Landsprognose for leveranse av kumjølk mill. ltr 145,0 140,0 135,0 130,0 125,0 120,0 115,0 110,0 105,0 Jan Febr Mars Apr Mai Jun Jul Aug Sept Okt Nov Des 2016 2017 2018 mill. ltr 1 580 Leveranse og prognose per år 1 560 1 540 1 520 1 500 1 480 1 460 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Mill. liter 1 559 1 517 1 505 1 520 1 520 1 511 1 500 1 541 1 526 1 501 1 506 1 476 1 531 1 525 1 509 1 536 1 523 1 495 1 494 Prognose juli 2018
INNHALD Meierileveranse av kumjølk 2 Kvoter og kvotefylling 2 Prognose for leveranse av kumjølk 3 Prognose for leveranse av økologisk mjølk 5 Prognoseendringar 2017 6 Prognose for feitt 7 Prognose for protein 9 Utvikling i kutal og kalvingar 10 Slakting 11 Mjølkekyr 12 Avdrått 13 Alle raude tal i tabellane er prognosetal, medan faktiske tal er svarte. I grafane er prognosetala markert med stripla linjer og faktiske tal med heiltrekte liner i ulike fargar for kvart år. 1
Meierileveranse av kumjølk Leveranse kumjølk, mill. liter Leveransane for mai og juni vart 136,2- og 122,3 mill. liter. Dette er ein nedgang på 1,2- og 0,5 % i forhold til året før. Hittil i år er nedgangen på 8,6 mill. liter (1,1 %) i forhold til 2017. Kvoter og kvotefylling Kvoteåret 2012 og 2013 er frå 1.3-28/29.2. Frå og med 2014 er kvoteåret 1.1. - 31.12. Produksjonstaket er 900 000 liter. Føretak med historisk kvote over 900 000 liter får oppretthalde denne. I 2017 var det 250 produsentar som selde totalt 21,0 mill. liter. Dette er 48 produsentar færre enn i 2016, og det er omsett 4,7 mill. liter mindre enn året før. Kilde: Landbruksdirektoratet 2
Prognose for leveranse av kumjølk TINE Råvare Forholdstalet for kvoter vart i juni auka frå 0,98 til 0,99 og er hovudgrunnen til endra prognose sidan førre prognosemøte. Prognosa for 2018 er no på 1 494 mill. liter. Med eit avvik på +/- 0,5 % er det forventa at leveransane vil ligge mellom 1 489 og 1 499 mill. liter. Men på grunn av ein svært usikker fôrsituasjon med reduserte avlingar er det større usikkerheit knytta til dette intervallet enn tidlegare, og då spesielt til nedre grense. Prognosa vil gi ei kvotefylling på 92,5 %. Avvik i leveranse i forhold til prognosa skuldast i stor grad endring i telledatoane (2016: 1. januar, 1. august; 2017: 1. januar, 1. mai, 1. oktober; 2018: 1. mars, 1. oktober). Tilpassing av tal slakta dyr, og avvika skuldast først og fremst at det var lagt inn for få slakta dyr i prognosa, men avdråtten har gått mindre ned enn venta så prognosa har treft godt i mai og juni. Ein spesielt tidleg vår med gode vekstforhold og tidleg beiteslepp er truleg årsak til at avdråtten har gått mindre ned i mai enn tidlegare i vinter. Tilpassing til auka forholdstal er forventa vil skje først og fremst gjennom auka avdrått. Ein utfordrande 1.- og 2. slått ser ut til å gi reduserte avlingar i store delar av Sør-Noreg. Ein Questback sendt til alle mjølkeprodusentane 30. juni viser eit gjennomsnitt på omtrent 70-80 % avlingar i forhold til normalt for 1. slåtten for landet, men variasjonen i avlingsmengder er stor avhengig av jordsmonn, alder på enga og tilgang på vatning. Særleg på Austlandet og i innlandet mot Gudbrandsdalen og Hedmark har det vore lite nedbør og tørke. I Oppland er det meldt om mindre enn 50 % avlingar på 1. slåtten og forventa det same på 2. slåtten hos 80 % av produsentane. Tørken som har vore og vermeldingar per 2. juli, som melder sol og varmt dei neste 10 dagane i heile landet, indikerar at 2. slåtten vert redusert. Hos mange vert avlingane under 50 %. Med denne usikkerheita er det lite truleg at produsentane vil starte ein offensiv mot høgare leveranse før dei har oversikt over eiga avling, og om det eventuelt vil verte mogleg å kjøpe fôr. Det er lagt inn ein auke i leveransen på hausten, men denne er usikker. Det er mogleg å auke kraftfôrmengdene for å spare grovfôr, og difor er det venta auka bruk av kraftfôr. I områda på Østlandet har kraftfôrmengdene tradisjonelt vore lågare enn i andre delar av landet og her vil dette vere særleg aktuelt. Ei tilpassing til færrast mogleg dyr og med auka avdrått vil vere mest aktuelt i område med fôrmangel, men det er også mogleg at leveransen vil kunne gå ned i ein 3
del områder. Tilpassing til auka forholdstal og auka leveranse vil truleg først og fremst kunne skje i Trøndelag, Møre og Romsdal og kanskje Rogaland, i tillegg til Nord-Noreg. I prognosa er det forutsett same avdrått som året før for juli og auka avdrått på 1,0 % frå august og ut året, samt noko mindre slakting enn i førre prognose for å kunne auke leveransen utover hausten. På tross av auka forholdstal er det på grunn av fôrsituasjonen lagt til grunn ein beskjeden auke i total-leveransen samanlikna med førre prognose (0,3 %). 4
Mill. liter TINE Råvare Prognose for leveranse av økologisk mjølk 4,80 4,60 4,40 4,20 4,00 3,80 2016 2017 2018 3,60 3,40 Jan Febr Mars Apr Mai Jun Jul Aug Sept Okt Nov Des Leveransen for økologisk mjølk har vore lågare i vinter enn førre år. I mai og juni var nedgangen på respektive 1,5- og 1,9 %. Hittil i år er nedgangen på 0,66 mill. liter (2,5 %) i forhold til året før. Prognosa for økologisk mjølk er basert på fjorårstal. Prognosa for resten av året er justert opp som følgje av auka forholdstal, og dette har gitt utslag med 0,1 mill. liter i oktober og november. For 2018 er prognosa for økologisk mjølka no på 50,0 mill. liter. 5
Prognoseendringar 2017, mill. Liter TINE Råvare Hittil i år er det levert 2,9 mill. liter mindre enn prognosa før starten av året. Dette er eit avvik på 0,4 %. 6
Prognose feittprosent Q-meieria er inkludert frå og med januar 2016 % Feittprosent TINE + Q* (frå 2016) 4,40 4,35 4,30 4,25 4,20 4,15 4,10 4,05 Jan Febr Mars Apr Mai Jun Jul Aug Sept Okt Nov Des 2016 2017 2018 Feittprosenten for mai og juni var 4,23- og 4,20 %. Dette er ein reduksjon på 0,9- og 0,5 % i forhold til i fjor. Samanlikna med prognosa frå mai er dette respektive 0,05- og 0,04 %-einingar ned. Avviket skuldast truleg ein spesielt tidleg og god vekststart med påfølgjande tidleg beiteslepp. Beiteeffekten med lågare feittprosent kom dermed tidlegare enn normalt. Det er dermed venta at feittprosenten vil halde seg låg utover sommaren. Prognosa for feitt er justert ned med 0,02 %-einingar for juli og 0,01 %- eining for august. 7
På grunn av dårleg grovfôrår også for 2018 er det forventa ein auke i kraftfôrforbruket framover. Sidan kornåret også er dårleg er det venta større importkvoter på karbohydratkraftfôr. Dette kan gjere det mogleg å få tak i råvarer med god effekt på vom-miljøet. Dette vil då kunne verke positivt på feittprosenten. Auka bruk av kraftfôr med gode fibereigenskapar kan motverka nedgang, og den er difor ikkje justert utover hausten som følgje av fôrsituasjonen. For 2018 er feittprosenten utrekna til 4,25 % i gjennomsnitt for året, med ein sannsynleg variasjon mellom 4,23- og 4,27 %. Talet for gjennomsnittleg feittprosent i tabellen er vekta mot månadsleveransen. 8
Prognose proteinprosent Tal frå Q-meieria er med frå og med januar 2016. Manglar data frå Q-meieria for mai 2017. % 3,50 Proteinprosent TINE + Q (frå 2016) 3,45 3,40 3,35 3,30 3,25 Jan Febr Mars Apr Mai Jun Jul Aug Sept Okt Nov Des 2016 2017 2018 Proteinprosenten for mai og juni vart 3,34- og 3,33 %. Dette er ein nedgang på 1,8- og 2,1 % i forhold til året før. Proteinprosenten fall kraftig i april og har vore låg også i mai og juni. Årsaka til nedgangen er ikkje kjent. På bakgrunn av dette er prognosa endra i forhold til førre prognose og er redusert gjennom sommaren med ein gradvis auke utover hausten. Med auka forventa bruk av fiberrike kraftfôrslag og vomstimulerande råvarer kan det føre til at proteinprosenten går ned. Gjennomsnittet for 2018 er utrekna til 3,37 %. Talet for gjennomsnittleg proteinprosent for året er vekta mot månadsleveransen i tabellen. 9
Utvikling i kutal (mjølkekyr og ammekyr) Tal frå Landbruksdirektoratet viser ein nedgang i tal mjølkekyr per 1. januar 2017 på omlag 6 000 dyr frå året før, ein nedgang på 2,6 %. Tal per 1. mars 2018 viser ein mindre nedgang i tal mjølkekyr frå året før på 1,2 %. Tal ammekyr har auka med dei siste åra; 9,9 % i 2017 og 9,5 % i 2018.. Kalvinger (mjølkekyr), faktisk og prognose Prognosa for delar av 2018 byggjer på opplysningar om insemineringsdata for 2017 og 2018. På grunn av redusert dyretal per 1. januar 2017 forventar vi ein nedgangen i kalvingar i 2017 og 2018. 10
Kuslakting, faktisk og prognose Slaktedata for mjølkekyr er frå kukontrollen og statistikkar som blir lagt fram månadsvis. Prognosa er basert på slakta kyr førre år og endring i telledatoar. På grunn av omlegging av søknadsfristar for produksjonstillegg til 1. mars (og 1. oktober) er fordelinga av slakt endra til mindre slakting i februar 2018. Tilpassing til auka forholdstal i 2018 er forventa vil gi noko færre slakt enn i førre prognose. På grunn av dårleg fôrår er tilpassing til auka kvoter forventa vil skje gjennom høgare avdrått og redusert dyretal. 11
Mjølkekyr, faktisk og prognose Siste endelege tal er på basis av telledato per 1. oktober 2017. Foreløpige tal per 1. mars viser i underkant av 500 færre mjølkekyr enn det som låg i føre prognose. Tabellen viser forventa tal på mjølkekyr ved inngangen til kvar månad. Vi forventar ein reduksjon i 2018 på 0,5 % i forhold til i 2017, ein differanse på 1160 kyr. Ein tilsvarande reduksjon er venta i tal mjølkande kyr på 0,4 % (679 kyr). Mjølkande kyr 12
Avdråttsutvikling Gjennomsnittleg dagsavdrått i kukontrollen (kg mjølk per ku og dag) Siste tal frå kukontrollen viser at avdråttsutviklinga har gått mindre ned i april og mai enn tidlegare i vinter. Det kjem truleg av tidleg tilgang på beite og nytt grovfôr. Det er forventa same avdrått som året før for mai, juni og juli, medan for resten av året er det forutsett ein auke på 1,0 %. 13
270 000 Mjølkekyr 2008-2017 260 000 250 000 240 000 230 000 220 000 210 000 kg/ku/dg 27,0 26,5 26,0 25,5 25,0 24,5 24,0 Avdrått 2015-2018 kg/ku/dg 27,0 26,5 26,0 25,5 25,0 24,5 24,0 23,5 23,0 22,5 Avdrått 2008-2018 2016 2017 2018 14