Kåre Kverndokken 1-2 LESE- OG SKRIVESTART

Transkript

1 Kåre Kverndokken 1-2 LESE- OG SKRIVESTART

2 Til foreldre, lærarar og føresette! Stortingsmelding nr. 30, Kultur for læring, slår fast at lese- og skriveopplæringa skal starte på 1. steg. Safari 1 2, Lese- og skrivestart er meint å vere den første lese- og skriveboka til elevane og skal først og fremst gjere dei nyfikne på dei mange måtane vi kan ytre oss på ved hjelp av språket. Elevane skal lære å lytte ut lydar, bli kjende med bokstavane, rime, teikne, fortelje, lese saman, skrive for hand og på tastatur, og skape munnlege og skriftlege tekstar. SPRÅKLEGE OMGREP I den første lese- og skriveopplæringa er det viktig å sikre at elevane har grunnleggjande omgrep knytte til form, retning, posisjon, storleiksforhold osv. Dei må få eit språk om språket, og dette arbeider vi kontinuerleg med i Lese- og skrivestart. SAMARBEID OG RETTLEIING I den første lese- og skriveopplæringa er det ein føresetnad at elevane arbeider saman med ein vaksen rettleiar på skolen og heime. Det er viktig at elevane ikkje blir pressa til oppgåver dei ikkje er i stand til å meistre. Mange oppgåver kan løysast på ulike nivå skriveoppgåver kan til dømes løysast med hemmeleg skrift (leikeskrift), teikning, enkeltord, korte setningar eller samanhengande tekst. Nokre oppgåver kan løysast munnleg eller skriftleg. Gjennom heile boka blir det presentert forslag til samarbeid og rettleiing. GRUNNLEGGJANDE FERDIGHEITER Utover arbeid med grunnleggjande munnlege og skriftlege ferdigheiter er det på alle bokstavoppslaga vist til tastaturoppgåver. Det gjeld å finne bokstavar, skrive av og skape tekst sjølv. Slik får elevane gradvis IKT-ferdigheiter og erfaring med å bruke datamus og tastatur. Nokre av øvingane introduserer også enkle matematiske omgrep. NETTSTAD Safari 1 2, ABC har laga ein eigen nettstad med variert lesetrening og mange oppgåver til differensiert undervisning. Nettadressa er: SAFARI 1 2 ABC OG BOKSTAVBØKER Vegen vidare etter Lese- og skrivestart vil normalt vere Safari 1 2, ABC. Dessutan vil dei 25 bokstavbøkene vere godt eigna til rettleidd lesing gjennom heile den første lese- og skriveopplæringa. Lese- og skrivestart er ei bok som elevane eig, som dei kan setje sitt personlege preg på, og som dei stolt kan sjå tilbake på som den første lese- og skriveboka si. God lese- og skrivestart! Helsing Kåre Lill og Leo er gjennomgangsfigurar i Lese- og skrivestart, i Safari 1 2 ABC-boka og på nettstaden. I Lærarens bok er det tips til korleis figurane kan lagast anten ein vil strikke eller sy dei.

3 SAMTALE Kor mange barn er det bilete av? Kor mange i første rad? I andre? Kor mange gutar, jenter? Kor mange mørke, lyse? Nokre med blå auge, nokre med kort hår, langt hår, nokre alvorlege, blide? Les namna saman. Finn rett person. Ein seier frå, og du viser: Peik på førstemann i første rad, den andre i andre rad, den tredje i første rad, den første i andre rad osv. Tren på orda først, i midten, sist: Spør: Kven står i midten i første rad, sist i andre rad osv. Tren på å lage skildringar; til dømes om nummer 3: Han er mørk og blid og har på seg Hald fram med dei andre. Lag gåter. Ein spør til dømes: Kven er ho som? Den andre svarer. Hald fram med fleire! 4 1 ELI 2 IVAR 3 NEDIR SUSI 5 MIA 6 ARE TEIKNE OG SKRIVE Teikn deg sjølv i ramma. Lag ferdig ramma med bogar. Fargelegg raudt og blått. Skriv namn og alder. HEI, EG ER LILL! HEI, EG HEITER LEO! NAMN: ÅR: 3

4 LESE SAMAN Sjå på bileta av skilt, spel osv. Les saman kva som står. Noko av det du ser, er det ingen bokstavar eller ord på. Kan du fortelje kva som står likevel? Er det nokre ord eller bokstavar du kjenner? Finn du nokre av bokstavane i namnet ditt? SKRIVE SPORE Rett linje, vinkel Sjå nedst på side 4. Set fingeren på startpunktet for den loddrette linja. Følg linja ned med fingeren. Skriv over dei to første linjene med blyant. Hald fram. Skriv over på nytt med raudt. Arbeid på same måten vidare med vinklane. Finn vegen Sjå nedst på side 5. Katten er på jakt etter mus. Teikn ei linje midt i vegen fram til musa, først med blyant, så over med raud farge. Musa er på jakt etter ost. Teikn ei linje midt i vegen fram til osten, først med blyant, så over med blå farge. Teikn fleire kattar og mus langs vegen. I loddrett linje I L vassrett linje vinkel V vinkel 4

5 5

6 SPORE OG TEIKNE La hunden finne vegen til kjøttbeinet. Teikn strek midti vegen heilt fram. Bruk fleire fargar. Langs vegen til hunden er det to teikningar. Start på 1, og teikn linjer vidare til 2, 3 Kva dukkar fram? Teikn ferdig gjerdet. Fargelegg det. SAMTALE. Sjå på skilta langs vegen. Kva er runde, trekanta, firkanta? rund trekanta firkanta sirkel trekant firkant Sjå etter fleire sirklar, trekantar og firkantar. Sjå etter rette linjer, skrå linjer og vinklar. I II Sjå etter bogar. U I U V V U Kva står på skilta? Snakk saman om kva skilta tyder. Kva fargar kan trafikklyset ha? Kva tyder dei? U SPORE OG TEIKNE Teikn ferdig strekane som lagar midtlinja i vegen. Fargelegg midtlinja gul. Fargelegg ferdig alt langs vegen. SKRIVE SPORE Rett linje, skrå linje, vinkel Sjå nedst på side 6. Set fingeren på startpunktet for den loddrette linja. Følg linja ned med fingeren. Skriv over dei to første linjene med blyant. Hald fram. Skriv over på nytt med raudt. Arbeid på same måten med resten av dei vassrette og skrå linjene og vinklane. 6

7 7

8 TEIKNE OG FORTELJE Teikneserien om katten: Ei rute er tom. Kva kan skje der? Fortel! Høyrer musene noko? Blir dei redde? Klorer katten dei på ryggen? Teikn i den tomme ruta. Fargelegg heile serien ferdig. Les boblene saman. Tren på å fortelje heile historia: Det var ein gong ein katt som 1 2 PIP! Barna på stupebrettet: Ei rute er tom. Kva kan skje der? Hoppar barna etter? Ser hunden noko i vatnet ein katt? Kan alle symje? Teikn den tomme ruta. Fargelegg serien. Finn ut kva som står i boblene. Kor mange bokstavar har orda? Er nokre av bokstavane kjende? Tren på å fortelje historia. SKRIVE SPORE Sirkel, firkant, trekant Bruk peikefingeren først, og teikn rundt sirkelen, trekanten og firkanten. Bruk blyant, og teikn fleire annankvar gong sirkel, trekant og sirkel, firkant. Fargelegg sirklane raude, trekantane blå og firkantane gule. Gjer ferdig borden nedst på side 8 og side 9, først vinklane og så bogane. Bruk blyant først, teikn over med fargar etterpå. 1 2 UÆÆ! SJÅ, EIN VINKEL! SJÅ, EIN BOGE! 8

9 3 4 MJAU! 3 4 VOFF! 9

10 I LYTTE SAMTALE Sjå på bileta over. Kva ser du? Lytt etter ord med I-lyd først. Høyrer du I-lyd inne i nokre ord? Til sist? Klapp orda / klapp stavingane: is eitt klapp fi-re to klapp Kva ord har fleire I-ar? Kan du andre tal med I i? SKRIVE I Set peikefingeren på toppen av I-en. Følg pila med fingeren. Skriv I-ar. Start oppe. Skriv ei loddrett linje. LESE RIM Sjå på teikningane. Ser du ein delfin? Peik. Kva andre ord «les» du? Lytt til orda.to og to rimar. Set strek mellom rimorda. LESE RIM LESE SAMAN Les I-teksten om Ida saman. Flytt fingeren under lesinga. Finn I-ane.Tel dei. Skriv over I-ane med raudt. Les berre I-orda saman. Les heile teksten etterpå. Finn ordet IS i RIS, GRIS og POLKAGRIS. TEIKNE OG SKRIVE Teikn og skriv noko med I. Du kan bruke hemmeleg skrift. Finn I-en på tastaturet. Skriv stor I. I Lag tastebordar med tre og tre I-ar: III III III 10

11 LESE SAMAN IDA RIMAR LITT PÅ IS: RIS, LAKRIS OG POLKAGRIS. TEIKNE OG SKRIVE 11

12 FINN TI FEIL LESE BILETE Sjå på det første biletet. Fortel kva du ser. Kva har dei tre på seg? Kva fargar ser du? Kvar skal dei, trur du? Sjå på dei to bileta saman. Finn feila. Finn du ti? Peik. Fortel kva som manglar eller er feil på biletet til høgre. Rett på teikningane. Teikn og fargelegg! LES OG LEIK Over, under, på, framfor, bak, ved Peik på leikene, og «les»: Ein bil er under stolen, er bak stolen osv. Les orda saman. Teikn fleire ting som ligg bak stolen, over stolen Finn fram ein stol. Ein gir beskjedar, den andre gjer dei: gå bak stolen, gå under stolen osv. Lag skilt som du skriv desse orda på: OVER, UNDER, PÅ, FRAMFOR, BAK, VED. Hald skilta opp, peik og les, mens du gir dei same beskjedane: gå bak stolen, osv. Hald opp skilta, som gir beskjedar om kvar ein skal gå, utan å lese dei. LES OG LEIK SKRIVE SPORE Lag bogar og firkantar, først med blyant. Bruk farge, og skriv over etterpå. OVER EG ER OVER DEG! EG ER UNDER LILL! BAK PÅ UNDER VED FRAMFOR 12

13 13

14 S LYTTE SAMTALE Sjå på bileta over. Kva ser du? Lytt etter ord med S-lyd først. Høyrer du S-lyd inne i nokre ord? Sist? Først og sist i same ord? Klapp orda / klapp stavingane: sel eitt klapp Har alle eitt klapp? Les skilta saman. Finn S-ane. Kan du andre tal med S i? Lytt til SAKS og SEKS? Kva er skilnaden? SKRIVE S Set peikefingeren på toppen av S-en, i startpunktet. Skriv over S-en med fingeren. Skriv S-ar først ein boge til venstre, så ein boge til høgre. LESE RIM Sjå på teikningane, «les» orda. Kva rimar på kåpe? Lytt til orda, finn rimpar. Set strek mellom rimorda. LESE RIM LESE SAMAN Les S-teksten om Sara saman. Flytt fingeren under lesinga. Finn S-ane.Tel dei. Skriv over S-ane med blått. Les berre S-orda saman. Les heile teksten etterpå. Finn like ord i teksten. TEIKNE OG SKRIVE Teikn og skriv noko med S i seg. Du kan bruke hemmeleg skrift. Skriv stor S på tastaturet. Lag bordar med tre og tre S-ar: SSS SSS SSS, med IS IS IS IS 14 S

15 LESE SAMAN SARAS SKI HAR SUPER GLID. SARAS SKI ER SMØRJEFRI. TEIKNE OG SKRIVE 15

16 RIM LYTTE SAMTALE Les orda på side16 saman. Finn rimpara. Finn fleire rimord til katt hatt, til bil pil, til DOKKE SAMTALE TEIKNE Liten, mindre, minst Les LITEN, MINDRE, MINST saman. Peik på rutene. Teikn i rutene der noko manglar. Pass på at storleiken stemmer. Peik og lag setningar som: Den bilen er liten, men den er mindre. Det dyret er mindre enn det. Høgre venstre: Bilen til høgre er minst. Bilen i midten er mindre enn den til venstre osv. Stor, større, størst Les STOR, STØRRE, STØRST saman. Peik på rutene. Teikn i rutene der noko manglar. Pass på at storleiken stemmer. Peik og lag setningar som: Den fuglen er stor, men den er større. Den båten er større enn den. Høgre venstre: Fuglen i midten er større den enn til venstre. Maska til høgre er større enn dei to andre osv. HATT PIL BIL KLOKKE TO KATT LUE BÅL LILL RIMAR PÅ VILL! SKRUE KÅL SKO 16

17 LITEN MINDRE MINST STOR STØRRE STØRST 17

18 E 2 2 LYTTE SAMTALE Sjå på bileta over. Kva ser du? Lytt etter ord med E-lyd først. (Seier du kanskje Æ i staden for E i nokre av orda?) Høyrer du E-lyd inne i nokre ord? Sist? Først eller sist i same ordet? Klapp orda / klapp stavingane: egg eitt klapp dok-ke to klapp e-le-fant tre klapp Les skilta saman. Finn E-ane. Kan du andre tal med E i? Kan du nokre gute- eller jentenamn med E i? SKRIVE E Skriv over E-en med fingeren, sjå på tal, følg skriveretninga. Skriv E-ar først ein vinkel, og så to vassrette linjer. LESE RIM Sjå på teikningane, «les» orda. Kva rimar på legg? Lytt til orda, finn rimpar. Set strek mellom rimorda. Les orda saman. Ta bort V i VESKE, så får du...? LESE RIM LESE SAMAN Les E-teksten saman. Tel E-ane. Skriv over med raudt. Kor mange E-ar er det i ELLEVE? I ELEFANT? ELEFANTEN? TEIKNE OG SKRIVE Teikn og skriv noko med E i seg. Skriv ein stor E på tastaturet. E Lag bordar med E, med ES IS ES IS. 18

19 LESE SAMAN ELLEVE ELEFANTAR ER ELMERS TANTER. ER DET SANT? JA, ELMER ER ELEFANT! TEIKNE OG SKRIVE 19

20 TEIKNEFORTELJING LESE SAMAN Les teikneforteljinga saman. Fyll ut med namnet ditt når de les. Peik på orda mens de les. Les teikneforteljinga fleire gonger. Tel orda på kvar linje, til saman. Er nokre ord like? Prøv å lære teikneforteljinga utanåt. Teikn i lufta mens du seier, «les» forteljinga. TEIKNE OG SKRIVE Sjå nøyare på orda i forteljinga. Fargelegg over dei bokstavane som du har i namnet ditt. Skriv ditt eige namn inn i forteljinga. Teikn over teikninga nedst på sida. Følg instruksjonen, først to punktum, så eit komma, så Teikn på nytt i ruta ved sida av, mens du les! LYTTE SAMTALE Sjå øvst på side 21. Sei orda. Kva byrjar på I, S eller E? (Seier nokon Æ i staden for E?) Høyrer du I-, S- eller E-lyd inne i nokre av orda? SKRIVE SPORE Skriv inn rett forbokstav i rutene ved teikningane på side 21. Lag like hus bortover linja. Fargelegg dei slik det er vist. Lag spiralar. Bruk blyant. Bruk farge over blyantstreken etterpå PUNKTUM, PUNKTUM, KOMMA, STREK, DET VAR HEILE FJES. STREK PÅ STREK OG MAGE STOR, SLIK KOM TIL VÅR JORD. 1 2 TEIKN

21 LYTTE 21