Repetisjonsark til vurdering i naturfag Celler og arv. Kap.1 Celler og arv Kjenneteikn på levande organismar S. 7-8

Transkript

1 Repetisjonsark til vurdering i naturfag Celler og arv Læringsmål: Forklare kva som kjenneteiknar levande organismar Kunne skildre oppbygginga av dyre- og planteceller Forklare hovudtrekka i fotosyntese og celleanding Forklare kva arv og miljø har å seie for eigenskapane til ein organisme Beskrive korleis DNA-molekylet er bygd opp, og kva den genetiske koden er Gjere reie for celledeling og genetisk variasjon Kap.1 Celler og arv Kjenneteikn på levande organismar S. 7-8 To hovudtyper av celler s. 8 Oppbygging av plante- og dyreceller s Celler med cellekjerne s Cellekjerne Cellemembran Cytoplasma Kloroplaster Mitokondrie Ribosom Vakuole Cellevegg Lysosom

2 Hovudtrekka i fotosyntesen og celleandinga s Fotosyntese Celleanding Forklare kva arv og miljø har å seie for eigenskapane til ein organisme s Arv Arv og miljø Miljø DNA-molekylet (Minileksikon s. 22) Kromosom Oppbygginga til DNA -molekylet Gen Den genetiske koden

3 Celledeling s Gregor Mendel Allel Dominante gen Recessive gen Homocygote celler Heterocygote celler Vanlege celler vs. kjønnsceller Krysningsskjema s Krysningsskjema Korleis går eigenskapar i arv? Genetisk variasjon s Genetisk variasjon Viktig med genetisk variasjon fordi: Genetisk flaskehals Konsekvensar:

4 Læringsmål 2 under middels 3-4 middels 5-6 over middels Forklare kva som -Kan nemne eit kjenneteikn - Kan nemne fleire kjenneteiknar på levande organismar ved kjenneteikn på levande bruk av kvardagslege ord organismar, og kan utdjupe levande noe av det nærare organismar - kan gi alle kjenneteikna på levande organismar, og forklare punkta nærare, eventuelt sjå det i ein større samanheng. Kunne skildre oppbygginga av dyre- og planteceller Forklare hovudtrekka i fotosyntese og celleanding Forklare kva arv og miljø har å seie for eigenskapane til ein organisme Beskrive korleis DNA-molekylet er bygd opp, og kva den genetiske koden er Gjere reie for celledeling og genetisk variasjon -Kan namngi nokre celledelar -Kan forklare hovudtrekka i fotosyntesen/celleandinga med kvardagslege ord. -Kan gi eksempel på typiske eigenskapar som er følgje av arv, og eigenskapar som er følgje av både arv og miljø eller berre miljø. -Kan enkelt forklare korleis DNA-molekylet ser ut ved bruk av kvardagslege ord. -Finn og nyttar fagstoff og opplyser om kjelde Mendel er kjend for med eit enkelt språk genetisk variasjon og innavl med eit enkelt kvardagsleg språk - Kan namngi fleire celledelar og forklare oppgåvene til nokre av dei - Kan forklare hovudtrekka i fotosyntese og celleandinga, kan utdjupe nokre samanhengar med relevant bruk av faglege omgrep -Kan gi eksempel på typiske eigenskapar som er følgje av arv, og eigenskapar som er følgje av både arv og miljø eller berre miljø. -Kan enkelt forklare samanhengen mellom påverknad av arv og miljø på eigenskapar. -Kan beskrive korleis DNAmolekylet er bygd opp og kva ei triplett kode er ved bruk av enkelte relevante faglege omgrep Mendel var kjend for -forklare omgrepa allel, dominante og recessiv, homozygot og heterozygot gen ved bruk av enkelte fagleg relevante ord -kan forklare vanleg celledeling og reduksjonsdeling og korleis eigenskapar går i arv ved bruk av enkelte fagleg relevante ord -kan forklare omgrepa genetisk variasjon og innavl med bruk av enkelte fagleg relevante ord, og gi døme -kan forklare omgrepet genetisk flaskehals og kva følgjer det får når ein bestand er utsett for dette - kan namngi alle celledelar og forklare oppgåvene til fleire av dei mest sentrale delane. -Kan forklare kva som er skilnaden på ei plantecelle og ei dyrecelle. - Kan forklare hovudtrekka i fotosyntese og celleandinga, kan forklare faglege samanhengar med korrekt fagleg språk, kan fagleg argumentere for «grøne lunger» i byar, og forklare dette nærare. -Kan gi eksempel på typiske eigenskapar som er følgje av arv, og eigenskapar som er følgje av både arv og miljø eller berre miljø, som ikkje er nemnd i boka. -Kan forklare samanhengen mellom arv og miljø, til dømes med tanke på utvikling av sjukdommar. - kan beskrive DNA-ets oppbygging og ein triplett kode ved hjelp av korrekt fagleg språk -kan argumentere for naturfaglege synspunkt ved å byggje opp med relevant teori frå boka. Mendel var kjend for allel, dominante og recessive homozygot og heterozygot ved bruk av korrekt fagleg språk - kan forklare kva som skjer i vanleg celledeling og reduskjonsdeling og forklare korleis eigenskapar går i arv genetisk variasjon og innavl ved bruk av korrekt fagleg språk, og gi døme og forklare positive og negative konsekvensar -Kan forklare omgrepet genetisk flaskehals med fagleg korrekt språk, og forklare kva konsekvensar dette har

5