DB TYPHO NERVOSO LENTO - ' ' CUJUS PARTEM PRIMAM A P P R O B. E X P. FA C. M ED. U P S A L. P R Æ S IDE PETRO AFZELIO EQ U IT E REG. ORD. DE ST EL LA PO LARI M. D.g f H. ET CH. M. R E t C H IR URG IC Æ DIRECTORE SUPREMO ET W E D IC IN Æ TH EO BET. ET PRACT. PROFESSORE KEG. ET ORD» REGG. ACADD. SCIENT. ET PRO RE Ml LIT. HOLM SOCI ETT. REGG SCIENT. UPSAL. ET MEDIC. EDINB. ATQUE SOCIETT. H IS T. NATUR. PA RIS. ET MEDIC. MONSPEL. MEMBRO PRO GRADU MEDICO p. p. AUCTOR JA C O B L E U R É N GESTR1CIUS IN AUDIT. GUSTAVI A NO DIE III JUNII MDCCCIX UPSALIÆ, TYPIS EDMANNIANIS.
DE TYPHO NERVOSO LENTO. PARS PRIMA. M EDICINAM eo qn im maxime niti fundamento res est notissim a, quod experientiam quam plurimorum comparatam in unum colligamus et exinde regulas arti necessarias sapienti formemus consilio. Alia rts aeque certa: morborum imprimis epidemicoruiii tam genera et complicationes, quam illam quae his debetur tradtandi merhodum a climate, vitas genere et aliis unicuique regioni propiiis pendere conditionibus. De quocumque qua.srio fuerit m orbo, medicorum tam indigenarum, qu«m exoticorum certe haud caremus prassctiptis, haec vero ad prassenfcin quemlibet adaptare casum vetant et inepdor morborum descriptorum diagnosis et ex hac derivata denominatio, et omissa complicationum ab ipso morbo primario distindlio. In mot bis piærerea epidemicis, observationibus in terra eorum natali institutis imgis esse confidendum, quam exoticis in terra dispari, sub alio coelo, certo constat. Has igitur sparsas et inordinatas colligere, comparare et universales regulas pradticas ex illis ducere, negotium esset maximi rei medicæ emolumenti. Præ ceteris morbi e genere T y p h i, patriæ nosfræ, ut et universo tetraium orbi perniciosissimi, hanc sibi d.ind^m operam requirunt. Horum vero agmen ingens viribus meis tam imparibus aggredi, dementis potius temeritatis nomen haberet, quam audacirc. Satis mihi videor imbecillitatis immemor, dum A speci-
specimen academicum editurus speciem eorum u n ic a m,t y p h u m scilicet nervosum lentum, seu Febrem ab auhoribus sic diham Upsaliensem, eum suis complicationibus elegi pertrahendam, talem praecipue tradere conans, qualis m nostra terra fuerit repertus. N o n omnino desunt hujus morbi inter populares scriptores, plurimi vero vel unicam quandam illius epidemiam, sive casus quosdam sibi obvios descripserunt, vel ut variationem alius cujusdam febris illum tr.claverunt; Ejusmodi sunt L in n æ ü s, Z e t z e l l, Rose'N, Sibrc'n et p'ures de quibus infra. Horum observatis innixus, disquisitiones meas de hac febri a tribus prarcipue capitibus ordiri conabor; primum scilicet in nomine versabitur et historia, deirtde decursum, complicationes, caussa^ et prognosin m orbi, curationem vero postremum explicabo. N ullorum certe morborum tam varia denominatio, quam Febrium imprimis As'henicarum a ) \ A ha enim medicorum perlegenti nulla fere occurrit epidemia, nisi* quae proprio gaudeat nom ine, vel a loco, anni tempore aliisque caussis externis, vel ab eminente quodam ipsius n oibi svmptomate desumto. Ur vero Medico necessaria certa et a symptomatibus principalibus sumta diagnosis, ita illi nocua vaga ista et pro cujusvis lubitu adopata. Sic enim sarpenumero unam eamdemque epidemiam ita a diversis desctiptam vides, ut duos vel etiam plures plane dissimiles morbos suspicaretis ; rem vero diligentius perscrutanti clarius innotescet, unum id symptoma dixisse pathognomicum et essentiale, quod alter vel plane omiserit, vel saltem minore dignum attentione putaverit. Hinc pater, quintas obnoxia sit incertitudtni histoiia m orbi, imprimis utut no* V a) Vid. H a a r t m a,n Sciagraphia Morborum p. 5
nosîri mirius cogniti ; raro enim rales occurrunt descriptiones, ait certe concludi possit, hanc et nullam aliam febrem fuisse grassatam; sæpius symptomata qu*dain sparsa, vel solum m orbo impositum nom en. hanc aliis immixtam, conjedare permittunt. Febrium de cetero epidemi* indolem suam quam sæpissime mutant ad anni tem pora, tempestatem et differentem pr*- dispositionem plurimorum illorum, qui contagii efficaci* sunt subjedi. Sic ab initio castrenses, famelicæ etc. quam maxime putrid*, indolem lent* nervos* continuat* adsumere et ut intermittentes finiri possunt, prout causs* earum excitantes fuerint mutat*. H æc pr*missa ansam nobis pr*bent concludendi, non omnes, qu* Upsali* grassat* fuerint, T yphi epidemias, sub unica comprehendendas specie, ut etiam his vero sit simillimum, Febrem sic didam Upsaliensem et ante annum 1754 et in pluribus pr*ter Upsaliam patri* locis exstitisse, si alias hoc nomine non omnes Upsali* modo occurrentes febres -e T yphi genere, sed distindam earum speciem innuimus. Conveniunt etiam his, tam Upsaliensium, quam aliarum epidemiaruin desciiprioues. Ab audoribtis valde varie tradatur h*c eadem febris, prout huic vel isti systemati fuerint ad d id i, unumque vel alterum symproma pathognomicum judicaverint. Sic B o s t k o m in Dissertatione de Febri U psaltensi, sub pr*sidio Cei. L i n n æ i, speciem illam dicit A m p h ù n erin æ, typo pr* ceteris attentus, satis tamen superque indicans, se totam illam cohortem Febrium tunc temporis inter exacerbantes numeratarum, hoc sub nomine intellexisse, si modo Upsali* sævirint epidemic* b). In Diss.: A a d t b) Ad initium citat«diss.
S I " r de Generibus morborum sub ejusdem praesidio Amphimerinci dicitor, seu Febris continens lenta sum quotidiana. H a a r t m a n iterum i«. Sciagr. Moib. inter Remittentes adieit, H œ m itritœ um lentum appellans, svetice veto: Tarnifeber. Cl, SiDrên in ptselcrflionibus suis c) Rem ittentem nervosam nominat s. Lentam nervosam A n* glorum s. Upsala feber, et accuratissima sua hujus morbi, epidemic imprimis annorum 1753 et 1754 descriptione, ideam illius, utut speciei distindtt reddit evidentissimam, signa adferens pathognomica, torporem peculiarem sensuum, decursum lentum, piui-que symptomata, quae omnia occasionem praebent, hunc morbum ad eam febrium numerandi speciem, qua: apud recentiores Typhus nervosus lentus audit, cum com plicatione symptomatum gastricorum er pituitosorum, vel subinde Asthenica pulm onum, aliotumve viscerum inflammatione, Hæc ipsa epidemia Upsaliensis etiam a D. Z e t z e l l, n o mine Aniphim erinœ catarrhalis lentœ descripta d j, puma est, ex cujus symptomatibus notatis certe eruere possumus, T y p h um fuisse nervosum lentum. Quae Upsaliae a mense Septembris 1742 ad Majum 1743 grassata fuir febiis, a D. Rosea descripta e j, Typhus erat vere putiidus, licet apud plurcs inclinabat in T yphum nervosum, illum vero acutum «tepe et symptomatibus nunc catarrhalibus nunc rheumaticis conjunctum. Annis 1754-55 pluribus etiam Sveciæ locis febrium observatae epidemiae, tx quarum symptomatibus T yphum nervosum lentum c) Mfc. d ) Kongl. Sv. Vettenflraps Acad. Handl. I754. p. 30t?. t) Kongl. Sv. Vett Acad. Handl. 1744* P* 73* Contagium illius febris eo divulgabatur in ftud'ofam juventutem, quod apud aegrotum cum militibus e bello fennico revenientem, r.oftes vigilarint amici et populares. Arch, Backs tat om Farfoter p. 33.
tum cognoscere possumus; hxc vero sunt, quibus innotuerunt, jpomina: M aligne flussfebrar, Tertiana continua m aligna, A m - p kim erina catarrhalis m aligna, Elake flussfebrar, E la ke, langsamme och fa rlig e flussfebrar f ) etc. Mense Augusti Anni 1755 febris observata, quæ Lenta catarrhalis maligna didla est: en liten men tärande flussfeber g j. Mensibus Novembris et Decembris continuata: ejusdem indolis febres, diarrhoea, urina jumentacea, deliriis mitibus aiiisque symptomatibus nervosis com itat* fuerunt. Labente Semptembn anni 1756, Febris a D. B jerchç'n descripta h ), strages multas in classe nostra apud Caroliccronam edidit, A m phim erinæ catarrhalis lentce nomine cognita. Hanc febrim ab aliis distinxerunt mentis viriumque demissio, eaphis supra orbitas dolor, pulsus sano fere xqualis, surditas, tendinum subsufus, delirium et languor; symptomata etiam accesserunt gastrica et rheumatics, interdum etiam sigua T y p h u m putridum magis indicantia. P L ures deinde a Medicis Provincialibus observat* epidem i*. ubi symp'omata occurrunt, qu* indolem Lent* nervos* suspicandi locum prxbent; Sic febris a D. G isslf.r, nomine B a tsm a n s feber descripta ij T yphus videtur nervosus cum complicatione gastrica, et 'ea qu* Gothoburgi, labentibus Januario, Febr. Murt. et April. An. 1751 grassabatur, ab Ads. Schultz ut f ) Be r g ii försök till de i Sverige gsngbara Febrars utrönande, îren 1754-55 & 56. g ) De hac dicit Be r g iu s loc. cit.: Underlig feber nog, laxatîver mägtade ej tortaga den, ånskönt de gjorde Patienten nsgon lindring. h) B jïrg iu s 1. c. i) Provincial Do&orernes berättelser em Medicinal - vsrkets till- tsnd i riket 1761. p, 272.
ur Febris Upsaliemîs vera describitur /J *, Observationes vero D:nt W e s t m a n et G e u n e r vi) quam perspicacissime indicant, huic epidemiae, tam T yphum putridum, quam Nervosum acutum cum complicationibus variis fuisse intermixtos. Exeuntibus Septembri et Odobri ejusdem anni, febres etiam Norrcopiæ observabantur Lentce nervosa n) W a h l b o m Medicus Provincialis Calinarias mentionem facit de Febre U psaliensi, quam in mense Februarii 1760 vulgatiorem fieri dicit et veram esse A viphtm erinatn 0). Annis 1763-69 Febris mesenterica s. Up^rJa feb er in paroecia Skedevi Ostrogothiæ est observata /?J, et Ads. C. M. Blom unicam dicit anno 1768 sibi occurrisse Febrem U psa- liensem q ). Ser quid in hujusmodi enumerandis cifandisque observationibus longius htereo. deessent mihi sane er vires et otium, omnes istos casus in adis nostratium modo Medicorum investigandi, ubi Lentam nervosam iliis occurrisse sit verosimi e. Singulis modo his ab.-que dcledu et discrimine heic allatis observationibus,- nihil aliud indicari vellem, quam, febrem nostram omni loco et tempore fuisse inventam, apud nos vero tunc primum proprio nomine cognitam, cum Medici nosti ares, extraneorum scriptis attentiores fa d i} in pluribus eodem tempore eam observarim, apud quos locum habuit singularis hæc pis> disposifio, qua fît, ut Typhus iste communis putridus in hanc mitiorem degeneret speciem. Ea imprimis Upsaliae accidisse viden- /) Ibid. p. 274. m ) p. 62. «) Ibid. p. 296. 0) Berättelser rorande Medie, värket i riket, inlsmnade vid Riksdagen 1769. p. 82. p) Ibid. in Praefat. q) Ibid.
v k k n tu r, ubi occupationes et vitse instirurio juventutis praevalenti huic irritabilitati et debilitari sy sternatis nervosi favent, quæ qpnjundlim cum aè're isto insalubri, ab inundationibus vicinorum urbi locorum, et accelerata humorum in campo humili et aprico exhalatione, provenience, hanc febrtrn quotannis, verno imprimis tempore, ibi reddunt sporadic..!». R ecensebo nunc quibus hic morbus insignitur sympromati* bus, ut quanta iiiter Typhum nervosum lentum et ceteras T y p h i species intercesserit discrepantia liquido constet. Characteres p r im u m, sine quibus vel mitifsimus uum quam deprehenditur, descriptione decursus ejus valde varii explicare conabor. Qui aut contagio, aut caussarum excitantium cum interna prasdispositione concursu hac febri corripitur., primordiis ejus obscuiis diu vexatus per septimanam vel amplius sanitate parum mutata fruirur, vixque febrem suspicareris, subdole et sub specie levioris invaletudinis adrepemem; citius autem vel tardius motus subveniunt febriles, nunc plusculum elatiores, nunc veio depressiores null.m temporis k g tm observantes, et horripilationi levi, vagae intermixti, si vero pu sum, vel calorem curis contrtdlafic asrimares, vix diceres feluicantim. Sudafiunculac quibusdam sunt, aliis vero cutis aret imperspicabilis et scabra. Genre nunc rubentes, nunc pallidae; capirs dolor, vel potius plumbea gravitas, cui saepissime supra orbitas sedes, interdum vero ex occipite ad frontem progrediens His conjur.dta animus indifferens vel depressus, amor soiiudinis, calores quasi ignei ex fronte vel artubus erumpentes, etsi non praeter morem caleant, si manum admoveris. Dolores artuum quasi rheumatici, nodtu graviores, vel formicationis in illis sensatio. Anorexia, pyrosis, alvus tarda vel diarrhoea; sitis nulla vel parca, lingua quam maxime varia, prout hic vel ille luerit intestinorum status: pura, sicca, rubra, glutine obdudla, aut modice albicans, subinde vero iiuvescens, sordida. Sic
Sic leviter increscit m orbus, vitae quasi clancularias strueret insidias r ) pericuiumque imminens raro suspicatur vulgus. Interdum etiam, licet raro, accidit, leviorem febrem nervosam, elapsis diebus sex, septem, o d o vel pluribus, latga et continuata diaphoresi sub auroram auctiori esse solutam. Longe autem frequentius, quodam inter h<*s ipsos die, nodem versus augetur horripilatio, subsequens lenis plerumque calor et pulsus celerior ad horam circiter quartam instantis auroras continuantur; Somnus si subrepserit, tumultuosus valde, somniisque crebro abruptus; sudores saepissime sub ipsum exacerbationis initium erumpunt, subinde vero finem illius constituunt Similes nodibus sequentibus superveniunt exacei bationes, remissione vix ulla intermedia, pcrgnque febris nunc his, nunc iliis comitata symptomatibus, minoris quidem momenti et valde mutabilibus. Talia sunt: dolores dorsi et lumborum ilitumatici, stupores artuum, somnia dira et tumultuosa, susurrus et tinnitus aurium, copia denique pituitas, tenacitate sua maxime incommodae. Sudori odor acidus et hircinus; urina iubra cito turbatur, varia deponens sedimenta, nunc pituitam, vel furfur referentia, nunc colore imbuta lateritio, subiude vero pallida, aquosa, opaca, turbulenta, raro autem instar jusculi crassa. T ertia septimana lenior interdum cessat febris, sudor tunc acidior evadit magisque foetidus, exacerbationes breviores, leniores, linguasque rtnascens puritas revertentis cibi appetitus felix est auspicium, somni tranquilliores fiunt et urina furfu- raccum, vel later ii coloris deponit sedim entum, vel etiam, si initio rubens nullum deposuerit, limpidior paullatim evadit, urina: sanas indies similior colore. Hic morbi hujus decursus, qualis lenior in sanitatem abit,, minimumque cum aliis afftcliontbus moibosis complicatus. Saspe vero»*) L i e ü t a u d Preciÿ de la Medicine p. 32. V,
vero haud ita mitis obvenit, sibi multifariam dissimilis; Mune enim decursu solum protracto vires exhauriens, vel pluribus elapsis septimanis necat, vel difficillimam reddit convalescentiam Nunc s y m p tornatum nervosorum incremento vitx maximum adfert discrimen. Nunc denique varia ceterorum morborum complicatione adau&us, et scientiam medentis et vires natuix diu eludit.? D u r a t io n s sua si fuerit infestus, pergit tunc qu.lis exorsus, crescunt indies exacerbationes et torpor sensuum, febris hujus signum juste pathognomicum, vel advenit, vel augetur. Ore igitur, Lucibus et inedia plerumque linguæ parte siccescentib u s, nullam persentiunt sitim, questionibus raide respondent, sive pioprer auditum difficilem, sive quod animo hebetato opus sit tempore responsum vel simplicissimum excogitandi. S..por nullus cibis, nullus odor, oculi htbescunr, ipsa denique torpet coetnesthesis ; cornea turbida et albescens collabimr; facies cinerea, rugosa, pallida; sudores viscosi, gelidi; urina et excrementa, inscio argroto, abeuntia; lingua, dum porrigitur, tremula. D elirium, coma et tendinum sunsultus adveniunt; pulsus, ulla vix antea turbatione adfedlus, jam celer, parvus et tenuis evad't, et plurium hebdomadarum morbo viribus exhaustis, vel mors ipsa finem imponit, vel convalescentia ambigua, morbo ipsi parum absimilis. Decidunt revalescentis capilli, fument pedes, cutis arescens, et absumta musculari carne, circa ossa contracta, summae macerationis refert spectaculum. C-bi ingens appetitus, maximaque ideo - observanda moderatio, facillimus enim in morbum relapsus, ex quo ut emergunt vix sperandum. Subinde etiam succedunt febris hecflica, amentia, p^rjyses artuum aliique universalis hujus corruptionis cffitflus, omnia absque speciali organi cujusdain sub ipso morbo adfedione. 'l ' B M em o-
Mkmö'ra'bam deinde, nervös» prte ceferivsicdi&a syrhptov/ mata morbi hujus admodum augere discrimeii. Varia»sta sunt' et cerebrum imprimis adfecfhim indicantia; primum inter h»«locum occupat delirium, raro furibundum, mité saepius atque" nodurnum. Meticulosus aeger, animo demisso, desperato, vel circa omnia indifferente; débiliter interdum scurrilis et floccos carpens, somno refqcillaute caret; dormitans vero mutit confuse. Susurro et tinnitu aurium cruciatur, ocu'i lucis impatientes rubent sicci, vigiliis deteriores redditi. Aberrant odor et gus:us# lingua tremit et vex instar ejulantis singultim emittitur. Dolorfey vagi et formicationes anus pererrant, spasmi autem hypochondrti obsident intestina Hæc cum multis aliis ejusdem generis symptomatibus, ab initio paurior», leviora petque vices mutata, periculum imminens suspicandi nullam ansam praebent, ad finem autem secundæ, renias vel quartae septimanae«subito numerus eorum crescit et gravitas; pulsu vix mutato, delirium continentius evadit, subveniunt coma et sopor, et convelluntur passim miisculares totius co poris fibras. His tandem, ut et reliquo toro symptomatum nervosorum agmine, vel vita brevi destruitur, vel aeque ex inopinato et absq te crisi conspicua vel determinata evanescentibus, in supra memoratam morbus abi* convalescenti«!», tanto difficiliorem, quanto major fuerit horum numerus et vehementia. H æc de Lentae nervosae quoad gradum et du ration em diversitate sufficiant, adferam nunc illas, quas ex complicatione aliorum morborum patitur variationes. Nulla certe datur morbosa et localis organoium adfedio, quae hujus febris colites non aliquando fuerit rtperta; quas vero omnes si enumerarem, totam fere reliquorum morhoiuni adgrederer congeriem, quod et fine^ hujusce opellae cf meas vires longe excederet, cascum-- que potius individualium, qu«m specierum audiret descripdo. llls igitur modo attingam complicationes, qpte specificam epidemi*-
f f I I (temiarum fùndahtès diversitatem, febris riöstrae iîecursum sihi dissimilem reddunt. Inter has Gastrici sic didi Status sive F ebres præ ceteris observandi, prîmumque inter illos Jocum justo sibi vindicat status Pituitosus, qui JeUtiofi isri decursui et syniptomafibus mirioribus praecipue favere videtur, ac si omnem succorum sub febre pronatam acredinem mucus involveret, vel superficiem membranarum inffxinte irritabilium a quavis impressione defenderet, tam rerum noxiarum, quam medicaminum. Si igitur hic adsit status, lingua sordibus obducitur albescentibus, glutinosis, firmiter adhaerentibus ; tenax os, nares faucesque obsidet nvueus aegroto valde molestus, larga-que ejusdem materiei per vomitum et diarrhoeam fiunt evacuationes; gusups fatuus infestat, foetet respiratio, ceterae etiam omnes excredones velut et secretiones muco exuberant; urina interdum, dimidiam usque partem, in sedimentum abit gclatinosum, imo sanguinis fotte emissi spissum atque mucosum serum. Spontaneae h\jjus materiei evacuationes levant saepe, duntaxat ad tempus;, cåsus etiam plnres occurrunt, ubi vomitio, vel alvi dejectio copiosa, per dies quosdam contiguos reveniens, critica fuerit et sanitati cito revertenti praegressa. Diutius vero continuata?, summam inducunt virium jaduram et symptoma hujus fe bris inter perniciosissima numerandum efficiunt. Ad pulmones interdum dejedta pituita, speciem piae se fert peripneumoniae, ormii tamen absente inii mmatioue, ptdius tunc oppressum *t respiratio anginosa, sputa vero uberrima, cruda et levi exprompta screatu. Fluores alii, si vel aurea locum habuerint, vel pronus ad illas sit aeger e. g. coryzae, gonoirhoeae, haeinorrhoides mucosae et ceteri, aut superveniunt aut augentur; colica denique pituitosa subinde accedit., Htjtdionibus alvinis muco maximam partem refertis levanda. Haec F*bris lentae nervosae cum pituitosa conjûndtro ita frequens est, ut semper fere quaedam illius adsint ve-
vestigia, et synoaytniâm denominationum istarum statuere complûtes audorcs non dubitaverint s j. V erminosus procedenti optime congruit status, illius vel caussa, vel effedus; hujus vero speciei raro inveniuntur tpidemiae. Generatur tunc apud queiiiiibet morbo correp um vermium abundantia, nulla præter Constitutionem tpidtmicam pia> sertte caussa : strpius vero solitarii illius occurrunt c<isus, antea nempe verminosi dum nostra corripiuntur febri. In ambobus abundat pituita, decursusquc Pituitosæ simillimus, symptomatibus exceptis nervosis vertnium caussa increscentibus et inopinatas creantibus accessiones. Per alvum abeunt vermes vel eorum muci immixtae reduviæ, et contenta intestinorum his corrupta, colliquationem subinde inducunt funestam. Apud infantes praesertim locum habet haec conjunrftio, et iisdem praeterea cognoscitur siguis, quibus morbi verminosi vulgo distinguuntur. B iliosa deinde febris, soli»a licet malignitate morbos, quibus accedit, plerumque adaugens, deeursumque eorum vel acutissimum reddens, veiut iu Febri flava Americana et aliis, cum Lenta tamen nervosa non numquam complicatur. Remittentes sic diclæ Au tu mnales vel B 11i o s ar, charadterem febris nostrae subinde adsumunt, aeque ac Leuræ nervosae epidemiis status interdum adsciscitur Biliosus, qui vero cum Pituitoso imprimis simul conjundlus saepissime obvenit. T um pro diversis hujus status gradibus, alia arque alia adsunt signa. Alae narium orisque vicinia flavedine contaminantur, ad alias etiam partes superficiales interdum extensa. Flavescunt sordes linguae, gustus amaricat, materies biliosa erudiatur, evomitur, vel per diarrhoeam abit; cardialgia, anxietas, singultus, ponderis in regione hepatis sensatio, pluraque gravia et periculosa atgrotum urgent symptos) S to ll. Ration. Medendi Part. II, p. 40,
symptomata. Evacuationibus istis vel levatur febris, vel, si immodicae sint, consumuntur virts, et in Typhum putridum abit morbus. Ex irritatione etiam exuberantis bilis acuitur de- «ursus, et febris inflammatori* falsam obtinet speciem, initio praesertim, imperitos facile ad debilitantia adhibenda medica* mina sedufturain. A lla t is hisce intime nedlitur complicatio cum Statu G a* strico proprie si dido, seu saburra primarum viarum. Htec vulgatissima, signis haud raro, indicatur, præcedentiura quemdam simul prodentibus statum: Lingua sordida, rudu foetido et nauseoso, borborygmis atque torminibus intestinorum, ÜatuJentia- vomitione denique atque diarrhoea spontanea, quae ambæ, ab initio inter levantia numerandae, haud impune cohi* bentur ; superveniunt enim cito tendinum subsultus, delirium, sopor aliaque symptomata nervosa gravissima, Petechias etiam dum in hac febri sunt observatas, maximam partem huic statui riginem suam debent t). Generantur autem cruditates istas; aut vitiis diaçræ ante, vel sub ipso morbo commissis; aut bili, pituita, et vermibus putredine corruptis et in in intestinis adhuc haerentibus; aut etiam praevalenti, et ab aliis caussis derivanda, systematis digestionis debilitate. O m n e s hac, unico nomine gastricarum cognitas, complicationes pergravi st ne prêter illas morbo tanto plus addunt periculi, quanto d'ffieilius vires, diuturno exhaustas morbo, digestione tantopere destructa, restituuntur, et quod vis Jpi edi caminum interne adhibitorum nulla prorsus sit et minime.jpoderanda. Nunc enim remediorum largam dosin propinatam «ullus comitatur effetflus, alias licet sit e&cacissima, nunc iterum 0 -Kongl. Vett. Acad, Handl. 1767. p. 326 af Bergius: Ora 1/laligne fläckfebrar oeb deras Gastriska beskaltenbet
j ram parce adhibitum/et, jjiire quoddqm medicamentum A inexspe-, dato prorsus modo et vt {umenti, operatur. Vomitus sic et diarrhoea nulla cohibenda arte e granis aliquot salis cujusdam neutri, vel alius cujusvis medicamenti miunturj et tqmin fere Stimulantium et Roborantium penu ftustra adhiberes, nullus enim illis in vasa lymphatica p*tet aditus, et immediatam eorum i(i nervos efficaciam sordes impediunt. J u n g u n t u r haud ita raro nosrrte Febri asffienicae indolis Inflammationes, latentes sarpè et non nisi ex efledu earum, vel cadaverum perscrutatione cognitae. Pulmonum infer eas frequentior affedio ; Indicatur vero ista pedore oppresso et obtuse dolente, respirandi difficultate, sputis plus minusve codis et uberibus, pulsu parvo, debili et irregulari, ailisque, pedpncvmoniain quæ indicant signis >differentem vero ab illo, quem antea dixi, statu pituitoso pedus imprimis obsidente. Continuatur interdum per totum morbum hjcc peripnevmonia, lædunturque vario modo pulmones, ex morbo enim s«.nati infirmos et muco infestatos reportant, Asthmatici fiunt, et Phthisici illi", quibus est status Scrophulosus, vel aiias in Phthisin pronus. A c c id u n t etiam ceterorum viscerum, ut et aliorum organorum Inflammationes; inter has vulgatior, quae membranas encephali insidet, caussa forsan delirii tfficacissima. Cognoscimus de cetero has inflammationes ex laesis organorum affedorum fundionibus, aliisque inflammationum localium signis', quae heic enumerare non patiuntur circumscriptae hujus opellas limites. Omnes vero, ut uno dicam verbo, asthenic» sunt et decursum febris nosrrae multifarie variantem et protradum recfdunt, Convalescentia denique ex his difficillima, universali scil * cet et fcbrili hiorbo in chronicum, unum prae ceteris brganoft afficientem, abeunte. Multo vero frequentius, dum T y p h o nervoso lento hujusmodi associantur inflammationes, charade* /e m ejuscitius tardiusve in acutum mmtanf.... ' MoRBié