KONSESJONSSØKNAD FOR OVERFØRING AV MIDDAGSVATNET TIL MAURANGER KRAFTVERK. FRÅSEGN.

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Klima- og naturressursseksjonen Arkivsak Arkivnr. 344 Saksh. Jan Nordø og Lars Øyvind Birkenes Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato KONSESJONSSØKNAD FOR OVERFØRING AV MIDDAGSVATNET TIL MAURANGER KRAFTVERK. FRÅSEGN. SAMANDRAG Statkraft søkjer om å overføra Middagsvatn, med eit nedbørfelt på 0,45 km², som drenerer naturleg til Maurangsfjorden i dag, til Øvre Trombetjørn og Mauranger kraftverk. Utbygginga vil gje ein produksjonsgevinst på 2,2 GWh/år. Området har store landskapsverdiar, og ein kan ikkje sjå bort frå at det kan gjerast funn av kulturminne. Utbygginga vil vera veglaus og utan større inngrep, men tørrlegging av elva frå Middagsvatn vil vera med å endra landskapskarakteren ned mot Maurangsfjorden. Vassføringa bør difor oppretthaldast i størst mogleg grad. I tillegg er det viktig at dei inngrepa som blir gjort, er så skånsame som mogleg. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Det vert stilt krav om at undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminneloven vert oppfylt i god tid før iverksetjing av tiltak. Detaljplan med alle planlagde inngrep av varige og mellombels karakter må sendast til høyring til Hordaland fylkeskommune som regional styremakt innan kulturminnevern. Dersom det vert avdekka konflikt med automatisk freda kulturminne, må tiltaka justerast eller eventuelt leggjast fram for Riksantikvaren som rette dispensasjonsmynde. 2. Det må stillast krav i konsesjonen til minstevassføring i elva frå Middagsvatn som opprettheld landskapskarakteren og opplevingsverdien. 3. Kamuflering av tersklar og tildekking av utløpsrøyr må gjennomførast med best mogleg landskapstilpassing. Vedlegg: Konsesjonssøknad frå Statkraft Rune Haugsdal Fylkesrådmann Bård Sandal Fylkesdirektør for regional utvikling

2 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Innleiing Statkraft ønskjer å utnytta ein større del av det energipotensialet som finst nær allereie regulerte og overførte vassdrag som i dag vert nytta i Folgefonnverka. Planane medfører at Middagsvatnet, med eit nedbørfelt på 0,45 km², som drenerer naturleg til Maurangsfjorden i dag, vert overført til Øvre Trombetjørn. Vatnet vil så renna naturleg frå tjørnet til eit bekkinntak i Rennedalen og inn på overføringstunnel som går frå Bondhusbreen til Mysevatnet. Vatnet kan dermed utnyttast i Mauranger kraftverk. Søknaden er på høyring frå Noregs vassdrag- og energidirektorat (NVE) med frist 20. desember Søknaden 2.1. Områdeomtale Middagsvatnet ligg i Kvinnherad kommune i Hordaland, mellom Maurangsfjorden i nordvest og Folgefonna i søraust, 1034 m.o.h.. På vestsida av fjellplatået ligg Bondhusdalen og i aust Mysevatnet, inntaksmagasinet til Mauranger kraftverk. Næraste tettstad er Sundal, rett vest for prosjektområdet. Tiltaket ligg like ved RV 551. Elver som vert berørte, er bekkane i Nonsgilet og Rennedalsskaret (oppstraums bekkeinntaket til overføringstunnel til Mysevatnet). Vassdraget er tidlegare ikkje regulert. Figur 2.1 Geografisk plassering 2

3 Figur 2.2 Lokalisering av Middagsvatnet og Øvre Trombetjørn (raud sirkel). Figur 2.3 Middagsvatnet sett mot nord. Utløpet mot Maurangsfjorden i venstre biletkant. 3

4 2.2. Prosjektskildring Overføringa vert etablert gjennom eit 130 m langt borehol med diameter mm, som fører vatnet til Øvre Trombetjørn. Inntaket i Middagsvatnet vil vera ein terskel bygd i ein betongkonstruksjon. I utløpet av Middagsvatnet vert det også bygd ein betongterskel (sperre). Midlare overført vassmengde er berekna til 1.23 mill. m³/år. Med ein midlare energiekvivalent i Mauranger kraftverk på 1.93 kwh/m³ vil overføringa gje ein produksjonsgevinst på 2,2 GWh/år. Utbyggingskostnaden er berekna til 5,1 mill. kr, som gjev ein utbyggingspris på 2,3 kr/kwh. Statkraft har vurdert to alternative inntaksstader i Middagsvatnet; alternativ A, som er det omsøkte, og alternativ B i den søraustre enden av vatnet. I prinsippet er desse relativt like, men inntaksstadene er forskjellege. Kostnaden blir noko høgare med alternativ B p.g.a. lengre borehol og sannsynlegvis meir lausmasser både ved inntak og utløp. Grunneigar og fallrettseigar, som Statkraft no har inngått ein leigeavtale med, har sett på småkraftløysingar der ein mindre del av fallet vert utnytta. Desse er uaktuelle for tiltakshavar. Figur 2.4 Utbyggingskart for overføring av Middagsvatnet. Heiltrekt line er den søkte løysinga, medan stipla line er alternativ inntaksløysing og tunneltrasé. Anleggsverksemda vil vera innanfor gul-skravert område. 3. Verknad for natur og samfunn 3.1. Kulturminne og kulturmiljø Det er ikkje kjend automatisk freda kulturminne eller gjenstandsfunn rundt Middagsvatnet eller Trombetjørnane. I nærleiken er det kjent eitt kulturminne, ei sirkulær oppmura tuft attmed ei større steinblokk. Denne ligg i underkant av 400 meter nordvest for Middagsvatnet. 4

5 Ut frå noverande kunnskap om området vil eit utbygging truleg få liten negativ konsekvens for kjende kulturminne og kulturmiljø Landskap Landforma vert vurdert som regionalt representativ (typisk), eit vanleg førekomande landskap med storforma fjellmassiv. Landskapet er heilskapleg og harmonisk, strukturane er ikkje brotne opp av synlege inngrep. Området er likevel inngrepsnært sidan det ligg mindre enn 1 km frå tyngre tekniske inngrep som bl.a. inntaket i Rennedalen. Nærleiken til Maurangerfjorden og Folgefonna tilfører opplevinga ein viss dramatikk. Opplevingskvaliteten lokalt er vurdert til middels. I den 3-4 månader lange anleggsperioden vil anleggsaktivitet og helikopertrafikk vera synleg i landskapsbiletet. Det vil også vera ein del støy. Fasen medfører også at Middagsvatnet må senkast i samband med bygging av terskel og inntaksarrangement ved det nye utløpet. Det gjev ein synleg reguleringssone omkring Middagsvatnet som forsvinn etter at arbeidet er avslutta. Terskelen og den tørrlagte utløpsbekken frå Middagsvatnet vil endra landskapsopplevinga ved nordenden av vatnet. Utforminga av terskelen vil ha avgjerande innverknad for inntrykket ved utløpet av Middagsvatnet. Det er laga ein visualisering av dette som tyder på at konstruksjonen vil vera lite synleg (sjå fig. 3.1 under). Elva gjennom Nonsgilet, som renn ut i Maurangsfjorden, får noko redusert vassføring. Det vil sannsynlegvis føra til redusert reiseoppleving frå fjorden. Figur 3.1 Visualisering av mogleg terskel ved opprinneleg utløp frå Middagsvatnet. Ved Øvre Trombetjørn skal røyret med overføringsvatnet dekkast til med masser frå staden. Om det vert bygd opp rundt røyret på tilfredsstillande vis, vil inngrepet bli lite synleg. Utbygginga er samla vurdert å ha middels negativ konsekvens for temaet landskap. 5

6 3.3. Biologisk mangfald Det er ikkje registrert verdfulle naturtypar eller raudlista artar i influensområdet, som er nærområdet rundt Middagsvatnet og Øvre Trombetjørn og bekkekløfta nedover Nonsgilet, der eksisterande bekk renn frå Middagsvatnet i dag. Vegetasjonen ca m.o.h. er sparsam og representativ for regionen, nedover Nongsgilet er den meir frodig og artsrik. Fuglefaunaen er individ- og artsfattig. Lia nedstrøms Middagsvatnet mot Maurangsfjorden er definert som eit lokalt viktig trekkområde for hjort. Verdien av naturmangfaldet i influensområdet er i sum vurdert å vera liten. Inngrepet er relativt lite og vil samla ha liten innverknad både på vegetasjon, fugl, hjort og annan fauna Fisk Det har vore sett ut regnbogeaure i Middagsvatnet tidlegare, men det er ikkje fisk i vatnet i dag Samfunn og brukarinteresser I anleggsfasen vil dei største samfunnsmessige verknadene vera knytte til sysselsettingseffekten. Fleire bedrifter og føretak i kommunen og regionen leverer tenester som er relevante i forhold til anleggs-arbeida som skal utførast. Kommunen vil få skatteinntekter i driftsperioden i form av naturressursskatt, konsesjonsavgift og eigedomskatt på til saman kr per år. I kva grad det vert tildelt konsesjonskraft, vert avgjort av OED. Tiltakshavar reknar i så fall med at kommunen sin kvote allereie er fylt opp og at konsesjonskrafta tilkjem fylket. Fylkeskommunen vil dermed få noko høgare årlege inntekter enn kommunen gjennom sal av konsesjonskraft i tillegg til sin del av naturressursskatten. Området omkring Middagsvatnet og Trombetjørnane er i seg sjølv lite brukt til friluftsliv, men plasseringa mellom Maurangsfjorden og Folgefonna gjev det visse landskapsrelaterte opplevingskvalitetar. Området ligg utanfor grensa til Folgefonna nasjonalpark, men fungerer som ein del av ein randsone inn mot særs viktige friluftsområde. Området i seg sjølve vert vurdert å ha liten/middels verdi. Det er sannsynleg at støy og helikoptertrafikk vil merkast noko frå den berømte Keisarstien, som på det nærmaste går ca. 500 m sør for Øvre Trombetjørn. Verknadene i anleggsfasen er midlertidige og vert vurdert som avgrensa negative for friluftsliv. Inngrepa vil ikkje få innverknad på stiar eller løyper. Dei vil heller ikkje vera synlege får Keisarstien eller frå tilførselsstiar til denne. Inngrepa vil berre opplevast om ein går omkring sjølve Middagsvatnet og Øvre Trombetjørn. Omfanget vert vurdert som lite negativt. Tiltaket vil ikkje påverka bruk og attraktivitet i vesentleg grad. Konsekvensen vert vurdert som liten negativ. 4. Vurdering og tilråding Hordaland fylkeskommune har vurdert saka som sektorstyresmakt for kulturminne. I vurdering av prosjektet i høve til regionale omsyn har vi nytta Klimaplan for Hordaland , Verdivurdering av landskap i Hordaland fylke¹ og Område for friluftsliv². Det er vidare referert til verdikart og retningsliner i Fylkesdelplan for små vasskraftverk i Hordaland då det ikkje er utarbeidd eigne retningsliner for større vasskraftutbyggingar. ¹ Aurland naturverkstad, På oppdrag frå Hordaland fylkeskommune. ² Kartlegging og verdsetting av regionalt viktige område i Hordaland, Hordaland fylkeskommune og Fylkesmannen i Hordaland,

7 Klimaplan for Hordaland slår fast følgjande overordna mål og strategiar for energiproduksjonen: Mål for energi: Energibruken skal reduserast og gjerast berekraftig gjennom effektivisering og bruk av ny fornybar energi. Innan 2030 skal energibehovet til alle føremål i størst mogleg grad dekkjast av fornybare energikjelder utan tap av naturmangfald. Strategi C: Hordaland skal vera ein føregangsregion i produksjon av fornybar energi Delmål 9: Hordaland skal produsera energi får fornybare kjelder og med minst mogleg arealkonfliktar. Ein skal ta omsyn til naturmangfald, friluftslivområde og store landskapsverdiar i fylket. Jf. Fylkesdelplan for små vasskraftverk Kulturminne og kulturmiljø Konsekvensen for kjende kulturminne og kulturmiljøet vert i prosjektrapporten vurdert som liten, men at ein ikkje kan sjå bort frå at det kan gjerast funn i området. Det er gjort rike funn på gardane nede ved fjorden, Sundal og Bondhus, samt gardane inne i Austrepollen. Fjellområda har difor òg vore nytta i svært lang tid, både som beiteareal, jaktområde og til ferdsel generelt. Det er kjent fleire funn av ulik karakter i fjellområda på Folgefonnhalvøya, mellom anna helleristingar og kleberbrot. Elles bør vassføringa i elva oppretthaldast i størst mogleg grad. Dette bør gå fram som krav i konsesjonen. Det vert stilt krav om at undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminneloven vert oppfylt i god tid før iverksetjing av tiltak. Detaljplan med alle planlagde inngrep av både varig og mellombels karakter må sendast på høyring til Hordaland fylkeskommune som regional styresmakt innan kulturminnevern. Dersom det vert avdekka konflikt med automatisk freda kulturminne, må tiltaka justerast eller eventuelt leggjast fram for Riksantikvaren som rette dispensasjonsmynde Landskap I «Verdivurdering av landskap i Hordaland» vert området rundt Middagsvatnet og Tombretjørnane typifisert som storforma og alpint fjellmassiv med nest lågaste verdi på ein skala frå 1-5, dvs. «vanleg førekomande landskap». Tilstøytande fjellområde i aust og vest er klassifiserte eitt trinn høgare i same kategorien, dvs. «middels verdi». I Fylkesdelplanen for små vasskraftverk vert det same området rekna som sårbart høgfjell av stor verdi. I slike område gjev planen desse retningslinene og rammene: 1. I sårbart høgfjell av stor verdi skal ein vera restriktiv med vasskraftanlegg som fører til varige sår i naturen. Avbøtande tiltak: Tunneldrift og veglaus utbygging kan redusera konfliktgraden. Tersklane og den tørrlagte utløpsbekken frå Middagsvatnet vil bli dei mest synlege naturinngrepa i høgfjellet. Visualiseringa av utløpsterskelen i prosjektrapporten tyder på at den blir lite synleg, men det bør stillast krav om minstevassføring i utløpsbekken slik at opplevinga av elva gjennom Nonsgilet ned til Maurangsfjorden ikkje vert for mykje redusert. Eit slikt tiltak vil og vere i samsvar med dei fylkespolitiske retningslinene for fjordlandskap av stor verdi som tiltaksområdet ned mot Maurangsfjorden er klassifisert som: 1. I fjordlandskap av stor verdi skal ein vera restriktiv med inngrep som fjernar eksponerte fossar og vassdrag eller reduserer heilskapen i landskapet. Ein skal leggja vekt på at terrenginngrep, vegar, røyrgater m.m. ikkje fører til varige sår som reduserer opplevingsverdien i landskapet. Ved inngrep i eksponerte fossar og elvestrekningar skal det stillast krav til minstevassføring som opprettheld landskapskarakteren og opplevingsverdien. Tiltaket vil ikkje medføra vegbygging, synlege røyrgater eller tilsvarande større naturinngrep Biologisk mangfald 7

8 I verdikart for biologisk mangfald i Fylkesdelplanen er det ikkje registrert verdfulle naturtypar eller raudlista arter i influensområdet. Lia ned mot Maurangsfjorden er viktig trekkområde for hjort, men den vil lite sannsynleg bli påverka av redusert vassføring i elva frå Middagsvatnet. I sum må inngrepet vurderast som lite konfliktfylt i høve til biologisk mangfald Fisk Det er ikkje fisk i Middagsvatnet i dag Friluftsliv I Fylkesdelplanen for små vasskraftverk er det i høve friluftsliv gjeve slike rammer: Ein bør visa varsemd ved utforming av ny vasskraftutbygging, slik at tiltaka ikkje reduserer opplevingskvalitetane i friluftsområde med stor verdi. Gjennom konkret utforming skal ein søkja å gjera tiltaket til ein positiv ressurs for friluftslivet. I verdikartet til planen får høgfjellet i tiltaksområdet «stor verdi» sjølv om det ligg utanfor Folgefonna nasjonalpark og er lite brukt til friluftsliv. Mykje av grunnen til den høge vektinga er naboskapen til nasjonalparken. Området fungerer som ein del av ein randsone inn mot eit særs viktig friluftsområde (Område for friluftsliv, 2008). Sidan inngrepa i tiltaksområdet er små og bruken av området liten, vert konfliktnivået vurdert som lågt. For landskapsopplevinga sin del er det likevel viktig med minstevassføring i elva frå Middagsvatnet. 5. Oppsummering og tilråding Tiltaket er ei lita kraftutbygging i regionen med ein produksjonsgevinst på 2,2 GWh/år. Utbyggingsprisen er 2,3 kr/kwh, som er lågt for nye prosjekt. Prosjektet vil inngå i regulerbar kraftproduksjon. Konsekvensane for ålmenne interesser er i hovudsak knytte til landskap. Området er del av eit landskap med stor verdi, og tiltak bør gjennomførast så skånsamt som mogleg for å ta vare på elvestrengen mot Maurangsfjorden. Det må derfor stillast konsesjonskrav om minstevassføring frå Middagsvatn. Tekniske inngrep som terskel og røyr må kamuflerast best mogleg og tilpassast landskapet slik tiltakshavar gjer framlegg om. Undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminneloven må oppfyllast i god tid før iverksetjing av tiltak. Prosjektet passar inn i Hordaland fylkeskommune sine mål om å auka produksjonen av fornybar energi med minst mogleg arealkonfliktar og effektivisering av eksisterande kraftverk, utan tap av naturmangfald. 8