaksane er høvesvis 2, 75 og 4 %. Det er eit gjennomgåande problem at kjønnsfordelinga for dei ulike sjøalder-gruppene er dårleg kartlagt i dei fleste laksebestandar. Av 2 kjønnsbestemte villaksar som vart fanga Oldenelva i 1998 og 1999 var andelen hoer for høvesvis smålaks, mellomlaks og storlaks (antal) på 33 % (3), 57 % (7) og 42 % (12). Vi har brukt kjønnsfordelinga på 2, 75 og 4 % som ei tilnærming inntil det føreligg større antal og sikrare kjønnsbestemming på laks frå Oldenelva. Eggtettleik er utrekna for dei tre storleiksgruppene som er skilde i fangststatistikken dei siste sju åra (1993 til 1999). For 1998, 1999 og 2 er det også rekna ut tettleik av egg på grunnlag av antal fisk som vart observert under gytefiskteljingane. Gjennomsnittstala for vekt og eggantal for kvar gruppe er nytta ved utrekning av antal egg per m² elvebotn. Tettleik av egg er utrekna for arealet ved ei vassføring på ca. 5 m³/s, som er på 65. m². Eggtettleik og oppgjevne tal for tettleik av ungfisk refererer til låg vassføring, dvs. 3-5 m³/s som utgjer 2-33 % av gjennomsnittleg vassføring for året, men ved denne vassføringa er >9 % av elvesenga vassdekt. Det er blitt målt temperaturar samanhangande ved kyrka i Oldenelva sidan juni 1996, med unntak av perioden frå september 1997 til juli 1998. Med basis i temperaturdata frå hausten og fram til sommaren er det ved bruk av kjente modellar og ved ulike gytetidspunkt rekna ut klekketidspunkt, tidspunkt ved første fødeopptak (swim-up), og gjennomsnittstemperatur dei første sju dagane etter at lakseungane kjem opp av grusen for laks klekt i 1997, 1999, 2 og 21. Tid frå befruktning til klekking av 5 % av yngelen (D) vart estimert frå likning (1b) i Crisp (1981) log D = b log (T - ) + log a. (1b) der b, og a er artsspesifikke konstantar og T er gjennomsnittlig døgntemperatur i C. For laks gjev dette formelen: log D = -2,6562 log(t 11,) + 5,198 Dagleg prosentvis eggutvikling vart estimert som 1/D, og klekketidspunkt er sett når summen av dagleg eggutvikling når 1 %. Tid ved første fødeopptak (swim-up) blei estimert etter same likning som fram til klekking, men tidspunktet er når summen av utviklinga når 17 % (Crisp 1988). 4

RESULTAT UNGFISK Alder og tettleik I 2 vart det totalt fanga 129 lakseungar og 283 aureungar (31 % laks), og av lakseungane som vart fanga utgjorde +, 1+ og 2+ høvesvis 31 %, 39 % og 3 %. Av aure utgjorde +, 1+ og 2+ og eldre høvesvis 56 %, 31 % og 13 % av fangsten (figur 2). 6 5 Laks + 1+ 2+ 15 Aure + 1+ 2+ 3+ Fangst per 1 m² 4 3 2 Fangst per 1 m² 12 9 6 1 3 1 2 3 4 Stasjon 1 2 3 4 Stasjon FIGUR 2. Fangst av laks og aure på fire stasjonar i Oldenelva ved elektrofiske den 14. november i 2. Stasjon 4 er øvste stasjonen på den anadrome strekninga. NB: y- aksane er ulike. Av laks var det jamn tettleik av + på alle stasjonane. På den øvste stasjonen vart det berre fanga årsyngel av laks. Størst tettleik av laks var det på stasjon 2 med 58,2 laks per 1 m² (51 fanga). Fordelinga av aure var ulik laksen, med høgast tettleik av aure på stasjon 3. Også av aure var det nesten berre årsyngel på den øvste stasjonen i elva (figur 2, vedleggstabell A og B) Total fiskebiomasse var 618 gram per 1 m², fordelt på 153 gram laks og 465 gram aure. Presmolten utgjorde 19 % og 65 % av total biomasse av høvesvis laks og aure. TABELL 1. Kjønnsfordeling og andel kjønnsmogne hannar for dei ulike årsklassane eldre enn årsyngel av laks og aure i Oldenelva 14. november 2. Alder Laks Aure Hoer Hannar Sum Kj. mogne hannar Hoer Hannar Sum Kj. mogne hannar Antal % Antal % 1+ 28 19 47, 44 43 87 1 2,3 2+ 19 2 39 11 55, 19 17 36 2 11,8 Sum 47 39 86 11 28,2 63 6 123 3 5, Av dei 2 laksehannane med alder 2+ var 11 kjønnsmogne (55 %), medan ingen 1+ var kjønnsmogen (tabell 1). Totalt var dermed 28 % av alle hannlaksane eldre enn årsyngel kjønnsmogne, den minste var 7,5 cm. Tettleiken av dverghannar var 2.8 per 1 m², tilsvarande totalt antal 175. Av aurane var totalt tre (5 %) av hannane eldre enn årsyngel kjønnsmogne (tabell 1). Lengde og vekst Årsungane av laks var fordelt i lengdeintervallet 39-6 mm, med ei gjennomsnittslengde på 49,9 mm. I Det var ein klar tendens til av gjennomsnittslengda for både +, 1+ og 2+ laks og aure avtok nedover elva. Gjennomsnittslengda på 1+ laks var 77 mm, men det var stor variasjon, og minste eittåring var 6 mm, medan største var 111 mm. Også toåringane hadde svært variabel lengde og varierte frå 67 mm til 124 mm 5

med ei gjennomsnittleg lengd på 97 mm (figur 3, vedleggstabell A). Minste og største årsyngel av aure var 39 og 67 mm, og gjennomsnittslengda var 52,2 mm. I gjennomsnitt var 1+ aure 93,4 mm og dei var minst på stasjon 2 (88,4 mm) og størst på stasjon 4 med 97,3 mm (figur 3, vedleggstabell B). 7 6 Laks + 1+ 2+ 3+ 7 6 Aure + 1+ 2+ 3+ 5 5 Antal fisk 4 3 Antal fisk 4 3 2 2 1 1 2 4 6 8 1 12 14 16 18 2 Lengde (cm) 2 4 6 8 1 12 14 16 18 2 Lengde (cm) FIGUR 3. Lengdefordeling av lakseungar (venstre, n = 129) og aureungar (høgre, n =288) fanga under elektrofiske på 4 stasjonar i Oldenelva den 14. november 2. I tillegg blei det fanga ei blenkje (einsjøsommar aure) på 213 mm. Aureungane er større enn lakseungane i alle aldersgruppene, og var som 1+ gjennomsnittleg 16 mm lenger enn laksen (høvesvis 93 mm og 77 mm). Etter tre vekstsesongar (som 2+) var aureungane 13 mm og lakseungane 97 mm, ein skilnad på 33 mm (figur 4). 14 12 Laks Aure 1 FIGUR 4. Gjennomsnittleg lengde (mm) ± 95 % konfidensintervall ved avslutta vekstsesong for dei ulike aldersgruppene av laks og aure som vart fanga under elektrofiske i Oldenelva den 14. november 2. Lengde (cm) 8 6 4 2 + 1+ 2+ Alder Samanlikning av resultat frå undersøkingar i perioden 1987 til 2 Lengde for ulike aldersgrupper I perioden 1987 til 2 har gjennomsnittslengda på årsyngel av laks variert mellom 48,9 mm i1998 til 53 mm i 1987. I 2 var 1+ og 2+ laks i gjennomsnitt mindre enn dei to føregåande åra, og på nivå med lengda i 1995 og 1996. Årsyngel av aure var minst i 1995 og størst i 1996 (tabell 2). Det er sannsynleg at 2+ aure var mindre enn vanleg i 1999 fordi ein høg andel av denne aldersgruppa hadde gått ut som 2-års 6

smolt om våren, og at berre dei minste var igjen. TABELL 2.Gjennomsnittleg lengd (mm) for årsyngel, eitt-, to- og treåringane fanga i Oldenelva i 1987, 1995, 1996, 1998, 1999 og i 2. År Laks Aure + 1+ 2+ 3+ + 1+ 2+ 3+ 1987 53 88 117 14 55 85 119 146 1995 48,7 79,5 11,5 113,8 5,4 86,4 121,4 126,2 1996 49,3 75,3 97,2 118,8 58,4 94,2 131,1-1997 - - - - - - - - 1998 48,9 95,6 116,8 135, 55,2 112, 149,5-1999 51,2 84,3 1,5 128, 54, 94, 17,8 12, 2 49,9 76,9 96,9-52,2 93,4 126, - snitt 5,2 83,3 15, 127,1 54,2 94,2 125,8 13,7 Variasjon i årsklassestyrke Det vart ikkje gjennomført ungfiskundersøkingar i 1997, men alderssamansettinga, med svært få eittåringar i 1998, indikerer at det var svært låg rekruttering i 1997 av både laks og aure, medan rekrutteringa av årsyngel var svært høg i 1998. I 1999 og 2 har det vore brukbar rekruttering av aure, medan tettleiken av årsyngel av laks i 2 er den lågaste som er registrert sidan 1995 (ikkje data frå 1997) (figur 5). FIGUR 5. Tettleik med 95 % konfidensintervall av årsklassane frå og med 1996 av laks og aure ved elektrofiske på 4 stasjonar i Oldenelva i 1998, 1999 og 2. Tettleik ± 95 % konfidens intervall (fisk per 1 m²) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 1 8 6 4 2 1 8 1998 1999 2 Laks Aure Laks Aure 6 4 Laks Aure 2 1996 1997 1998 1999 2 Årsklasse 7

Presmolttettleik og smoltalder Estimert tettleik av presmolt var 2,1 per 1 m² i Oldenelva i 2, for laks og aure separat var estimata høvesvis 2, og 19,. Antal fanga presmolt per 1 m² i 2 var 2, laks og 15,3 aure per 1 m². Det var litt større skilnad mellom estimatet og det faktiske antal aure presmolt som ble fanga i 2 samanlikna med det som har vor vanleg tidlegare år. For laks var det derimot godt samsvar mellom estimat og faktisk antal fanga presmolt (tabell 3). I perioden 1995 til 2 var det lågast total tettleik av presmolt i 1995 og høgast i 1996, medan tettleiken var nest høgast i 2. Tettleiken av presmolt laks i 2 var likevel den lågaste som er blitt registrert sidan 1995, medan tettleiken av presmolt aure er den nest høgaste. For aure presmolt ligg variasjonen i tettleik mellom desse fire åra i storleiksorden 1:3, medan variasjonen for laks i same periode er i storleiksorden 1:4,5 (tabell 3). Variasjon i total tettleik av presmolt er mindre, med 1:2,5. TABELL 3. Tettleik av presmolt laks, aure og totalt, uttrykt som tettleiksestimat per 1 m² (Bohlin m.fl. 1989), og som reell fangst per 1 m² i Oldenelva for åra 1995, 1996, 1998, 1999 og 2. År Laks Aure Samla Estimat Antal Estimat Antal Estimat Antal 1995 3,3 3,3 5,1 5 8,4 8,1 1996 9, 6,8 14, 13,8 21,6 2,3 1997 - - - - - - 1998 4,7 4,3 7,6 6, 11, 1,3 1999 2,9 2,8 12,2 11,8 15,1 14,6 2 2, 2, 19, 15,3 2,1 17,3 Snitt 4,4 3,8 11,6 1,4 15,2 14,1 Gjennomsnittleg smoltalder for laksen, basert på presmoltmaterialet, var 2,9 år i 2, og gjennomsnittleg presmoltlengd var 11,6 cm (figur 6). For auren var estimert smoltalder 2,5 år i 2, og gjennomsnittleg lengd var 12,2 cm. Gjennomsnittleg smoltalder (år) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Laks Aure 1996 1997 1998 1999 2 21 Gjennomsnittleg smoltlengde (cm) 14 12 1 8 6 4 2 Laks Aure 1996 1997 1998 1999 2 21 Smoltårgang Smoltårgang FIGUR 6. Gjennomsnittleg smoltalder og smoltlengde, utrekna frå alder- og lengdefordeling i ungfiskmaterialet som vart innsamla under elektrofiske den føregåande hausten. Av 1+ laks var det i 2 ein (2 %) presmolt, og av 2+ var 7 av 39 (18 %) presmolt i 2. I dei fem åra Oldenelva har vore undersøkt sidan 1995, har andelen presmolt mellom 2+ ikkje vore lågare enn i 2, og andelen av presmolt av 1+ var låg i 2 i høve til dei to føregåande åra. Det blei heller ikkje fanga 8

treåringar av laks i 2, slik at heller ikkje denne årsklassen bidrog med presmolt (tabell 4). Av aurane var 35 % av eittåringane presmolt, og 83 % av toåringane. Både for eittåringane og toåringane er dette på eit relativt normalt nivå i høve til tidlegare år (tabell 4). TABELL 4. Antal aure og laks av den einskilde aldesgruppe og antal av desse som er presmolt og andel (%) presmolt av kvar aldersgruppe som vart fanga under elektrofiske på fire stasjonar i Oldenelva. ÅR LAKS AURE Totalt antal Antal presmolt % presmolt Totalt antal Antal presmolt % presmolt 1+ 2+ 3+ 1+ 2+ 3+ 1+ 2+ 3+ 1+ 2+ 3+ 1+ 2+ 3+ 1+ 2+ 3+ 1995 42 36 9 11 2 31 22 73 5 5 11 5 4 15 1 8 1996 18 63 25 2 13 14 2 21 56 76 35 25 3 33 86-1997 1998 17 12 4 5 7 4 29 58 1 24 4 2 4 83 1-1999 76 2 2 9 1 1 12 5 5 124 2 1 38 8 1 31 4 1 2 5 39 1 2 2 5-89 36 31 3 35 83 - Snitt 59 3 8 3 7 4 9 33 57 77 2 1 25 15 1 39 82 9 9

GYTEFISKTELJING Den 14. november 2 vart det observert totalt 69 laks i Oldenelva, fordelt på 14 smålaks, 45 mellomlaks og 1 storlaks. Av aure vart det observert 58 fisk, fem frå,5-1 kg, 45 i storleikskategorien frå 1-2 kg, og 8 frå 2-4 kg. I tillegg vart det observert om lag 5 blenkjer (tabell 5). TABELL 5. Antal observerte laks og aure under drivteljingar i Oldenelva den 15. november 2. Sikta var 4,5 meter, tilsvarande ei samla observasjonsbreidde på ca. 18 meter. Strekningane refererer til figur 7. SONE (til) LAKS AURE Lengd Antal Tettleik Antal Tettleik (m) Små Mellom Stor Sum Små Mellom Stor Sum Fosshølen 1 3 3, 3,, 3, 2 2, Årmotet 21 3 13 7 23 14,3 61,9 33,3 19,5 2 9,5 Kviehølen 27 3 8 1 12 11,1 29,6 3,7 44,4 12 44,4 Keiserhølen 5 5 14 1 2 1, 28, 2, 4, 25 5, Eino 79 2 4 1 7 2,5 5,1 1,3 8,9 15 19, Sjøen 86 1 3 4 1,2 3,5, 4,7 2 2,3 Totalt 273 14 45 1 69 5,1 16,5 3,7 25,2 58 21,2 Det var størst tettleik av gytelaks øvst i Oldenelva i 2. På den øvste femtedelen av elva blei 55 % av laksen observert, mot 6 % i 1998. Total tettleik av laks for heile elva var 25,3 laks per km, i 1998 var tettleiken 21 laks per km. I 1999 var observasjonstilhøva noko ugunstige, og tettleiken av laks blei berekna til å vere minst 6,2 laks per km. Floen Fosshøl Årmotet Løkenfoss Holmen Årmote Kviehølen Keiserhølen Langvadet FIGUR 7. Soner (avmerkt på venstre side) for observasjonar av aure og laks under drivteljingar Oldenelva den 15. november 2. Eino Eino N 5 meter Utløp OLDEN 1

FANGST I Oldenelva vart det gjennomsnittleg fanga 77 laks årleg i perioden 1969 til 1999, med minimumsfangst på 15 laks i 1999 og toppfangst på 15 laks i 1974. Det var ein tydeleg tendens til reduserte fangstar i perioden 199 til 1996, men i 1997 tok fangsten seg opp att til 99 laks, for så å gå ned igjen til 38 i 1998 og til eit botnnivå med 15 laks i 1999 (figur 8). I år 2 var laksen i elva freda, men det var fiske etter aure frå 15. juli til 31. august og i denne perioden vart det også fanga 22 laks som ble sett ut att i elva. 16 14 Laks 12 FIGUR 8. Årleg fangst(søyler) og gjennomsnittsvekt (linje) av laks i Oldenelva i perioden 1969 til 1999. I 2 var det ikkje ordinært fiske etter laks i elva. Fangst laks (antal) 12 1 8 6 4 2 197 1975 198 1985 199 1995 2 År Fangstane av sjøaure har stort sett variert mellom 1 og maksimum 3 (1983). Gjennomsnittleg årsfangst i perioden var 177 aurar, og i 2 vart det fanga 77. Det er ingen tendensar i fangstutviklinga for sjøauren i denne perioden (figur 9). 9 6 3 Gjennomsnittsvekt laks (kg) 3 Sjøaure 3 FIGUR 9. Årleg fangst(søyler) og gjennomsnittsvekt (linje) av aure i Oldenelva i perioden 1969 til 1999. Fangst aure (antal) 25 2 15 1 5 197 1975 198 1985 199 1995 2 2,5 2 1,5 1,5 Gjennomsnittvekt aure (kg) År Sjøauren som blir fanga i Oldenelva har dei siste 31 åra hatt ei gjennomsnittsvekt på 1,6 kg. Gjennomsnittsvekta har vore relativt høg på 199-talet, og var i 2 på 1,8 kg (figur 9). 11

SKJELLANALYSAR AV VAKSEN FISK Det vart samla inn skjell frå 22 laks som blei fanga i 2, av desse var 15 villaks og 7 oppdrettslaks. Ein av laksane var feilbestemt som sjøaure på skjellkonvolutten. Laksane som blei fanga blei slept ut att i elva, ein av laksane som inngår i materialet blei funnen daud i elva. Av dei 77 aurane som vart fanga i 2 blei det teke skjellprøver av 3 individ (43 %), utanom den feilbestemte laksen. For nokre av fiskane er det få opplysingar, slik at ikkje alle fiskane kunne nyttast i alle samanhangar i den vidare bearbeidinga av materialet. For ein del av fiskane var det m.a. ikkje oppgjeve lengde. Laks Av dei 22 laksane som det var tekne skjellprøver av, var 7 individ innrapportert som oppdrettslaks. Skjellanalysane viste at to av desse var sikre villaks, for tre oppdrettslaks var det ikkje merknader om bakgrunn eller spesielle kjenneteikn. Totalt utgjorde villaksen 68 % av dei laksane som vart fanga i Oldenelva i 2. Tilbakerekna smoltalder var 2,6 ±,5 år for villaksen, og gjennomsnittleg smoltlengd var 13,4 ± 3,1 (SD) cm (variasjon frå 9, til 19,3 cm). Smoltlengda utrekna ved tilbakerekning frå skjell er noko høgare enn det vi fann ved elektrofiske, men svært lik resultata frå skjellanalysane av laks fanga i Oldenelva i 1987, 1998 og 1999 (Sættem 1988, Hellen og Sægrov 1999, Sægrov og Hellen 2). 45 FIGUR 1. Gjennomsnittleg tilvekst det første året i sjøen for villaks som vart fanga i Oldenelva i 1998, 1999 og 2. Tilvekst, cm (± 95 % ki.) 4 35 3 25 I 1999 var gjennomsnittleg tilvekst 34,2 cm for 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 laksesmolten som gjekk ut av elva denne våren. Smolten som gjekk ut i 1998 hadde vakse 29,5 cm, og den som gjekk ut i 1997 berre 25, 7 cm, i 1996 og 1995 var tilveksten betre, med høvesvis 34,6 cm og 33, cm (figur 1). I materialet for kvar vekstsesong inngår tilveksten det første året i sjøen for laks som er fanga som både 1-, 2- og 3-sjøvinter laks. Det var ingen skilnad tilveksten det første året i høve til sjøalder. For laks frå elva North Esk i Skottland, vart det ikkje funne skilnad i tilvekst det første året for 1-, og 2-sjøsommarlaks, og for den bestanden var det ein signifikant positiv samanhang mellom gjenfangst av laks merka som smolt, og tilvekst i sjøen det første året. Sjøtemperaturen ser dermed ut til å påverke både tilvekst og overleving i same retning (Friedland mfl. 2). TABELL 6. Gjennomsnittleg, minste og største vekt (kg) for villaks fanga i 2, inndelt etter kor mange vintrar dei hadde vore i sjøen. Vintrar i sjøen Antal laks Gjennomsnittleg vekt (kg) Min vekt (kg) Maks vekt (kg) 1 7 2,5 1,8 3,1 2 1 5,2 5,2 5,2 3 1 15, 15, 15, Ubestemt 2 1,8 8,5 13, Totalt 11 5,4 1,8 15, 2 12

Vekta var kjent for 11 av dei ville laksane. Einsjøvinterlaksen var frå 1,8 til 3,1 kg med ei snittvekt på 2,5 kg. Tosjøvinterfisken som blei fanga var 5,2 kg, og tresjøvinterfisken heile 15 kilo. I tillegg blei det fanga tre villaks med ukjent sjøalder, desse var frå 8,5 til 13, kg og alle var storlaks (tabell 6). I fiskesesongen blei tre av fire oppdrettslaks fanga i løpet av dei første åtte dagane. Det var også ei overvekt av stor- og mellomlaks i første halvdel av fiskesesongen (figur 11). Det var ikkje rapportert om lakselus eller luseskadar på laksen som blei fanga i 2. Antal fisk 8 7 6 5 4 3 2 1 2 vill oppdrett 28 29 3 31 32 33 34 35 Veke nr. Antal fisk 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 Storlaks Mellomlaks Smålaks 27 28 29 3 31 32 33 34 35 Veke nr. FIGUR 11. (Venstre) Fordeling av villaks og rømd oppdrettslaks (høgre) og fordeling av stor-, mellom- og smålaks fanga i fiskesesongen for aure frå 15. juli til 31 august i 2. Etter fiskesesongen blei det i tillegg fanga to oppdrettslaks og tre villaks Sjøaure Av dei 77 aurane som blei fanga i fiskesesongen blei det teke skjellprøver av 3 individ. Analysane av skjellmaterialet bygger dermed på 43 % av totalfangsten av aure. Gjennomsnittsvekta på dei 77 aurene i fangsten var 1,81 kg, medan snittvekta på fiskane i skjellprøvematerialet var 1,83 kg, og dei var dermed representative for totalfangsten. Dei undersøkte aurane hadde vore frå ein til 6 somrar i sjøen. Gjennomsnittleg, tilbakeregna smoltalder var 2,9 ±,8 (SD) år, og gjennomsnittleg smoltlengd var 17,5 ± 7,3 (SD) cm. Største og minste smoltlengde var høvesvis 35,2 og 9,2 cm. 7 6 Aure 5 FIGUR 12. Gjennomsnittleg tilbakerekna lengde av sjøaure (cm) ± standardavvik som smolt og etter ein til fem somrar i sjøen. Aurane vart fanga i Oldenelva i 2. Lengde (cm) 4 3 2 1 smolt 1 2 3 4 5 Somrar i sjø Det var relativ stor variasjon i tilveksten for dei enkelte fiskane. Tilbakerekna vekst syner at aurane etter ein sommar i sjøen var i gjennomsnitt 3,4 cm, medan den minste auren etter første året i sjøen var 19,6 cm. Andre sommaren i sjøen var gjennomsnittleg tilvekst 1,5 cm, tredje og fjerde sommaren var tilveksten høvesvis 12 og 6 cm (figur 12). Det er relativt stor individuell variasjon i vekt på aure som har vore det same antalet somrar i sjøen. Årsakene til dette er individuelle skilnader i veksthastigheit i sjøen, og varierande alder og storleik ved 13

smoltifisering (tabell 7). Av dei som hadde vore ein og to somrar i sjøen var berre dei største over minstemålet for fangst (35 cm), og materialet for desse gruppene er sannsynlegvis ikkje representativt. TABELL 7. Gjennomsnittleg, minste og største vekt (kg) for aure fanga i 2, inndelt etter kor mange somrar dei hadde vore i sjøen. Somrar i sjø Antal aure Gjennomsnittleg vekt (kg) Min vekt (kg) Maks vekt (kg) 1 4,7,5,8 2 7 1,1,7 1,8 3 3 2,4 1, 4,2 4 9 2,6 1,8 4, 5 2 2,5 1,5 3,5 6 1 4,9 4,9 4,9 ubestemt 3 1,6,8 3,2 Totalt 29 1,9,5 4,9 Det blei i 2 fanga aure gjennom heile fiskesesongen som varde frå 15. juli til 31.august, men det vart fanga flest i perioden frå 17. til 27. august, med 5 % av fangsten. GYTEBESTAND Fangstandel Med bakgrunn i fangstoppgåvene og observasjonane gjort ved drivteljingar, er totalinnsiget av laks til Oldenelva utrekna for 2. I fiskesesongen blei det fanga totalt 22 laksar, fordelt på 15 ville og 7 oppdrettslaks som vert sett tilbake i elva. Antal laks registrert i elva var 69, som er eit minimumsestimat for det totale innsiget i 2, og innsiget fordelte seg på 15 % storlaks, 56 % mellomlaks og 14 % smålaks.i 1999 var totalt innsig 32 laks og 96 laks i 1998. TABELL 8. Antal villaks, oppdrettslaks fanga, antal laks observert ved drivregistreringar, berekna totalt innsig og fangstandelar av små-, mellom- og storlaks i Oldenelva i 2. Prosentandelen for kvar storleikskategori er gjeven i parantes. Kategori Storlaks Mellomlaks Smålaks Totalt Fangst villfisk 3 (21) 4 (29) 7 (5) 14 (1) Fangst oppdrett 2 (29) 3 (42) 2 (29) 7 (1) Total fangst 5 (24) 7 (33) 9 (43) 21 (1) Gytebestand (observert) 1 (15) 45 (65) 14 (2) 69 (1) Det var ikkje opna for fangst av laks i Oldenelva i 2, men det var tillate å fiske etter aure frå 15. juli til 31. august. Laks som blei fanga i denne perioden utan skade blei sett ut att i elva, medan fisk med skadar kunne takast opp. Det var difor ikkje eit aktivt fiske etter laks i elva i 2, og som var forventa var beskatninga lågare dette året (3 %), samanlikna med 47 % i 1999 og 4 % i 1998. Gytebestand og eggtettleik Med utgangspunkt i fangsttala låg gjennomsnittleg eggtettleik mellom minimum 1,2 og maksimum 8,4 egg per m² elvebotn, med eit gjennomsnitt på 3,6 i perioden 1993 2 (figur 13). I 1998 og 1999 var det godt samsvar mellom eggtettleik frå utrekna fangst og ut frå gytefiskteljingar. På grunn av fangstrestriksjonane for laks i 2, gav desse tilnærmingane som venta ulikt resultat dette året, og på 14

bakgrunn av gytefiskteljingane vart eggtettleiken utrekna til 3,8 egg per m². Dersom ein antek at det var same fordeling av laks med oppdrettsbakgrunn i gytebestanden og i fangsten, var tettleiken av egg gytt av villaks 2,4 per m² i 2. 1 Storlaks Mellomlaks Smålaks Frå observasjonar FIGUR 13. Estimert antal gytte egg per m² fordelt på storlaks, mellomlaks og smålaks i Oldenelva i åra 1993 2 på bakgrunn av fangsttala og frå gytefiskteljingane i 1998, 1999 og 2. Antal gytte egg per m² 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 Antalet gytehoer vart estimert til 41 i 2, og er ned mot det ein reknar som er nødvendig for å oppretthalde den genetiske variasjonen i bestanden. Sjølv om andelen av smålaks har vore relativt høg nokre av dei siste åra, gjer det låge antalet egg at bidraget under gytinga er lite. Eksempelvis utgjorde smålaks 61 % av antal laks som vart fanga i fiskesesongen i 1994, men bidraget til den totale eggmengda i gyteperioden var berre 2 %. Storlaks utgjorde 28 % av fangsten same året, men bidrog med 72 % av egga (figur 13). For 2 er det rekna ut at smålaksen bidrog med 3,4 % av egga som vart gytte. 8 6 4 2 EGGUTVIKLING Avkom etter laks som gytte seinare enn 15. oktober i 1998 i Oldenelva, ville ikkje kome opp av grusen før tidlegast i første del av mai, og temperaturen vil normalt være høgare enn 8 C (figur 14). Det er relativt stor variasjon i temperaturen ved swim-up, men temperaturmålingar føreligg berre frå fire år, og spesielt høg temperatur i juni 1997 dreg opp snittemperaturen ved swim-up for laks som er gytt 15. november og 1. desember. FIGUR 14. Temperatur ved swim-up for lakseyngel i åra 1997, 1999, 2 og 21 i Oldenelva avhengig av gytetidspunkt. Temperatur ( C) 13 12 11 1 9 8 7 Olden Gjennomsnitt Lågaste Høgaste 6 Okt Nov Des Jan Gytedato 15

DISKUSJON I 2 var det relativt låg tettleik av årsyngel av laks (16 per 1 m²), medan tettleiken av årsyngel av aure var høgare (59 per 1 m²), og meir på nivå med det som er registrert tidlegare (Sægrov og Hellen 2). Hausten 1999 vart det observert berre 17 gytelaks, og desse representerte ein eggtettleik på 1,2 egg pr. m². Dette var den lågaste eggtettleiken i perioden 1993-1999, og det var venta at rekrutteringa målt som tettleik av årsyngel ville vere låg i 2. Dette var også tilfelle, og om lag som forventa utifrå den generelle samanhangen mellom rekruttering av + og eggtettleik som tidlegare årsklassar indikerte. Resultata frå ungfiskundersøkingane støttar tidlegare resultat som indikerer at det bør vere gytt minst 2 egg pr. m² for at eggtettleiken ikkje skal vere avgrensande for rekrutteringa som + om hausten (figur 15). I fiskesesongen i 2 vart villaksen sett tilbake i elva og gytebestanden var denne hausten sannsynlegvis meir talrik enn dei flest av åra på 199-talet. Eggtettleiken vart utrekna til 3,8 pr. m², og det er sannsynleg at antal gytte egg ikkje vil vere avgrensande for rekrutteringa av årsyngel i 21 eller produksjonen av laksesmolt av denne årsklassen. FIGUR 15. Estimert tettleik av lakseegg utrekna på bakgrunn av fangst i fiskesesongen i 1994, 1995, 1997, 1998 og 1999 og estimert gjennomsnittleg tettleik av årsyngel av laks det påfølgjande året. Kurva er basert på datasetta frå Oldenelva, medan datasetta frå Suldalslågen (Saltveit 2) ikkje er med i utrekninga av kurva. Tettleik av årsyngel (antal/1 m²) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Estimert tettleik av laksegg per m² Både i 1996, 1998, 1999 og 2 var det høgast tettleik av årsyngel aure øvst i Oldenelva. Årsyngel av laks var meir jamt fordelt nedover. Samla for begge artane var det høgast tettleik i øvre del av elva. Tettleiken av 1998- årsklassen av laks i Oldenelva var redusert 64 % frå + i 1998 til 1+ i 1999, den same årsklassen av aure var redusert med 78 %. 1999-årsklassen av laks vart redusert med 35 % og den same årsklassen av aure med 59 % frå 1999 til 2. Desse tala indikerer høgare dødelegheit på aure enn på laks frå + til 1+, og at lakseungane er konkurransesterke i høve til aure ved denne storleik og alder. Tala indikerer også at dødelegheita er større for ein talrik årsklasse enn for ein mindre talrik, og dette skal ein også forvente dersom dødelegheita er tettleiksavhengig. Også i Suldalslågen er det ein større reduksjon i tettleiken av aure enn av laks frå alder + til 1+. I Suldalslågen var det i perioden 1994-1997 kvart år nær tre gonger høgare tettleik av årsyngel aure enn av årsyngel laks, men i 1998 og 1999 auka tettleiken av årsyngel laks til om lag det halve av tettleiken av aure (Saltveit 2). I 2 var tettleiken av presmolt laks den lågaste som er registrert dei fem åra det har vore undersøkingar. Årsakene til dette er uvanleg dårleg rekruttering i 1997, for denne årgangen skulle normalt ha bidrege med presmolt som 3+ i 2. I tillegg har lakseungane vakse seint dei siste åra, og dette medførte at berre 5 % av toåringane (2+) var presmolt i 2. I perioden 1995 til 1999 har andelen presmolt av 2+ laks vore høgare, og har variert frå 21% til 58 %, med 4 % i gjennomsnitt. Vi har ikkje funne noko god forklaring på årsakene til den låge rekrutteringa i 1997, men frå lokalt hald har det vore spekulert i om det kan ha vore uvanleg høg beskatning på både laks og sjøaure i 1996. 16 7 6 5 4 3 2 1 Laks 1999 1995 1994 1998 1997 Olden Suldal (95-99)

Estimert presmoltalder var 2,9 år for laks og 2,5 år for aure i 2, og dette var høgare enn i 1999, men framleis noko lågare for aure enn for tidlegare årgangar. Redusert tilvekst for laks dei siste åra burde tilseie ein høgare presmoltalder i 2, men fråvær av eldre presmolt frå den svake 1997 årgangen medførte at gjennomsnittleg alder på presmolt vart relativt låg. I 2 var det ein tettleik på 2,8 kjønnsmogne dverghannar av laks per 1 m², totalt 175. I 1999 og 1998 var tettleiken av dverghannar høvesvis 1, og 2, per 1 m². Dverghannane bidreg monaleg til å auke antalet i den effektive gytebestanden (L'Abée-Lund 1989). I 2 vart det i gjennomsnitt fanga 618 gram ungfisk per 1 m², fordelt på 153 gram laks og 465 gram aure. Ungfiskbiomassen var litt høgare i 2 enn i 1999 og 1998 med høvesvis 546 og 515 gram ungfisk per 1 m². Fordelinga av ungfiskbiomasse på laks og aure har vore relativt stabil desse tre åra. Det er liten skilnad i total biomasse mellom dei tre åra, men andelen presmolt laks av total laksebiomasse avtok frå 49 % i 1998 til 23 % i 1999 og 19 % i 2. Presmolt aure utgjorde høvesvis 36 % i 1998, 44 % i 1999 og 65 % av total aurebiomasse i 2. I kalde elvar der ungfisken veks seint og smoltalderen er høg, utgjer biomassen av presmolt ein lågare andel av total ungfiskbiomasse, samanlikna med i varme elvar der smoltalderen er lågare. Dette medfører også at ungfiskbiomassen varierer mindre gjennom året i kalde elvar samanlikna med varme (Sægrov mfl. 21). For laksebestanden i Imsa fann Jonsson mfl. (1998) at smoltproduksjonen i elva ikkje var maksimal før det vart gytt minst 6 egg per m². Smoltproduksjonen i Imsa er svært høg og 9 % av smolten er laks. I elvar med lågare smoltproduksjon totalt, og der det er ein høgare andel auresmolt, trengst det færre lakseegg for å nå berenivået for smoltproduksjonen. I høve til ein beskriven samanhang mellom tettleik av presmolt og vassføring (Sægrov mfl. 21) skal ein forvente ein total tettleik på 23,1 presmolt per 1 m² i Imsa og 15,2 i Olden. I Imsa utgjer laks 9 % av smolten, medan eit gjennomsnitt for Oldenelva kan setjast til 5 %. Dette gjev ein forventa tettleik av presmolt laks på 2,8 per 1 m² i Imsa og 7,6 i Olden. Berenivået for produksjon av laksesmolt er dermed 2,7 gonger høgare i Imsa enn i Oldenelva, og når ein korrigerer nedre grense for eggtettleik med den same faktoren, tilseier dette at produksjonen av laksesmolt i Oldenelva ikkje vil vere avgrensa av eggtettleik når det blir gytt 2,2 lakseegg pr. m². Dette nivået ligg også nær det asymptotiske nivået som er antyda i figur 15. Sjølv om det er synest å vere ei god samanhang mellom eggtettleik og årsyngel, er ikkje samanhangen nødvendigvis like god mellom eggtettleik og tettleik av presmolt. For å utvikle ein slik samanhang trengst det data for nokre fleire år. Et anna viktig moment er at det ikkje berre skal vere tilstrekkeleg tettleik av egg for å sikre full rekruttering, men at det også skal vere ein så stor gytebestand at det blir ein reell konkurranse mellom gytarane og mellom avkom, for å oppretthalde naturleg seleksjon i bestanden. I 1999 var eggtettleiken i Oldenelva mest nede på det same låge nivået som i Suldalslågen dei siste sju åra (Hellen m.fl. 2), og som er vist å gje svak rekruttering av laks (Saltveit 2). Ved så låg tettleik av egg er det mogleg at rekrutteringa er for låg til å nå berenivået for produksjon av laksesmolt, medan produksjonen av auresmolt vil kunne auke på grunn av redusert konkurranse frå laks. God rekruttering i 21 vil likevel kunne kompensere for noko av den relativt svake rekrutteringa i 2, fordi fleire årsklassar normalt vil bidra til ein smoltårgang. I 1998 var det eit innslag på 47 % av laks med kulturbakgrunn (rømd oppdrettslaks og utsett smolt) i fangsten i Oldenelva, i 1999 var andelen 4 %. I 2 utgjorde rømd oppdrettslaks 32 % av fangsten. Totalfangsten av laks var meir enn halvert frå 1998 til 1999, og dette tilseier at det absolutte antalet rømd oppdrettslaks som gjekk opp i elva i 1999 også var halvert samanlikna med i 1998. Ein auke i antal gytefisk i 2 betyr at antalet oppdrettslaks i gytebestanden var høgare i 2 enn i 1999. I andre laksebestandar i Nordfjord vart det registrert ein reduksjon i innslaget av rømd laks frå 1998 til 1999 (Urdal 21). Antalet rømd oppdrettslaks har halde seg relativt stabilt dei siste åra, og eit redusert innslag i fangsten høve til i 1998, skuldast eit større innsig av vill laks til elvane dei to siste åra. 17

Oldenelva har god vasskvalitet og er uregulert. Elva renn ut i Nordfjorden der årsvariasjonen i ferskvasstilførslar er lite påverka av vassdragsregulering, i motsetnad til dei fleste fjordar på Vestlandet som Sognefjorden, Hardangerfjorden, og Ryfylkebassenget. Dårleg vasskvalitet, regulering og endra tilførslar av ferskvatn til fjorden, kan dermed avvisast som forklaring på endring i fangstane av laks på 199-talet. FIGUR 16. Indeks for fangst av laks (antal) i Oldenelva og Suldalslågen i perioden 1969 til 2. For Oldenelva er det anteke at ordinært fiske ville medføre ein fangstandel på 47 % og ein fangstindeks på 27 % i 2. Fangstindeks 1 8 6 Desse faktorane kan hypotetisk påverke År laksebestanden i Suldalslågen, og samanlikning av utviklingstrekk mellom laksebestandane i Suldalslågen og Oldenelva vil difor kunne avsløre om desse faktorane har avgjerande effekt på utviklinga til Suldalslaksen. Oldenelva har ein av svært få bestandar på Vestlandet som kan brukast til ei slik samanlikning. Fiskeutsettingar er ein faktor som kan påverke bestandssituasjonen. I Suldalslågen har det på 199-talet blitt sett ut settefisk og smolt. I Oldenelva er det ikkje blitt sett ut fora fisk, men i perioden 1982 til 1994 vart det sett ut plommesekkyngel i elva. I perioden 1969 til 1999 har fangstutviklinga for laks i dei to elvane vore parallell, og spesielt etter 1991 er samvariasjonen svært god. Fangstane er blitt reduserte i begge elvane, med unntak av 1997 (figur 16). Fangsten av laks i sjøen er blitt redusert på 199-talet og samtidig har det vore eit betydeleg innslag av rømd laks både i elvefisket og sjøfisket, slik at bestandsreduksjonen er endå meir dramatisk enn det figur 16 viser. I perioden 199 til 2 samvarierte fangsten i Oldenelva og Suldalslågen signifikant år for år (lineær regresjon, r² =,62, p=,4, n=11). I 1999 var fangstindeksen 22 % i Suldalslågen, men berre 1 % i Oldenelva (figur 16). I 2 var det ikkje ordinær fangst av laks i Oldenelva, men ein kan grovt rekne ein fangstandel på 47 % som i 1999 dersom der hadde vore ordinært fiske. Dette ville gje ein fangstindeks på 27 %, samanlikna med 42 % i Suldalslsågen i 2. Trenden er dermed den same som tidlegare for desse elvane. Der er sannsynleg at den parallelle bestandsutviklinga i Oldenelva og Suldalslågen kan forklarast med faktorar i sjøen som har om lag den same påverknaden på overlevinga til laksesmolten. Temperatur er ein slik faktor som påverkar alle bestandane, men dernest er lakselus ein faktor som kan gje store utslag på overlevinga til laksesmolt. Det er regionale skilnader i smittepresset frå lakselus, og også variasjon mellom år innan regionar (Holst og Jakobsen 1999, Kålås og Urdal 21, Skurdal mfl. 21). 4 2 Suldal Olden 197 1975 198 1985 199 1995 2. 18

REFERANSAR BOHLIN, T., S. HAMRIN, T.G. HEGGBERGET, G. RASMUSSEN & S.J.SALTVEIT. 1989. Electrofishing-Theory and practice with special emphasis on salmonids. Hydrobiologia 173, 9-43. CRISP, D.T. 1981. A desk study of the relationship between temperature and hatching time for eggs of five species of salmonid fishes. Freshwater Biology 11: 361-368. CRISP, D.T. 1988. Prediction, from temperature, of eyeing, hatching and swim-up times for salmonid embryos. Freshwater Biology 19, 41-48. FRIEDLAND, K.D., L.P. HANSEN, D.A. DUNKLEY & J.C.MACLEAN 2. Linkage between ocean climate, post-smolt growth, and survival of Atlantic salmon (Salmo salar L.) in the North Sea area. ICES Journal of Marine science 57 : 419-429. HELLEN, B.A. & H. SÆGROV. 2. Fiskeundersøkingar i Oldenelva 1998. 32 sider. Suldalslågen Miljørapport nr. 5. HELLEN, B.A., S. KÅLÅS, S. & SÆGROV, H. 2. Gytebestand av laks i Suldalslågen i 1996-2, 22 sider. Suldalslågen Miljørapport nr. 4. HOLST, J.C. & P.J. JAKOBSEN 1999. Lakselus dreper. Fiskets gang 8: 25-28. JONSSON, N., B. JONSSON & L.P. HANSEN 1998. The relative role of density-dependent and densityindependent survival in the life cycle of Atlantic salmon Salmo salar. Journal of Animal Ecology 67: 751-762. KÅLÅS, S. & K. URDAL 21. Overvaking av lakselusinfeksjoner på tilbakevandra sjøaure i Rogaland, Hordaland og Sogn & Fjordane sommaren 2. Rådgivende Biologer AS Rapport nr 483, 44 sider. L'ABÉE-LUND, J.H. 1989. Significance of mature male parr in a small population of Atlantic salmon (Salmo salar). Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 46: 928-931. SALTVEIT, S.J. 2. Suldalslågen. Fiskeribiologiske undersøkelser i forbindelse med nytt prøvereglement. Årsrapport for 1999, 48 sider. Suldalslågen Miljørapport nr. 4 SKURDAL, J., HANSEN, L.P., SKAALA, Ø, SÆGROV, H. & LURA, H. 2. Elvevis vurdering av bestandsstatus og årsaker til bestandsutviklingen av laks i Hordaland og Sogn og Fjordane. Utredning for DN 21-2. SÆGROV, H. 1996. Laks og aure i Oldenelva i 1995. Rådgivende Biologer, rapport 233, 2 sider. SÆGROV, H. & B.A. HELLEN 2. Fiskeundersøkingar i Oldenelva 1999. 29 sider. Suldalslågen Miljørapport nr. 5. SÆGROV, H. & G.H. JOHNSEN 1998. Driftsplan for Oldenelva. Rådgivende Biologer as. Rapport nr. 341, 35 sider. SÆGROV, H., S. KÅLÅS & K. URDAL 1998. Tettleik av presmolt laks og aure i Vestlandselvar i høve til vassføring og temperatur. Rådgivende Biologer as. rapport nr. 35, 23 sider. SÆGROV, H., URDAL, K., HELLEN, B.A., KÅLÅS, S. & SALTVEIT, S.J. 21. Estimating carrying capacity and presmolt production of Atlantic salmon (Salmo salar) and anadromous brown trout (Salmo trutta) in West Norwegian rivers. Nordic Journal of Freshwater Research. 75: 99-18. SÆTTEM, L.M. 1988. Oldenelva, Oldenvassdraget, Stryn Kommune. Fiskeribiologiske granskingar sommar og haust 1987. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, Miljøvernavdelinga. Rapport nr. 3-1988, 4 sider. URDAL, K.21. Analysar av skjellprøvar frå sportsfiske- og kilenotfangstar i Sogn og Fjordane i 2 Rådgivende Biologer AS, rapport nr. 493, 4 sider. 19

VEDLEGG VEDLEGGSTABELL A. Laks Oldenelva 2. Fangst per omgang og estimat for tettleik med konfidensintervall. Lengde(mm), med standard avvik (SD), og maks. og minimumslengder og biomasse (g) for kvar aldersgruppe på kvar stasjon, totalt og gjennomsnittleg i Oldenelva 14. november 2. * Dersom konfidensintervallet overstig 75% av estimatet, nyttar ein eit estimat som går ut frå at fangsten utgjer 87,5% av det som var av fisk på det overfiska området, dvs. 5 % fangst ved kvar el. fiske omgang. Stasjon Alder / Fangst, antal Estimat 95 % Fangb. Lengde (mm) Biomasse Nr gruppe 1. 2. 3. Sum Antal c.f. Gj. SD Min Max (gram) omg. omg. omg. Snitt 1 3 2 3 8 9,1, 48,4 4,7 42 56 8,5 1 7 1 1 9 9,2 1,2,71 69,2 4,7 64 8 27,4 2 11 11 11,, 1, 88, 13,9 71 111 73,2 Sum 21 3 4 28 29,1 3,1,66 7,6 18,8 42 111 19,1 Sum >+ 18 1 1 2 2,1,5,86 Presmolt 1 1 1,, 1, 111, 111 111 11,9 2 4 6 1 11,7 5,9,47 51,5 3,6 45 56 12,5 1 1 9 3 22 28,4 14,9,39 73,1 6,8 6 85 78,5 2 14 2 3 19 2, 3,,64 96,6 13,7 67 115 166,3 Sum 28 17 6 51 58,2 11,,5 77,6 19,3 45 115 257,3 Sum >+ 24 11 6 41 46,5 9,5,51 Presmolt 3 3 3,, 1, 112,7 2,1 111 115 39, 3 4 1 5 1 11,4 -,16 48,8 5,1 4 55 1,9 1 5 1 4 19 21,7,8 84,8 1,2 7 111 11,2 2 7 1 1 9 9,2 1,2,71 18,2 12,1 9 124 19,1 Sum 16 12 1 38 21,7,21 8,9 23,6 4 124 23,2 Sum >+ 12 11 5 28 4,9 28,6,32 Presmolt 3 1 4 4,,5,78 119,5 5,9 111 124 64,1 4 7 4 1 12 13,1 3,6,57 5,5 6,2 39 6 15,2 1,,, 2,,, Sum 7 4 1 12 13,1 3,6,57 5,5 6,2 39 6 15,2 Sum >+ Presmolt Totalt 18 13 9 4 15,5 1,7,29 49,9 5, 39 6 47,1 1 22 2 8 5 17,2 7,5,35 76,9 1,2 6 111 216,1 2 32 3 4 39 9,9,5,75 96,9 15, 67 124 348,6 Sum 72 36 21 129 38, 5,4,47 74,6 21,4 39 124 611,8 Sum >+ 54 23 12 89 24,6 2,9,54 Presmolt 7 1 8 2,,1,89 115,9 5,6 111 124 115 2

VEDLEGGSTABELL B. Aure Oldenelva 2. Fangst per omgang og estimat for tettleik med konfidensintervall. Lengde(mm), med standard avvik (SD), og maks. og minimumslengder og biomasse (g) for kvar aldersgruppe på kvar stasjon, totalt og gjennomsnittleg i Oldenelva 14. november 2. * Dersom konfidensintervallet overstig 75% av estimatet, nyttar ein eit estimat som går ut frå at fangsten utgjer 87,5% av det som var av fisk på det overfiska området, dvs. 5 % fangst ved kvar el. fiske omgang. Stasjon Alder / Fangst, antal Estimat 95 % Fangb. Lengde (mm) Biomasse Nr Gruppe 1. 2. 3. Sum antal c.f. Gj. SD Min Max (gram) omg. omg. omg. Snitt 1 11 4 7 22 25,1,24 5,8 3,9 41, 58, 3,4 1 3 3 6 6,5 2,6,57 86,8 7,9 77, 96, 42, 2 2 2 2,3, 16, 2,8 14, 18, 22, Sum 14 9 7 3 34,3,3 61,7 19,4 41, 18, 94,4 Sum >+ 3 5 8 9,6 6,1,45 Presmolt,,,,, 2 6 9 2 17 19,4,3 5,5 4, 43, 57, 23,7 1 7 5 2 14 17,2 9,1,43 82,3 18,8 63, 136, 97,9 2 2 1 1 4 4,6,32 111,3 12,5 95, 125, 56,6 Sum 15 15 5 35 47,6 23,9,36 7,1 24,7 43, 136, 178,2 Sum >+ 9 6 3 18 22,7 12,1,41 Presmolt 1 2 2 5 5,7 -,36 118,6 11,9 17 136 9,2 3 31 25 13 69 98,5 4,9,33 52,2 5,4 4, 64, 15,8 1 37 15 14 66 81,8 21,,42 96,2 16,9 7, 141, 657, 2 14 12 4 3 37,9 15,7,41 129,3 16,9 96, 157, 711,9 Sum 82 52 31 165 216, 43,6,38 83,8 32,2 4, 157, 1474,7 Sum >+ 51 27 18 96 119,7 26,1,42 Presmolt 28 2 6 54 62,8 13,1,48 122,9 16, 1 157 191,3 4 25 12 13 5 74,8 41,7,31 53,3 6,4 39, 67, 86, 1 3 3 3,4, 97,3 14,2 82, 11, 28,6 2,,,,, Sum 25 15 13 53 82, 48,6,29 55,8 12,3 39, 11, 114,6 Sum >+ 3 3 3,4, Presmolt 2 2 2,3, 15, 7,1 1, 11, 22,9 Totalt 73 5 35 158 59, 18,4,31 52,2 5,5 39 67 245,9 1 47 26 16 89 27,6 6,1,42 93,4 17,4 63 141 825,5 2 16 15 5 36 11,8 5,2,38 126, 17,5 95 157 79,5 Sum 136 91 56 283 96,8 17,4,35 74,5 29,7 39 157 1861,9 Sum >+ 63 41 21 125 39,3 7,8,41 Presmolt 29 24 8 61 19, 5,2,42 121,9 15,7 1, 157 124,4 Elvefisk 5 5 1,3, 1, 173,6 13,54 163 196 257, Blenkje 1 1,3, 1, 213, 213 213 97,4 21

VEDLEGGSTABELL C. Laks og aure Oldenelva 2. Fangst per omgang og estimat for tettleik med konfidensintervall. Lengde(mm), med standard avvik (SD), og maks. og minimumslengder og biomasse (g) for kvar aldersgruppe på kvar stasjon, totalt og gjennomsnittleg i Oldenelva 14. november 2. * Dersom konfidensintervallet overstig 75% av estimatet, nyttar ein eit estimat som går ut frå at fangsten utgjer 87,5% av det som var av fisk på det overfiska området, dvs. 5 % fangst ved kvar el. fiske omgang. Stasjon Alder / Fangst, antal Estimat 95 % Fangb. Biomasse Nr Gruppe 1. omg. 2. omg. 3. omg. Sum antal c.f. (gram) 1 14 6 1 3 34,3,18 38,9 1 1 4 1 15 15,7 2,3,65 69,4 2 11 2 13 13,,4,86 95,2 Sum 35 12 11 58 67,1 13,,49 23,5 Sum >+ 21 6 1 28 28,4 1,6,75 Presmolt 1 1 1,, 1, 11,9 2 1 15 2 27 36,1 19,4,37 36,2 1 17 14 5 36 45,5 17,2,41 176,4 2 16 3 4 23 24,8 4,4,59 222,9 Sum 43 32 11 86 13,7 2,5,45 435,5 Sum >+ 33 17 9 59 68,7 13,7,48 Presmolt 4 2 2 8 9,1,32 129,2 3 35 26 18 79 126, 66,,28 116,71 1 42 25 18 85 116,4 38,2,35 767,2 2 21 13 5 39 45,3 1,9,48 821, Sum 98 64 41 23 278,7 59,8,35 174,9 Sum >+ 63 38 23 124 159,1 34,3,4 Presmolt 31 21 6 58 66,2 11,8,5 1155,41 4 32 16 14 62 83,7 3,7,36 11,2 1 3 3 3,4, 28,6 2 Sum 32 19 14 65 89,9 34,9,35 129,8 Sum >+ 3 3 3,4, Presmolt 2 2 2,3, 22,9 Totalt 91 63 44 198 74,5 21,2,31 293,1 1 69 46 24 139 44,5 9,,4 141,6 2 48 18 9 75 2,2 2,,58 1139,1 Sum 28 127 77 412 133, 16,1,39 2473,7 Sum >+ 117 64 33 214 63,1 7,1,47 Presmolt 36 25 8 69 2,1 3,7,48 1319,4 Elvefisk 5 5 1,3, 1, 257, Blenkje 1 1,3, 1, 97,4 22