Verknad av jordpakking på engavling, jordfysiske tilhøve og tap av lystgass Regional fagseminar på Fureneset 17.-18. september 214 Synnøve Rivedal, Bioforsk Vest Hugh Riley, Tor Lunnan, Bioforsk Øst, Ievina Sturite, Bioforsk Nord
Lokalitetar feltforsøk Balsfjord i Troms Tjøtta i Nordland Fjærland Fureneset Sogn og Fjordane Løken i Oppland Hokksund i Buskerud
Feltforsøk Bioforsk Tjøtta, Fureneset, Løken 3 frøblandingar: Gras (6% timotei, 3% engsvingel, 1% engrapp) 15% kløver (1% raud- og 5% kvitkløver) 3% kløver (2% raud- og 1% kvitkløver) 2 gjødslingsnivå: 11 kg total-n tilført om våren som gylle (ca. 4 tonn) 6 kg N frå mineralgjødsel etter 1. sl i tillegg
Feltforsøk Tjøtta, Fureneset, Løken 3 pakkingsledd: Utan ekstra pakking Pakking med lett traktor (3-4 tonn) Pakking med tung traktor (6-7 tonn) 2 gonger spordekking etter kvar slått Lufttrykk i dekk etter dekkprodusentane sine tabellar ved 3 km/t (,6-,8 bar) Tung traktor Tjøtta Lett traktor Tjøtta
Feltforsøk NLR Hokksund, Balsfjord, Fjærland 3 frøblandingar: Gras (6% timotei, 3% engsvingel, 1% engrapp) 15% kløver (1% raud- og 5% kvitkløver) 3% kløver (2% raud- og 1% kvitkløver) 3 pakkingsledd: Utan ekstra pakking Pakking med lett traktor og hausteutstyr Pakking med tung traktor og hausteutstyr 1 gang spordekking etter kvar slått
Traktor og utstyr NLR Hokksund Balsfjord Fjærland Tungt Lett Tungt Lett Tungt Lett Traktor Vekt (kg) 5 24 65 38 6 36 Lufttrykk (bar),6/,8 1,6/1,1,6/,6,6/,6,6/,6,6/,6 Hausteutstyr Vekt (kg) 45 3 45 27 55 3 Lufttrykk (bar) 2,1 1,2 1,1,6,9,8 Tungt utstyr Fjærland Lett utstyr Fjærland
Kg ts/daa og år Avling ulik pakking NLR, snitt for 2. og 3. engår 16 14 12 15 % 17 % 1 8 6 1 % 7 % 11 % 13 % 4 2 Hokksund Fjærland Balsfjord Utan pakking 1493 913 717 Lett utstyr 1264 82 637 Tungt utstyr 1238 846 624
% tap etter jordpakking Avlingstap Hokksund 4 35 3 25 26 23 27 27 32 Lett utstyr Tungt utstyr 2 15 16 1 5 6 1 7 8 2. slått 1.slått 2.slått 1.slått 2.slått 211 212 213 Siltig lettleire
% tap etter jordpakking Avlingstap Balsfjord 4 35 3 25 Lett utstyr Tungt utstyr 33 36 2 15 1 5-5 -1-15 15 1 2-2. slått -11.slått 1.slått 2.slått 211 212-8 213 Siltig mellomsand 1. pakking 2. pakking 1. pakking 1. pakking 2.pakking 22 21 26 29 29 Vassinnhald i jord -1 cm ved pakking (% av tørr jord)
% tap etter jordpakking Avlingstap Fjærland 4 35 3 Lett utstyr Tungt utstyr 25 2 15 1 5 8 13 12 8 7 6 2. slått 1.slått 2.slått 211 212 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2.pakking 44 44 17 4 Vassinnhald i jord -1 cm ved pakking (% av tørr jord) Sandig silt
Trykkmotstand, kpa Trykkmotstand i jord, målt med penetrometer Hokksund 213 7 6 5 4 3 Upakka 2 Lett traktor 1 Tung traktor 2.5 5 7.5 1 12.5 15 17.5 2 22.5 25 27.5 3 32.5 35 37.5 4 Jorddjupne, cm
Trykkmotstand, kpa Trykkmotstand i jord, målt med penetrometer Fjærland 212 4 35 3 Utan pakking Lett traktor Tung traktor 25 2 15 1 5 2.5 5 7.5 1 12.5 15 17.5 2 22.5 25 27.5 3 Jorddjupne, cm
Trykkmotstand, kpa Trykkmotstand i jord, målt med penetrometer Balsfjord 212 35 3 25 2 15 1 5 Utan pakking Lett utstyr Tungt utstyr 2.5 5 7.5 1 12.5 15 17.5 2 22.5 25 Jorddjupne, cm
Oppsummering felt NLR Stor skilnad i pakkingsutslag mellom felt Stor skilnad i pakkingsutslag mellom ulike år og slåttar Vassinnhald i jord avgjerande for pakkingsutslaget Liten skilnad mellom lett og tungt utstyr
Kg ts/daa og år 1 Avling ulik pakking Bioforsk, snitt for 2. og 3. engår 8 % 1 % 3 % 6 % 6 4 32 % 2 % 2 Tjøtta Fureneset Løken Utan pakking 741 83 594 Lett traktor 744 88 46 Tung traktor 73 782 474
% tap etter jordpakking 6 Avlingstap pr slått Tjøtta 5 4 3 2 Lett traktor Tung traktor 1-1 3 7 3 6 4 1 2-3 -4 2.sl 1.sl 2.sl 1.sl 2.sl 1. engår 2. engår 3. engår -1 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking 78 5 36 5 64 94 Jordas vassinnhald -1 cm ved pakking (% av feltkapasitet)
% tap etter jordpakking 6 Avlingstap pr slått Fureneset 5 4 3 Lett traktor Tung traktor 2 1-1 9 15 3 1 11 3 4 3 9-3 2.sl 1.sl 2.sl 1.sl 2.sl 1. engår 2. engår 3. engår 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking 1 13 84 89 7 15 Jordas vassinnhald -1 cm ved pakking (% av feltkapasitet)
% tap etter jordpakking Avlingstap pr slått Løken 6 5 4 3 2 1 37 24 16 9 6 43 31 2 Lett traktor Tung traktor 27 15 2.sl 1.sl 2.sl 1.sl 2.sl 1. engår 2. engår 3. engår 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking 18 115 118 16 14 11 Jordas vassinnhald -1 cm ved pakking (% av feltkapasitet)
Tap som fylgje av jordpakking (%) Avlingstap (%) i 2. slått etter jordpakking 6 5 4 3 Fureneset Løken Tjøtta y = 2,35x - 226,4 R 2 =,83 2 y =,125x - 2,58 R 2 =,44 1 2 4 6 8 1 12 Jordas vassinnhald -1 cm ved pakking (% av feltkapasitet)
Mekanisk samansetning av jord på Bioforskfelta Tjøtta Fureneset Løken Jordart Mellomsand Siltig mellomsand % sand (,6-2 mm) 86 59 14 % silt (,2-,6) 11 35 81 % leir (<,2) 3 6 5 Glødetap (%) 6,2 14,5 4,8 Silt
Porevolum og fordeling av porestorleik i jorda Tjøtta 5-9 cm 15-19 cm 23-27 cm 1 2 3 4 5 6 Fureneset 5-9 cm 15-19 cm 1 2 3 4 5 6 Løken 5-9 cm 15-19 cm 23-27 cm 1 2 3 4 5 6 Porevolum (%) (>16 µm) (3-16 µm) (3-3 µm) (<3 µm)
Tjøtta Relativ pakkingsgrad (%) i ulike jorddjupner. 5-9 cm 15-19 cm 23-27 cm 6 7 8 9 1 11 5-9 cm Fureneset Optimalt for plantevekst: 82-87% 15-19 cm 5-9 cm 6 7 8 9 1 11 Løken 15-19 cm 23-27 cm 6 7 8 9 1 11 Utan pakking Lett traktor Tung traktor
Tjøtta Luftkapasitet (%) i ulike jorddjupner. Kritisk grense for god plantevekst: 1% 5-9 cm 15-19 cm 23-27 cm 5-9 cm 15-19 cm 5 1 15 2 25 3 Fureneset 5 1 15 2 25 3 Løken 5-9 cm 15-19 cm 23-27 cm 5 1 15 2 25 3 Utan pakking Lett traktor Tung traktor
Tjøtta 5-9 cm Luftpermeabilitet (µm 2 ) i ulike jorddjupner. Kritisk grense for god plantevekst: 3 µm 2 15-19 cm 23-27 cm 5-9 cm 15-19 cm 5-9 cm 15-19 cm 5 1 15 2 25 3 35 Fureneset 5 1 15 2 25 3 35 Løken 23-27 cm 5 1 15 2 25 3 35 Utan pakking Lett traktor Tung traktor
Trykkmotstand, kpa Trykkmotstand i jord, målt med penetrometer Tjøtta 213 4 35 3 Utan pakking Lett traktor 25 Tung traktor 2 15 1 5 2,5 5 7,5 1 12,5 15 17,5 2 22,5 25 27,5 3 32,5 35 Jorddjupne, cm
Trykkmotstand, kpa Trykkmotstand i jord, målt med penetrometer Fureneset 213 35 3 Utan pakking Lett traktor 25 Tung traktor 2 15 1 5 2.5 5 7.5 1 12.5 15 17.5 2 22.5 25 27.5 3 Jorddjupne, cm
Trykkmotstand, kpa Trykkmotstand i jord, målt med penetrometer Løken 213 6 5 Upakka Lett traktor 4 Tung traktor 3 2 1 2.5 5 7.5 1 12.5 15 17.5 2 22.5 25 27.5 3 32.5 35 37.5 4 Jorddjupne, cm
Spordjupne, cm 3.5 Spordjupne etter køyring, snitt 212-213 3. 2.5 Lett traktor Tung traktor 2. 1.5 1..5. 1. pakking 2. pakking 1. pakking 2. pakking Fureneset Løken
Avlingstap 2. slått, % Avlingstap 2. slått i høve til spordjupne 1. slått 7 6 Tjøtta Fureneset Løken 5 4 3 2 1..5 1. 1.5 2. 2.5 3. 3.5 4. Spordjupne, cm
Oppsummering Bioforskfelt Stor skilnad i avlingstap mellom felt knytt til jordfysiske eigenskapar og vassinnhald i jord Unngå køyring på våt jord (vassinnhald >1 % av feltkapasitet) På finkorna jord (høgt silt- og/eller leirinnhald) må ein vere ekstra forsiktig.
Oppsummering Bioforskfelt Tung traktor gav ikkje større avlingsnedgang enn lett traktor. God dekkutrustning og lågt lufttrykk kan vere forklaringa. Viktig å utnytte dekkutrustninga, mange brukar unødvendig høgt lufttrykk.
Utnyttingsgrad av N-gjødsel, tap av lystgass N i avling/tilført N (gras), snitt 1. og 2. engår 1.9.8.82.75.75 Upakka Pakka.7.6.63.5.4.5.43.3.2.1 Fureneset Løken Tjøtta
Kg N/daa 7. N-avling grasruter 2. slått Fureneset 6. 1,1 kg 5. 1, kg 4. 3. Utan pakking Tung traktor 2. 1.. 212 213
Lystgassutslepp sommaren 212 Målt på grasruter g N 2 O-N daa -1 45 4 35 3 25 2 15 Samla lystgassutslepp over 37 dagar etter gylling 45 4 35 3 25 2 15 Samla lystgassutslepp over 35 dagar etter sommargjødsling 16 g meir lystgass-n ved tung traktor=7,8 kg CO 2 - ekvivalentar Gylle vår Gylle + NPK 1 1 5 5 Utan køyring Lett traktor Tung traktor Utan køyring Lett traktor Tung traktor
Lystgassutslepp vinteren 212/213 Samla utslepp Fureneset over 185 dagar 35 g N 2 O-N daa -1 3 25 2 15 Upakka Tung traktor 1 5 Gras Gras/kløver Kløver
Lystgassutslepp sommaren 213 Målt på gras og gras/kløver g N 2 O-N daa -1 7 6 5 4 3 2 Samla lystgassutslepp over 29 dagar etter gylling vår Upakka Tung traktor 7 6 5 4 3 2 Samla lystgassutslepp over 27 dagar etter sommargjødsling 12 g meir lystgass-n ved tung traktor=5,8 kg CO 2 - ekvivalentar Upakka Tung traktor 1 1 Gras Gras/kløver Gras Gras/kløver Gras, gylle + NPK
Oppsummering lystgass Jordpakking auka ikkje lystgassutsleppet frå graseng tilført berre gylle. Jordpakking auka lystgassutsleppet frå graseng etter sommargjødsling med NPK i 212 og tendensen var den same i 213. Jordpakking auka lystgassutsleppet frå gras/kløver våren 213, men ikkje om sommaren eller om vinteren. Om vinteren auka lystgassutsleppet med pakking frå rein kløver
Oppsummering lystgass Berre ein liten del av redusert N-avling som fylgje av pakking gjekk tapt som lystgass Når det gjeld N-utnytting spelar andre forhold større rolle (rotutvikling, jordliv, omsetting av organisk materiale, tap av ammoniakk, avrenning etc.) På grunn av stort oppvarmingspotensiale er likevel tap av lystgass viktig i klimasamanheng.