Melding med framlegg til utgreiingsprogram

Transkript

1 Overføring av Vossadalsvatnet i Øystesevassdraget til Svartavatnet i Samnangervassdraget Øystesevassdraget Vassdragsnummer 052.6C Kvam herad i Hordaland Melding med framlegg til utgreiingsprogram September 2010

2

3 Overføring av Vossadalsvatnet i Øystesevassdraget til Svartavatnet i Samnangervassdraget Melding med framlegg til utgreiingsprogram Samandrag Denne meldinga gjev ei oversikt over det planlagde utbyggingsprosjektet. Den gjev vidare ei oversikt over naudsynt sakshandsaming, ei førebels vurdering av konsekvensar for viktige fagområde og framlegg til eit konsekvensutgreiingsprogram for konsesjonssøknaden. Nedbørfeltet til Vossadalsvatnet utgjer 10 km 2 av Øystesevassdraget. Det tilsvarar 25 % av det totale tilsiget til vassdraget. Det overførte vatnet til Svartavatnet vil bli utnytta til regulert kraftproduksjon i sine anlegg i Kvittingen, Grønsdal, Myra og Frøland kraftverk. I tillegg får SAFA AS sitt kraftverk ved Tysse ein produksjonsauke. Overføringa skjer ved hjelp av ein 3400 m lang tunnel. Vossadalsvatnet får inga regulering, men det blir bygt ein mindre terskel i utløpet av Vossadalsvatnet. Tunnelen blir drive frå austenden av Svartavatnet. Det blir bygt ein om lag 300 m lang veg frå Svartavatnet opp til tunnelpåhogget. Tunnelmassane på om lag m 3 blir plasserte under HRV i Svartavatnet. Overføringa er rekna til å kunna gje ein samla produksjonsauke på 43 GWh i kraftverka til BKK i eit middelår. Med ein utbyggingskostnad på 88 mill. kr gjev dette ein utbyggingspris på 2,05 kr/kwh. Meldinga legg opp til eigne fagutgreiingar for følgjande deltema: 1. Landskap 2. Naturmiljø (flora og fauna) 3. Kulturminne- og miljø. Kulturlandskap 4. Fisk og ferskvassbiologi 5. Samfunn 6. Friluftsliv Andre tema vil verta omtala utan at det vert laga eigne utgreiingar for dei. Fylke Hordaland Kommune Kvam og Samnanger Elv Nedbørsfelt [km 2 ] Inntak kote Utløp kote Øystesevassdraget 10,0 Slukevne maks [m 3 /s] Slukevne min [m 3 /s] Installert effekt [MW] Produksjon pr. år [GWh] 43 Utbygnings pris [kr/kwh] Utbygnings kostnad [mill. kr] 2,05 88

4 Melding med framlegg til utgreiingsprogram INNHALD 1 INNLEIING GRUNNLAG, SAKSHANDSAMING, INFORMASJON Lovgrunnlag Sakshandsaming Informasjon og medverknad OMTALE AV PROSJEKTET Området Vassdraget Reguleringar Kraftstasjon Vassvegar Vegar, transport og plassering av massar Linjer Areal og arealbruk Produksjon og kostnader ALTERNATIVE LØYSINGAR HØVE TIL ANDRE PLANAR Samla plan Verneplanar Kommunale planar Ny kraftlinje Sima Samnanger Kraftutbygging i Øysteseelva Aldal kraftverk/nytt Frøland kraftverk KONSEKVENSAR Bakgrunn Hydrologi Landskap, natur- og kulturmiljø Forureining og vasskvalitet Naturressursar Samfunn FRAMLEGG TIL UTGREIINGSPROGRAM Hydrologi Landskap, natur- og kulturmiljø Forureining og vasskvalitet Naturressursar Samfunn Framlegg til oppfølgjande granskingar Avbøtande tiltak Samla framlegg til konsekvensutgreiing og utgreiingsprogram VEDLEGG... 22

5 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 1 av 22 1 INNLEIING Tiltakshavar for prosjektet er. produserar og omset kraft i engrosmarknaden, samt utviklar ny og eksisterande produksjonskapasitet. Vi har 31 heileigde vasskraftverk, samt 26 prosent eigardel i Sima kraftverk. I tillegg eig og driv vi Kollsnes kogenereringsverk i Øygarden, der spelgass frå LNG-produksjon blir til kraft og varme. I eit normalår produserer 6,7 TWh. Dette gjer oss til Noregs femte største kraftprodusent. Vi har eit sterkt fagmiljø på vasskraft, som også tilbyr utgreiingsog entreprenørtenester til kraftselskap og andre eksterne kundar. Det er grunneigarane som eig fallrettane i Øystesevassdraget. Produksjonsauken som overføringa fører til vil gje samfunnsmessige fordelar gjennom inntekter til BKK, Kvam herad, Samnanger kommune og grunneigarane, samt bidra til den nasjonale kraftoppdekninga. Overføringa er rekna til å kunna gje ein produksjonsauke på 43 GWh i BKK sine kraftverk i Samnanger i eit middelår. Med ein utbyggingskostnad på 88 mill. kr pr gjev dette ein utbyggingspris på 2,05 kr/kwh. I tråd med gjeldande lovverk er denne meldinga utarbeidd som ei orientering om utbyggingsplanane. I tillegg tek meldinga føre seg venta konsekvensar for miljø, naturressursar og samfunn, framlegg til utgreiingsprogram og mogelege avbøtande tiltak. Meldinga er basert på informasjon innhenta gjennom synfaringar og dokumentasjonar som mellom anna vart utarbeidt i samband med handsaminga av suppleringa av Verneplan IV. Meldinga vil verta sendt ut på høyring til lokale, regionale og nasjonale myndigheiter og interessegrupper/organisasjonar. På den måten vil dei ulike interessene som kan verta råka av ei eventuell utbygging verta informert om utbyggingsplanane på eit tidleg stadium, og dei får høve til å koma med innspel. Innspela skal vera med å avgjera kva for utgreiing som må gjennomførast for å klargjera mogelege konsekvensar av ei utbygging. Dei endelege utbyggingsplanane vil ikkje verta fastlagde før alle konsekvensane av ei utbygging er klarlagt. Vi gjer difor merksam på at informasjonen i denne meldinga er å sjå på som mellombels, og at det kan verta justeringar fram mot ein endeleg konsesjonssøknad.

6 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 2 av 22 2 GRUNNLAG, SAKSHANDSAMING, INFORMASJON 2.1 Lovgrunnlag Etter plan- og bygningslova sine reglar om konsekvensutgreiing og tilhøyrande forskrift, skal vasskraftprosjekt med årleg produksjon på over 40 GWh konsekvensutgreiast med omsyn til verknader for miljø, naturressursar og samfunn. På bakgrunn av at dette prosjektet er over 40 GWh har utarbeidd denne meldinga med framlegg til utgreiingsprogram. Ei gjennomføring av prosjektet fører til at følgjande offentlege løyve må innhentast: Konsesjon etter vassdragsreguleringslova Utsleppsløyve etter forureiningslova I tillegg vil ei utbygging kunna krevja avklaring etter ytterlegare sektorlovgjeving, som t.d. kulturminnelova, lov om laks og innlandsfisk etc. 2.2 Sakshandsaming Norges vassdrags- og energidirektorat, NVE, handsamar utbyggingssaka sentralt og handsaminga skjer i tre fasar: Fase 1 meldingsfasen Det er fase 1 denne meldinga gjev oversikt over. Tiltakshavar gjer greie for dei planar som ligg føre, og dei konsekvensutgreiingar det er rekna med som naudsynte. Føremålet med meldinga er å informera om planane og å få tilbakemelding om tilhøve som bør vurderast i den vidare planlegginga, og om mogelege verknader og konsekvensar som bør takast med når det endelige utgreiingsprogrammet skal utformast. Ifølgje vassdragsreguleringslova kan grunneigarar, kommunar og andre interesserte krevja utgifter til juridisk og sakkunnig hjelp. Dersom det vert usemje om kva som er rimeleg å få dekka av, kan saka leggjast fram for NVE. Det vert tilrådd at privatpersonar og organisasjonar med samanfallande interesser samordnar krava sine og at kravet om dekning vert avklara med på førehand. For ei slik avklaring kan ein ta kontakt med grunneigarkontakt (kontaktinformasjon på neste side). Meldinga vert kunngjort i pressa og lagt ut til offentleg tilsyn. Samstundes vert den sendt på høyring til sentrale og lokale forvaltningsorgan og sentrale interesseforeiningar. Alle som har interesser å ta vare på i denne samanheng, kan senda dette skriftleg innan ein nærare fastsett frist til: NVE Konsesjon og tilsyn, Postboks 5091 Majorstua, 0301 OSLO Med kopi til:, Postboks 7050, 5020 BERGEN. I høyringsrunden vil NVE arrangera eit ope møte der det vil verta orientert om saksgangen og utbyggingsplanane. Tidspunkt og stad for møtet vil verta kunngjort i lokalaviser. Som avslutning på meldingsfasen fastset NVE det endelege konsekvensutgreiingsprogrammet.

7 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 3 av 22 Spørsmål om sakshandsaming kan du retta til: NVE Konsesjon og tilsyns, Postboks 5091 Majorstua, 0301 OSLO Kontaktperson: Jakob Fjellanger jfj@nve.no, tlf: Spørsmål om konsekvensutgreiingane og dei tekniske planane kan du retta til:, Postboks 7050, 5020 BERGEN. Prosjektleiar: Arne Andreas Riisnes arne.riisnes@bkk.no, tlf: / Prosjektansvarleg / seksjonssjef: Kristina Rem kristina.rem@bkk.no, tlf: / Grunneigarkontakt: Fredrik Falkgård fredrik.falkgård@bkk.no, tlf: / Fase 2 utgreiingsfasen I denne fasen vert konsekvensane utgreidd i samsvar med det fastsette programmet, og dei teknisk/økonomiske planane vert utvikla vidare på bakgrunn av innspel frå meldinga og informasjon som kjem ut av utgreiingane. Fasen vert avslutta med ei vurdering om tiltakshavar skal sende inn konsesjonssøknad med tilhøyrande konsekvensutgreiingar til NVE. Fase 3 søknadsfasen Når planlegginga er avslutta, vert søknaden med konsekvensutgreiingane sendt til NVE, og vil då verta handsama etter særskilde reglar. Det vil verta arrangert eit nytt ope møte, og etter ein ny høyringsrunde, vil NVE fatta vedtak i saka. Det kan i konsesjonen setjast vilkår for overføringa og gjevast pålegg om tiltak for å unngå eller redusera skadar og ulemper. 2.3 Informasjon og medverknad BKK har gjennomført møter og synfaring saman med grunneigarar, Kvam herad, og representantar for fleire interesseorganisasjonar. I samband med konsekvensutgreiinga vil aktuelle personar verta kontakta for å få fram viktig lokalkunnskap. Det er laga ei kortfatta informasjonsbrosjyre som vil verta distribuert saman med denne meldinga. Informasjonsbrosjyren vil verta distribuert til husstandane i nærområdet til utbygginga. Informasjonsbrosjyren vil også verta sendt til aktuelle aviser i området. Friluftslivsorganisasjonar og reiseliv vil verta informert gjennom distribusjon av informasjonsbrosjyren og ein del av desse vil også få tilsendt meldinga til høyring frå NVE. I samband med at Melding med framlegg til utgreiingsprogram vert lagt ut til offentleg innsyn vil det verta halde eit ope informasjonsmøte på eigna stad i området. NVE vil

8 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 4 av 22 arrangere dette møtet og det vil verta kunngjort i lokalpressa. Det vil verta halde eit tilsvarande møte i samband med at søknad om konsesjon vert lagt ut til offentleg innsyn. 3 OMTALE AV PROSJEKTET I omtalen av prosjektet vert det teke atterhald om seinare justeringar av teknisk karakter. 3.1 Området Øystesevassdraget ligg sentralt i Kvam herad i Hardanger. Storparten av nedbørfeltet til vassdraget ligg over skoggrensa. Berggrunnen i nedbørsfeltet i nord ligg delvis i områda med skyvedekke tilhøyrande Bergsdalsdekka. Desse er samansett av kvartsitt og granittar. Bergartane er såleis stort sett harde og sure, og gjev opphav til tynt og usamanhengande dekke av lausmassar. Lenger nedover i vassdraget går berggrunnen over i soner med meir næringsrike bergartar som fyllitt, grønskifer og amfibolitt. Her er det også større innslag av lausmassar med avsetningar frå breelvar ved Fitjadalsvatnet. Dei høgaste fjella i nedbørsfeltet ligg over 1300 moh. Landskapsformene er prega av forholdsvis djupe elve- og bekkedalar, men også slakare parti med sakteflytande elvar og vatn. Klimaet er oseanisk som er typisk for midtre strok på Vestlandet. Skoggrensa ligg på moh. Typisk er vierkratt og dvergbjørk i øvre delar, medan det går over i vanleg bjørkeskog med islett av meir edlare artar som alm og eik nedover langs vassdraget. Over skoggrensa er det vanleg høgfjellvegetasjon, delvis prega av beitande sau. Det går køyrbar veg frå Øystese til nordenden av Fitjadalsvatnet. Herifrå går det ein traktorveg eit par kilometer vidare oppover mot Botnane.

9 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 5 av 22 Figur 1: Øystesevassdraget. Nedbørsfeltet sett nordover, med Fitjadalsvatnet og utløpet ved Øystese. 3.2 Vassdraget Vassdraget er uregulert og har eit nedbørsfelt på 44,8 km 2. Vassføringa ved utløpet i Hardangerfjorden er 4,08 m 3 /s i middel. I øvre delar av vassdraget heiter elva Vossadalselva og kjem frå Vossadalsvatnet som ligg på 707 moh. Vossadalselva renn ut i Fitjadalsvatnet (266 moh) ved Fitjadalen. Fitjadalsvatnet er ca 2,5 km langt og 1 kilometer breitt på det breiaste. Herifrå og nedover heiter elva Øysteseelva. Den er ca 3 km lang og munnar ut i Hardangerfjorden ved Øystese. 3.3 Reguleringar Ingen av vatna i Øystesevassdraget vert regulert for magasinering med variabel vasstand. Vossadalsvatnet får ein terskel ved utløpet. Vasstanden i Vossadalsvatnet vert ikkje endra etter overføringa. Det overførte vatnet vert magasinert i Svartavatnet. 3.4 Kraftstasjon Det overførte vatnet vert nytta i sine eksisterande kraftverk i Samnangervassdraget. BKK har planar om å rehabilitera/byggja om det nedste kraftverket, Frøland kraftverk. Dersom det vert bygt nytt kraftverk (Aldal kraftverk) vert vatnet utnytta heilt ned til Samnangerfjorden gjennom dette kraftverket.

10 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 6 av 22 Figur 2: Vossadalsvatnet. Inntaket vil koma øvst i vatnet til venstre. Inntaket kan plasserast under vassoverflata slik at det ikkje vert synleg. 3.5 Vassvegar Overføringstunnelen mellom Vossadalsvatnet og Svartavatnet vert 3400 m lang. Den vil gå frå nord-austre ende av Svartavatnet til nordlege enden av Vossadalsvatnet. Tunnelen får minimumstverrsnitt, dvs det minste tverrsnittet tunnelen må ha for at entreprenøren skal kunna driva tunnelen, alt etter drivemåte og utstyr. Det tilsvarar i storleiksorden m 2. Tunnelen vert driven frå Svartavatnet, om lag 300 m ovanfor vatnet. Staden for tunnelpåhogget kan verta plassert noko lenger oppe og dermed kan også vegen dit verta litt lengre. Årsaka er at det finns fleire alternative hydrauliske utformingar av tunnelen som skal vurderast fram til konsesjonssøknaden vert utarbeidd. Tunnelen får eit manøvrerbart stengsel i utløpet. For at vasstanden i Vossadalsvatnet ikkje skal endrast må dette stengselet ha same form/profil som utløpet av Vossadalsvatnet.

11 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 7 av 22 Figur 3: Svartavatnet med planlagt stad for anleggsriggen nede på myra. 3.6 Vegar, transport og plassering av massar Det går veg opp til dammen ved Svartavatnet. Planen er at tilkomst herifrå og bort til anleggsstaden i andre enden av vatnet skal gjennomførast ved hjelp av båtar for transport av personale og mindre utstyr, og flåtetransport for anleggsmaskiner og tyngre utstyr. Det vert bygt ein om lag 300 m lang veg frå Svartavatnet og opp til tunnelpåhogget. Tunnelmassane med eit plassert massevolum på om lag m 3, vert plassert under høgaste regulerte vannstand i Svartavatnet, like ved anleggsstaden.

12 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 8 av 22 Figur 4: Tunnelpåhogget ovanfor Svartavatnet vil gå inn i bergknausen øvst på bilete. I dette bekkefaret vil det overførte vatnet renna ned i Svartavatnet. Vegen opp til tunnelen vil gå opp til påhogget til venstre for bekken. 3.7 Linjer Det vert ikkje bygt nye permanente linjer. I samband med anleggsarbeidet vert det lagt ein kabel frå eksisterande nett ved dammen i Svartavatnet, langs eller i Svartavatnet, og fram til anleggstaden for tunneldrivinga. Kabelen vert fjerna etter at anleggsarbeidet er ferdig.

13 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 9 av 22 Figur 5: Staden for tunnelpåhogget. Her vil det overførte vatnet frå Vossadalsvatnet koma ut. 3.8 Areal og arealbruk Fordi tunnelmassane er planlagt plassert inne i magasinet til Svartavatnet og det ikkje vert nye reguleringsmagasin, er denne utbygginga svært lite arealkrevjande. Den 300 m lange vegen opp til tunnelpåhogget vil krevja eit areal på om lag 3 dekar. Steintippen vil dekkja eit areal på om lag dekar under høgaste regulerte vasstand i Svartavatnet. Det er i tilegg trong for eit mindre og avgrensa areal for tunnelpåhogget, til terskelen ved utløpet av Vossadalsvatnet, og til mellombels plassering av brakker og tilrigging av utstyr ved Svartavatnet.

14 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 10 av 22 Figur 6: Bekkefaret kor det overførte vatnet vil renna nedover mot Svartavatnet 3.9 Produksjon og kostnader Det er gjennomført produksjonssimuleringar for anlegget og eit kostnadsoverslag basert på kostnader frå tilsvarande anlegg: Middel sommarproduksjon ( ) Middel vinterproduksjon ( ): Middel årsproduksjon: Utbygningskostnad Utbyggingspris Kostnader er pr GWh 8 GWh 43 GWh 88 mill.kr 2,05 kr/kwh Produksjonsdata er basert på den produksjonsauken som er venta i eksisterande kraftverk i Samnangervassdraget. I produksjonstala er det ikkje trekt i frå for ei eventuell tapping av minstevassføring frå Vossadalsvatnet. Det vil verta oppretta ein vassføringsloggar (limningraf) i Vossadalen i 2010 med fotografering av elvestrekningar ved ulike vassføringar. Basert på desse registreringane og restvassføringar vil ein koma attende til framlegget om ei minstevassføring i samband med konsesjonssøknaden. Byggetida er vurdert til å verta om lag 2 år.

15 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 11 av 22 4 ALTERNATIVE LØYSINGAR Tiltaket er presentert som eitt alternativ. Eit tidligare prosjekt for overføring av øvre deler av Øystesevassdraget til Hamlagrøvatnet vart handsama i Samla plan i Prosjektet som vart plassert i kategori I, er dyrare og gjev mindre kraft, og er ikkje lengre aktuelt (sjå pkt. 5.1). 5 HØVE TIL ANDRE PLANAR 5.1 Samla plan I St.meld. nr. 60, , vart det vurdert å handsama fire ulike overføringsprosjekt til BKK sine kraftverk i Bergsdalsvassdraget. Det eine av dei gjaldt overføring av øvre del av Øystesevassdraget frå Fugladalsvatnet til Hamlagrøvatnet. Prosjektet var rekna til å kunna gje 28 GWh og vart plassert i kategori I, gruppe 3. I 1998 meldte BKK om fire overføringar frå ulike vassdrag til Samnangervassdraget for handsaming i Samla plan. Det eine av desse var eit nytt alternativ for overføring av øvre del av Øystesevassdraget. Det tilsvarar det prosjektet som vert meldt her. Tre av prosjekta vart plassert i kategori I av Direktoratet for naturforvaltning (DN) i Det fjerde, overføringa av Øystesevassdraget vart stilt i ro fordi Stortinget året før hadde vedteke at Øystesevassdraget skulle utgreiast for vern i Supplering av verneplan for vassdrag (sjå pkt. 5.2). I brev dagsett, , til konkluderar DN med at prosjektet med å overføra Vossadalsvatnet til Svartavatnet ikkje treng vidare handsaming i Samla plan og at prosjektet kan konsesjonshandsamast. Vedtaket var teke i samråd med NVE. 5.2 Verneplanar I samband med handsaminga av Suppleringa av verneplan for vassdrag gjorde Stortinget vedtak i 2005 om at Øystesevassdraget skulle utgreiast for vern mot kraftutbygging. I St.prp. nr. 53 ( ) tilrådde OED at Øystesevassdraget ikkje vert teken inn i Verneplan for vassdrag. Stortinget vedtok våren 2009 at Øystesevassdraget ikkje skulle vernast. 5.3 Kommunale planar Plan- og bygningslova styrer og samordnar areal- og ressursbruken i kommunane. Tiltaks- og influensområdet er stort sett avsett som LNF-område i arealdelen til Kvam herad sin kommuneplan. Ombygging av eksisterande anlegg og nybygging er normalt ikkje i tråd med vedtektene som gjeld i LNF-område. Ny plan- og bygningslov trådde i kraft 1. juli Ifølgje den nye lova vert det ikkje krav om reguleringsplan for nye vasskraftanlegg. Kommunen kan likevel påverka både hovudløysinga og detaljar gjennom konsesjonshandsaminga. NVE skal framleis leggja stor vekt på eksisterande kommunale og regionale planar ved konsesjonsvedtak. 5.4 Ny kraftlinje Sima Samnanger Statnett har fått konsesjon frå OED om å få byggja ei ny 420 kv kraftlinje mellom Sima i Eidfjord og Børdalen i Samnanger. Alternative kabel og linjetrasear er ikkje ferdig

16 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 12 av 22 utgreidd. Traseen som er skissert som luftleidning vil krysse Øystesevassdraget sør for Fitjadalsvatnet. 5.5 Kraftutbygging i Øysteseelva Grunneigarane i nedre del av Øystesevassdraget har i samarbeid med Norsk Kraft ASA planar om å utnytta fallet mellom ca kote 260 og 30 i Øysteseelva. Ei overføring av Vossadalsvatnet vil redusera tilsiget til dette prosjektet med om lag 30 prosent. Dersom båe prosjekta vert realisert, må produksjonstapet som det overførte og tapte vatnet påfører kraftverket i det nedre fallet kompenserast eller erstattast økonomisk, etter allmenn erstatningslovgiving. 5.6 Aldal kraftverk/nytt Frøland kraftverk Det snart 100 år gamle Frøland kraftverk, som er det nedste av BKK sine kraftverk i Samnangervassdraget, er moden for rehabilitering eller ombygging. har meldt to alternative løysingar til NVE. Det eine alternativet er å byggja eit nytt Aldal kraftverk til erstatning for både Frøland og Myra kraftverk. Aldal kraftverk vil kunna nytta fallet heilt ned til Samnangerfjorden. Dersom Aldal kraftverk vert bygd, vil det overførte vatnet frå Vossadalsvatnet føra til ein ytterlegare produksjonsauke på om lag 8 GWh. Det andre alternativet er å byggja eit nytt Frøland kraftverk, dette alternativet vil også ha inntak i Grønsdalsvatnet. Det endelege KU-programmet er fastsett, og etter planen skal konsesjonssøknaden sendast til NVE hausten KONSEKVENSAR 6.1 Bakgrunn Omtalen i dette kapittelet er basert på følgjande dokumentasjonar: Opplysningar og inntrykk under synfaringa i området, hausten Vassdragsrapport for Samla plan prosjekt 052.6Z Øystesevassdraget, Rådgivende Biologer AS, rapport 873: Miljøkonsekvenser ved utnyttelse av Øystesevassdraget til kraftformål, Direktoratet for naturforvaltning sin naturbase (DN) Hydrologi Overflatehydrologi Det overførte vatnet frå Vossadalsvatnet vert magasinert i Svartavatnet for produksjon i kraftverka i Samnangervassdraget. Dette gir også ein liten auke i vassføringa i Tysseelva. Alt tilsig vert i utgangspunktet overført frå Vossadalsvatnet. I periodar med overløp over Svartavatnet vert overføringa stengt og vassføringa frå Vossadalsvatnet vert som før. Det vanlege vert likevel at Øystesevassdraget vil få redusert vassføring. Dei første par kilometerane frå Vossadalsvatnet og nedover vert elva nær turrlagd. Vidare nedover kjem det inn relativt store sideelvar. Ved innløpet til Fitjadalsvatnet vert resttilsiget 68 %, ved utløpet 74 % og ved utløpet i Hardangerfjorden vert resttilsiget på 75 %. Dette er utan minstevassføring. Tysseelva får ein auke i vassføringa på 4,5 %.

17 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 13 av 22 Vasstemperaturen Det kan ventast noko meir variasjon i vasstemperaturen frå Vossadalsvatnet og nedover. Vasstemperaturen vil gjennomgåande verta lågare vinterstid og noko høgare sommarstid. I Tysseelva vert det marginalt høgare temperatur vinterstid. Istilhøve Etter overføringa vil den reduserte vassføringa føra til isen legg seg lettare frå Vossadalsvatnet og nedover. Tilhøva i Tysseelva og Samnangerfjorden vert berre marginalt endra. Grunnvatn Grunnvasstanden i terrenget kring elva frå Vossadalsvatnet og nedover vert litt lågare. Endringane vert mindre dess lengre nedover ein kjem. Erosjon og sedimenttransport Det ca 300 m lange bekkefaret kor det overførte vatnet kjem frå overføringstunnelen og ned til Svartavatnet, vert utvida og erosjonssikra. Endringane elles er venta å verta små og ubetydelege. Skredtilhøve Ingen kjende tilhøve som vert endra. Lokalklima Over og like ved turrlagde elvefar kan det ventast noko lågare vintertemperaturar. Verknadane vert små. Endring i dei klimatiske tilhøva i Tysseelva er venta å verte marginale. Figur 7: Utløpet frå Vossadalsvatnet i venstre biletkant og Vossadalselva nedover Vossadalen.

18 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 14 av Landskap, natur- og kulturmiljø Landskap Dei landskapsmessige konsekvensane av tiltaket er i første rekkje knytt til redusert vassføring i elvestrekninga øvst i Vossadalselva. Her vert opplevingsverdien for dei som går forbi noko ringare. Inntaket i Vossadalsvatnet vert dykka og terskelen ved utløpet i vatnet vert liten. Ørredalsfossen nedanfor Fitjadalsvatnet er eit viktig landskapselement, og det er tilrettelagt tilkomst for utsikt mot fossen. Sjølv om vassføringa vert redusert med 25 %, vil fossen framleis stå fram som eit fint landskapselement slik at opplevingsverdien truleg ikkje vert merkbart endra. Dei nye inngrepa fører til at det aller meste av områda som i dag ligg 3-5 km frå eksisterande inngrep, vil verta redusert og gå over til inngrepsnære (< 1 km frå) eller områder som ligg 1-3 km frå inngrep. Steinmassane frå tunneldrifta vil verte plassert under HRV i Svartavatnet. Noko av dette massedeponiet vil verte synleg avhengig av korleis magasinet vert nedtappa. Naturmiljø (flora og fauna) Den reduserte vassføringa kan på enkelte stader føra til negative konsekvensar for kantvegetasjon og enkelte artar i fossesprutsoner. Dette kan igjen innverka på dyrelivet langs elva og då særleg fuglelivet. Kulturminne og -miljø. Kulturlandskap Inngrep som kan råka kulturminne direkte er anleggsområdet og vegen opp til tunnelpåhogget ved Svartavatnet. Her er ingen kjente kulturminne. Fisk og ferskvassbiologi Tiltaket vil ha størst verknad ved at vassføringa vert redusert. Ved utløpet av Vossadalsvatnet er det sannsynlegvis gyteplassar. I den øvste bratte strekninga nedanfor Vossadalsvatnet er det sannsynlegvis ingen eigen fiskebestand men delvis turrlegging vil få betyding for livet i elva. Hovudelva vil få meir tilsig etterkvart nedover mot Fitjadalsvatnet, og dei negative verknadane vert mindre her. Fiskebestanden i Fitjadalsvatnet er tett. Her føregår det eit omfattande kultiveringsarbeid og tilrettelegging for fiske. Redusert vassføring og vassgjennomstrøyming vil neppe påverka tilhøva for fisken. I Øysteseelva er det ein sterkt redusert bestand av laks, og det vert fiska ein del sjøaure årleg her. Desse bestandane er sårbare, men den reduserte vassføringa vil truleg ikkje medføra noko merkbar endring for fisken på den lakseførande strekninga.

19 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 15 av 22 Figur 8: Fitjadalsvatnet sett mot nord 6.4 Forureining og vasskvalitet Forureining og vasskvalitet Redusert vasstilsig og vassutskifting i Fitjadalsvatnet fører til ein svak auke i næringsinnhaldet i vatnet, men vil neppe vera merkbart. Øysteseelva får sannsynlegvis tilføring av tarmbakteriar og næringsstoff i dag. Elva vil truleg få ei redusert evne som resipient, tilsvarande reduksjonen i vassføringa. Tilhøve som vedkjem sanitæranlegg vil verta ivareteke i samsvar med gjeldande kommunale reglar. Ved eventuell byggjestart skal avfallshandtering og tiltak mot forureining vera i samsvar med gjeldande lover og reglar. Det vert lagt opp til utarbeiding av ein eigen miljøplan som entreprenøren skal fylgja. Det vil verta utarbeidd ein egen HMS-plan til sjølve anleggsarbeidet som vert lagt fram før endeleg byggjestart. Farar, førehandsreglar og mogelege avbøtande tiltak i høve til forureining vil her verta omtala. Det er difor ikkje venta at vasskvaliteten under anleggstida vil endrast i nemneverdig grad. 6.5 Naturressursar Jord- og skogbruk Vossadalselva sin funksjon som sjølvgjerde vil verta redusert der reduksjonen i vassføringa vert størst. Elles er det venta at landbruksinteressene vert minimalt råka. Reindrift Det er ikkje tamrein i området, og utbygginga vil ikkje koma i konflikt med reindrift.

20 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 16 av 22 Ferskvassresursar Det er ikkje venta nokon verknad for vassforsyninga på den råka elvestrekninga. 6.6 Samfunn Næringsliv og sysselsetting Ei eventuell utbygging vil ha ein positiv innverknad på næringsliv og sysselsetting på grunn av auka etterspurnad etter varer og tenester i anleggsperioden. Ein del av dette vil koma lokalsamfunnet til gode. Det vert truleg ingen nye varige arbeidsplassar når utbygginga er ferdig. Avtalen med grunneigarane for utløysing av fallrettane i Øystesevassdraget vil også styrkja næringsgrunnlaget til grunneigarane, og dermed vil det også kunna medverka til å oppretthalda landbruket og busetnaden i området. Tenestetilbod og offentleg økonomi Stat, fylke og den kommunale økonomien vil få ein auke i skatteinngang, særleg etter at utbygginga er ferdig, gjennom eigedomsskatt, grunnrenteskatt, selskapsskatt og naturressursskatt. Overføringa fører til auka regulert kraft i Samnangervassdraget som utløyser ny konsesjonskraft og konsesjonsavgift for kommunane. Friluftsliv, jakt og fiske Det er betydelege friluftsinteresser i Øystesevassdraget, særleg i områda øvre Fugladalen og kring Fitjadalsvatnet. Opplevingsverdien knytt til utøving av friluftsliv og sportsfiske kan verta ringare langs elvestrekninga med ei redusert vassføring. 7 FRAMLEGG TIL UTGREIINGSPROGRAM Forskrifta for konsekvensutgreiingar etter plan- og bygningslova krev at verknadane av planframlegget vert vurdert og omtala. Forskrifta stiller prosess- og dokumentasjonskrav til planar som kan ha vesentlege verknader. Det er såleis i hovudsak planforslaget sine mest vesentlege konsekvensar som skal utgreiast. I framlegget til utgreiingsprogram nedanfor er dei tema som er sett på som særleg viktige for avgjerd om konsesjon oppgjeve. For desse tema vil detaljerte vurderingar av verdi, omfang og konsekvens verta utgreidde. Andre tema kor det allereie ligg føre tilstrekkelege opplysningar og data for å fatta ei avgjerd om konsesjon, vil verta omtala. Desse vert dokumentert og innarbeidd i ein felles samlerapport. Mogelege avbøtande tiltak skal vurderast og omtalast under kvart deltema i konsekvensutgreiinga. Det skal også utførast ei vurdering av konsekvensane av eit 0-alternativ, det vil seia inga utbygging, for dei enkelte fagtema. 7.1 Hydrologi Overflatehydrologi Dei hydrologiske tilhøva er eit viktig grunnlag for å vurdera konsekvensane for fleire fagområde og brukarinteresser. Det vil verta utarbeidd vassføringskurvar over året for Øystesevassdraget og Tysseelva, og magasinfyllingskurvar for Svartavatnet. Vassføringskurvane og magasinfyllingskurvane skal utarbeidast for representative år som turt, middels og vått år. Det skal gjerast greie for alminneleg lågvassføring, samt 5-

21 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 17 av 22 persentil-verdien for sommar- og vinterhalvåret. Vassføringskurvar skal utarbeidast for elvestrekningane på representative stader. Utgreiinga skal gjennomførast ved hjelp av produksjonssimuleringar og tilgjengelege hydrologiske data. Det vil verta teke bilete av elvane på ein eigna stad som syner vassføringa i elva ved ulike vassføringsnivå. Desse bileta vil også inngå i omtalen og visualiseringa av påverknaden på landskapet. Utgreiinga vil inkludera den framlagde minstevassføringa som er omtala under pkt Det vil verta sett opp ein ny vassføringsloggar på ein eigna stad nedanfor Vossadalsvatnet i samband med konsekvensutgreiinga. Vasstemperaturendringar og istilhøve Konsekvensane knytt til dette fagområdet er venta å verta så små at det ikkje er trong for detaljerte utgreiingar. Ein kort omtale av vasstemperatur og istilhøve, og om mogelege endringar som følgje av ei utbygging, vil verta inkludert i den hydrologiske utgreiinga. Grunnvatn. Erosjon og sedimenttransport. Skredtilhøve. Lokalklima Konsekvensane knytt til desse fagområda er venta å verta så små at det ikkje er trong for detaljert utgreiing eller omtale. Figur 9: Nedre del av Vossadalselva. Fitjadalsvatnet kan skimtast i høgre biletkant. 7.2 Landskap, natur- og kulturmiljø Landskap og inngrepsfrie områder (INON) Utbygginga sin påverknad for landskapet på viktige stader i tiltaks- og influensområdet må utgreiast. Vurderingane må ta for seg konsekvensar for elvestrekninga med redusert vassføring. Inngrepa må i størst mogeleg grad vera synleggjort ved hjelp av bilete, kart og fotomontasjar.

22 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 18 av 22 Det skal utarbeidast kart som syner reduksjon av inngrepsfrie områder (INON) som følgje av dei nye inngrepa. Utgreiinga skal kartleggjast og vurderast etter tilgjengelege vegleiarar og anerkjente metodar for landskapsanalyse. Naturmiljø Utgreiinga knytt til flora og fauna må gje svar på om utbygginga får konsekvensar for verdfulle naturtypar, trua vegetasjonstypar og trua eller sårbare (raudlista) artar av plantar (inkludert mosar og lav) og dyr spesielt langs den påverka elvestrekninga og anleggsområdet ved Svartavatnet. Det må der spesielt leggjast vekt på fuktkrevjande mosar, lav og vassdragstilknytte fugleartar som fossekall og vintererle. Ei supplering av eksisterande naturtypekartlegging (i samsvar med DN-handbok 13:2006 Kartlegging av naturtyper - Verdisetting av biologisk mangfold) i Kvam herad må gjennomførast for influensområdet. I tillegg må det utarbeidast ei oppdatert oversikt over viktige viltområde og eventuelle førekomstar av raudlisteartar (jf. DN-handbok 11:2000 Viltkartlegging). Forventa konsekvensar og samverknadane for det biologiske mangfaldet må utgreiast. Figur 10: Vossadalen, frå Vossadalsvatnet oppe til venstre og nedover mot Fitjadalen til høgre. Kulturminne og -miljø. Kulturlandskap. Det skal klarleggjast om dei planlagde inngrepa kjem i konflikt med kjende eldre og viktige nyare kulturminne. Det skal vidare gjennomførast ei oppfølgjande og supplerande registrering av tidlegare registreringar over eldre kulturminne. Utgreiinga skal gje svar på korleis kulturminna vert påverka direkte og indirekte, og korleis kulturlandskapet vert endra som følgje av utbygginga. Granskingsplikta etter kulturminnelova 9 skal avklarast med Hordaland fylkeskommune.

23 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 19 av 22 Utgreiinga skal samordnast med utgreiingane for fagområda Landskap og Friluftsliv. Fisk og ferskvassbiologi Det skal gjennomførast fiskeribiologiske granskingar og ei vurdering av gyte- og oppveksttilhøva for fiskebestanden langs den råka elvestrekninga, inkludert Fitjadalsvatnet, i Øystesevassdraget. Det skal i tillegg gjennomførast ein analyse over korleis endringar i vassføring, vasstemperatur og vasskvalitet påverkar fiskebestanden i same elvestrekning. 7.3 Forureining og vasskvalitet Forureining og støy. Vasskvalitet Det bør gjennomførast målingar og analysar av vasskvaliteten i Øystesevassdraget nedanfor Vossadalsvatnet, inkludert Fitjadalsvatnet, slik at tilhøva før, under og etter utbygging vert dokumentert. Vasskvaliteten skal målast som ein del av dei ferskvassbiologiske granskingane. Målingane bør fokusera på ph, samt innhald av næringsstoff og tarmbakteriar. Konsekvensane for ferskvassøkosystemet og dei ulike bruksinteressene må omtalast. Tilhøve og konsekvensar som vedkjem støy under anleggsperioden vil verta omtala i ein samlerapport for konsekvensutgreiingane. Dette gjeld særleg venta støy kring anleggsområdet ved Svartavatnet. 7.4 Naturressursar Jord- og skogbruk Det skal lagast ein omtale over kva fylgjer ei redusert vassføring i Øystesevassdraget vil få for landbruksinteressene i området, inkludert støls- og beitedrifta. Reindrift Det er ikkje tamreindrift i området. Det er difor ikkje behov for å utgreia dette temaet. Ferskvassressursar Mogelege interesser knytt til ferskvassressursar og eventuelle konsekvensar for dei som har uttak av vatn frå vassdraget, skal kartleggjast og omtalast.

24 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 20 av 22 Figur 11: Øysteseelva frå Fitjadalsvatnet til Øystese 7.5 Samfunn Næringsliv og sysselsetting Utbygginga sin verknad på næringsliv, inklusiv jordbruksnæring, og sysselsetting i området skal vurderast og utgreiast. Behovet for vare-/tenesteleveransar og arbeidskraft i anleggs- og driftsfasen skal oppgjevast. Tenestetilbod og kommunal økonomi Det skal gjennomførast ein analyse over forventa framtidige inntekter som fylgjer av utbygginga for Kvam herad og Samnanger kommune. Friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv Dagens bruk av området til friluftsliv, reiseliv og rekreasjon, det vil seia brukstype og omfang, brukargrupper m.m., og tilgangen på alternative friluftsområde må omtalast. Konsekvensane for bruken av området til friluftsliv, reiseliv, jakt og fiske må utgreiast både for anleggsperioden og etter at utbygginga er ferdig. Denne ugreiinga bør koordinerast med utgreiingane for mellom anna landskap, fisk/ferskvassbiologi og naturmiljø. 7.6 Framlegg til oppfølgjande granskingar Det skal gjevast ei vurdering av behovet for og eventuelt framlegg til nærare granskingar før gjennomføring av tiltaket med sikte på å overvaka og klargjera dei faktiske verknadane av tiltaket. Det er tilstrekkeleg å peika på eventuelle områder der oppfølgjande granskingar kan vera aktuelle.

25 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 21 av Avbøtande tiltak BKK ønskjer å utarbeida planar for avbøtande tiltak i Øystesevassdraget i samarbeid med Kvam herad, grunneigarane og det lokale fiskelaget. Då dette samarbeidet enno ikkje er kome i gang veit vi ikkje kva denne planen vil munna ut i. Konsekvensutgreiinga skal inkludera framlegg til aktuelle tiltak som skal drøftast vidare. Likevel ser vi for oss på dette tidspunkt følgjande tiltak som kan vera aktuelle: Minstevassføring. Det kan vera aktuelt å tappa ei viss minstevassføring frå Vossadalsvatnet, spesielt med tanke på å redusera eventuelle skadar og ulemper for gyte- og oppvekstvilkåra for fisken i vassdraget. Terskelbygging Av same årsak som minstevassføring, og eventuelt i kombinasjon av desse, kan bygging av nokre tersklar på eigna stader vera eit godt tiltak for ferskvassbiologien. Tersklane vil også kunna redusera dei visuelle ulempene for landskapet knytt til den reduserte vassføringa. Fiskekultivering i Fitjadalsvatnet. Det har vore gjennomført kultiveringsarbeid for aure og tiltak for utøving av fiske i Fitjadalsvatnet i den seinare tid. Aurebestanden er framleis for høg, og det er truleg trong for meir innsats for å få ein betre fiskestamme i vatnet. 7.8 Samla framlegg til konsekvensutgreiing og utgreiingsprogram Tabellen nedanfor syner ei oppsummering av dei deltema som er vurdert som viktige for ei avgjerd om konsesjon, og som kan gå ut over allmenne interesser i samband med overføringa av Vossadalsvatnet. Det er gjort framlegg om at nokre av dei tema skal utgreiast gjennom full konsekvensutgreiingsmetodikk (jf. plan og bygningslova sine krav). Andre fagtema bør kunna dokumenterast mindre omfangsrikt. Desse tema vil ikkje få ei fullstendig konsekvensutgreiing. Det vil verta gjennomført ei vurdering som vert omtala i ein samlerapport som følgjer konsesjonssøknaden. Tema Hydrologi, inkl. vasstemperatur, grunnvatn, erosjon Landskap Naturmiljø (flora og fauna) Kulturminne-og miljø Kulturlandskap Fisk og ferskvassbiologi Forureining og støy Vasskvalitet Jord- og skogbruk Ferskvassressursar Samfunn Friluftsliv, jakt og fiske Full konsekvensutgreiing etter planog b.lova V V V V V V Vurdering og omtale i konsesjons-søknaden V V V V V

26 Melding med framlegg til utgreiingsprogram Side 22 av 22 8 VEDLEGG Vedlegg 1: Oversiktskart med nedbørfelt og planskisse over tiltaket Vedlegg 2: Kart med utbyggingsprosjektet