Analysar av skjelprøvar frå Hordaland i 2013 P P O R T. Rådgivende Biologer AS 1893

Transkript

1 A C Analysar av skjelprøvar frå Hordaland i 2013 B D R A P P O R T Rådgivende Biologer AS 1893

2 Framside: A: Vill 1-sjøvinterlaks, 64 cm, 2,5 kg, smoltalder 3 år, smoltlengd 12,8 cm B: Rømt oppdrettslaks (uviss sjøalder), 75 cm, 3,5 kg, smoltlengd 22,1 cm C: Utsett 1-sjøvinterlaks, 62 cm, 2,1 kg, smoltlengd 15,5 cm D: Tidleg rømt oppdrettslaks (1-sjøvinter), 64 cm, 3,0 kg, smoltlengd 21,0 cm

3 Rådgivende Biologer AS RAPPORTENS TITTEL: Analysar av skjelprøvar frå Hordaland i 2013 FORFATTAR: Kurt Urdal ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO: Mai mai mai 2014 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: ISBN SAMANDRAG: Det er analysert 627 skjelprøvar frå sportsfisket i 11 elvar i Hordaland i 2013, fordelt på 393 laks og 234 sjøaure. Dette utgjer 35 % av laksane og 17 % av sjøaurane som vart fanga i dei aktuelle elvane i I tillegg er det analysert skjelprøvar av 102 laks og 1 regnbogeaure som vart fanga utanom ordinært sportsfiske i til saman 5 elvar. Andel rømt oppdrettslaks i sportsfiskefangstane i 2013 kunne berre bereknast for Frøysetelva (0 %), Storelva i Arna (3,0 %) og Oselva (6,7 %). Samla snitt var 3,2 %. Til saman 9 av skjelprøvane var feilbestemt av fiskaren med omsyn til art, 7 laks og 2 sjøaure. Dette utgjer 1,8 % av laksane og 0,9 % av sjøaurane. I perioden har gjennomsnittleg andel rømt oppdrettslaks variert mellom 39,1 % (2002) og 3,2 % (2013). Dei siste tre åra har det vore ein markert reduksjon i innslag av rømt laks, og denne utviklinga har vore den same for elvar i Sogn & Fjordane og Rogaland. EMNEORD: - skjellprøver - laks - rømt oppdrettslaks - sjøaure SUBJECT ITEMS: - fish scale analysis - Atlantic salmon - escaped farmed salmon - sea trout RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer Internett : E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: Telefax:

4 FØREORD Rådgivende Biologer AS har kvart år sidan 1999 organisert skjelinnsamling og analysert skjelprøvar frå ei rekkje laks- og sjøaureelvar i Hordaland. Prosjektet vart initiert av Rådgivende Biologer AS og er gjennomført i samarbeid med Miljøvernavdelinga hjå Fylkesmannen i Hordaland Hovudmålsettinga med prosjektet er å kartleggja innslaget av rømt oppdrettslaks i dei ulike elvane, men det vert også analysert ein god del skjelprøvar av sjøaure. Undersøking av sjøaureskjel er også interessant i samband med rømt oppdrettslaks, etter som tidlegare analysar har vist at ein del rømt oppdrettslaks feilaktig vert vurdert å vera sjøaure. Analysar av fiskeskjel gjev nyttig informasjon om faktorar som smoltalder, smoltlengd, sjøalder og sjøvekst, og er viktig for å auka kunnskapen om dei einskilde bestandane av både laks og sjøaure. Innsamling av skjelprøvar sikrar også eit genetisk materiale av den enkelte bestanden, som kan nyttast både til å skildra genetiske skilnader mellom stammar, eller endringar innan stammar over tid. Alle skjelprøvar som kjem inn til Rådgivende Biologer AS vert arkivert, og dei seinare åra har skjelmateriale frå fleire elvar vore lånt ut til Havforskningsinstituttet og NINA for genetiske analysar. Første del av rapporten er ei samanfatting av dei viktigaste resultata frå undersøkinga. I tillegg til denne rapporten, er analysane av skjel frå fisk som er fanga i fiskesesongen formidla til grunneigarar og fiskarar i dei einskilde elvane, i form av faktaark. Resultata frå einskildelvane vert presentert i denne rapporten slik dei vil vera på dei einskilde faktaarka. I 2013 er det gitt tilskot til prosjektet frå Fylkesmannen i Hordaland, Havbruksnæringens Miljøfond og Fiskeridirektoratet. Rådgivende Biologer AS har i prosjektperioden sidan 1999 lagt ned ein vesentleg eigeninnsats. Rådgivende Biologer AS takkar bidragsytarane for økonomisk støtte og rettar ein stor takk til alle som har teke skjelprøvar. Bergen, 12. mai 2014 Rådgivende Biologer AS 2 Rapport 1893

5 INNHALD FØREORD... 2 INNHALD ANALYSAR AV SKJELPRØVAR FRÅ Materiale Feilbestemming av art Innslag av rømt oppdrettslaks Storleiksfordeling av laks Livshistorie Tidlegare rapportar ENKELTELVAR... 9 Fangst og skjelprøvar i Frøysetelva Fangst og skjelprøvar i Daleelva i Vaksdal...11 Fangst og skjelprøvar i Storelva i Arna...12 Fangst og skjelprøvar i Oselva...13 Fangst og skjelprøvar i Granvinselva...14 Fangst og skjelprøvar i Eidfjordvassdraget...15 Fangst og skjelprøvar i Æneselva...16 Fangst og skjelprøvar i Omvikelva...17 Fangst og skjelprøvar i Uskedalselva...18 Fangst og skjelprøvar i Mosneselva...19 Rådgivende Biologer AS 3 Rapport 1893

6 1. ANALYSAR AV SKJELPRØVAR FRÅ Materiale Det vart motteke 627 skjelprøvar frå fiskesesongen 2013, fordelt på 393 laks og 234 sjøaure frå totalt 11 elvar (figur 1.1, tabell 1.1). Dette utgjer høvesvis 35 og 17 % av laks- og sjøaurefangstane i dei aktuelle elvane. I tillegg vart det sendt inn prøvar av 102 laks og 1 regnbogeaure som var fanga utanom det ordinære fisket i til saman 5 elvar (tabell 1.3). Sidan 2009 har ein del av fiskane i enkelte elvar vorte sette ut att i elva, men dei er inkludert i fangsttala i figur 1.1. Me får prøvar av enkelte av desse, men det er truleg at andel prøvar av gjenutsett fisk er låg. Dette påverkar kor stor andel av registrert fangst som vert analysert. Dersom me berre inkluderer avliva fisk, har me motteke prøvar av 42 % av laksane og 29 % av sjøaurane. Antalet skjelprøvar frå kvar elv vil variera noko i dei ulike tabellane utover i rapporten. Dette kan skuldast feilbestemming av art frå fiskaren si side, eller at opplysingane på skjelkonvoluttane (lengd, vekt, dato) er ufullstendige. Alt etter problemstilling vil det vera skjelprøvar som må ekskluderast, men det vil alltid verta nytta eit størst mogeleg materiale = Frøysetelva (067.6Z) 2 = Romarheimselva (064.4Z) 5 = Oselva (055.7Z) 6 = Granvinselva (052.1Z) 9 = Omvikelva (045.31Z) 10 = Uskedalselva (045.2Z) 3 = Daleelva i Vaksdal (061.4Z) 7 = Eidfjordvassdraget Z) 11 = Mosneselva (042.4Z) 4 = Storelva i Arna (061.2Z) 8 = Æneselva (045.31Z) Figur 1.1. Geografisk plassering av dei 11 elvane i Hordaland som sende inn skjelprøvar frå fiskesesongen 2013 til Rådgivende Biologer AS. Rådgivende Biologer AS 4 Rapport 1893

7 Tabell 1.1. Innrapportert fangst i fiskesesongen 2013, og antal/andel skjel som er motteke og analysert ved denne undersøkinga. NB! Antal mottekne skjelprøvar er i høve til kva art som var skrive på konvolutten, dvs. før ev. endring av art pga. feilbestemming (jf. tabell 1.2). *Villaksen er freda. Fangst (antal) Mottekne skjel Andel av fangst (%) Laks Aure Laks Aure Laks Aure Frøysetelva ,6 64,6 Romarheimselva ,0 0,0 Daleelva ,8 16,0 Storelva i Arna ,5 Oselva ,1 6,7 Granvinselva* ,5 49,3 Eidfjordvassdr.* ,9 12,2 Æneselva ,5 0,0 Omvikelva ,5 2,8 Uskedalselva ,1 2,6 Mosneselva ,9 0,0 Samla, Hordaland ,3 17, Feilbestemming av art Til saman 9 av 627 skjelprøvar (1,4 %) var feilbestemt av fiskar, anten ved at laks viste seg å vera sjøaure, eller omvendt (tabell 1.2). Sju av laksane viste seg å vera sjøaure (1,8 %), medan berre 2 sjøaure viste seg å vera laks (0,9 %). Det var ikkje mange feilbestemte fisk i nokon av elvane, det høgaste antalet var i materialet frå Oselva (3 fisk / 2,1 %). Den høgaste andelen var i materialet frå Granvin, med 4,9 % (2 av 41 fisk). Tabell 1.2. Oversikt over innsamla skjelmateriale frå 2013 i Hordaland, og feilbestemming av art frå sportsfiskaren si side. Motteke er antal skjelprøvar bestemt av fiskaren til høvesvis laks eller aure; Feilbestemt er antal/andel fisk der fiskaren har teke feil, ved å bestemma laks til sjøaure eller omvendt. Laks Sjøaure Samla Motteke Feilbestemt Motteke Feilbestemt Motteke Feilbestemt n n % n n % n n % Frøysetelva ,0 92 0, ,9 Romarheimselva 1 0, ,0 Daleelva 123 0, , ,7 Storelva i Arna 68 0,0 1 0, ,0 Oselva ,1 3 0, ,1 Granvinvassdr , , ,9 Eidfjordvassdr ,7 71 0, ,7 Æneselva 5 0, ,0 Omvikelva 4 0,0 2 0, ,0 Uskedalselva 5 0,0 2 0, ,0 Mosneselva 14 0, ,0 Samla , , ,4 Rådgivende Biologer AS 5 Rapport 1893

8 1.3. Innslag av rømt oppdrettslaks Ved vurdering av andel rømt oppdrettslaks er sju av ti elvar utelatne, anten fordi villaksen er heilt eller delvis freda, fordi elva ikkje er rekna å ha ein sjølvreproduserande laksebestand i følgje det offisielle lakseregisteret, eller fordi det er motteke for få prøvar. Ut frå dette er det berre følgjande tre elvar der innslag av rømt oppdrettslaks kan bereknast: Frøysetelva, Storelva i Arna og Oselva (tabell 1.3). Andel rømt laks i dei tre nemnde elvane var i snitt 3,2 %, med variasjon mellom 0 % i Frøysetelva og 6,7 % i Oselva. Til saman 8 prøvar av laks kunne ikkje vurderast, anten fordi skjela var uleselege, eller fordi konvolutten var utan innhald. Mellom dei 46 laksane som vart fanga utanom ordinært fiske i Daleelva, inkludert både stamfisk og fisk som vart fanga i sjøen utanfor elva, var alle villaks. I dei andre elvane vart det fiska spesifikt etter rømt oppdrettslaks, og villaks vart sett ut att dersom dei var uskadde. Tabell 1.3. Oversikt over skjelmaterialet frå 2013 som er undersøkt. Det er skild mellom villaks (V) og rømt oppdrettslaks (O), ugyldige prøvar (Ug. pr.), og sjøaure. Andel rømt oppdrettslaks for heile fylket er snitt av elvesnitt, men gjeld berre 3 av 11 elvar. Dei andre elvane (raud skrift) er utelatne anten fordi villaksen er heilt eller delvis freda (*), fordi elva ikkje er rekna å ha ein eigen laksebestand (**), eller fordi det er motteke færre enn 20 prøvar (***). FISKESESONG UTANOM FISKESESONG Laks Sjøaure Laks Elv V O Sum % O Ug. pr. V O Sum % O Ug. pr. Frøysetelva , Romarheimselva** 1 1 0,0 Daleelva (Vaksdal)* , ,0 2 Storelva i Arna ,0 2 1 Oselva , ,0 2 Granvinselva* ,0 36 Eidfjordvassdraget* ,0 73 Æneselva** 4 4 0,0 Omvikelva*** 4 4 0,0 2 Uskedalselva*** 5 5 0,0 2 Mosneselva** ,4 Øysteseelva ,0 Fjæraelva, Etne ,0 Fjonelva, Sveio ,0 Samla, Hordaland , ,6 4 Det er gjennomført innsamling og analysar av skjelprøvar i Hordaland sidan Sidan det har vore så få elvar som kan brukast ved vurdering av innslag av rømt oppdrettslaks dei siste åra, vil eit uttrykk for variasjon over tid i fylket vera sårbart for variasjon i enkeltelvar. Ei samanlikning mellom Oselva og Frøysetelva viser ein høg grad av samvariasjon, med t.d. høg andel rømt laks i 2007 og 2009, og relativ låg andel i 2005 og 2008 (figur 1.2). Dei store mellomårsvariasjonane i dei to elvane mellom 2004 og 2010 samsvarar dårleg med resultat frå tilsvarande undersøkingar i Sogn & Fjordane og Rogaland, men sterkt redusert innslag av rømt laks dei tre siste åra, og særleg i 2013, er felles for alle datasetta i alle fylka. Rådgivende Biologer AS 6 Rapport 1893

9 Andel rømt oppdrettslaks (%) Oselva Frøysetelva S&Fj Rogaland Figur 1.2. Andel rømt oppdrettslaks i skjelmateriale frå sportsfiske i Oselva og Frøysetelva, samanlikna med gjennomsnittleg andel rømt laks i Sogn & Fjordane og Rogaland i same perioden Storleiksfordeling av laks Det er ein skilnad i storleiksfordeling mellom villaks og rømt oppdrettslaks (tabell 1.4). Mellom villaksane som vart undersøkt var det 53 % smålaks, 37 % mellomlaks og 10 % storlaks, medan andelane mellom dei rømte oppdrettslaksane var høvesvis 21, 58 og 21 %. Sjølv om antalet rømt oppdrettslaks er for lågt til å vurdera sikkert, er fordelinga ganske lik det ein har sett tidlegare år, ved at mellomlaksen dominerer mellom rømt oppdrettslaks, medan andelen smålaks ofte er større for villaks. Storleiksfordelinga varierer ein del mellom elvar. Tabell 1.4. Fordeling av små- (<3 kg), mellom- (3-7 kg) og storlaks (>7 kg) mellom villaks og rømt oppdrettslaks i det undersøkte skjelmaterialet frå sportsfisket i Hordaland i Villaks Rømt oppdrettslaks Smålaks Mellomlaks Storlaks Smålaks Mellomlaks Storlaks n % n % n % n % n % n % Frøysetelva Romarheimselva Daleelva Storelva i Arna Oselva Granvinvassdr Eidfjord Æneselva Omvikelva Uskedalselva Mosneselva Samla Rådgivende Biologer AS 7 Rapport 1893

10 1.5. Livshistorie Ut frå det analyserte materialet er det laga ei samanstilling av gjennomsnittleg smoltalder og -lengd, og tilvekst dei enkelte år i sjø hjå villaks og sjøaure (tabell 1.5 og 1.6). Smoltalderen for laks varierte frå 2,2 år i Oselva til 3,5 år i Æneselva, og snitt for alle elvane var 2,7 år (tabell 1.5). Smoltlengdene varierte mellom 12,7 cm (Daleelva) og 16 cm (Æneselva), og snittet var 14,3 cm. Snittstorleik for 1-, 2- og 3-sjøvinterlaks var høvesvis 57, 74 og 93 cm. Tabell 1.5. Oversikt over antal, storleiksfordeling, smoltalder, smoltlengd og storleik av ulike sjøaldergrupper av villaks fanga i Hordaland i *Totalmaterialet inkluderer 4-sjøvinterlaks og ubestemt fisk (uleselege skjell). **Snitt og standardavvik av snitt for kvar elv. Tot. Smoltalder Smoltlengd 1-sjøvinter 2-sjøvinter 3-sjøvinter antal (år) (cm) Antal Lengd (cm) Antal Lengd (cm) Antal Lengd (cm) n* snitt SD snitt SD n snitt SD n snitt SD n snitt SD Frøysetelva 23 2,3 0,5 14,6 2, ,7 5,9 4 71,8 4,8 4 92,7 11,0 Daleelva 25 2,8 0,5 12,7 1,5 3 57,7 4, ,5 10, ,3 4,7 Storelva i Arna 39 2,4 0,5 14,3 1, ,2 5, ,6 8,0 4 94,0 12,2 Oselva 129 2,2 0,4 14,0 2, ,0 6, ,7 8, ,7 7,6 Granvinselva 3 3,0 0,0 3 Æneselva 5 3,5 0,7 17,5 2,4 1 60,0-2 78,0 2,8 2 92,5 4,9 Omvikelva 4 2,3 0,5 14,5 2,3 1 53,0-3 73,7 2,3 Uskedalselva 5 3,0 0,0 14,3 1,0 4 54,0 2, Mosneselva 11 2,9 0,4 14,1 2,3 2 63,0-6 72,2 10, Samla** 236 2,7 0,5 14,3 0, ,8 3, ,2 2, ,9 4,1 Smoltalderen for sjøaure varierte mellom 2 år i Omvikelva og 3,6 år i Eidfjordvassdraget, og snitt for alle elvane var 2,9 år (tabell 1.6). Smoltlengdene varierte mellom 11,4 (Omvikelva) og 18,9 cm (Frøysetelva), og snittet var 16,2. Grunnen til at sjøauresmolten i mange vassdrag er eldre og større enn laksesmolten, er at sjøauren i høgare grad brukar innsjøar og rolege elvehølar under oppveksten i ferskvatn, og at dei gjerne oppheld seg eitt eller fleire år der før dei går ut i sjøen. Tabell 1.6. Oversikt over antal, storleiksfordeling, smoltalder, smoltlengd og storleik av ulike sjøaldergrupper av sjøaure fanga i Hordaland i *Totalmaterialet inkluderer fisk eldre enn 4- sjøsommar og ubestemt fisk. **Snitt og standardavvik av snitt for kvar elv. Tot. Smoltalder Smoltlengd 2-sjøsommar 3-sjøsommar 4-sjøsommar antal (år) (cm) Antal Lengd (cm) Antal Lengd (cm) Antal Lengd (cm) n* snitt SD snitt SD n snitt SD n snitt SD n snitt SD Frøysetelva 93 3,0 1,4 18,9 3,1 1 40,0-9 39,2 2, ,7 6,5 Daleelva 26 2,5 1,7 16,4 2,2 1 48,0-3 46,0 2,6 Storelva i Arna 1 3,0-15,8 1 36,0 - Oselva 6 3,0 2,1 1 40,0-2 43,5 4,9 Granvinvassdr. 36 3,4 2, Eidfjordvassdr. 73 3,6 1,7 18,6 4,2 4 48,7 5, ,6 7, ,1 4,7 Uskedalselva Omvikelva 2 2,0 0,0 11,4 3,3 2 45,5 6,4 Samla** 237 2,9 0,5 16,2 3, ,3 6, ,0 6, ,4 7,7 Rådgivende Biologer AS 8 Rapport 1893

11 1.6. Tidlegare rapportar Det er skrive årlege rapportar om skjelanalysane frå fiskesesongane i Sogn & Fjordane og Hordaland sidan 1999, med unntak av sesongen 2001 i Hordaland. Frå og med sesongen 2005 er også Rogaland inkludert. Tabell 9 gjev ei oversikt over rapportnummer for dei ulike sesongane. Alle desse rapportane kan finnast på heimesidene til Rådgivende Biologer: Tabell 9. Oversikt over alle rapportar som er utgjevne sidan prosjektet starta i Sesong Rapportnummer (utgjevingsår) Sogn & Fjordane Hordaland Rogaland (2000) 466 (2000) (2001) 505 (2001) (2002) (2003) 657 (2003) (2004) 720 (2004) (2005) 822 (2005) (2006) 918 (2006) 917 (2006) (2007) 998 (2007) 994 (2007) (2008) 1111 (2008) 1077 (2008) (2009) 1196 (2009) 1191 (2009) (2010) 1310 (2010) 1327 (2010) (2011) 1432 (2011) 1434 (2011) (2012) 1563 (2012) 1564 (2012) (2013) 1729 (2013) 1730 (2013) (2014) 1893 (2014) 1894 (2014) 2. ENKELTELVAR På dei følgjande sidene er resultata frå dei ulike elvane presentert. Det er her presentert resultat frå det ordinære fisket i 2013, og desse er levert ut til dei ulike elve-/grunneigarlag som faktaark. Følgjande 11 elvar er rapportert: Frøysetelva Romarheimselva Daleelva i Vaksdal Storelva i Arna Oselva Granvinselva Eidfjordvassdraget Æneselva Omvikelva Uskedalselva Mosneselva Rådgivende Biologer AS 9 Rapport 1893

12 FANGST OG SKJELPRØVAR I FRØYSETELVA Fangststatistikk Gjennomsnittleg årsfangst av sjøaure var 206 (snittvekt 0,9 kg). Etter eit par år med bra fangstar var det kraftig reduksjon i 2012 og 2013, då det berre vart fanga 134 og 144 sjøaure (figur 1, stolpar). Etter at villaksen har vore freda sidan tidleg på 1990-talet, vart det opna for ordinært fiske i I 2012 og 2013 vart det fanga høvesvis 31 og 35 laks. Dette er berre vel fjerdeparten av fangsten i 2011, og dei dårlegaste resultata sidan elva vart gjenopna for fiske etter laks. I perioden er det godt samsvar mellom laksefangstane i Frøysetelva og det ein har sett i resten av fylket, men den dårlege fangsten i 2012 er eit klart avvik (figur 1, linjer). Det ikkje er nokon klar samanheng for sjøaurefangstane. Sidan 2010 har ein del av både laks og sjøaure vorte sett ut att i elva. I 2013 vart 26 sjøaure (18 %) og 2 laks (6 %) sett ut att. Gjenutsett fisk er inkludert i fangststatistikken. Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Frøysetelva i perioden (stolpar). Det er skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Blå stolpar er uspesifisert materiale. Villaksen var freda fram til og med Linjer viser fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland utanom Frøysetelva. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Frå sportsfisket i perioden er det samla analysert skjelprøvar av 542 laks og 693 sjøaure, i 2013 kom det inn prøvar av 24 laks og 93 sjøaure (figur 2). Ni av dei ti siste åra er det sendt inn prøvar av meir enn 50 % av laksane som er avliva, det same er tilfelle for sjøauren tre av dei fire siste åra. Etter at det vart opna for fritt fiske etter laks i 2003 har andel rømt laks i skjelmaterialet variert mykje mellom år, og etter at det var nede 4 % i 2008, var det ein kraftig auke i 2009, til 31 %. I var andelen 7-10 %, medan det ikkje vart registrert rømt laks i FIGUR 2. Antal skjelprøvar frå sportsfiske i Frøysetelva , og andel rømt oppdrettslaks (%). For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

13 FANGST OG SKJELPRØVAR I ROMARHEIMSELVA Fangststatistikk Etter å ha vore totalfreda sidan 1993, vart det opna att for fiske etter laks og sjøaure i Romarheimselva i I perioden har det i snitt vore fanga 129 sjøaure per år, i 2013 vart det fanga 38 sjøaure (snittvekt 0,6 kg), den lågaste registrerte fangsten sidan elva vart opna for fiske i I vart 4-13 % av sjøaurane sette ut att i elva. Desse er inkludert i fangsten (figur 1). Det har vore spreidde fangstar av laks i Romarheimselva, men aldri meir enn 5 kvart år, og samla fangst i perioden er 26 laks. I 2013 vart det fanga 4 laks. Romarheimselva er ikkje rekna å ha ein eigen laksebestand. Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst i antal (stolpar) og snittvekt i kg (linje) av sjøaure i Romarheimselva i NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Me har motteke skjelprøvar kvart år sidan 2003, til saman er det analysert skjelprøvar av 85 sjøaurar og 9 villaksar (figur 2). Andelen skjelprøvar av sjøaure i høve til offisiell fangst har vore låg dei fleste åra, stort sett rundt 5 %. I 2013 kom det berre inn ein skjelprøve, ein villaks på 75 cm og 3,7 kg, som hadde vore to vintrar i sjøen. Dei aller fleste sjøaurane hadde vore 2-6 somrar i sjøen då dei vart fanga, 3-sjøsommarfisk utgjer åleine halvparten av skjelmaterialet. Snittvekta aukar med sjøalder, som ein skal venta, men det er stor variasjon innan kvar aldersgruppe. FIGUR 2. Antal skjelprøvar av laks og sjøaure frå Romarheimselva i perioden For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

14 Fangststatistikk FANGST OG SKJELPRØVAR I DALEELVA I perioden var gjennomsnittleg årsfangst 96 laks og 309 sjøaurar. Laksefangstane har variert mykje dei seinare åra, og etter eit svært godt resultat i 2005 (313 laks), var fangsten nede i berre 36 laks i 2007 (figur 1, stolpar). På grunn av dei dårlege fangstane av villaks i 2007, vart villaksen etter lokalt initiativ freda frå midt i juli. Dei siste åra har det vore restriksjonar i fisket, og det meste av umerka villaks har vorte sett ut att i elva, medan feittfinneklipt fisk har vorte avliva. I 2013 vart det fanga 235 laks (snittvekt 3,5 kg), 48 % av desse vart sette ut att. Etter nokre år med rekordstore fangstar av sjøaure, har det gått jamt nedover. I 2013 vart det fanga 162 sjøaure (snittvekt 1,0 kg), det svakaste resultatet sidan Av desse vart 28 (17 %) sett ut att i elva. Utviklinga i fangst av både laks og sjøaure dei siste åra samsvarar ganske godt med det ein ser i resten av fylket (figur 1, linjer), noko som indikerer at mellomårsvariasjonen dei fleste år skuldast faktorar som ikkje er særeigne for Daleelva. Det klaraste unntaket er dei svært låge laksefangstane i 2006 og Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Daleelva i perioden (antal, stolpar). Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, grå). Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland utanom Daleelva. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Frå fiskesesongane er det samla analysert skjelprøvar av 2123 laks og 1443 sjøaurar, i 2013 kom det inn prøvar av 124 laks og 26 sjøaure (figur 2). Etter ein topp i 2001 gjekk andelen rømd laks jamt nedover, frå 38 % i 2001, til 9 % i 2004, før det auka att i 2005 (12 %) og 2006 (21 %). Sidan det har vore restriksjonar på fiske av villaks sidan 2007, kan ein ikkje talfesta innslaget av rømt laks etter dette. FIGUR 2. Antal skjelprøvar frå Daleelva og andel rømt oppdrettslaks (%) Laksen har hatt dårleg sjøvekst etter 2005, og dei siste åra har % av smålaksfangstane (<3 kg) i mange elvar vore 2-sjøvinterlaks, som burde vore 3-7 kg, og ein god del 3-sjøvinterlaks har vore under 7 kg. Før 2005 var tilsvarande andel <10 % alle år. For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

15 FANGST OG SKJELPRØVAR I STORELVA I ARNA Fangststatistikk I perioden var gjennomsnittleg årsfangst 164 laks og 109 sjøaurar. I 2013 vart det fanga 412 laks (snittvekt 3,4 kg), ein reduksjon i høve til rekordåret 2012, men likevel det tredje beste resultatet som er registrert (figur 1, stolpar). Det vart ikkje registrert fangst av sjøaure i Fangsten av både laks og sjøaure dei siste 8-10 åra har variert om lag som i resten av fylket (figur 1, linjer). Auken i laksefangstar har vore sterkare i Storelva dei siste tre åra enn i resten av fylket, noko som til dels skuldast at det har vore fanga ein god del feilvandra utsett laks (feittfinneklipt), truleg frå Daleelva og Vosso. I vart % av laksane og % av sjøaurane sette ut att i elva, men i 2013 vart all fisk avliva. Gjenutsett fiske er inkludert i fangststatistikken. Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Storelva i perioden (antal, stolpar). Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 k, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland utanom Storelva. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Frå sportsfisket i perioden er det samla analysert skjelprøvar av 651 laks og 75 sjøaurar (figur 2). Andel skjelprøvar av laks i høve til fangst har variert mellom 10 og 60 %, i 2013 mottok me prøvar av 17 % av laksefangsten. Andel prøvar av sjøaure har vore låg alle år. Etter at andelen rømt laks hadde gått jamt nedover, frå 43 % i 2000, til 8 % i 2005, varierte andelane mellom 8 og 20 % fram til I 2013 var andelen 2,9 %, det lågaste som er registrert. Dei seinare åra har ein relativt høg andel av laksane vore feittfinneklipte. I 2011 var 22 av 64 villaks feittfinneklipt (34 %), desse kjem frå utsettingar i andre elvar. FIGUR 2. Antal skjelprøvar frå Storelva og andel rømt oppdrettslaks (%). Laksen har hatt dårleg sjøvekst etter 2005, og dei siste åra har % av smålaksfangstane (<3 kg) i mange elvar vore 2-sjøvinterlaks, som burde vore 3-7 kg, og ein god del 3-sjøvinterlaks har vore under 7 kg. Før 2005 var tilsvarande andel <10 % alle år. For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

16 Fangststatistikk FANGST OG SKJELPRØVAR I OSELVA Gjennomsnittleg fangst av laks i perioden er 168 (snittvekt 2,5 kg). Dei siste 15 åra har det i snitt vorte fanga 320 laks per år, men med stor mellomårsvariasjon (figur 1, stolpar). I 2013 vart det fanga 190 laks (snittvekt 3,6 kg), ein nedgang i høve til 2012, og eit av dei svakaste resultata sidan 1990-talet. Frå seint på 1990-talet til 2011 var variasjonen i laksefangstar mellom år svært lik i Oselva og fylket elles (figur 1, linje). Dette viser at dei viktigaste faktorane som påverkar laksebestanden i Oselva ikkje er lokale, men felles for ei rekke elvar på Vestlandet. Eit klart avvik er den sterke reduksjonen i laksefangst frå 2011 til Noko av grunnen er truleg innskrenka fisketider i 2012, men kor mykje som kan tilskrivast dette er ukjent. Fangsten av sjøaure har vore låg dei siste åra, i 2013 vart det fanga 89 sjøaure (snittvekt 1 kg), medan snittet for heile perioden er 257 sjøaure per år. Samsvaret mellom sjøaurefangstar i Oselva og resten av fylket er ikkje like klar som for laks, men reduksjonen frå 2005 til 2006 og åra etter er mykje den same. I vart % av laksane sette ut att i elva, i 2012 og 2013 høvesvis 4 og 6 %. Ein stor del av sjøauren har vorte sett ut att dei siste fire åra, i 2012 og 2013 utgjorde det høvesvis 98 og 94 % av fangsten. Gjenutsett fisk er inkludert i fangststatistikken (figur 1). Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Oselva i perioden (antal, stolpar). Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Lilla stolpar i 2001 og 2002 er uspesifisert materiale. Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Skjelprøvar Frå sportsfisket i perioden er det til saman analysert skjelprøvar av 2525 laks og 1237 sjøaurar (figur 2). I 2013 kom det inn skjelprøvar av 137 laks og 6 sjøaure. Det er god oppslutning om skjelprøvetakinga i Oselva, dei siste 9 åra er det teke prøvar av mellom 55 og 95 % av dei laksane som er avliva. Andelen rømt oppdrettslaks har variert mykje, frå 5 % i 2005 til 55 % i Dei tre siste åra har andelen vore låg, og variert mellom 5 og 11%. I 2013 var andelen 7 %. FIGUR 2. Antal skjelprøvar frå sportsfiske i Oselva , og andel rømt oppdrettslaks (%). For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

17 FANGST OG SKJELPRØVAR I GRANVINSELVA Fangststatistikk Snittfangst av sjøaure per år i perioden har vore 746 (snittvekt 1,5 kg). Sjøaurefangstane har minka frå midt på 1970-talet, og dei siste 17 åra har snittfangstane vore berre 89 sjøaure per år (figur 1, stolpar). I 2013 vart det fanga 73 sjøaure. I perioden var gjennomsnittleg årsfangst 33 laks (snittvekt 4,9 kg). Villaksen har vore freda f.o.m. 2001, fangstane av laks etter dette er rømt oppdrettslaks eller gjenutsett villaks. I 2013 vart det registrert ein fangst på 11 laks, 6 av desse vart sette ut att. Det er ingen klar samanheng mellom variasjon i fangst i Granvinselva og resten av fylket, korkje for laks eller sjøaure (figur 1, linjer). Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Granvinselva i perioden (stolpar). Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Villaksen har vore freda sidan tidleg på 1990-talet. Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Frå perioden er det til saman analysert skjelprøvar av 125 laks og 212 sjøaurar. I 2013 kom det inn skjelprøvar av 5 laks og 36 sjøaure. Dei to siste åra har me motteke prøvar av over 40 % av dei sjøaurane som er fanga, men andelen har variert mykje i løpet av perioden. FIGUR 2. Antal skjelprøvar av laks og sjøaure frå sportsfisket i Granvinselva. Vekst i elv og sjø Dei fleste laks- og aureungar er 2-4 år i elva før dei går ut i sjøen, ved ei lengd på cm. Ein del av aurane vil opphalda seg i Granvinsvatnet ei ti før utvandring, og kan vera over 25 cm som smolt. Sjøveksten er ulik for dei to artane, ved at laksen normalt veks ca cm første året i sjø, medan sjøauren veks cm. For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

18 FANGST OG SKJELPRØVAR I EIDFJORDVASSDRAGET Fangststatistikk Gjennomsnittleg fangst av sjøaure i perioden har vore 234 per år (snittvekt 1,4 kg). I 2013 vart det fanga 598, den nest høgaste fangsten som er registrert i heile perioden. Etter rekordfangsten i 2000 (620 fisk), var fangstane låge ein del år, men utviklinga dei siste tre åra har vore svært positiv. Sidan 2009 har ein god del av sjøaurane vorte sett ut att i elva, i 2013 utgjorde det heile 45 % av registrert fangst. Merk at fangststatistikken inkluderer gjenutsett fisk. I perioden vart det i gjennomsnitt fanga 115 laks per år, med ei snittvekt på 5,3 kg. Villaksen har vore freda sidan 2000, så fangstane av laks desse åra er rømd oppdrettslaks og gjenutsett villaks. I 2013 vart det registrert ein laksefangst på 34 (figur 1, stolpar), 31 av desse vart sette ut att. Det er ingen klar samanheng mellom variasjon i fangst i Eidfjordvassdraget og resten av fylket (figur 1, linjer). Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Eidfjordvassdraget i perioden (antal, stolpar). Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Villaksen har vore freda sidan Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Innsamla skjelmateriale Frå fiskesesongane er det samla analysert skjelprøvar av 755 sjøaurar og 217 laks, i 2013 kom det inn prøvar av 73 sjøaurar og 1 laks (figur 2). FIGUR 2. Innsamla skjelmateriale frå sportsfiske i Eidfjordvassdraget Vekst i elv og sjø Dei fleste laks- og aureungar er 2-3 år i elva før dei går ut i sjøen, ved ei lengd på cm. Ein del av aurane er ein eller fleire sesongar i Eidfjordvatnet, og kan vera opp mot 30 cm før dei går ut i sjøen første gong. Sjøveksten er ulik for dei to artane, ved at laksen normalt veks ca cm første året i sjø, medan sjøauren veks cm. For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

19 FANGST OG SKJELPRØVAR I ÆNESELVA Fangststatistikk I perioden vart det i gjennomsnitt fanga 37 laks per år (figur 1, stolpar) i Æneselva, men mellomårsvariasjonen har vore stor. I rekordåret 2003 vart det fanga 99 laks, men det er også fleire år utan fangst. I 2013 vart det fanga 37 laks (snittvekt 4,1 kg), som er ei halvering i høvet til året før. Variasjonen i fangst mellom år i Æneselva avvik ein god del frå det ein har sett i resten av fylket (figur 1, linje), men dei tre-fire siste åra har utviklinga vore lik. Snittfangst av sjøaure per år i perioden har vore 44 (snittvekt 1,3 kg). Bortsett frå i 1977 og 1978, då det vart fanga høvesvis 300 og 200 sjøaure, har fangstane berre unntaksvis vore over 50 per år, og det er fleire år utan registrert fangst. Sjøauren har vore freda f.o.m. 2010, og all sjøaure er sidan sett ut att i elva, sjølv om dei er med i fangststatistikken (jf. figur 1). Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst i antal (stolpar) og snittvekt i kg (linje) av laks og sjøaure i Æneselva i perioden Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. Sjøauren har vore freda sidan NB! Fangsten inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Me har berre motteke eit fåtal skjelprøvar frå sportsfisket i Æneselva, totalt 13 laks og 5 sjøaure i perioden I 2013 kom det inn prøvar av 5 laks. To av desse var sikre villaks, dei tre andre var truleg utsett fisk som var feilvandra. For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

20 FANGST OG SKJELPRØVAR I OMVIKELVA Fangststatistikk I perioden vart det i gjennomsnitt fanga 24 laks og 98 sjøaure per år (figur 1, stolpar). Frå 1993 til elva vart stengd for fiske i 2009 var fangstane lågare dei fleste åra, og snitt for denne perioden var berre 10 laks og 29 sjøaure per år. I 2012 vart elva opna att for fiske, og det vart registrert ein fangst på 62 laks og 46 sjøaure. Dette er den klart høgaste laksefangsten som er registrert, og den beste sjøaurefangsten sidan I 2013 vart det fanga 38 laks, ein reduksjon i høve til 2012, men framleis eit godt resultat. Sjøaurefangsten gjekk noko opp, til 71 fisk. Det er ingen klar samanheng mellom fangstutviklinga i Omvikelva og resten av fylket, korkje for laks eller sjøaure (figur 1, linjer), men den reduserte laksefangsten frå 2012 til 2013 stemmer med resten av fylket. Av dei 71 sjøaurane som vart fanga i 2013, vart 15 sett ut att (21 %). Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Omvikelva i perioden (stolpar). Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. Elva var stengd for fiske i NB! Fangst inkluderer både avliva og gjenutsett fisk. Skjelmateriale I perioden og har me motteke skjelprøvar av til saman 95 laks og 154 sjøaure (figur 2). I 2013 mottok me prøvar av 11 % av laksane og 3 % av sjøaurane som vart avliva. I var det mellom 12 og 14 % rømt oppdrettslaks i skjelmaterialet, i 2012 var andelen 22 % (11 av 49 fisk). Alle dei 4 laksane som det kom inn prøvar av i 2013, var villaks. For meir informasjon sjå FIGUR 2. Skjelmateriale frå Omvikelva i perioden Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

21 FANGST OG SKJELPRØVAR I USKEDALSELVA Skjell 2013 Fangststatistikk I perioden vart det i gjennomsnitt fanga 20 laks per år (figur 1, stolpar). Frå 2005 til 2012 har fangstane variert mellom 53 og 354, og snitt for denne perioden er 148 laks per år. Fangsten i 2011, på 354 laks, er den klart høgaste som er registrert. Fangsten i 2013 (82 laks, snittvekt 3 kg) er ein sterk reduksjon i høve til dei to føregåande åra. Uskedalselva har tidlegare vore sterkt påverka av forsuring, men kalking og mindre surt nedfall har ført til store forbetringar. Dette har resultert i auka produksjon av laksesmolt, og kombinert med god sjøoverleving av 2009-smoltårsklassen, førte dette til rekordfangstane i 2011 og Variasjonen i fangst mellom år dei siste 8 åra er ikkje ulikt det ein har sett i resten av fylket (figur 1, linje), men auken i 2011 var langt sterkare i Uskedalselva enn i fylket elles. Reduksjonen i fangst frå 2012 til 2013 er noko kraftigare enn i dei fleste andre elvane i Hordaland. Snittfangst av sjøaure per år i perioden har vore 216 (snittvekt 1 kg). Det har vore store mellomårsvariasjonar i sjøaurefangstane i heile perioden, og det er ikkje noko klart samsvar med det ein har sett elles i fylket. Fangsten i 2013, på 76 sjøaure (snittvekt 1 kg), er det svakaste resultatet sidan I 2013 vart 27 % av laksane og 72 % av sjøaurane sett ut att i elva. Desse er inkludert i fangststatistikken. FIGUR 1. Fangst i antal (stolpar) og snittvekt i kg (linje) av laks og sjøaure i Uskedalselva i perioden Frå 1979 er laksefangstane skild som tert (<3 kg, grøn) og laks (>3 kg, blå), frå 1993 er det skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, svart). Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. NB! Fangsten inkluderer gjenutsett fisk. Skjelmateriale Me har motteke skjelprøvar av 87 laks, 14 sjøaure og ein regnbogeaure fanga i 2000 og Mellom laksane var det 3 rømte oppdrettslaks, ein i 2000 og to i Andel skjelprøvar i høve til registrert fangst er for låg til å vurdera innslaget av rømt oppdrettslaks i sportsfisket. År Antal skjelprøvar Oppdrettslaks Antal skjelprøvar av laks (% av fangst) antal og (%) av sjøaure (% av fangst) (10 %) 1 (50 %) 5 (2 %) (23 %) 2 (17 %) 6 (5 %) (8 %) (13 %) (5 %) 0 1 (1 %) (8 %) 0 2 (3 %) For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no

22 FANGST OG SKJELPRØVAR I MOSNESELVA Fangststatistikk Det ligg føre fangststatistikk for Mosneselva for perioden I gjennomsnitt er det fanga 51 laks per år (snittvekt 4,9 kg), med variasjon mellom 9 i 1995 og 89 i 2006 (figur 1, stolpar). I 2013 vart det registrert ein fangst på 36 laks, som er nær ei halvering i høve til året før. Mosneselva er ikkje rekna å ha ein eigen laksebestand. Snittfangst av sjøaure per år er 52 (snittvekt 0,7 kg). Sjøaurefangstane har auka i løpet av perioden, sjølv om fangstane i 2012 og 2013 (høvesvis 68 og 71 sjøaure) var lågare enn dei to føregåande åra. I 2010 og 2012 vart ca. 25 % av sjøaurane sette ut att i elva, i 2013 vart alle avliva. Det er ingen samanheng mellom variasjon i fangst i Mosneselva og resten av fylket, korkje for laks eller sjøaure (figur 1, linjer). Skjell 2013 FIGUR 1. Fangst av laks og sjøaure i Mosneselva i perioden (stolpar). Det er skild mellom smålaks (<3 kg, grøn), mellomlaks (3-7 kg, raud) og storlaks (>7 kg, grå). Villaksen har vore freda sidan tidleg på 1990-talet. Linjer viser samla fangst av laks og sjøaure i resten av Hordaland. NB! Fangst inkluderer gjenutsett fisk. Samla skjelmateriale Det er sendt inn skjelprøvar frå sportsfisket i 2008 og (figur 2, stolpar). Til saman er det analysert prøvar av 78 laks, og andel rømt oppdrettslaks har vore høg alle år. (figur 2, linje/punkt). Dei fire siste åra er det sendt inn prøvar av % av den registrerte laksefangsten i Mosneselva. FIGUR 2. Antal skjelprøvar av laks (stolpar) og andel rømt oppdrettslaks (linje/punkt). For meir informasjon sjå Rådgivende Biologer AS Bredsgården, Bryggen, 5003 Bergen Tlf Fax E-post: post@radgivende-biologer.no