MOM-B UNDERSØKING VED SÆTRE FOR SOGN AQUA JUVENILES (S.U.S) UTFØRT I SAMSVAR MED NS 9410:2007 Eirik Leknes
SUB AQUA TECH AS RAPPORT Dørhella, 6980 Askvoll Tlf.: 57 73 02 30 www.subaquatech.no Mobil: 975 37 139 post@subaquatech.no Fax: 57 21 88 40 Tittel: Føretaksregisteret: NO 991 373 969 MVA MOM-B undersøking ved Sætre for Sogn Aqua Juveniles (S.U.S) Elektronisk arkiveringskode: MOM-BU0237 Sætre 10.09.2015 Rapportnummer: MUB 3-9-15 Forfattar: Prosjektnummer: MOM-BU0237 Feltarbeid ansvarleg: Distribusjon: Fortruleg Verifisert av: Eirik Leknes Eivind Aarseth Birgitte K.S. Bjaanes Lokalitet: Lokalitetsnummer: Kommune: Sætre Ny lokalitet Gulen Oppdragsgjevar: Oppdragsreferanse: Sogn Aqua Juveniles (S.U.S) Rune Valaker Adresse oppdragsgjevar: PB 483, 5805 Bergen Hovudresultat frå MOM-B undersøkinga: Sider: 28 Vedlegg: 4 Rapport ferdigstilt: 28.09.2015 Dato for feltarbeid: 10.09.2015 MTB-tillating: Søknad Parametergrupper Indeks Tilstand Gr. I Fauna 0,8 A Gr. II ph/eh 0,0 1 Gr. III Sensorikk 0,1 1 Gr. II+III 0,1 1 Lokalitetstilstand: Neste undersøking: 1 Svært God 2 år september - 2017 Samandrag: Denne MOM-B undersøkinga vart gjort i samband med søknad om landbasert yngelanlegg for kveite, og for å gjere ei generell vurdering av botnsedimentet i nærleiken av der anlegget skal ligge. Prøvestasjon 3 skil seg i frå dei andre prøvestasjonane, då innhaldet i grabben hovudsakleg bestod av kompakt leire. Dette kan tyde på at straumtilhøva nære utløpet av Risnefjorden er svake ved dei djupaste delane av fjorden. Dei andre grabbestasjonane synte for det meste finkorna sand, grus og småstein, men også innslag av stein/ fjellbotn. Sedimentavsettinga i dette området kan ha samanheng med utløpet til elvar i nærleiken, men det kan også tyde på gode straumtilhøve. Det vart funne dyr ved 8 av 10 prøvestasjonar. Stikkord norsk: NS 9410:2007 MOM-B Miljøundersøking Oppdrettsanlegg Sætre Gulen Stikkord engelsk: NS 9410:2007 Fishfarming Environmental criterias Askvoll, 28.09.15 Eivind Aarseth 2
INNHALD 1. Innleiing... 4 2. Materiale og metode... 5 2.1 Prøvetaking og utstyr... 5 2.2 Feltdata... 6 2.3 Lokaliteten... 6 2.4 Tidlegare MOM-B undersøkingar... 7 2.5 Straummåling... 7 2.6 Produksjon og fôrforbruk... 7 2.7 Merknad til undersøkinga... 7 3. Resultat... 8 3.1 Temperatur og salinitet... 19 4. Konklusjon... 20 Referansar... 21 Vedlegg 1 Ferdig utfylt B1 og B2 skjema... 22 Vedlegg 2 Utsnitt av elektronisk sjøkart over området (1:50000)... 24 Vedlegg 3 Elektronisk sjøkart (Garmin) som syner anlegget og tilstand ved kvar prøvestasjon... 25 Vedlegg 4 Topografisk botnkart over det undersøkte området... 26 3
1. INNLEIING MOM-B undersøking gjev ved gjentatt og systematisk overvaking av botntilhøva under oppdrettsanlegget god oversikt over endringar og moglegheiter for korrigering av utviklinga dersom undersøkinga syner for stor belastning på miljøet. Dette kan t.d. vere lengre brakkleggingstid, lågare biomasse etc. MOM-B undersøkinga vert utført i samsvar med NS 9410:2007, og er utarbeidd med tanke på å kunne følgje utviklinga av miljøbelastningane på lokaliteten over tid. Sub Aqua Tech AS har utført miljøundersøkingar sidan 2000 og har etter kvart oppnådd ei brei erfaring på dette området. Vi jobbar stadig vekk med å vidareutvikle oss for å sikre kvalitet på arbeidet vårt, og håpar på positiv og negativ tilbakemelding for å kunne bli betre til det vi driv med. Sub Aqua Tech AS takkar Sogn Aqua Juveniles (S.U.S) for oppdraget. 4
2. MATERIALE OG METODE 2.1 PRØVETAKING OG UTSTYR Framgangsmåten for arbeidet som vert gjort er basert på NS 9410:2007 sine parameter for ei B- undersøking. Det vert teke 1 grabbhogg ved 10 ulike prøvestasjonar under anlegget og i nærsona kring dette. I nokre høve vert det teke fleire enn 1 grabbhogg. Dette kjem fram av B2-skjemaet i rapporten (Vedlegg 1). Innhaldet i grabbprøvane vert analysert for 3 parameter; faunaundersøking (Gruppe I), kjemisk undersøking (Gruppe II) og sensoriske undersøking (Gruppe III). For kvar av dei tre parametrane vert det gjeve poeng etter kor mykje sedimentet er påverka. Dess meir poeng, dess meir påverka sediment. Basert på dette vil lokaliteten få ein lokalitetstilstand som seier noko om den totale belastninga. Det er totalt 4 tilstandar, 1 Svært god, 2 God, 3 Dårleg og 4 Svært dårleg. For grabbprøvane vert det nytta ein "Van veen" grabb med prøvetakingsareal på 250 cm 2. Det vert også nytta ein vinsj med telleverk på wiren for lodding av djupne på grabbestasjonane eller eit motorisert spel med strekkfritt 3 mm Dyneema/spectratau. Lodding i samband med utarbeiding av topografisk botnkart, berekning av posisjon for kvar grabbprøve med meir vert gjort med ein kombinert kartplottar/gps og ekkolodd av typen Garmin GPSmap 525s eller 526s. Kartvedlegg og figurar brukt i rapporten vert laga i MapSource versjon 6.13.4. Topografisk botnkart vert laga i programmet Geocap Seafloor versjon 7.0.1. Botnsedimentet i prøvane vert sikta i ei sikt med maskevidde på 1 mm for deretter å bli overførd til ein kvit balje for å leite etter eventuell infauna og epifauna. Dyr (krepsdyr, børstemark, pigghuder, snigle, skjell) større enn 1 mm vert silt ut. Dei kjemiske undersøkingane omfattar måling av surleiksgrad (ph) og redokspotensial (Eh) i sedimentet. Instrumentet WTW Multi 3430 vert nytta til å måle ph, salinitet og temperatur. TetraCon 925 (digital) elektrode vert nytta for måling av salinitet og temperatur, medan elektroden SenTix (digital) vert nytta til måling av ph. TetraCon 325 (analog) for måling av salinitet og temperatur, vert nytta som reserveelektrode. Hach H160 med Radiometer Analytical platina og referanse elektrode vert nytta for måling av redoks. Instrumenta vert kalibrert med bufferar som har tilnærma sjøtemperatur. Sondane vert oppbevart i sjøvatn mellom målingane. Sonder for måling av redokspotensial, vert kontrollert mot buffer/ standardløysing (vanlegvis på 475 mv) for avvik før bruk. Den sensoriske undersøkinga (gruppe III) omfattar observasjon av gassbobler, lukt, farge, konsistens, grabbvolum og tjuknad på slamlag. 5
2.2 FELTDATA Temperatur og salinitet ved overflata (om lag 0,5 m djup) var høvesvis 15,1 ᵒC og 26,0 psu. Ved om lag fem meter djup var temperaturen 15,2 ᵒC medan saliniteten var 27,7 psu. Brukte vatn frå 0,5 m djup som sjøvassbuffer på elektrodane. Redokselektroden synte eit avvik på +11 mv når det vart kontrollert mot standardbuffer på +475 mv. Tilstand på ph elektroden ved kalibrering var 94,6 %. Redoks og ph i sjøvassbuffer var høvesvis +107,7 mv og 8,0. Temperatur i ph buffer ved kalibrering var 17,3 ᵒC. Maksimalt GPS avvik ved undersøkinga var om lag 3 4 m. Det var vinstille, opphald og sol under feltarbeidet. Temperatur i luft var 16,3 ᵒC. 2.3 LOKALITETEN Lokaliteten ligg på austsida av Risnefjorden i Gulen kommune i Sogn og fjordane (Figur 1). Djupna varierer mellom 51 167 m og botntypen er dominert av sandbotn med innslag av grus og småstein. Botn skrånar utover frå land mot vest og botn er nokså flat midt i fjordbassenget (Vedlegg 4). Dette er eit landbasert anlegg og det vil derfor ikkje vere noko anleggsinstallasjon i sjøen ved lokaliteten. Næraste oppdrettsanlegg i forhold til omsøkt lokalitet, er Bekksneset som ligg om lag 8,3 km nordvest i forhold til Sætre (Figur 2). FIGUR 1 SATELLITT-FOTO AV OMSØKT LOKALITET LASTA NED FRÅ KART.FISKERIDIR.NO 6
FIGUR 2 AVSTAND TIL ANDRE LOKALITETAR, LASTA NED FRÅ KART.FISKERIDIR.NO 2.4 TIDLEGARE MOM-B UNDERSØKINGAR Sub Aqua Tech AS har ikkje utført MOM-B undersøking ved denne lokaliteten tidlegare. 2.5 STRAUMMÅLING Ved prøvetakingstidspunkt for denne MOM-B undersøkinga, var det sett ut straumrigg av AkvaVet Gulen AS for undersøking av straumtilhøve ved omsøkt lokalitet. Straumdata er derfor ikkje tilgjengeleg på noverande tidspunkt. 2.6 PRODUKSJON OG FÔRFORBRUK Dette var ei forundersøking i samband med ein søknad til landbasert produksjon av kveite yngel. Produksjon og fôrforbruk vert dermed ikkje relevant i denne samanhengen 2.7 MERKNAD TIL UNDERSØKINGA I samband med MOM-B undersøkingane hender det at verdiar for kombinasjon av redoks og ph kjem utanfor skravert område i figur B1 i NS 9410:2007 utan at dette kan forklarast i samband med tilhøva ved gjennomføring av feltarbeid. Dette skjedde med ein/fleire av prøvestasjonane (nr. 7 og 10). Sub Aqua Tech AS har som praksis å alltid oppgje dei reelle måleverdiane i samband med feltarbeid sjølv om desse i enkelte høve ikkje stemmer overeins med normar, normalverdiar etc. 7
3. RESULTAT Kort orientering om resultat for kvar enkelt grabbprøve med referanse til nummerering i vedlagde kart og B1/B2 skjema (Figur 3). FIGUR 3 OVERSIKT OVER PRØVESTASJONAR OG TILSTAND VED KVAR ENKELT STASJON. BLÅ RING = TILSTAND 1, GRØN RING = TILSTAND 2, GUL RING = TILSTAND 3 OG RAUD RING = TILSTAND 4 8
Prøvestasjon 1: Posisjon N61 01.526' E5 29.333', djup 81 m Kjende på tauet til grabben at det var blanding av stein og fjellbotn. Fekk under ¼ grabb med ein litt større stein. Ikkje nok sediment i grabben til å måle redoks og ph. Ingen dyr vart observert ved denne prøvestasjonen. Før siling 9
Prøvestasjon 2: Posisjon N61 01.525' E5 29.422', djup 51 m Kjende på tauet til grabben at det var hard botn, mest truleg fjellbotn med litt sand på overflata. Fekk under ¼ full grabb med lysegrå finkorna sand. Ikkje nok sediment i grabben til å måle redoks og ph. Reint sediment, og ikkje noko teikn til påverking av organisk material. Ingen dyr vart observert. Før siling 10
Prøvestasjon 3: Posisjon N61 01.800' E5 28.691', djup 167 m Kjende på tauet til grabben at det var hard leirebotn. Fekk grabben ½ full med mørkegrå finkorna sand og leire. Redoks i sedimentet var -10 mv medan ph var 7,5. Ingen teikn til akkumulering av organisk material på overflata av sedimentet. Relativt lite restsediment att etter siling som bestod av litt småstein og grus. Det vart observert anslagsvis 10 20 Polychaeta av ulike artar, samt ei gravande slangestjerne. Før siling Etter siling 11
Prøvestasjon 4: Posisjon N61 01.659' E5 29.307', djup 56 m Kjende på tauet til grabben at det var stein/ fjellbotn. Fekk grabben under ¼ full lysegrå finkorna sand, småtein og grus. Ikkje nok sediment til å måle redoks og ph. Anslagsvis mellom 10 20 Polychaeta av ulike artar. Før siling 12
Prøvestasjon 5: Posisjon N61 01.554' E5 29.370', djup 66 m Kjende på tauet til grabben at det var stein/ fjellbotn. Fekk under ¼ full grabb med lysegrå finkorna sand og litt grus. For lite sediment i grabben til å måle redoks og ph. Det vart observert <10 Polychaeta av ulike artar. Før siling 13
Prøvestasjon 6: Posisjon N61 01.605' E5 29.282', djup 87 m Kjende på tauet til grabben at det var stein/ fjellbotn med litt sand på toppen av sedimentet. Fekk under ¼ full grabb med lysegrå finkorna sand og småstein. Redoks var -30 mv og ph 7,5. Restsediment etter siling bestod hovudsakleg av det som truleg er elvegrus og litt småstein. Anslagsvis 10 20 Polychaeta, deriblant kalkrøyrsbyggjande Polychaeta. Observerte også eit lite sjøpiggsvin. Reint og upåverka sediment. Før siling Etter siling 14
Prøvestasjon 7: Posisjon N 61 01.617' E5 29.197', djup 105 m Kjende på tauet til grabben at det var hard sandbotn. Fekk grabben om lag ¼ full med mørkegrå finkorna sand. Redoks i sediment var 75 mv og ph 7,5. Restsediment bestod av finkorna grus og småstein lik prøvestasjon 6. Anslagsvis mellom 20 30 Polychaeta av ulike artar, deriblant hylsterdannande artar. Det vart også observert eit Venus skjel, samt eit sandskjel av ukjent art. Ikkje teikn til påverking av organisk material. Før siling Etter siling 15
Prøvestasjon 8: Posisjon N61 01.577' E5 29.296', djup 88 m Kjende på tauet til grabben at det var hard sandbotn. Fekk under ¼ full grabb med finkorna elvesand, småtein og grus. Ikkje nok sediment i grabben til å måle redoks og ph. Observerte mellom 20 30 Polychaeta av ulike artar samt eit lite sjøpiggsvin. Ikkje noko teikn til akkumulering av organisk material. Før siling 16
Prøvestasjon 9: Posisjon N 61 01.549' E5 29.259', djup 104 m Kjende på tauet til grabben at det var stein/ fjellbotn. Fekk grabben under ¼ full med lysegrå finkorna sand, grus og småstein. For lite sediment i grabben til å måle redoks og ph. Observerte <10 Polychaeta av ulike artar. Reint sediment og ikkje teikn til påverking i frå organisk material. Før siling 17
Prøvestasjon 10: Posisjon N61 01.588' E5 29.150', djup 119 m Kjende på tauet til grabben at det var mjuk sandbotn. Fekk grabben ½ full med mørkegrå finkorna sand og litt grus. Redoks var 10 mv og ph 7,5. Restsediment etter siling bestod hovudsakleg av finkorna grus. Anslagsvis mellom 20 50 Polychaeta av ulike artar, samt eit leddyr som mest truleg høyrer inn under ordenen Amfipoder. Før siling Etter siling 18
3.1 TEMPERATUR OG SALINITET Figur 5. Temperatur og salinitet målt med CTD ved dei tre første prøvestasjonane er presentert i Figur 4 og Djupne (m) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 Temperatur (ºC) 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10,5 11 11,5 12 12,5 13 13,5 14 Prøvestasjon 1 Prøvestasjon 2 Prøvestasjon 3 FIGUR 4 TEMPERATUR MÅLT MED CTD I VASSØYLA VED PRØVESTASJON 1, 2 OG 3 Djupne (m) Salinitet (psu) 25 25,5 26 26,5 27 27,5 28 28,5 29 29,5 30 30,5 31 31,5 32 32,5 33 33,5 34 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 Prøvestasjon 1 Prøvestasjon 2 Prøvestasjon 3 FIGUR 5 SALINITET MÅLT MED CTD I VASSØYLA VED PRØVESTASJON 1, 2 OG 3 19
4. KONKLUSJON Dette er den første MOM-B undersøkinga på denne lokaliteten, og undersøkinga er gjort i samband med søknad om landbasert yngelanlegg for kveite, og for å gjere ei generell vurdering av botntypen utanfor planlagt anlegg. Resultata i frå dei ulike prøvestasjonane synar noko varierande type botnsediment. Prøvestasjon 3 skil seg ein del i forhold til dei andre stasjonane, då innhaldet hovudsakleg bestod av hard og kompakt leire. Denne prøvestasjonen vart teke om lag midtfjords, og nære utløpet i Risnefjorden. Det kan derfor tyde på at det er svake straumtilhøve i nærleiken av denne prøvestasjonen. Utsleppskjelda for landbaserte anlegg er i form av avløpsvatn i frå drifta ved anlegget og dei andre prøvestasjonane vart difor tekne i næreliken av der anlegget skal ligge. Sedimentet her består for det meste av finkorna sand, småstein og grus, men det er også innslag av kupert stein- og fjellbotn. Sedimentavsettinga i dette området kan ha samanheng med utløp av elvar i nærleiken av området, men det tyder også på at det er gode straumtilhøve langs land og litt lenger ut i fjorden. Basert på sedimenttypen, tyder det på at området har god kapasitet til å handtere eventuelle utslepp i samband med drifta ved anlegget. Resultata i frå denne MOM-B undersøkinga synte eit upåverka sediment og lite eller ingen teikn til akkumulering av organisk material på overflata av sedimentet ved nokre av prøvestasjonane. Det vart funne dyr ved 8 av 10 stasjonar, og ved fleire av stasjonane vart det observert mellom anna pigghuder, skjel og amfipoder. I NS 9410:2007 vert miljøtilstand på lokaliteten delt inn i fire kategoriar (1 4) der 1 er best og 4 er dårlegast (uakseptabel). Lokaliteten ved Sætre kom i kategori 1, som vert rekna som svært god. Sjå vedlagt skjema B.1. I høve til NS 9410:2007 skal det ved lokalitetstilstand 1 gjerast ein ny MOM-B undersøking om 2 år. 20
REFERANSAR Fiskeridirektoratet. (24.09.2015). Elektronisk sjøkart. Henta frå http://kart.fiskeridir.no/default.aspx?gui=1&lang=2 Moen, F. E., & Svensen, E. (1999). Dyreliv i havet : håndbok i norsk marin fauna. Kristiansund: KOM forlag. Norsk Standard. (2007). Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. NS 9410:2007: Standard Norge. 21
NS 94110:2007 Firma: Sogn Aqua Juveniles Lokalitet: Sætre PRØVESKJEMA B1 og B2 Lok.nr.: Ny lokalitet VEDLEGG 1 Dato: 10.09.2015 Konsesjonsnr.: Ny lokalitet Gr Parameter Poeng Prøve nr Indeks 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 I Dyr Ja = 0 Nei = 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0,8 Tilstand, gruppe I A ph verdi - - 7,5 - - 7,5 7,5 - - 7,5 II Eh verdi - - -10 - - -30 75 - - 10 + ref verdi 0 0 204 0 0 184 289 0 0 224 ph/eh fra figur 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 Tilstand, prøve 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Tilstand, gruppe II 1 Buffertemp: 17,3ᵒC Sjøvannstemp: 15,1ᵒC Sedimenttemp: 11,9ᵒC ph sjø: 8,0 Eh sjø: 108mV Referanseelektrode: 214 Gassbobler Ja = 4 Nei = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Farge Lys/grå = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Brun/sort = 2 Ingen = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Lukt Noe = 2 Sterk = 4 Fast = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 III Konsistens Myk = 2 1 1 Løs = 4 v < ¼ = 0 0 0 0 0 0 0 0 Grabbvolum ¼ v < ¾ = 1 1 1 1 v ¾ = 2 0-2 cm = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tykkelse på 2-8 cm = 1 slamlag > 8 cm = 2 SUM 0 0 2 0 0 0 1 0 0 2 Korrigert sum (*0,22) 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,4 0,1 Tilstand prøve 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Tilstand gruppe III 1 Middelverdi gruppe II og III Tilstand prøve Tilstand gruppe II og III 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,2 0,1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ph/eh Korr. sum Indeks Tilstand Middelverdi < 1,1 1 1,1 - < 2,1 2 2,1 - < 3,1 3 3,1 4 Tilstand Gruppe I Gruppe II og III Lokalitetstilstand A 1,2,3,4 1,2,3,4 4 1,2,3 1,2,3 4 4 4 LOKALITETSTILSTAND 1 Sub Aqua Tech AS Dørhella, 6980 Askvoll Tlf.: 57 73 02 30 epost: post@subaquatech.no gyldig frå: 15.06.15 Erstattar: 1.0 Dok ID: B1 og B2 skjema Rev nr: 1.1 Godkjent: BKS
NS 94110:2007 Firma: Sogn Aqua Juveniles Lokalitet: Sætre PRØVESKJEMA B1 og B2 Lok.nr.: Ny lokalitet VEDLEGG 1 Dato: 10.09.2015 Konsesjonsnr.: Ny lokalitet Prøvetakingsstad (nr) Djup (m) Tal forsøk Bobling (i prøva) Fjellbotn Steinbotn Malacoceros fuliginosa Beggiatoa Fôr Primærsediment Pigghuder (tal) Krepsdyr (tal) Skjel (tal) Børstemark (tal) Andre dyr (tal) Fekalier Kommentar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 81 51 167 56 66 87 105 88 104 119 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - Grus - - X X - X X X X X Skjelsand - - - - - - - - - - Sand - X X X - X X X X X Mudder - - - - - - - - - - Silt - - - - - - - - - - Leire - - X - - - - - - - X X - X X X - - X - X - - X X X - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 10-20 10-20 <10 10-20 20-30 20-30 <10 20-50 - - 1 - - 1 2 1-2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - Ei gravande slangestjerne - - Observerte eit lite sjøpiggsvin Eit venusskjell og eit sandskjel av ukjent art Ei gravande slangestjerne - Ei gravande slangestjerne og eit krepsdyr av ukjent art Sub Aqua Tech AS Dørhella, 6980 Askvoll Tlf.: 57 73 02 30 epost: post@subaquatech.no gyldig frå: 15.06.15 Erstattar: 1.0 Dok ID: B1 og B2 skjema Rev nr: 1.1 Godkjent: BKS
Vedlegg 2
Vedlegg 3 Data and information contained in this Product are 2002-2007 Her Majesty the Queen in Right of Canada, Canadian Hydrographic Service / Sa Majesté du chef en Canada, Service hydrographique du Canada and/or Nautical Data International, Inc., license no. 240502001-001/2 and 021704-087. Portions may be United Kingdom Hydrographic Office. Portions BSH 2005-2007. Bundesamt für Seeschifffahrt und Hydrographie (BSH), Germany, license no. 8095-01/2004-02 ÖA03. Portions Bolina - Editrice Incontri Nautici 2004-2007. Portions EMA 2007. Estonian Maritime Administration. Portions FMA 2004-2007. Finland Hydrographic Office, license no. FMA 877/721/2004. Portions HHI 2002-2007. Reproduced with the permission of the Hydrographic Institute of the Republic of Croatia and Adriatic Sea Pilot. Portions HNHS 2004-2007. Reproduced with the permission of the Hellenic Navy Hydrographic Service, license no. 171.7/22/03. Portions Hydrographica 2005-2007. Portions IHM 2003-2007. Reproduced with the permission of the Instituto Hidrográfico de la Marina, Spain and the UK Hydrographic Office, license no. ES AC-001-Garmin. Portions IHP 2003-2007. Reproduced with the permission of Instituto Hidrográfico, Portugal and the UK Hydrographic Office, license no. PT AC-002-Garmin. Portions IHS 2004-2007. Reproduced with the permission of the Icelandic Coast Guard and the UK Hydrographic Office, license no. IS AC-001-Garmin. Portions IIM 2002-2007. Reproduced with the permission of the Istituto Idrografico della Marina, Italy. Portions KMS 2002-2007. Reproduced with the permission of Kort and Matrikelstyrelsen, Denmark, license no. G.9-2002. Portions LHS 2007. Maritime Administration of Latvia. Portions NHS 2001-2007. Reproduced with the permission of Norwegian Hydrographic Service, license no. NO 24/021001/1. Portions NLHO 2005-2007. Reproduced with the permission of the Hydrographic Office of the Netherlands and UK Hydrographic Office, license no. NL AC-002-Garmin. Portions RNO 2005-2007. Reproduced with the permission of the National Hydrographic Office, Sultanate of Oman, OM A-C-001-Garmin. All rights reserved. Portions SAN 2002-2007. Reproduced with the permission of the Department of Defence - South Africa. Portions SHOM 2005-2007. Reproduced with the authorization of the Service Hydrographique et Oceanographique de la Marine (SHOM, www.shom.fr), France, Contract no. E 67/2005. Portions SMA 2003-2007. Reproduced with the permission of the Swedish Maritime Administration, license no. 03-01453. This product has been derived in part from material obtained from the UK Hydrographic Office with the permission of the UK Hydrographic Office and Her Majesty s Stationery Office. British Crown Copyright (2001-2006). License no. GB AC-002-Garmin. All rights reserved. Garmin Ltd. or its subsidiaries 1995-2007 Elektronisk sjøkart (Garmin) som syner anlegget og tilstand ved dei ulike prøvestasjonane samt eit større kart som syner plassering av lokalitet i forhold til Sogn og Fjordane.