Det er ei ny verd som har opna seg! Vegar inn i den nynorske barnelitteraturen

Transkript

1 Det er ei ny verd som har opna seg! Vegar inn i den nynorske barnelitteraturen Liv Kristin Bjørlykke Øvereng Anne Marta Vadstein

2 Vi er ikkje fødde med eit språk, vi må laste det ned frå kulturen vår. (Eli Bjørhusdal)

3

4

5 Språk og identitet Språket er med på å definere den vi er og står slik sentralt i det å danne ein identitet. Kvar gong vi uttrykkjer oss, utfører vi ei identitetshandling som fortel noko om kven vi er eller ynskjer å vere. (Mæhlum, B. 2003)

6 Identiten vår er ikkje gitt ein gong for alle. Den utviklar seg og vert omforma i takt med erfaringar med verda omkring oss og er ein kontinuerleg prosess livet gjennom. (Østberg, 2003)

7 Språkfakta 2015

8 Møte skriftspråket Å meistre eit språk - vokabular, formverk og rettskriving - krev at ein vert eksponert for språket (Baker 2011, Wagner, Strömqvist og Uppstad 2008, Krashen 2004)

9 Eit døme kan vi sjå i denne lesestunda Kan vi lese den ein gong til?

10 Tidleg møte med skrift Høgtlesing Barn får tilgang til meir avanserte ord og grammatiske strukturar ved å få høyre skriftspråket opplese, enn dei gjer i daglegtale. Erfaring med nynorsk og bokmål kan bidra til språklege samtalar og språkleg bevisstheit.

11 «Når vi leser høgt, leser vi skriftspråk bokmål eller nynorsk. Skriftspråket skiller seg fra barns dagligtale på en rekke områder bortsett fra i de aller enkleste bøkene for de minste. Det har et rikere og mer variert ordforråd, og det mangler de mange små fyllordene vi ofte bruker i muntlig tale Skriftspråket har en klarere struktur enn mye av talespråket... Alt dette tilegner barna seg gradvis når de blir lest mye for.» Høigård 2013: 236

12 Lesing i R17 - Oppleve spenning og glede ved høgtlesing, forteljing, sang og samtale. - I barnehagen skal barna møte ulike språk, språkformer og dialekter gjennom rim, regler, songar, litteratur og tekstar frå notid og fortid. (R17 s. 48)

13

14

15

16

17 Å lese er ei trening i å leve, seier forfattar Erna Osland. Når du les ei bok kan du reise ut i verda, oppleve og lære. Du kan lese opp att, hoppe over, lese kvar som helst i boka, ikkje lese ho ut. Det ligg ein enorm fridom i det å vere lesar. Lesaren er fri!

18 Foreldre sine lesevanar (Lesrørelsen 2013) Viktig å engasjere foreldra

19 Jakob og Neikob ressursside

20 Samarbeid med bibliotek gjev: Fleire lesestunder Bruk av nyare barnelitteratur Positiv effekt på barn med anna morsmål enn norsk Stimulerar gutar som er mindre interesserte i språkaktivitetar (Synteserapport om skandinavisk forsking på barns språk og språkmiljø i barnehagen i tidsrommet )

21

22

23

24

25 Kan tingast på eller på

26 Kvifor variere? Høgtlesing Stimulerer skriftspråket Mindre avhengig av kven som les Munnleg forteljing Stimulerer dei indre bileta når ein ikkje ser i boka. Formidlaren er friare Å leike ei bok Barnet får bruke heile seg og ta del Leikeinspirasjon Ulike kvalitetar. Ikkje enten eller, men både og! Ulike kvalitetar

27 Å leike ei bok Leikeinspirasjon Borna blir kjende med eit litterært univers. Lag ei leikeverd Få besøk av figurar frå bøkene Spel teatersnuttar, det gjer litteraturen levande for borna. Bruk deg sjølv.

28 Mopp og Mikko flyttar inn i Ølensjøen FUS barnehage

29

30

31

32

33 - Personalet skal bruke ulike formidlingsformer og tilby eit mangfald av bøker, songar, bilete og uttrykksformer. (R17, s. 48)

34

35

36

37

38

39

40

41 bokstavsommaren/

42 Ill.: P.R. Møkleby Ormen lange kraup som ein slange, under eit gjerde, tok seg ei pære. Delte ho i to, ver så god!

43

44

45 Hei, dideli, sa katta mi. Ho sat og spelte på fela si så kua skvatt og månen datt og bikkja gøydde til langt på natt. Regle frå Ørsta.

46 - Møte eit mangfald av eventyr, forteljingar, segner og uttrykksformer (R17 s. 48)

47

48 Bøker på storskjerm Nynorskbok.no har ei liste med bøker i nettutgåve frå Nasjonalbiblioteket: Nettutgåver Samlaget: Barnebøker (app) Samlaget: Leseland (app)

49 Litteratur Hagtvet, B. E. (2010) Språkstimulering. Tale og skrift i førskolealderen Hoel, Ofstad Oxborough, Wagner ( 2011) Lesefrø Håland (red), Nynorsk i bruk, Lesesenteret 2006 Håland A. og Lorenzen R.T, (2007) Dialogar om tekst. Praktisk arbeid med elevtekst i norskfaget. Høigård, A (2013) Barns språkutvikling: Muntlig og skriftlig Kuldbrandstad, L.I. ( 2003) Lesing i utvikling. Teoretiske og didaktiske perspektiver. Kunnskapsdepartementet (2017) Rammeplan for barnehagen Lyster, S.A.H (2011), Å lære å lese og skrive Selås, M og Gujord, A.K. (2017) Språkmøte i barnehagen. Oslo, Fagbokforlaget Traavik. H og Jansson B. K. (red) (2013). Norskboka 1, Norsk for grunnskolelærarutdanning 1-7. Utdanningsdirektoratet (2013) Språk i barnehagen mye mer enn bare prat, En veileder om språkstimuering Østberg, S. (2003) Muslim i Norge. Religion og hverdagsliv blant barn og unge norsk-pakistanere. Mæhlum, B. (2003). Språk og identitet. I Språkmøte : innføring i sosiolingvistikk. (2003). Oslo: Cappelen akademiske forl.

50 Nynorsksenteret.no