Opplæringslova kap. 9a. Forståing, avklaringar og ansvar

Transkript

1 Opplæringslova kap. 9a Forståing, avklaringar og ansvar 1

2 Innholdsfortegnelse Innleiing a-1 Generelle krav a-2 Retten til eit trygt og godt skolemiljø a. Forståing og avklaringar b. Skolen si plikt til å ivareta lovkravet c. Lenker til aktuelle nettressursar: a-3 Nulltoleranse og systematisk arbeid a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter til å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer a-4 Aktivitetsplikt for å sikre at elevar har eit trygt og godt psykososialt skolemiljø a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer a-5 Skjerpa aktivitetsplikt dersom ein som arbeider på skolen, krenkar ein elev a. Forståing og avklaring b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer e. Lenker til aktuelle nettressursar a-6 Fylkesmannen si handheving av aktivitetsplikta i enkeltsaker a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer a-7 Det fysiske miljøet a. Forståing og avklaringar

3 7b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer og rutiner a-8 Elevdeltaking i arbeidet med skolemiljøet a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer og rutiner a-9 Informasjonsplikt og rett til å uttale seg a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Rutinebeskrivelsar og malar a-10 Ordensreglement a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer a-11 Bortvising a. Forståing og avklaringar b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet c. Ansvarsfordeling d. Prosedyrer e. Lenker til aktuelle nettressursar

4 Innleiing Opplæringslova kapittel 9a gir skole og skoleeigar eit stort ansvar for å drive eit systematisk arbeid for å skape eit godt skolemiljø. Når lova krev obligatorisk skolegang pliktar skolen å sørge for at eleven har det bra på skolen. Kap. 9a gir elevar og føresette sterke individuelle rettar til at eleven har det bra og gir rettigheiter med tanke på sakshandsaming. Det er ikkje nok at skole og skoleeigar arbeider med læringsmiljøet. Lova krev at skolen arbeider med skolemiljø på ein systematisk måte. Det skal utarbeidast planar som kan dokumentere vurderingar, prioriteringar, drøftingar og brukarmedverknad osv. Dette dokumentet skal vere eit verktøy i arbeidet med å oppfylle krava i opplæringslova, samtidig som det skal kvalitetssikre arbeidet med skolemiljø. Dokumentet gir ei oversikt over lova og avklaringar knytt til den, og det samlar aktuelle rutiner og malar. Det er bygd opp kronologisk rundt paragrafane i Kap 9a. For kvar paragraf er det skildra avklaringar, ansvarsbeskrivelsar og henvisningar. Det skal vere eit arbeidsreiskap i den daglege drifta for skoleleiar og andre som arbeider med skole. Dokumenta for Møre og Romsdal fylkeskommune sine skolar er i stor grad bygd på dokumenta frå Kunnskapsnett Romsdal og delt på like vilkår. 4

5 9a-1 Generelle krav 9a-1 Verkeområde for kapitlet Kapitlet gjeld for elevar i grunnskolen og den vidaregåande skolen. Kapitlet gjeld også for elevar som deltek i leksehjelpordningar i skolefritidsordningar, med unntak av 9A-10 og 9A-11. Alle elevar i grunnskolar og vidaregåande skolar har rett til eit godt fysisk og psykososialt miljø som fremmer helse, trivsel og læring. Det psykososiale og fysiske miljøet skal positivt fremje helse, trivsel og læring. Skolen og skoleeigar har ei plikt til å sikre at elevane får oppfylt retten til eit godt skolemiljø. Den individuelle retten til eleven til eit godt psykososialt og fysisk miljø som fremjar helse, trivsel og læring, er eit sterkt vern for eleven. Det avgjerande i vurderinga av om retten til eleven etter 9a-1 er oppfylt er korleis miljøet verkar på den enkelte eleven si helse, trivsel og læring. Utgangspunktet for vurderinga er eleven si eiga subjektive oppleving av det psykososiale og fysiske miljøet. Det fysiske miljøet er knytt til det fysiske området til skolen som uteareal, skolebygningar og liknande. Det psykososiale miljøet er bestemt av samhandlinga og kommunikasjonen mellom alle som oppheld seg i skolen. Det blir til i samspelet mellom eleven, andre elevar i klassen, elevar i andre klasser, dei tilsette og alle som har med skolen å gjere. Aktivitetsplikta omfattar personar som jamnleg oppheld seg på skolen, har kontakt med elevane og dessutan er på skolen for å utføre eit arbeid eller ei teneste for skolen. 5

6 9a-2 Retten til eit trygt og godt skolemiljø 9a-2 Retten til eit trygt og godt skolemiljø Alle elevar har rett til eit trygt og godt skolemiljø som fremjar helse, trivsel og læring. 2a. Forståing og avklaringar 1. Skolemiljøet til eleven er summen av både det fysiske og psykososiale miljøet, og desse vil gjensidig påverke kvarandre. Skolemiljøet skal ha ein positiv verknad som fremmer helse, trivsel og læring for den enkelte elev. 2. Elevane har ein individuell rett til eit godt skolemiljø. 3. Det er opplevinga til eleven som er avgjerande for om eleven har eit trygt og godt skolemiljø. Dette fritek ikkje skolen for ansvaret for at alle elevane har eit trygt og godt skolemiljø. 2b. Skolen si plikt til å ivareta lovkravet Plikter og ansvar er delegert frå skoleeigar til skolane som har det utøvande ansvaret. Her blir omtala skolen sitt ansvar for å ivareta lovkravet. Nokre av pliktene ligg også særskilt til skoleeigar. Det er nulltoleranse i forhold til mobbing og alle typar krenkingar, og skolen har dermed plikt til å reagere og handle for å sikre elevane eit godt og trygt skolemiljø. 2c. Lenker til aktuelle nettressursar: Personalomsorg Diskrimineringslov om etnisitet Diskriminerings- og tilgjengelegheitslova Diskrimineringslov om seksuell orientering Forskrift om miljøretta helsevern i barnehagar og skolar Rettleiar til forskrift om miljøretta helsevern i barnehagar og skolar 6

7 9a-3 Nulltoleranse og systematisk arbeid 9a-3 Nulltoleranse og systematisk arbeid Skolen skal ha nulltoleranse mot krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering. Skolen skal arbeide kontinuerleg og systematisk for å fremje helsa, miljøet og tryggleiken til elevane, slik at krava i eller i medhald av kapitlet blir oppfylte. Rektor har ansvaret for at dette blir gjort. 3a. Forståing og avklaringar 1. Nulltoleranse er eit tydeleg signal om at skolen ikkje skal akseptere krenkingar mot elevar, og at dette skal vere førande for målet til skolen. 2. Krenkingsomgrepet i opplæringslova er vidt og omfattar også om ord og handlingar som verken er regelmessige eller ondsinna. Det avgjerande er om hendingane kan bli opplevd plagsomme eller krenkande for den eleven som blir utsatt for det. Det kan dessutan omfatte både meir aktive handlingar og verbale uttrykk retta direkte mot eleven, men også unnlatingar eller meir passiv oppførsel som utestenging, isolering og baksnakking. 3. Med systemretta arbeid meinast: planmessig førebyggjande arbeid på skolen for å fremje eit trygt og godt skolemiljø. Dette kan vere i form av arbeid med handlingsplanar mot mobbing, sosialplanar, trivselsplanar, aktivitetsplanar, klasseleiing, ordensreglar m.m. til ei kvar tid å ha operative rutiner for å handtere tiltak i forhold til enkeltelevar 3b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter til å ivareta lovkravet Skolen skal aktivt og systematisk arbeide for å fremje eit trygt og godt skolemiljø 3c. Ansvarsfordeling Oppgåve Systemretta arbeid Ansvar Rektor 3d. Prosedyrer Prosedyre for systematisk arbeid med skolemiljø - 9a-3 Prosedyre om elevdeltaking i arbeidet med skolemiljø - 9a-8 Mål for HMS-arbeidet 7

8 9a-4 Aktivitetsplikt for å sikre at elevar har eit trygt og godt psykososialt skolemiljø 9a-4 Aktivitetsplikt for å sikre at elevar har eit trygt og godt psykososialt skolemiljø Alle som arbeider på skolen, skal følgje med på om elevane har eit trygt og godt skolemiljø og gripe inn mot krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering dersom det er mogleg. Alle som arbeider på skolen, skal varsle rektor dersom dei får mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skolemiljø. Rektor skal varsle skoleeigar i alvorlege tilfelle. Ved mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skolemiljø, skal skolen snarast undersøkje saka. Når ein elev seier at skolemiljøet ikkje er trygt og godt, skal skolen så langt det finst eigna tiltak sørgje for at eleven får eit trygt og godt skolemiljø. Det same gjeld når ei undersøking viser at ein elev ikkje har eit trygt og godt skolemiljø. Skolen skal sørge for at involverte elevar blir høyrde. Kva som er best for elevane skal vere eit grunnleggjande omsyn i skolen sitt arbeid. Skolen skal lage ein skriftleg plan når det skal gjerast tiltak i ei sak. I planen skal det stå: a. Kva problem tiltaka skal løyse b. Kva tiltak skolen har planlagt c. Når tiltaka skal gjennomførast d. Kven som er ansvarleg for gjennomføring av tiltaka e. Når tiltaka skal evaluerast Skolen skal dokumentere kva som blir gjort for å oppfylle aktivitetsplikta etter første til femte ledd. 4a. Forståing og avklaringar 1. Aktivitetsplikta omfattar alle vaksne som arbeider på skolen. Dette omfattar alle som har arbeidskontrakt med skolen eller skoleeigar, for eksempel lærarar, skoleadministrasjonen, miljøarbeidarar, assistentar og så vidare. I tillegg gjeld plikta for andre personar som regelmessig oppheld seg på skolen for å yte ei teneste til, eller service til elevane eller skolen. Aktivitetsplikta vil da også omfatte personar med tilsettingsforhold hos ein ekstern tenesteleverandør, for eksempel innan reinhald, vaktmestertenester, kantinetenester, ulike aktivitetsleiarar eller 8

9 kurshaldarar i skolefritidsordninga osv. Også frivillige, lærlingar, praksisstudentar m.fl. er omfatta av plikta. 2. Plikt til å følgje med. Plikta til den enkelte til å følgje med innebærer å vere merksam og aktivt observere korleis elevane oppfører seg kvar for seg og seg imellom. Plikta føreset for eksempel inspeksjonsordningar, tilsyn i garderober og låg terskel for å bry seg med kva elevane driv med. Korleis det skal følgjast med må tilpassast lokalt og etter forhold ved eleven og skolen. 3. Plikt til å gripe inn. Alle som arbeider ved skolen har plikt til å gripe inn umiddelbart dersom dei ser at nokon blir utsatt for krenkingar. Handling gjennom inngrep skjer umiddelbart og er retta mot å stoppe ein situasjon som pågår og er forholdsvis akutt. Ofte vil det handle om å umiddelbart stoppe negativ oppførsel, for eksempel ved å bryte opp ein slåsskamp eller stanse ei anna fysisk krenking, stoppe ein utfrysingssituasjon eller stoppe og irettesette elevar som krenkar andre elevar verbalt. Dei tilsette skal ikkje gå inn i situasjonar der den tilsette sjølv eller andre kan bli skada. 4. Plikt til å varsle. All mistanke om, eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skolemiljø, skal varslast til rektor. Det skal vere låg terskel for å varsle når ein tilsett har mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har det godt. At ein elev verbalt seier frå om at han eller ho ikkje opplever at det er trygt og godt på skolen, oppfyller kravet til at den tilsette har «kjennskap». Men ein skal ikkje forvente at elevane brukar ordlyden i lova eller omgrepa til dei vaksne. Det er skolen sitt ansvar å fange opp at eleven seier frå om at skolemiljøet ikkje er trygt og godt. Mistanke om at ein elev ikkje har det trygt og godt på skolen kan basere seg på observasjonar av elevane, tilbakemelding i undersøkingar eller kartleggingar, beskjedar frå foreldre eller medelevar, aktivitet i sosiale media og så vidare. Dei tilsette må også vere medvitne om at barn og unge viser utryggheit, frustrasjon, mistrivsel og liknande på ulike måter og med ulike uttrykksformer. Både utadvedt og innadvendt, aggressiv eller passiv, grenselaus eller avvisande og isolerande veremåte kan vere signal som tilseier at situasjonen til eleven skal undersøkast nærmare. Det kan også vere endringar i det sosiale samspelet mellom elevane eller i klassemiljøet som gir mistanke om, eller kjennskap til at skolemiljøet ikkje er trygt og godt. Tidspunktet for varsling må stå i forhold til alvoret i saka. Rektor skal varsle skoleeigar i alvorlege tilfeller. Eksempel på kva som blir rekna som alvorleg, er saker der krenkingane er særskilt valdelege eller på andre måtar svært integritetskrenkjande, når fleire elevar alvorleg har 9

10 krenka ein enkeltelev, eller der leiinga ved skolen over noko tid ikkje har klart å løyse ei sak. Også digital mobbing på tvers av skolar eller grove truslar via for eksempel sosiale media bør varslast til skoleeigar. 5. Plikt til å undersøke. Plikt til å undersøke eit forhold er utløyst av at ein tilsett har mistanke om, eller kjennskap til at ein elev blir utsett for mobbing, vald, diskriminerig, trakassering eller andre krenkingar, eller av andre årsaker ikkje har det trygt og godt på skolen. Plikta blir alltid utløyst dersom ein elev seier frå at han/ho opplever at skolen ikkje er trygg og god. Når plikta blir utløyst, skal skolen snarast gjennomføre dei nødvendige undersøkingane. Det vil seie å innhente nok informasjon til å avdekkje kva som har skjedd og om ein eller fleire elevar opplever at skolemiljøet ikkje er trygt og godt. Undersøkingsplikta handlar om å undersøkje kva som ligg bak opplevinga til elevane, ikkje å skaffe og vurdere bevis for eller mot at krenkingar eller mobbing har skjedd. Undersøkingane må ha som føremål å få fram fakta om situasjonen, bakgrunnen for opplevinga til eleven og kva forhold i omgjevnadane til eleven som påverkar korleis dei opplever skolemiljøet. Når undersøkingane viser at det er elevar som ikkje har eit trygt og godt skolemiljø, eller i saker der elevane sjølv har sagt frå, må informasjonen i neste omgang brukast til å vurdere kva tiltak som skal settast inn. 6. Plikt til å sette inn tiltak. Plikt til å sette inn eigna tiltak må tolkast utvidande, og omfattar også ei plikt til å følgje opp tiltaka, evaluere verknaden og eventuelt legge til, eller endre tiltak dersom det er nødvendig. Skolen pliktar å sette inn tiltak som er eigna til å løyse problemet til eleven og sikre at eleven får eit trygt og godt skolemiljø. Tiltaket til skolen må tilpassast den konkrete saka, mellom anna årsaka til problemet. Val av tiltak må byggje på faglege vurderingar. Ofte vil det vere behov for å sjå tiltak i samanheng for at tiltaka i sum skal vere eigna til å løyse problemet. Det skal lagast ein skriftleg plan når det skal gjerast tiltak. Dei alle fleste tiltak i ei sak vil ikkje kreve ein eigen lovheimel eller forma til eit enkeltvedtak. Det er berre når eit tiltak inneber avgrensingar til enkeltelevar i rettane etter lova at særskilt heimel er nødvendig og det må gjerast som eit enkeltvedtak. I utarbeiding av Barn sine rettar til å bli høyrt og barn sitt beste er grunnleggjande prinsipp i utforming av tiltak (Barnekonvensjonen) 4b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Følgje opp aktivitetsplikta a. Følgje med b. Gripe inn 10

11 c. Varsle d. Undersøke e. Sette inn tiltak 2. Lage ein skriftleg plan for tiltak denne skal arkiverast i ephorte 4c. Ansvarsfordeling Oppgåve Sikre eit godt og trygt skolemiljø for elevane Ansvar Alle tilsette 4d. Prosedyrer Prosedyre aktivitetsplikt - 9a-4 Modell vedrørande Rutinar for elev med fare for avbrot og avbrot 11

12 9a-5 Skjerpa aktivitetsplikt dersom ein som arbeider på skolen, krenkar ein elev 9a-5 Skjerpa aktivitetsplikt dersom ein som arbeider på skolen, krenkar ein elev Dersom ein som arbeider på skolen, får mistanke om eller kjennskap til at ein annan som arbeider på skolen, utset ein elev for krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering, skal vedkomande strakst varsle rektor. Rektor skal varsle skoleeigaren. Dersom det er ein i leiinga ved skolen som står bak krenkinga, skal skoleeigaren varslast direkte av den som fekk mistanke om eller kjennskap til krenkinga. Undersøking og tiltak etter 9a-4 tredje og fjerde ledd skal setjast i verk straks. 5a. Forståing og avklaring 1. Rektor skal varslast om ein tilsett krenkar ein elev og skal vidare varsle skoleeigar om tilhøva. 2. Skoleeigar skal varslast direkte om ein i leiinga krenkar ein elev eller har mistanke om dette 3. Saka skal undersøkast umiddelbart og tiltak skal iversettast straks 5b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Informere om lovkravet 2. Ha varslingsrutiner som er kjent for alle elevar, foreldre og tilsette 5c. Ansvarsfordeling Oppgåve Informere Lage varslingsrutiner Ansvar Rektor Rektor 5d. Prosedyrer Prosedyre om aktivitetsplikt - 9a-4 Prosedyre for skjerpa aktivitetsplikt- 9a-5 5e. Lenker til aktuelle nettressursar Barnekonvensjonen 12

13 9a-6 Fylkesmannen si handheving av aktivitetsplikta i enkeltsaker 9a-6 Fylkesmannen si handheving av aktivitetsplikta i enkeltsaker Dersom ein elev ikkje har eit trygt og godt skolemiljø, kan eleven eller foreldre melde saka til fylkesmannen etter at saka er teken opp med rektor. Fylkesmannen skal avgjere om aktivitetsplikta etter 9a-4 og 9a-5 er oppfylt. Dersom saka ikkje er tatt opp med rektor, eller om det er under ei veke sidan ho vart tatt opp, skal fylkesmannen avvise saka. Det same gjeld dersom saka ikkje gjeld skolemiljøet på skolen der eleven går når saka blir meldt til fylkesmannen. Skolen og skoleeigaren skal utan hinder av lovfesta teieplikt leggje fram alle opplysningar som fylkesmannen meiner må til for å greie ut saka. Fylkesmannen skal sørgje for at involverte elevar blir høyrde. Kva som er best for elevane, skal vere eit grunnleggjande omsyn i fylkesmannen si saksbehandling. Kjem fylkesmannen til at skolen ikkje har oppfylt aktivitetsplikta etter 9a-4 og 9a-5, kan fylkesmannen vedtak kva skolen skal gjere for å sørgje for at eleven får eit tryg og godt skolemiljø. Det skal setjast ein frist for gjennomføringa av vedtaket, og fylkesmannen skal følgje opp saka. Fylkesmannen kan vedta reaksjonar etter skolen sitt ordensreglement, jf 9a- 10 eller at ein elev skal byte skole, jmf 8a-1 fjerde ledd. 6a. Forståing og avklaringar 1. Dersom ein elev opplever å ikkje ha eit trygt og godt skolemiljø, har skolen plikt til å undersøke, gripe inn, varsle og sette inn tiltak. Dersom skolen har forsømt seg på eitt eller fleire av desse punkta, har ikkje skolen oppfylt aktivitetsplikta. Eleven eller foreldre kan da melde saka til fylkesmannen. 2. Føresetnaden for at fylkesmannen behandlar saka er at a. Den er meldt til rektor først b. Det har gått minst 5 virkedagar sidan saka vart meldt til rektor c. Saka gjeld skolemiljøet til eleven der eleven går 3. I alle skolemiljøsaker, også kun ved mistanke, har skolen plikt til å undersøke saka og også vurdere om det skal settast inn tiltak. Ikkje alle skolemiljøsaker utløyser ei plikt til å sette inn tiltak. Eleven si oppleving av kva som er krenkande, kan ikkje alltid vere avgjerande. Opplevinga til ein elev av ei krenking kan for eksempel ikkje hindre læraren i å følgje læreplanane, eller vere til hinder for diskusjonar i klassen som kan vere utfordrande eller ubehaglege. 4. Dersom ein elev opplever at skolemiljøet ikkje er trygt og godt, skal saka alltid meldast til skolen først 5. Det er ikkje eit vilkår at saka skal vere tatt opp med skoleeigar 13

14 6. Fylkesmannen kan ikkje krevje sikker dokumentasjon for at saka har vore tatt opp med rektor. Det er tilstrekkeleg at eleven og foreldra kan vise at det er sannsynleg at saka er tatt opp med rektor. 7. Det blir ikkje stilt formkrav til korleis saka skal takast opp med rektor eller fylkesmannen. Ei melding kan skje både skriftleg og munnleg, på papir eller elektronisk. Ord og uttrykk som elevar og foreldre brukar, treng ikkje vere i samsvar med ordlyden i lova. 8. Eleven kan, uavhengig av alder, melde saka til fylkesmannen utan samtykke eller kjennskap frå foreldre 9. Foreldra sin rett til å melde saka gjeld uavhengig av kven av dei barnet bur fast hos 10.Eleven eller foreldra kan også peike ut ein annan person til å melde saka til fylkesmannen på eleven sine vegne 11.Når fylkesmannen får melding om ei skolemiljøsak, skal han greie ut fakta i saka og gjere ei fagleg vurdering av om skolen har gjort det som med rimelegheit kan vere forventa ut frå tilgjengeleg kunnskap og krava i regelverket 12.Fylkesmannen skal fatte enkeltvedtak i saka 13.Fylkesmannen kan pålegge skolen å gjere tiltak for å sørge for at eleven får eit trygt skolemiljø, innanfor ein tidsfrist. Fylkesmannen kan også pålegge skolen å utføre reaksjonar ovanfor elevar som krenkar andre, ut frå ordensreglementet til skolen eller opplæringslova Elevar/foresette kan klage på vedtaket til fylkesmannen etter forvaltningslova. Klageinstans er Utdanningsdirektoratet 15.Skoleeigar har det overordna ansvaret for at vedtaket blir gjennomført 16.Skoleeigar kan ikkje klage på pålegget frå fylkesmannen. 6b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Ved behov skal skolen/fylkeskommunen hjelpe elevar og foreldre med å melde saka til Fylkesmannen 2. I saker som er meldt til Fylkesmannen, skal skolen/fylkeskommunen utan hinder av tausheitsplikta gi dei opplysningane som Fylkesmannen etterspør 3. Skolen/fylkeskommunen må følgje opp vedtak om tiltak og vedtak om reaksjonar som kjem frå Fylkesmannen innan oppgitt tidsfrist 4. Fylkeskommunen skal melde tilbake til Fylkesmannen innan oppgitt tidsfrist at tiltaka er gjennomførte. 6c. Ansvarsfordeling Oppgåve Hjelpe elevar og føresette med å melde ei skolemiljøsak til Fylkesmannen og følgje opp vedtak Ansvar Rektor/Fylkesrådmannen 14

15 6d. Prosedyrer Prosedyre for Fylkesmannen si handheving av aktivitetsplikta - 9a-6 9a-7 Det fysiske miljøet 9a-7 Det fysiske miljøet Skolane skal planleggjast, byggjast, tilretteleggjast og drivast slik at det blir teke omsyn til tryggleiken, helsa, trivselen og læringa til elevane. Det fysiske miljøet i skolen skal vere i samsvar med dei faglege normene som fagmyndigheitene til ei kvar tid tilrår. Dersom enkelte miljøtilhøve avvik frå desse normene, må skolen kunne dokumentere at miljøet likevel har tilfredsstillande verknad for helsa, trivselen og læringa til elevane. Alle elevar har rett til ein arbeidsplass som er tilpassa behova deira. Skolen skal innreiast slik at det blir teke omsyn tildei elevane ved skolen som har funksjonshemmingar. Dersom ein elev eller forelder eller eit av råda eller utvala ved skolen der desse er representerte, ber om tiltak for å rette på fysiske miljøtilhøve, skal skolen snarast mogleg behandle saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Om skolen ikkje innan rimeleg tid har teke stilling til saka, vil det likevel kunne klagast etter føresegnene i forvaltningslova som om det var gjort enkeltvedtak. 7a. Forståing og avklaringar 1. Det fysiske skolemiljøet omfattar både inne- og utemiljøet på skolen a. Det fysiske innemiljøet omfattar faktorar som luft, temperatur, lys- og strålemiljø, akustikk og mekanisk innemiljø (utstyr i nære omgjevnader inne) b. Det fysiske utemiljøet omfattar mellom anna lokalisering med faktorar som støy og uteluft utforming av utearealet osv 2. Bestemmingane om det fysiske miljøet må sjåast i samanheng med dei overordna kravet i 9a-2. Det fysiske miljøet inne som ute skal vere av ein slik kvalitet at det fremjar helse, trivsel og læring 3. Opplæringslova 9a-7 første ledd understrekar at krava til det fysiske miljøet ikkje berre rettar seg mot utforminga av skolebygget, men også drifta av det. Sjølv om skolebygg og anlegg er godkjent etter helseforskrifter og byggeforskrifter, er dei daglege rutinene for reinhald osv viktige for kvaliteten på skolemiljøet 4. Det blir elles vist til a. 9a-3 om systematisk arbeid for å fremme helsa, miljøet og sikkerheita til elevane (internkontroll) b. 9a-8 om plikta til å engasjere elevane i planlegging og gjennomføring av det systematiske skolemiljøarbeidet og 15

16 c. 9a-9 tredje ledd om å ta med råd og utval på skolen i planlegging og gjennomføring av miljøtiltak ved skolen 5. Skolen skal både arbeide individretta og systemretta. Skolen si plikt til systemretta arbeid er lovfesta i 9a-3 andre ledd 6. Med individretta arbeid meinast a. Tiltak i forhold til enkeltelevar for å ivareta retten til elevane til eit godt fysisk miljø b. Individretta arbeid blir iverksatt når skolen får kunnskap eller mistanke om at eleven blir utsatt for plager eller skadar som følgje av det fysiske skolemiljøet, eller når elevar eller foreldre ber om tiltak 7. Med systemretta arbeid meinast mellom anna a. Planmessig førebyggjande arbeid på skolen for å fremje eit godt fysisk miljø b. Aktiv bruk av barn- og ungerepresentanten i plan- og utviklingssaker c. Aktiv bruk av skolemiljøutval og andre utval med relevans for det fysiske arbeidsmiljøet d. Til ei kvar tid ha operative rutiner for handtering av tiltak i forhold til hendingar (fysiske skader, nesteulykker, ) 8. Alle tilsette ved skolen har ei handlingsplikt som består av: a. Plikt til å gripe inn/avverge situasjonar som kan ha negativ påverknad på det fysiske arbeidsmiljøet til eleven b. Plikt til å varsle rektor 7b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Skolen skal aktivt og systematisk arbeide for å fremje eit godt fysisk miljø 2. Lokala og uteområda skal vere utforma og innreidd slik at føremålet i forskrift om miljøretta helsevern i barnehagar og skolar blir ivareteke 3. Behova til funksjonshemma skal ivaretakast, jmf krav til universell utforming 4. Verksemda skal vere utforma og innreidd slik at tilfredsstillande reinhald og avfallshandtering er mogleg 5. Leiar ved skolen er ansvarleg for at både tilsynsmyndigheit, tilsette, føresette og elevar uoppfordra blir informert om tilhøve som kan ha negativ innverknad på helsa. Dette er i samsvar med 9a-9 i opplæringslova. Det må utarbeidast rutiner for kva forhold dette kan gjelde. Eksempel kan vere: a. Klager på inneklima b. Ventilasjonsanlegg som ikkje fungerer over tid c. Utilfredsstillande reinhald d. Vasslekkasje e. Forhold som kan forårsake smitte mellom elevar og tilsette f. Alvorlege skader eller hendingar elevar har vore utsette for g. Manglande godkjenning eller funn av avvik frå forskrift om miljøretta helsevern som er blirr avdekt etter tilsynsbesøk 16

17 h. Skadedyr og skadedyrbekjemping der det blir brukt kjemiske middel i. Eksterne forhold som skolen sjølv ikkje er ansvarleg for, f.eks. støyande anleggsarbeid på nabotomta 6. Skolen skal handsame henstilling frå foreldre om fysiske forhold etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova 7c. Ansvarsfordeling Oppgåve Lage og informere om meldingssystem for saker knytt til det fysiske skolemiljøet Ansvar Einheitsleiar/rektor 7d. Prosedyrer og rutiner Elevhandbok 2.3 Ansvarsfordeling på skolane Elevhandbok Verneteneste Prosedyre for det fysiske miljøet - 9a-7 7e. Lenker til aktuelle nettressursar Forskrift om miljørettet helsevern i barnehager og skoler Regelverk for skolemiljø i driftsfasen Fatt enkeltvedtak 17

18 9a-8 Elevdeltaking i arbeidet med skolemiljøet 9a-8 Elevdeltaking i arbeidet med skolemiljøet Elevane skal få ta del i planlegginga og gjennomføringa av arbeidet for eit trygt og godt skolemiljø. Elevrådet kan nemne opp representantar til å ivareta elevane sine interesser overfor skolen og styresmaktene i skolemiljøsaker. Dersom det finst eit arbeidsmiljøutval eller liknande organ ved skolen, kan elevane møte med opp til to representantar når utvalet behandlar saker som gjeld skolemiljøet. Representantane skal bli kalla inn til møta med talerett og rett til å få meininga si protokollert. Dei skal ikkje vere til stades når utvalet behandlar saker som inneheld opplysningar som er omfatta av lofesta teieplikt. Representantane skal få den informasjonen dei treng, men ikkje opplysningar som er omfatta av lovfesta teieplikt. I den mon det trengst, har dei rett til opplæring for å skjøtte oppgåvene og fritak frå undervisninga. 8a. Forståing og avklaringar 1. Alle elevane/klassene ved skolen skal involverast i arbeidet med skolemiljøet. Korleis dette skjer avgjer skoleleiinga og lærarar 2. Elevrådet kan oppnemne skolemiljørepresentantar for å ivareta interessene sine i arbeidet med skolemiljøet. 3. I organ som behandlar skolemiljøet, kan inntil 2 skolemiljørepresentantar møte med talerett 4. Skolemiljørepresentantane har rett til informasjon, opplæring og fri frå undervisninga for å skjøtte oppgåvene i samband med dette arbeidet. 5. Skolemiljørepresentantane har ikkje rett til opplysningar som er omfatta av lovbestemt taustheitsplikt 8b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Sørge for at alle årstrinn deltek i arbeidet med skolemiljøet 2. Sørge for at elevrådet får informasjon om skolemiljøarbeidet og moglegheit til å oppnemne skolemiljørepresentantar 3. Gi moglegheit til elevdeltaking i organ som omhandlar skolemiljøsaker 4. Gi nødvendig informasjon og opplæring til skolemiljørepresentantane. 8c. Ansvarsfordeling Oppgåve Systematisk elevinvolvering i arbeidet med trygt og godt skolemiljø Ansvar Rektor 18

19 8d. Prosedyrer og rutiner Elevhandbok Prosedyre om elevdeltaking i arbeidet med skolemiljø - 9a-8 19

20 9a-9 Informasjonsplikt og rett til å uttale seg 9a-9 Informasjonsplikt og rett til å uttale seg Skolen skal informere elevane og foreldra om rettane i dette kapitlet. Skolane skal òg informere om aktivitetsplikta etter 9a-4 og 9a-5 og om høvet til å melde saka til fylkesmannen etter 9a-6. Dersom skolen finn ut at noko ved skolemiljøet kan skade helsa til elevane, skal elevane og foreldra snarast mogleg varslast om det. Samarbeidsutvalet, skoleutvalet, skolemiljøutvalet, elevrådet og foreldra skal haldast informert om alt som er viktig for skolemiljøet, og så tidleg som mogleg takast med i arbeidet med skolemiljøtiltak. Dei har rett til innsyn i all dokumentasjon som gjeld det systematiske arbeidet for eit trygt og godt skolemiljø, og har rett til å uttale seg og komme med framlegg i alle saker som er viktige for skolemiljøet. 9a. Forståing og avklaringar 1. Elevar og føresette skal rutinemessig informerast om heile kap. 9a og rettane det gir 2. Elevar og føresette skal særskilt informerast om moglegheita til å ta direkte kontakt med fylkesmannen etter 9a-5 3. Skolen har varslingsplikt ovanfor elevar og føresette ved tilhøve som er negativt for helsa til elevane 4. Skolen har plikt til å involvere brukarorgan om alle tilhøve som har vesentleg betydning for skolemiljøet 5. Det er ikkje tilstrekkeleg å ha oppnemnt/etablert råd og utval utan at dei aktivt involverast 6. Informasjon skal givast uoppfordra og så tidleg som mogleg. 9b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Etablere lovpålagte råd og utval 2. Etablere rutiner og ansvarfordeling for informasjon til råd og utval 3. Etablere rutiner for varsling til elevar og føresette ved negative helseforhold 9c. Ansvarsfordeling Oppgåve Informasjon om rettane i kapittel 9 Ansvar Rektor 9d. Rutinebeskrivelsar og malar Elevhandbok Prosedyre om informasjonsplikt og rett til å uttale seg - 9a-9 20

21 9a-10 Ordensreglement 9a-10 Ordensreglement Kommunen skal gi forskrift om ordensreglement for den enkelte grunnskole, og fylkeskommunen skal gi forskrift om ordensreglement for den enkelte vidaregåande skole. Reglementet skal gi reglar om rettane og pliktene til elevane så langt dei ikkje er fastsette i lov eller på annan måte. Reglementet skal innehalde reglar om orden og oppførsel, om kva tiltak som kan nyttast mot elevar som bryt reglementet, og om korleis slike saker skal behandlast. Skolen kan berre nytte tiltak som er fastsette i ordensreglementet. Tiltaka skal ikkje innebere fysisk refsing eller anna krenkjande behandling. Før det blir teke avgjerd om tiltak, har eleven reett til å forklare seg munnleg for den som ska ta avgjerda. Ordensreglementet skal gjerast kjent for elevane og foreldra. Kravet i forvaltningsloven 38 første ledd bokstav c om kunngjering i Norsk Lovtidend gjeld ikkje. 10a. Forståing og avklaringar 1. Fylkeskommunal forskrift om ordensreglementet kan vere ordensreglementet til skolen 2. Kvar skole kan ha sitt eige ordensreglement 3. Dersom skolen skal ha eit eige ordensreglement, må det heimlast i ei fylkeskommunal forskrift om ordensreglement 4. Ordensreglement må beskrive reglar for åtferd og kva tiltak som kan brukast ved brot på ordensreglane. Saksbehandlinga må også beskrivast. 5. Eleven har rett til å forklare seg munnleg før avgjerdsla om tiltak 6. Tiltak etter brot på ordensreglementet skal ikkje vere fysisk refsing eller krenkjande behandling 7. Utvising av elevar kan berre gjennomførast dersom dette er fastsatt i fylkeskommunen sitt ordensreglement 8. Elevar og føresette skal informerast om ordensreglementet 10b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Utarbeide og vedta fylkeskommunal forskrift om ordensreglement 2. Sørge for at tiltak som blir satt i verk, er nemnt i ordensreglementet 3. Informere elevar og føresette om ordensreglementet 21

22 10c. Ansvarsfordeling Oppgåve Utarbeide og vedta fylkeskommunal forskrift om ordensreglement Informere elevar og føresette om ordensreglementet Ansvar Fylkesrådmann Rektor 10d. Prosedyrer Sentralgitt ordens- og fråværsreglement for Møre og Romsdal fylkeskommune 22

23 9a-11 Bortvising 9a-11 Bortvising Kommunen kan fastsetje i ordensreglementet at grunnskoleelevar kan visast bort frå undervisninga dersom dei bryt reglementet i alvorleg grad eller fleire gonger. Elevar på 1.til 7-årstrinn kan visast bort for enkelttimar eller resten av dagen, og elevar på 8. til 10.årstrinn kan visast bort for opp til tre dagar. Fylkeskommunen kan fastsetje i ordensreglementet at elevar i vidaregåande skole kan visast bort frå underivninga i opp til fem dagar dersom dei bryt reglementet i alvorleg grad eller fleire gonger. Det kan like eins fastsetjast at elevar kan visast bort for resten av skoleåret dersom brota er særleg alvorlege. Rektor kan vedta bortvising etter å ha rådført seg med lærararane til eleven. Fylkeskommunen kan vedta at ein elev i vidaregåande skole skal visast bort for resten av skoleåret. Om ikkje kommunen eller fylkeskommunen fastset noko anna, kan rektor gi lærarar høve til å vise bort elevar frå si eiga undervisning for ei opplæringsøkt, men ikkje meir enn to klokketimar. Før det blir gjort vedtak om bortvising, skal ein ha vurdert andre tiltak. Foreldra skal varslast før ein elev på 1.til 7. årstrinn blir bortvist for resten av dagen. 11a. Forståing og avklaringar 1. Det er rektor som skal vedta utvising etter å ha rådført seg med lærar til eleven. 2. Utvising skal ha heimel i ordensreglementet 3. Vedtak om utvising er eit enkeltvedtak etter forvaltningslova 4. Lærarar kan utvise elevar frå eiga opplæringsøkt i inntil 2 timar 5. Andre tiltak enn utvisning skal vurderast 11b. Fylkeskommunen/skolen sine plikter for å ivareta lovkravet 1. Sikre eleven sin rett til å forklare seg 2. Vurdere andre tiltak enn utvisning 3. Gjere enkeltvedtak ved utvisning 4. Varsle føresette for elevar under 18 år 11c. Ansvarsfordeling Oppgåve Sikre gode rutiner for bortvisning Ansvar Rektor 23

24 11d. Prosedyrer Ordens- og fråværsreglementreglement Prosedyre for bortvising - 9a-11 11e. Lenker til aktuelle nettressursar Fatt enkeltvedtak Vedlegg: Elevhandboka for Møre og Romsdal fylkeskommune 24