NTNU Fakultet for lærer- og tolkeutdanning

Transkript

1 NTNU Fakultet for lærer- og tolkeutdanning Emnekode(r): Emnenamn: LVUT8094 A Naturfag, 5-0, Emne, KFK Studiepoeng: 5 Eksamensdato: 0. juni 06 Varigheit/Timer: Målform: Kontaktperson/faglærar: (namn og telefonnr på eksamensdagen) Oppgåvesettet inneheld: (tal på oppgåver og tal på sider inkl. framside) 6 timer Nynorsk Maria I.M. Febri (408377) Kristin Elisabeth Haugstad ( ) Trygve Megaard ( ) 7 oppgåver i 6 sider (inkludert denne framsida) Vedlegg består av: (antall sider) I tillegg er det 3 ekstrasider med formlar og konstantar (vedlegg ) Hjelpemiddel: Kunnskapsløftet (03), LK06 i papirutgåve, læreplanen i naturfag henta frå nettsidene til Utdanningsdirektoratet eller frå emnet sine sider på It s learning Tabellar i fysikk Lommereknar med tomt minne Evnt. info: Eksamen til LVUT8094 A er todelt: Del Biologi (35%) og Del Fysikk (65%). Begge delane må vere bestått for å få karakter i og bestå emnet. Start besvarelsen på Del på et nytt ark. NB! Studentar som sit eksamenstida ut, kan behalde oppgåveteksten. Resultatet blir gjort tilgjengeleg fortløpande på studweb. Når sensur er innlevert av sensor, seinast første vyrkedag etter sensurfristen (5 vyrkedagar etter eksamensdato). Lukke til!

2 Del : BIOLOGI Oppgave (5%) a) Forklår desse omgrepa (gje konkrete eksempel): - økosystem - fundamental (potensiell) og realisert nisje - autotrof og heterotrof - abiotiske miljøfaktorar - suksesjon b) Populasjonssvigninger Forklår denne figuren. Oppgave (0 %) a) Nemn dei viktigaste drivhusgassane (GHG). Gje eit døme på korleis ei gruppe på 7. trinn kan arbeide med tema energibruk og drivhusgassar. b) Gjør greie for mulige/sannsynlige effekter av klimaendringar på biologiske system

3 Del : FYSIKK Denne delen av eksamen består av ei blanding av tekstoppgåver og rekneoppgåver. I rekneoppgåvene skal alle mellomrekningar vises. Det er ein fordel å skrive litt om korleis ein har tenkt på oppgåvene og vise at dykk forstår formlane og korleis dei brukas. Lykke til! Oppgåve 3 Energi og energibevaring (5 %) Klassen skal gjere eit forsøk om energien til ei kule på eit skråplan. Kula er,5 kg tung og høgda på skråplanet er 60 cm. a) Elevane skal rekne ut energien til kula når den ligg på toppen av skråplanet og når den treffer golvet nedanfor skråplanet ved hjelp av energibevaring. Dei skal også rekne ut farta til kula rett før den treffer golvet. Kva for forenklinger vil du fortelje elevane dine at dei kan gjere når dei reknar på energien til kula på toppen og på botnen av skråplanet? b) Du går deretter gjennom oppgåva på tavla. Teikn ein enkel figur og vis utrekningane dine av energien til kula på toppen av skråplanet og ved bakken. Du skal også rekne ut farten til kula rett før den treff bakken. Skriv ei kort forklaring av kva du ville sagt til elevane dine når du gjekk gjennom oppgåva. c) Elevane dine har funne ein app på mobilen som kan måle farten til kula veldig nøyaktig. Dei måler farten til kula rett før den treff bakken nedanfor skråplanet til m/s. Stemmer dette med utrekningane dykk gjorde først? Kvifor? Kvifor ikkje? d) Bruk den målte farta til kula. Kva blir akselerasjonen til kula? Oppgåve 4 Elektrisk energi, arbeid og effekt (5 %) I denne oppgåva skal du velje det svaralternativet du meiner er riktig for kvar av dei to deloppgåvene og grunngje svaret ditt. a) Kva for endringar i energiformer skjer når eit batteri er kobla til ei glødelampe? A. Kjemisk energi lys elektrisk energi B. Kjemisk energi elektrisk energi lys C. Lys elektrisk energi kjemisk energi D. Varme energi elektrisk energi lys b) Kva vil koste meir av A og B? A. Å bruke ein datamaskin på 70 W kontinuerlig i løpet av eit døgn. B. Å bruke ein oppvaskmaskin på,5 kw i timar. 3

4 Oppgåve 5. Lys og brytning (7 %) Ein lysstråle går frå luft og gjennom to forskjellelege gjennomsiktige stoff. Først eit lag med klar is med brytningsindeks,3. Deretter gjennom glas med brytningsindeks,5. a) Vi ser først bare på overgangen mellom luft og is. Teikn ein tilsvarande figur på innleveringsarket og teikn kor innfallsvinkel, refleksjonsvinkel og brytningsvinkel er. Skriv så ein definisjon for desse. b) Vi ser fortsatt bare på overgangen frå luft til is. Rekn ut refleksjonsvinkel og brytningsvinkel frå luft til is når innfallsvinkelen er 35 o. c) Vi skal no sjå på overgangen mellom is og glas. Sjå figur. Teikn ein tilsvarande figur og teikn på kor innfallsvinkel, refleksjonsvinkel og brytningsvinkel er for overgangen is glas. Kva blir størrelsen på refleksjonsvinkel og brytningsvinkel for overgangen mellom is og glas? 4

5 d) I eit basseng er vassnivået H =,9 m. Kor djupt ser bassenget ut til å vera når strålegangen er som på figuren (rekn ut h)? Oppgåve 6 Lyd og bølger (8 %) Ein fiolinstreng svingar slik at den gjer grunntona. Strengen er festa i begge ender. a) Forklar kva vi meiner med stasjonære svingetilstander. Du kan bruke figuren om du ønsker dette. b) Strengen er 8 cm lang og er strammet slik at bølgefarten på strengen er 300 m/s. Kva er bølgelengden og frekvensen strengen svingar med? Er svingningene transversale eller longitudinale. Forklar kvifor du meiner dette. c) Korleis kan ein endre amplituden til svingningen? Endrar vi tonen (frekvensen) når vi gjer dette? d) Finn bølgelengden og til lydbølgene i lufta omkring strengen. Sett lydfarten i luft til 340 m/s når du reknar ut. Er lydbølgene transversale eller longitudinale? Forklar kvifor du meiner dette. e) Ein punktforma lydkjelde har effekten,0*0-6 W. Kva blir lydintensiteten 5,0 m frå lydkjelda? Kva blir lydintensitetsnivået på denne staden? 5

6 Oppgåve 7 vær (0 %) På skolen du jobbar på er det prosjekt om været. En av elevane dine har vært på hytta ved sjøen ei veke i sommar. Ho kan fortelje at det ofte blåste innover mot land når dei fiksa etter krabber på stranda om dagen. Når dei satt på brygga utover kvelden blåste det derimot som oftast andre vegen. Eleven din lurar på kva slags lokalt værfenomen dette kan vera og kvifor det oppstår. a) Kva for lokalt værfenomen ville du sagt til eleven at ho har observert? b) Eleven din lurar på kvifor dette værfenomentet oppstår og kvifor vinden blåser den retninga den gjer både på dag og kveldstid. Gje ei forklaring kor du tar med værbegrep som høgtrykk og lågtrykk. Teikn ein figur som visar situasjonen både på dagtid og kveldstid kor du teiknar inn høgtrykk og lågtrykk samt vindretningar. 6

7 Vedlegg : Formelark i fysikk s v t v v 0 s v t 0 as v at at v a = v v 0 t 0 F m a G = mg Ek= mv Ep= mgh W F s W = Ek R N Brytningsindeks n = c 0 c Snells lov: n sin( ) n sin( ) Brytningsindeks fra luft til et stoff sin( ) n sin( ) pv T K = 73 + o C F = p A N/m = Pa Bølger: v = λ. f f = T pv T Lydintensitet I = P A Lydintensitetnivå L = lg ( I I 0 ) = lg ( I I 0 ) 0dB Med I 0 = 0 - W/m 7

8 Konstanter: Protonmasse er, kg Elektronmasse er 9, 0-3 kg Protonladning: +e = +, C Elektronladning: e =, C Plancks konstant: h = 6, J s Lysfartskonstant: c = m/s Lydfarten i luft: 340 m/s Jordmasse er 5, kg Jordradius er 637 km Konversjonsfaktorer: u =, kg = 93,49 MeV/c ev =, J Noen enhetsdefinisjoner: Newton (N): N = kg m/s Joule (J): J = N m Gravitasjonsfeltstyrke ved jordas overflate: g = 9,8 N/kg Tabellen under angir brytningsindeksen for noen stoffer Stoff Brytningsindeks Vakuum/luft,00 Vann,33 Øyelinsa,4 Vegetabilsk olje,47 Glyserol,473 Pyrexglass,474 Pleksiglass,488 Kvarts,544,553 Diamant,47 8

9 Trigonometri: sin x = a, da er x = sin - (a) cos x = a, da er x = cos - (a) Overflateareal. 9