Kunnskapsgrunnlag om bruk av regional plan for senterstruktur og stadutvikling

Transkript

1 Vestland fylkeskmmune Kunnskapsgrunnlag m bruk av reginal plan fr senterstruktur g stadutvikling Undersøking i samband med ny Reginal plan fr berekraftig senterstruktur g levande lkalsamfunn Dat:

2 Oppdragsgjevar: Vestland fylkeskmmune Oppdragsgjevars kntaktpersn: Marianne Bugge Rådgjevar Nrcnsult AS, Valkendrfsgate Bergen Oppdragsleiar: Kristina Ebbing Wensaas Nøkkelpersnar: Arne Kringlen, Ingvild Tillerbakk Rapprt INTIL/KRIWEN AKR KRIWEN Versjn Dat Omtale Utarbeidd Fagkntrllert Gdkjent Dette dkumentet er utarbeidd av Nrcnsult AS sm del av det ppdraget sm dkumentet mhandlar. Opphavsretten tilhøyrar Nrcnsult AS. Dkumentet må berre nyttast til det frmål sm går fram i ppdragsavtalen, g må ikkje kpierast eller gjerast tilgjengeleg på annan måte eller i større utstrekning enn frmålet tilseier Side 2 av 52

3 Frrd Denne rapprten er utarbeida av Nrcnsult fr Vestland fylkeskmmune. I januar 2020 vart Hrdaland g Sgn g Fjrdane fylkeskmmunar slegne saman til Vestland fylke. I Vestland sin utviklingsplan er det peika på behv fr å lage ein ny reginal plan sm handlar m senterstruktur g stadutvikling, sm erstattar fr Reginal plan fr attraktive senter i Hrdaland g Strategi fr tettstadutvikling g senterstruktur i Sgn g Fjrdane, inkludert handelsføresegn. I samband med ppstart av planarbeidet, har fylkeskmmunen ynskja kunnskap m krleis dei tidlegare planane har vrte nytta i kmmunane. Dette fr betre å kunne utarbeide ein ny reginal plan sm treff utfrdringsbiletet til kmmunane når det gjeld tema, verkemiddel g prsess, g sm bidreg til målppnåing fr berekraftig stadutvikling. Nrcnsult fekk i ppdrag å innhente kunnskap frå kmmunane, g denne rapprten samanstiller resultata frå arbeidet. Metdane sm er nytta er dkumentgjennmgang, djupneintervju med 11 kmmunar g digital spørjeundersøking sendt ut til alle kmmunane i fylket. Kunnskapsinnhentinga vart gjennmført i periden desember 2021 til februar Kunnskapsgrunnlaget skal bidra til å svare på krleis eksisterande planverk fr tidlegare Hrdaland g Sgn g Fjrdane fylkeskmmunar har vrte nytta, men gså sm innspel til arbeidet med nytt reginalt planverk fr Vestland fylkeskmmune, både når det gjeld prsess g plandkument. Arbeidet med denne rapprten vart utført i tett dialg med Vestland fylkeskmmune si prsjektgruppe beståande av Marianne Bugge (prsjektleiar), Anne-Kathrine Vabø g Hans-Christian Engum. Frå Nrcnsult har Kristina Ebbing Wensaas vre ppdragsleiar g fagansvarleg. Sentrale medarbeidarar fr kunnskapsinnhenting g rapprt er Arne Kringlen g Ingvild Tillerbakk. Einar Bwitz g Maria Hatling har vre nyttige diskusjnspartnarar i ppdraget. Takk til alle infrmantar sm har delteke på intervju g spørjeundersøkingar, g sm har delt sin kunnskap g erfaringar. Nrcnsult Bergen Mai Side 3 av 52

4 Samandrag Bakgrunn, prblemstillingar g metde Vestland fylkeskmmune skal utarbeide Reginal plan fr berekraftig senterstruktur g levande lkalsamfunn. I den samanheng er det innhenta kunnskap m bruken g effekten av dei gjeldande planane fr senterstruktur g tettstadutvikling, samt handelsføresegna, i tidlegare Hrdaland g Sgn g Fjrdane. Kunnskapsinnhentinga har vrte gjennmført av Nrcnsult. I tett dialg med fylkeskmmunen, har ein utarbeida intervjuguide g valt ut 11 kmmunar fr djupneintervju, samt utarbeida ei digital spørjeundersøking sm vart sendt ut til alle kmmunane i Vestland. 26 kmmunar sendte inn svar på undersøkinga, g til saman 39 respndentar. Resultata frå undersøkinga vert presentert sm svar på dei åtte prblemstillingane fylkeskmmunen har hatt. Prblemstillingane handlar både m bruken g nytten av planane sm har vre, g kva tankar kmmunane har m ny plan g prsess: 1. På kva måte er planane brukt i kmmunale planarbeid? 2. Har reginsenter, kmmunesenter g ev. andre tettstadar avgrensa sentrum i arealdelen til kmmuneplanen eller mråderegulering fr sentrum? 3. Krleis har planane g føresegnene påverka senterstrukturen til kmmunane? 4. Krleis har planane g føresegnene påverka lkalisering av: a. kmmunale, fylkeskmmunale g statlege tilbd g tenester? b. handel; detaljhandel g strvarehandel? c. bustader? d. infrastruktur g mbilitet fr gåande, syklande, kllektiv g bil? 5. Er det semje m måla g verkemiddela mellm frvaltningsnivåa? Både når det gjeld administrativt g plitisk nivå. 6. Kva fungerer gdt eller mindre gdt med dagens reginale planverk? 7. Saknar ein verkemiddel, føringar eller fkusmråde knytt til utviklinga av byar g stader i Vestland? 8. Kva frventningar g innspel har kmmunane til prsessen med ny reginal plan? Oppsummering av dei mest sentrale funna På kva måte er planane brukt i kmmunale planarbeid? Både djupneintervjua g spørjeundersøkinga tyder på at det er eit strt spenn i måtar den reginale planen/strategien vert nytta på i kmmunane, g i kva grad. I djupneintervjua km det mellm anna fram at enkelte kmmunar nytta planen/strategien sm inspirasjn i eiget planarbeid g direkte inn i sakshandsaming, medan andre viste til at dei allereie planla i tråd med føringane. Svara frå spørjeundersøkinga tydar på at den reginale planen/strategien vert mest nytta sm rettleiar fr senterstruktur g sm argumentasjn vanfr lkale plitikarar. Planen/strategien vert i mindre grad nytta sm inspirasjn til knkrete løysingar g til argumentasjn vanfr utbyggjarar. Kmmunane i tidlegare Hrdaland fylke ser ut til å nytte planen meir enn kmmunane i tidlegare Sgn g Fjrdane kmmune, basert på dei svara sm vart gitt Side 4 av 52

5 Har reginsenter, kmmunesenter g ev. andre tettstadar avgrensa sentrum i arealdelen til kmmuneplanen eller mråderegulering fr sentrum? Dei aller fleste kmmunane sm svarte på spørjeundersøkinga eller deltk i intervju, har avgrensa sine reginsenter g kmmunesenter. Dette vert i str grad gjrt gjennm bruk av sentrumsføremål i planar. Om denne avgrensinga skuldast reginal plan/strategi, er ikkje mgleg å svare på basert på denne kunnskapsinnhentinga. Svar i spørjeundersøkinga tydar på at sentrumsavgrensing er eit av dei tema sm reginal plan/strategi har hatt størst påverknad på av dei aktuelle tema, men det er ikkje mgleg å seie i kr str grad dette gjeld samanlikna med andre faktrar sm speler inn på avgrensinga. I djupneintervjua påpeika fleire at dei hadde ei avgrensing gså før reginal plan/strategi, mellm anna frdi den er naturleg avgrensa av gegrafiske faktrar g eksisterande infrastruktur. Spørjeundersøkinga tydar gså på at avgrensinga si utstrekning er større enn retningslinene fr avgrensing i den reginale planen/strategien. Krleis har planane g føresegnene påverka senterstrukturen til kmmunane? Dei aller fleste kmmunane sm svarte på spørjeundersøkinga eller deltk i intervju, har ein senterstruktur. Dette vert i str grad stadfesta gjennm kmmuneplanen anten samfunnsdel eller arealdel, eller ein kmbinasjn. I kr str grad den reginale planen/strategien har påverka senterstrukturen er vanskeleg å slå fast. Djupneintervjua viser gså at kmmunane har hatt fkus på senterstruktur g senterutvikling lenge, men reginal plan/strategi gav nkre nye rammer g verktøy i arbeidet då dei km. Ifølgje spørjeundersøkinga har dei reginale føringane hatt mest påverknad på senterstruktur av dei aktuelle tema dei kunne velje i svaralternativa, medan funn frå intervjua tyder på at senterstrukturen er nk dei har vre bevisst på lenge. Dette kjem mellm anna av at strukturane ligg der frå gamalt, g at strukturen følgjer skulestruktur g gjeldande utbyggingsmønster. Det vart likevel påpeika at strukturen sm er fastsett i dei reginale føringane i str grad har vrte akseptert, g ved å vere fastsett i verrdna plan har gitt støtte til lkalisering av tilbd g tenester. Krleis har planane g føresegnene påverka lkalisering av: kmmunale, fylkeskmmunale g statlege tilbd g tenester? handel; detaljhandel g strvarehandel? bustader? infrastruktur g mbilitet fr gåande, syklande, kllektiv g bil? Ifølgje spørjeundersøkinga har dei reginale føringane hatt mest påverknad på lkalisering av handel av desse fire tema. Dette samsvarar med djupneintervjua, der handel gså vart framheva sm eit tema sm er påverka. Dette er ikkje verraskande, med tanke på at det berre er dette temaet ein har knytt føresegn til. Dette gjeld mest i knkrete saker i enkelte kmmunar, kr avgjerder m handelsetableringar skal takast. I kmmunar der nye handelsetableringar ikkje har vre tema, har reginal plan/strategi fått mindre merksemd. Når det gjeld ffentlege tenester kan svara vere prega av at avgjerder sm gjeld dette vert tekne sjeldnare enn dei andre, g at det ikkje er lenge sidan planen/strategien vart vedteken. I djupneintervjua km det likevel fram at den fastsette senterstrukturen har bidrege sm kunnskapsgrunnlag i prsesser g argumentasjn fr lkalisering av ffentlege tenester g tilbd. Ut frå djupneintervjua kan det verke sm planlegging av bustadar i liten grad har vre direkte påverka av dei reginale føringane. Her vart andre utfrdringar g faktrar knytt til marknad g plitikk nemnt sm meir avgjerande. Enkelte trakk likevel fram at deira bustadplanlegging vart påverka av reginal plan/strategi, ved at den vart meir knsentrert rundt sentrum g at ein fekk løfta temaet i kmmuneplanlegginga Side 5 av 52

6 Når det gjeld tiltak fr mbilitet vart det i djupneintervjua fleire gnger nemnd at det er andre reginale føringar, sm til dømes gjennm Reginal transprtplan, sm ein viser til g arbeider etter. Difr vart det gså stilt spørsmål frå kmmunane m dette temaet var naudsynt i ein plan fr senterstruktur g -utvikling. Mbilitet var gså eit av dei tema sm i minst grad vart påverka av reginal plan/strategi, ifølgje svara frå spørjeundersøkinga. Er det semje m måla g verkemiddela mellm frvaltningsnivåa, både på administrativt g plitisk nivå? I gjennmføringa av djupneintervjua såg ein at både administrasjnen g plitikarar kan vere samde i føringane frå reginalt hald, men at enkelte av føringane i fr liten grad er tilpassa den lkale knteksten g at ein difr kan få planar g tiltak sm strir med føringane. Til dømes er det mange sm viste til at dei ikkje har ein by, g at planen/strategien virka å vere mindre tilpassa små tettstadar. Mange kmmunar melder at reginal plan/strategi kunne vre betre frankra plitisk i utarbeidinga. Administrasjnane pplever utfrdringar med å kmmuniserer rammeverket til det plitiske nivået, g i nkre enkeltsaker er det mtstrid mellm plitiske ynskjer g reginal plan/strategi. Nkre kmmunar føler at dei har liten nytte av reginale plan/strategi, frdi dei meiner planane i fr liten grad samsvarer med dei grepa sm kmmunane ynskjer å gjere. Svara i den digitale undersøkinga tydar på det same, g at det særskilt er minst samsvar mellm dei reginale føringane g dei kmmunale utfrdringane når det gjeld sentrumsavgrensing av lkalsenter g nærsenter. Spørjeundersøkinga viste gså at dette temaet er eitt av dei sm har vrte minst påverka av den reginale planen/strategien, i mtsetnad til avgrensing av kmmunesenter g reginsenter. Kva fungerer gdt eller mindre gdt med dagens reginale planverk? I spørjeundersøkinga spurde ein ikkje direkte m kva sm fungerer gdt med dei gjeldande planane, men djupneintervjua belyste dette til ein viss grad. Fleire nemnde at det var eit gdt ppslagsverk fr løysingar, g at det ga ei gd tyngde i argumentasjn knytt til senterstruktur g pririteringar vanfr lkale plitikarar. Både i djupneintervju g i spørjeundersøking la fleire vekt på at planen/strategien ikkje er tilpassa at kmmunane er svært ulike når det gjeld strleik g føresetnadar fr utvikling. Fleire meiner difr at den fungerer mindre gdt til utvikling i små kmmunar g små tettstadar, g at planen/strategien er mest eigna fr planlegging i by g reginsenter. Saknar ein verkemiddel, føringar eller fkusmråde knytt til utviklinga av byar g stader i Vestland? Innspelet sm gjekk mest igjen både i djupneintervju g spørjeundersøking, var at reginal plan/strategi i fr liten grad er tilpassa dei ulike kmmunane i fylket. Dei saknar ein differensiering mellm by g bygder. Av tema sm vert sakna vart eit strt spenn av tema nemnd, frå ssial berekraft til fråvik frå vegnrmalar. Tema sm gjekk mest igjen var klargjering av handelskrav g -definisjnar, g estetikk g arkitektur. Samstundes gjekk fleire innspel i undersøkinga på at ny plan bør vere krt g knsis. I innspela m verkemiddel km det ei gd blanding av ynskjer m meir knkrete g til dels bindande føringar, g ynskjer m ein meir pen plan med høve til å tilpasse til lkal kntekst. I tillegg hadde fleire innspel m øknmiske verkemiddel frå fylkeskmmunen til knkrete tiltak knytt til stadutviklinga Side 6 av 52

7 Kva frventningar g innspel har kmmunane til prsessen med ny reginal plan? Kmmunane ynskjer i str grad å vere invlvert i prsessen med ny plan. Dei vektlegg prsessen sm like viktig sm sjølve plandkumentet, g fleire ynskjer fysiske møter g dialg i tida ein arbeider med ny plan. Dette km fram av både djupneintervju g spørjeundersøking. I djupneintervjua vart det gså tydeleg at prsessen rundt plandkumenta kan vere like viktig sm sjølve dkumenta. Kmmunar frå tidlegare Hrdaland vektla dette særskild. I djupneintervjua km det gså fram at kmmunane ynskjer tverrfagleg deltaking frå fylkeskmmunen fr samkøyring av fleire sektrar sm er relevante fr kmmunal planlegging, g at fylkeskmmunen snakkar med éin stemme. Dette gjeld særskild i saker knytt til mbilitet. Vegen vidare Saka m ppstart av planarbeidet vart handsama i fylkesutvalet 8. g 9. mars 2022 (sak 2022/ ), med følgjande vedtak: 1. Fylkesutvalet gdkjenner ppstart av arbeid med reginal plan fr berekraftig senterstruktur innafr rammer g avklaringar gjrt i møtet. Fylkesutvalet bed Fylkesdirektøren vurder ein planprsess sm legg til grunn at kmmunane er planmynde, men sm tydeleggjer fylkeskmmunen si strategiske rlle sm reginal utviklingsaktør. 2. Planprsessen skal følgje alternativ 3 i saksframstillinga: Alternativ 3: Planarbeid 14 mnd, med vedtak av strategisk plan i dette FT (juni 2023) Vedtak av ein verrdna strategisk plan, med reginal senterstruktur g enkle prinsipp fr krleis den skal nyttast. Detaljar g ppfølging i det strategiske handlingsprgrammet vert vedtatt i nytt FT. Kunnskapsgrunnlaget sm er samla inn g presentert i denne rapprten skal nyttast både til å planlegge prsess g innhald i ppstartsvarselet. Framdrifta fr planen er endeleg vedtak juni Side 7 av 52

8 Innhald Samandrag 4 1 Innleiing Bakgrunn g føremål Om gjeldande planverk fr senterstruktur g stadutvikling Kmmunar g planstatus i Vestland Vidare prsess 11 2 Prblemstillingar g metde fr undersøkinga Prblemstillingar Avgrensing av prblemstillingar Metdar fr gjennmføring 12 3 Funn frå djupneintervju Om kapittelet Gjennmføring av intervju Intervjubjekt g uvisse Innleiande m kmmunane si rganisering g planarbeid Bruk av reginal plan/strategi i kmmunalt arbeid Påverknad på tema i kmmuneplanlegginga Er kmmunane samde i måla g verkemiddel i gjeldande plan/strategi? Ynskjer g frventningar til ny reginal plan 28 4 Funn frå spørjeundersøkinga Respndentar g uvisse Ulike måtar å nytte den reginale planen/strategien på Kmmunane sin senterstruktur Behv fr justering av senterstruktur Kmmunane si sentrumsavgrensing Utstrekning av regin- g kmmunesenter Påverknad på tema i kmmuneplanlegginga Samsvar mellm dei reginale føringane g lkale utfrdringar Tema g verkemiddel sm vert sakna i gjeldande planar Kva kmmunane ynskjer at ein vektlegg i ny plan Ynskjer frå kmmunane fr prsessen vidare 41 5 Oppsummering av undersøkinga 43 Vedlegg 46 Vedlegg 1: Intervjuguide 46 Vedlegg 2: Spørjeundersøking Side 8 av 52

9 1 Innleiing 1.1 Bakgrunn g føremål I vedteken Utviklingsplan fr Vestland fylke er det sagt at Reginal plan fr berekraftig senterstruktur g levande lkalsamfunn i Vestland skal utarbeidast. Denne skal erstatte følgjande planar i dei t tidlegare fylka, Hrdaland g Sgn g Fjrdane: Reginal plan fr attraktive senter i Hrdaland - senterstruktur, tenester g handel ( ) Strategi fr tettstadutvikling g senterstruktur Sgn g Fjrdane fylkeskmmune ( ) Handelføresegn med retningslinjer fr Sgn g Fjrdane (2019) I rapprten vert det vist til «planen/strategien» når ein snakkar m desse tre plandkumenta. I samband med ppstart av planarbeidet, ynskjer Vestland fylkeskmmune å få meir kunnskap m effekten g bruken av gjeldande planar med retningsliner g juridisk bindande planføresegner. Kunnskapsgrunnlaget vil vere viktig sm grunnlag fr det vidare arbeidet, både når det gjeld prsess g det endelege plandkumentet. Vestland fylkeskmmune treng kunnskap m krleis dei gjeldande planane fr stadutvikling g senterstruktur har vrte følgd pp i kmmunane, g i eigen rganisasjn, utifrå mål, strategiar, retningsliner g føresegner. Dette fr å kunne rette fkuset på eventuelle endringar, tema, verkemiddel, føringar g innsatsmråde i planarbeidet. Føremålet med arbeidet er å få kunnskap m effekt, målppnåing, kva sm har fungert gdt, kva sm ikkje har fungert eller ikkje vrte følgd pp, g særskilte utfrdringar med gjeldande planar. Vestland fylkeskmmune har bedt m bistand til å innhente denne kunnskapen. Denne rapprten presenterer kva prblemstillingar det har vrte fkusert på (kapittel 2), metdane fr innhenting av kunnskapsgrunnlaget (kapittel 2), g resultata av utgreiinga (kapittel 3, 4 g 5). 1.2 Om gjeldande planverk fr senterstruktur g stadutvikling Reginal plan fr attraktive senter i Hrdaland vart vedteken i Planen peiker ut ein knkret senterstruktur i tidlegare Hrdaland. I tillegg gjev den retningsliner fr krleis ein skal jbbe med planprsess, sentrumsavgrensing, lkalisering av ffentlege tenester, bustader, handel, g tiltak fr transprt. Planen inneheld føresegn når det gjeld handel. Den definerte senterstrukturen i reginal plan fr Hrdaland er: fylkessenter, reginsenter, kmmunesenter, bydelssenter, g lkalsenter eller nærsenter. Sentrumsavgrensinga målt frå ytterkant til ytterkant, er freslått å vere inntil 1000 meter fr fylkessenter, inntil 800 meter fr reginsenter, g inntil 600 meter fr kmmunesenter. I Sgn g Fjrdane vart det utarbeidd ein strategi fr tettstadutvikling g senterstruktur, sm vart vedteken i På same måte sm den reginale planen i Hrdaland, inneheld strategien retningsliner fr krleis ein skal jbbe med stadutvikling. I tillegg vedtk Sgn g Fjrdane fylkeskmmune eigne handelsføresegner i Den definerte senterstrukturen i strategien til Sgn g Fjrdane er: fylkessenter, senter i BASregin/reginsenter, kmmunesenter g lkalsenter. 1.3 Kmmunar g planstatus i Vestland I samband med kmmunesamanslåinga i januar 2020, vart det ppretta åtte nye kmmunar sm erstatta 24 kmmunar: Alver (Lindås, Meland, Radøy) Bjørnafjrden (Os, Fusa) Kinn (Flrø, Vågsøy) Sgndal (Sgndal, Leikanger, Balestrand) Stad (Eid, Selje) Side 9 av 52

10 Sunnfjrd (Førde, Naustdal, Jølster, Gaular) Ullensvang (Jndal, Odda, Ullensvang) Vss (Granvin, Vss) Øygarden (Sund, Fjell, Øygarden) Kartet nedanfr viser planstatus fr dei 43 kmmunane i Vestland. I skrivande stund er gså fleire kmmunar i gng med rullering av sine kmmuneplanar. Figur 1-1: Kart ver kmmunane i Vestland fylke, med status fr kmmuneplanen sin arealdel. Kjelde: Vestland fylkeskmmune, Side 10 av 52

11 1.4 Vidare prsess Saka m ppstart av planarbeidet vart handsama i fylkesutvalet 8. g 9. mars 2022 (sak 2022/ ), med følgjande vedtak: 3. Fylkesutvalet gdkjenner ppstart av arbeid med reginal plan fr berekraftig senterstruktur innafr rammer g avklaringar gjrt i møtet. Fylkesutvalet bed Fylkesdirektøren vurder ein planprsess sm legg til grunn at kmmunane er planmynde, men sm tydeleggjer fylkeskmmunen si strategiske rlle sm reginal utviklingsaktør. 4. Planprsessen skal følgje alternativ 3 i saksframstillinga: Alternativ 3: Planarbeid 14 mnd, med vedtak av strategisk plan i dette FT (juni 2023) Vedtak av ein verrdna strategisk plan, med reginal senterstruktur g enkle prinsipp fr krleis den skal nyttast. Detaljar g ppfølging i det strategiske handlingsprgrammet vert vedtatt i nytt FT. Kunnskapsgrunnlaget sm er samla inn g presentert i denne rapprten skal nyttast både til å planlegge prsess g innhald i ppstartsvarselet. Framdrifta fr planen er endeleg vedtak juni Side 11 av 52

12 2 Prblemstillingar g metde fr undersøkinga 2.1 Prblemstillingar Fr å spisse innsamlinga av kunnskap, har fylkeskmmunen frmulert nkre knkrete spørsmål dei ynskjer svar på. Prblemstillingane er lista pp her: 1. På kva måte er planane brukt i kmmunale planarbeid? 2. Har reginsenter, kmmunesenter g ev. andre tettstadar avgrensa sentrum i arealdelen til kmmuneplanen eller mråderegulering fr sentrum? 3. Krleis har planane g føresegnene påverka senterstrukturen til kmmunane? 4. Krleis har planane g føresegnene påverka lkalisering av: a. kmmunale, fylkeskmmunale g statlege tilbd g tenester? b. handel; detaljhandel g strvarehandel? c. bustader? d. infrastruktur g mbilitet fr gåande, syklande, kllektiv g bil? 5. Er det semje m måla g verkemiddela mellm frvaltningsnivåa? Både når det gjeld administrativt g plitisk nivå. 6. Kva fungerer gdt eller mindre gdt med dagens reginale planverk? 7. Saknar ein verkemiddel, føringar eller fkusmråde knytt til utviklinga av byar g stader i Vestland? 8. Kva frventningar g innspel har kmmunane til prsessen med ny reginal plan? 2.2 Avgrensing av prblemstillingar Prblemstilling 3 g 4 handlar m krleis reginal plan/strategi har påverka kmmunane si planlegging, altså krleis senterstruktur g lkalisering av ulike funksjnar har vre handsama i planarbeidet. Det hadde gså vre interessant å vite i kr str grad den reginale planen/strategien har påverka den faktiske utviklinga i kmmunane, g kva tiltak sm faktisk vert gjennmført. Dette er derimt ei svært kmpleks prblemstilling å utfrske, då ein veit at det er mange ulike faktrar sm påverkar krleis ein kmmune eller tettstad vert utvikla. Å peike på kr str del av utviklinga sm skuldast reginal plan/strategi, vil vere ei nærmast umgleg ppgåve. I tillegg til at det vil krevje fleire g andre metdar enn dei sm er nytta i denne undersøkinga, er det gså relativt krt tid sidan planen g strategien vart vedtekne (2016 g 2018), g i utviklingssamanheng vil det truleg ta lengre tid enn 3-5 år før ein kan sjå fysiske utfall av føringane. 2.3 Metdar fr gjennmføring Djupneintervju Å svare på prblemstillingane krev at ein snakkar direkte med kmmunane, då det er utfrdrande å lese ut frå planar i kva grad reginal plan eller strategi er nytta, g ikkje minst i kva grad planane hadde vre annleis m reginale føringar ikkje hadde vre fastsett. Ein valte difr å gjennmføre djupneintervju med eit utval kmmunar, fr å få fram mest mgleg kunnskap g nyansar. Utvalet på 11 kmmunar representerer ei gd blanding, slik at ein dekte kmmunar innanfr ulike kriteria: - Kmmunar frå både tidlegare Hrdaland g Sgn g Fjrdane - Kmmunar med g utan reginsenter - Kmmunar med nyleg vedtekne kmmuneplanar g kmmunar i prsess med ny kmmuneplan - Kmmunar sm har g ikkje har vrte slått saman - Kmmunar med g utan by Intervjuguiden sm vart nytta pna fr ppfølgingsspørsmål undervegs, men vart i hvudsak følgd i alle intervjua. Guiden ligg sm vedlegg til denne rapprten. Resultata frå intervjua vart nytta sm grunnlag fr utarbeiding av den digitale spørjeundersøkinga, sjå kapittel Funna frå intervjua vert presentert i kapittel Side 12 av 52

13 2.3.2 Dkumentgjennmgang Gjennmgang av den gjeldande reginale planen g strategien var naudsynt sm bakteppe til samtalane med kmmunane g til utarbeiding av spørjeundersøking. Sm førebuing til intervjua med kmmunane, vart dei mest sentrale plandkumenta i kmmunane gjennmgått fr å få ein versikt ver planstatus g i kva grad det såg ut sm dei reginale føringane vart følgd. Frdi alle planane har innhald sm i str grad samsvarer med måla g føringane frå reginalt hald, er det ikkje tenleg å presentere ein gjennmgang av plandkumenta i seg sjølv. I tillegg misser ein nyansar g histrikk rundt planane når ein berre ser på dkumenta Spørjeundersøking Spørjeundersøkinga vart nytta fr å dekke fleire kmmunar på ein effektiv måte. Tema var i str grad dei same sm fr djupneintervjua, g fleire av spørsmåla vart gjenbrukt. I tillegg ynskte Vestland fylkeskmmune å legge til nkre spørsmål sm ikkje var dekt gjennm intervjua. Undersøkinga inneheldt fleirvalsspørsmål kr ein på nkre spørsmål berre kunne svare eitt alternativ, medan ein på andre kunne svare fleire alternativ. I tillegg var fleire av spørsmåla pne med høve til å svare i fritekst. Alle spørsmåla frå undersøkinga ligg sm vedlegg til denne rapprten. Undersøkinga vart sendt på e-pst frå Vestland fylkeskmmune til alle dei 43 kmmunane i fylket. E-psten vart sendt til plansjefane g dei kmmunale planleggarane, men gså til kmmunen sine pstmttak-adresser med link til undersøkinga. Funna frå spørjeundersøkinga vert presentert i kapittel 4. Figur 2-1: Døme på spørsmål med fritekst-svar i undersøkinga. Figur 2-2: Døme på fleirvalsspørsmål i undersøkinga kr ein berre kan svare eitt alternativ per kategri Side 13 av 52

14 3 Funn frå djupneintervju 3.1 Om kapittelet Dette kapittelet presenterer funna frå djupneintervjua. Strukturen i kapittelet følgjer strukturen i intervjuguiden sm vart nytta. Først kjem ei rientering m gjennmføring g uvisse, før ei gjennmgang av tema i intervjua. Spennet mellm kmmunar i Vestland kmmune er strt, både når det gjeld strleik, kapasitet i planavdelingane, grad av utskifting i plankmpetanse, aktuelle utfrdringar g fkusmråde. Difr vart det gså strt spenn i svara på krleis dei ulike kmmunane nyttar reginal plan/strategi, i kva grad den har hatt påverknad på deira planlegging, g kva dei ynskjer frå ny plan g planprsess. Det er vektlagt at flest mglege innspel frå intervjua verte synleggjrt i dette kapittelet. Data er presentert på ein måte sm gjer at dei kan analyserast seinare, g at dei skal vere eit bidrag i eit breiast mgleg kunnskapsgrunnlag fr utarbeiding av ny reginal plan, både når det gjeld prsess g sjølve plandkumentet. Det medfører gså at innspel sm er synleggjrt i rapprten i liten grad er vekta etter kr mange sm har sagt kva, men at dei skal vise breidda i innspel. Det er ei utstrekt bruk av sitat frå intervjua. Sitata står i kursiv, g er nk marbeidde der det har vre naudsynt fr å annymisere respndentar g stader, eller fr å gi betre språkleg frståing. Sitata er i minst mgleg grad bearbeida g analysert fr å ikkje miste nyansane, g sikre at kmmunane både kan kjenne seg att g samtidig sjå kva andre har svart. Oppsummeringa av funna frå djupneintervjua er difr ikkje ei fullt ut representativ framstilling av kva alle kmmunane svarte, men ei frteljing m kva ulike mment sm km fram. Der det var klare tendensar i svara frå fleire kmmunar, er dette trekt fram. 3.2 Gjennmføring av intervju Det vart gjennmført intervju med 11 kmmunar i periden desember 2021 januar Det var sett av 1,5 time til gjennmføring, g dei fleste intervjua vart gjennmførte innafr tidsramma. Det varierte kr mange sm deltk g frå kva avdeling. Dei fleste intervjua vart gjennmført med fleire enn eitt intervjubjekt, ftast mellm t g fire. I intervjusituasjnen var det ein frå Nrcnsult sm stilte spørsmål, g ein sm skreiv ned mest mgleg rdrett det sm vart sagt. Intervjua følgde strukturen i intervjuguiden, men tema sm vart diskutert hadde ikkje nødvendigvis ein fast struktur. Det betyr at nkre av sitata ikkje vart sagt i samband med spørsmål kring det tema dei står under i denne rapprten, men at det vert sagt i samband med andre vurderingar eller at det dukka pp fleire gnger i løpet av intervjuet. 3.3 Intervjubjekt g uvisse Intervjubjekta representerer eit utval ulike kmmunar sm nemnt i metdekapittelet 2.3. Dei representerer i tillegg eit mangfald av yrkes- g utdanningsbakgrunn, erfaring g kmpetanse. Nkre er nytilsette, enkelte er nye i sin kmmune g nkre nyinnflytta til Vestland. Nkre har jbba ein del år på ulike mråde, medan andre har fleire tiår med erfaring sm planleggar i heimkmmunen. Nkre har gså bakgrunn sm plitikarar. Dei fleste arbeider sm planleggarar i ei eller anna frm fr plan- g byggesaksavdeling, men det er gså fleire sm er knytt til stabs- g leiarfunksjnar tett på kmmunedirektøren. Utvalet av kmmunar g deltakarar sm gjennmførte intervjua visar i seg sjølv kr mangfaldig kmmunal planlegging er, krleis det er rganisert g kr ulike utfrdringar sm finns i den enkelte kmmune g eit fylke. Sm fleire har peika på, er det gså her utfrdringa ligg når fylkeskmmunen skal utarbeide nk sm skal vere til nytte fr alle. Det kan vanskeleg settast t strekar under svaret når ein slik intervjurunde skal ppsummerast. Om det vert frenkla eller samanfatta fr mykje, er det ein risik at ein missar viktige peng. Det fleirtalet veit eller seier, Side 14 av 52

15 er det mange sm veit, men det kan vere like viktig å få fram innspel sm seier nk anna. Kanskje er det nk i dette grunnlaget sm kan nyttast på ein annan måte enn å svare på dei spørsmåla sm var utgangspunktet fr denne undersøkinga, eller sm kan gi ein meirverdi i ein seinare prsess eller sm utgangspunkt fr diskusjnar. 3.4 Innleiande m kmmunane si rganisering g planarbeid Kmmunane vart innleiingsvis spurt m å frtelje litt m seg sjølve, krleis kmmunen sitt planarbeid g sine planressursar er rganisert g kva dei sm kmmune generelt er pptekne av fr tida (årsskiftet 2021/2022) Organisering av planarbeid Planarbeid er nk ulikt rganisert i kmmunane, g mange har endra rganisering sm følgje av kmmunerefrma. Kmmunar sm i januar 2020 fekk endra kmmunegrense, er i prsessen med å finne nye strukturer g ei ny frm både på kmmunen sin gegrafi g administrasjn. Nkre kmmunar vel å samle strategiarbeid g plan- g byggesakshandsaming i same avdeling, medan andre vel å dele inn i fleire nivå eller rganisere kmmunalt planarbeid med prsjektrganisasjnar. Spennet i kmmunale ressursar sm arbeider med kmmunal planlegging varierer frå ein avgrensa stillingsprsent frdelt på ein eller t stillingar, til Bergen kmmune med plan- g bygningsetaten sm har ver 200 tilsette. I avdelingar der alle plan- g byggesaksressursar er lkalisert samla, er det nkre få ressurspersnar sm dekker eit strt fagfelt. Ved at fleire deltek i arbeidet med kmmunale planar, vert det ein meir direkte eigarskap mellm kmmunalt planverk g ppfølging av planverket (t.d. byggesak). Mange kmmunar har eit skilje der samfunnsplanleggar er i staben til rådmannen g arealplanleggaren er tilknytt arealplan/byggesak Dagens planverk Dei fleste kmmunane sm deltk i intervjua, rullerer n sine kmmunale arealplanar, eller utarbeider nye fr ein ny, samanslegen kmmune. Nkre er i gang med anten samfunnsdelen eller arealdel, g nkre rullerer begge samtidig. Fr samanslegne kmmunar er det varierande kr ppdatert gjeldande planverk er. Nkre kmmunar utarbeidde nytt planverk rett før samanslåing, medan andre utsette det til ein felles plan fr ny kmmune kunne utarbeidast. Kmmunar sm ikkje er endra, arbeider gså med rullering av kmmunale planar, nkre ut frå ein kultur med jamlege rulleringar g andre ut frå endra behv Kva kmmunane er pptekne av (januar 2022) Mange av kmmunane sm vart intervjua er sm nemnd i ein prsess der kmmunegrensene er endra, g der det kmmunale planverket er ein del av prsessane g strategiane fr vegen framver fr ein ny kmmunal gegrafi g utviklingsretning. Samkøyringa av planverk g plankultur er eit viktig arbeid fr samanslegne kmmunar. Nabkmmunar til samanslegne kmmunar vert påverka av nye strukturar, g må finne nye psisjnar g rllar pp mt den nye kmmunen. Oppsummert kva kmmunane generelt er pptekne av nett n (januar 2022): Utarbeiding av kmmunalt planverk. Implementering av berekraftsarbeid i kmmunane sine planar g temaplanar. Kmmuneøknmi krleis handtere krav m innsparing? Dragkampar mellm tettstader krleis kan det løysast? Kva rlle skal kmmunen ha n sm den har vrte større? Krleis handtere ei utvikling utan å ha nødvendig kunnskapsgrunnlag, g heller ikkje ressursar til å skaffe det? Diskusjnar knytt til bygging i strandsna. Handtering av næring knytt til akvakultur g samanhengen med arealplanlegging (knytte til seg næring, tlegrenser i sjø g fjrd på tvers av kmmunegrenser) Side 15 av 52

16 Bustadplitikk, kmmunen si rlle fr bustadplitikk, g kva behv har kmmunen fr bustader. Bekymring fr eldrebølgja, g krleis rganisere tenester fr eldre g den type strukturer. Handtering av vindkraft. Styring g versikt ver hytteutbygging. Pandemihandtering. 3.5 Bruk av reginal plan/strategi i kmmunalt arbeid Kmmunane vart spurd m dei kjente til den fylkeskmmunale planen/strategien, g i kva grad dei var brukt i arbeidet med senterstruktur g sentrumsavgrensing. Kapittelet er inndelt i bruken av sjølve plan- /strategidkumenta, g prsessen med utarbeiding. Hvudfunn: Enkelte kmmunar har brukt reginal plan/strategi sm grunnlag fr eiga sakshandsaming g inspirasjn til planarbeid. Direkte i kmmuneplanen sin arealdel (KPA), g indirekte via KPA i detaljplanar. Nkn kmmunar nyttar den reginale planen/strategien aktivt g mykje i planarbeid g sakshandsaming. Kmmunane i Hrdaland refererer meir til planprsessen fr den reginale planen, enn det kmmunane i Sgn g Fjrdane gjer. Fleire seier at kunnskap frå planprsessen g fylket si ppfølging av knkrete saker betyr meir enn sjølve plan-/strategidkumentet. Prsessane med dei ulike tema vert pplevd sm like viktig sm plan-/strategidkumentet, både mellm fylket g kmmunane, g internt i kmmunane. Prsessen med utarbeiding av reginal plan/strategi har bidratt til medvit g gd kunnskap, g prsessen knytt til planen har i hvudsak vre ppfatta sm gd. Plandkumenta kmbinert med øknmiske verkemiddel frå fylkeskmmunen har bidrege til ppfølging av plan g planprsess Bruk av plandkumenta Fleire kmmunar beskriv dei reginale føringane sm «gd planlegging», g sm ikkje skil seg ut frå verken nasjnale føringar eller kmmunen si ppleving av kva gd planlegging er. Den reginale planen/strategien inngår sm ein del av alt det andre kmmunale planleggarar skal følgje pp, utan at den nødvendigvis vert spesielt vektlagt. Om kmmunane sine inntrykk av reginal plan/strategi: Planen fr senterstruktur er eigentleg tankar m gd planlegging g dette hadde vi gjrt uansett m det var planane til fylket eller ikkje. Det er gd samfunnsplanlegging å tenkje slik [sm i plan/strategi]. Dette er ting vi har i ryggmargen g sm vi driv med i arealfrvaltninga uansett. Vi har ikkje brukt strategien, men meiner at strategien er gd planlegging g at vi uansett planlegg i tråd med den. Vi er pptekne av senterstruktur, men ikkje frdi den reginale strategien har sagt det. Vi veit j kva fylket har tenkt m reginar i fylket. Ikkje pga. dkumentet, men vi er rientert m debatten. Sånn er det gjerne med planar. Planane er ikkje så kjente, men debatten rundt planane får mykje merksemd. Vår kmmuneplan sin arealdel km før det reginale planverket. Kan ikkje sjå at det krasjar med nk av det vi har tenkt. Dei er j diplmatar [i fylket]. Utfrdringa deira er kanskje at dei må vere mindre diplmatar m nkn skal brøle tilbake. Usikkert m reginal strategi har hatt påverknad på kmmunen sitt arbeid, men det er samsvar mellm strategien g det kmmunen har jbba med sjølv Side 16 av 52

17 Den reginale planen/strategien er av fleire kmmunar implementert i eigne planar, eller brukt sm grunnlag fr eigne føringar fr kmmunen sine prinsipp fr arealfrvaltninga. Dette gjeld særleg fr verrdna planlegging, g dei fleste kmmunane har enten nyleg rullert kmmunale planar, eller er i prsess. Fr kmmunar med endra størrelse etter kmmunerefrma, har dette arbeidet vre særleg aktuelt. Kmmunane m kva kjennskap dei har til reginal plan/strategi: Prinsippa [frå reginal plan/strategi] fr tettstadutvikling, attraktive plasser- g særleg viktig å definere dei ulike tettstadene g krleis sentrumsfunksjn/senterfunksjn det skal ha, er nytta i samfunnsdelen. Har hatt støtte i reginal plan fr senterstruktur. Av dei reginale planane sm gjeld i dag (flkehelse, klima mfl.) så er det denne [reginal plan/strategi fr senterstruktur] eg sm planleggar har brukt mest, g kjenner mest til. Det er ein plan sm har vre lettare å bruke enn dei andre planane. Dei andre er «ja takk til alt», mens tettstadsplanen har treft bra. I [arbeidet med] samfunnsdelen g KPA var den [reginale planen] direkte til nytte, mens n er den indirekte brukt gjennm våre eigne planar. Brukte tettstadsplanen mykje inn mt samfunnsdelen. Fylket sin plan er ein av dei sm er mykje brukt i vår kmmune. Kanskje frdi det var gunstig «timing», men gså frdi tema treff g planen er lett å bruke med gde prinsipp sm er frmulert g sm er lett å ta igjen. Ein plan det er lett å vere einig i. Vi har brukt kriteria [i den reginale planen] sm verktøy i planlegginga. Når ein ser på den [reginale planen], så er den ikkje veldig definert. Har brukt det m handelsareal når du leitar etter tal, fr det er j det du leiter etter når du skal definere nk, så har vi brukt tala sm kriterium. Det kan vere fleire grunnar til at planen vert nytta i ulik grad g på ulike måtar. Nkn av grunnane, sm km fram av intervjua, vert presentert særskild i kapittel Prsess g andre verkemiddel Fleire kmmunar framhev at fagdiskusjnar g tidlegare prsessar med fylket har ført til medvit rundt tema i reginal strategi, meir enn dkumentet i seg sjølv. Kmmunar m prsess g andre verkemidlar fr reginal plan/strategi: Tenkjer at det er ein gd planleggar hs fylkeskmmunen sm har skrive reginplanen, g vi møter fylkeskmmunen i mange samanhengar der dette vert diskutert, meir enn at planen direkte vert brukt. Ligger ikkje nk dynamitt i [den reginale planen]. Bdskapen får vi meir gjennm at vi møter fylkeskmmunen sine planflk i mange samanhengar. Kan gdt vere at strategien har vrte snakka m. Det er ikkje gjennm å sende plandkumentet til gjennmlesing vi vert påverka, men i samanhengar der ein snakkar fag. Har ikkje nødvendigvis brukt dkumentet, men diskusjnane internt g med fylket har hatt påverknad. Infrmasjnen frå fylket har vre eit grunnlag fr våre vurderingar. Vi har brukt figurane deira i våre planar. Tettstadutvikling er eit tema sm fylkeskmmunen har fått ein sterk psisjn i, g sm dei er gde på. Har hatt ein eigen tettstadkrdinatr. Opplev at det dei [i fylkeskmmunen] spelar inn, anten i møte eller andre samanhengar, er gde peng. Då er det lettare å ta det med seg i arbeidet vi gjer gså. Vanskeleg å seie m det er dette dkumentet, eller m det er andre faglege drypp sm gjer at vi tar med ss bdskapen Side 17 av 52

18 Demgrafien her er sånn sm den er. Dei ffentlege føringane gjeld i større grad større byar g tettstader enn det vi har. Vi pplev at vi har ein dialg med fylkeskmmunen g fylkesmannen i ulike plansaker g strategiar, g at vi snakkar relativt same språket. Fylket si ppfølging av eigne reginale planar i plansakshandsaming har direkte påverknad både på kjennskap til planen/strategien sitt innhald g kva kmmunen sjølv legg vekt på. Kmmunar m innspel frå fylkeskmmunen i plansaker: Vert best kjent med planen gjennm fylkeskmmunen sine fråsegn til høyring dei har utfyllande svar sm viser til planane. Ein gd måte å verte medviten desse planane. Vi har vel kanskje ikkje akkurat lest det der dkumentet nkn av ss. Det vi pplev av strategi er det vi får tilbake frå fylkeskmmunen i høyringar. Tilbakemelding på ppstartsmelding frå planstrategien viser mykje kva fylket fkuserer på. Har ikkje eit bevisst frhld til dagens reginale plan/strategi. [Vi] får fylket sine føringar gjennm innspel til høyringar. Synes fylket sine øknmiske verkemidlar er gde. Øknmiske verkemiddel har direkte påverknad på kmmunane sitt arbeid, g ut frå svara i intervjua bidreg slike verkemiddel både til å gjennmføre interne prsessar g til utarbeiding av kunnskapsgrunnlag i den kmmunale planlegginga. Nkre kmmunar framhev at dei har få ressursar (øknmi/kapasitet g/eller kunnskap) g difr manglar det nødvendige kunnskapsgrunnlaget fr å bruke den reginale planen/strategien meir enn dei gjer i dag. Det er greitt å ha gde strategiar, men ppfølginga av det? Det er gjennm tilsktsrdningar vi først g fremst har hatt nk med fylket å gjere i ppfølging av strategiane. Kmmunen har ikkje høve til å seie kva slags bustadbehv vi har pr i dag, g fr dei neste år. [Kmmunen] peiker i sin gjeldande planstrategi på at det er behv fr [kunnskapsgrunnlag], men [eg] veit ikkje m det er kapasitet til å finne ut av det. Burde hatt det fr eigen del, g frdi det er ei frventning m at kmmunane veit sånne ting. Vi har ikkje anna enn det vi kan måle frå statistikk g matrikkel. 3.6 Påverknad på tema i kmmuneplanlegginga Kmmunane vart spurd m krleis dei jbbar med pririterte tema i den reginale planen/strategien i kmmuneplanlegginga. Kr viktig dei er i deira planlegging g m den reginale plane/strategien har påverka det kmmunale arbeidet fr dei følgande tema: senterstruktur sentrumsavgrensing kmmunale teneste handel bustad g bustadtypar infrastruktur fr mbilitet Hvudfunn: Kmmunane har hatt fkus på senterstruktur g senterutvikling lenge, men reginal plan/strategi gav nkre nye rammer g verktøy i arbeidet då dei km. Til dømes sm argumentasjn i enkeltsaker, særleg dersm kmmunen har mangla eige planverk eller kunnskapsgrunnlag, eller der det har vre diskusjn m tiltak sm vert pplevd sm «i strid med gd planlegging». Kmmunane har avgrensa sentrum i KPA eller mrådeplan i str grad slik reginal plan/strategi krev, men ikkje nødvendigvis i tråd med eller på grunn av reginal plan/strategi Side 18 av 52

19 Senterstruktur, sentrumsavgrensing g handelsstruktur er mest påverka av reginal plan/strategi i kmmunar der knkrete saker m handelsetableringar skal avgjerast. I kmmunar der dette ikkje har vre tema, har reginal plan/strategi fått mindre merksemd. Etterdønningane etter kmmunesamanslåinga pptek både dei samanslegne kmmunane g dei sm ligg i randsna av dei nye kmmunane. Fr nkre kmmunar er det sett vilkår m senterstruktur i samanslåinga, sm det n vert jbba med å innarbeide i planverket. Dette er ressurskrevjande arbeid Kmmunane sin senterstruktur Hvudinntrykket frå intervjua er at senterstruktur i str grad følgjer gamle senterstrukturar; gegrafien, grendeskulestrukturen, veginfrastrukturen g handelsstrukturen. Kmmunerefrma har utløyst endringar i gjeldande strukturar. Sjølv m den gegrafiske inndelinga er endra, er det fr mange utfrdrande å møte knsekvensane av endra strukturar. Fr nkre kmmunar var ny senterstruktur plitisk avgjrt sm ein del av føresetnadene fr kmmunerefrma. Fr samanslegne kmmunar er det ei utfrdring at fleire kmmunesenter n skal erstattast med eitt, g krleis ein kan bygge pp under eit nytt felles kmmunesenter med pririteringar g utvikling. Krleis møte: «Kvifr skal dei få, når vi andre ikkje får»? Arbeid med senterstruktur ppfattast gså av fleire sm ein prsess der ein skal ta heile kmmunen i bruk. Fr nkn kmmunar vert det pplevd at den reginale planen/strategien legg pp til ei uynskt sentralisering både av bustader g tenestetilbd, medan andre nyttar reginal plan/strategi sm eit verkemiddel fr å unngå sentralisering. Reginalt planverk vert pplevd både sm bidrag til medvit m senterstruktur, men gså at det i varierande grad er relevant, særleg på mindre stader. Den reginale planen/strategien vert av mange kmmunar brukt sm eit verktøy i prsessen mellm administrasjn g plitisk leiing i arbeid med senterstruktur. Kmmunane m senterstruktur, g arbeidet med senterstruktur: Senterstrukturane er dei same sidan kmmunesamanslåingane på 60-tallet, g det har vrte bygd pp rundt dette både på kmmunale tenester g bustader. Det er ei endring innan helse g skuletenester n, utløyst av at det er vanskelegare å få kvalifisert arbeidskraft i utkantstrøk. Grender er ein viktig sentrumsstruktur, g grendene g sentrum spelar på kvarandre. Grendene er viktige fr å ppretthalde sentrum. Tidlegare har skulestrukturen i kmmunen vre definerande fr senterstrukturen. Har vre lite diskutert dette med senterstruktur, ikkje nk diskusjn m kmmunesenteret g dei andre sentra etablert rundt gammal infrastruktur. Det har ikkje vre nkre pririteringar eller plasseringar sm har vært plassert i kmmunen, til dømes nye skular eller nye tilbd. Den strukturdebatten må kmme på eit eller anna tidspunkt, g det vil påverke ein del i planarbeidet. Kva treng du av ledig areal fr å bygge større helsesenter? Krleis kan ein bruke nedlagte skular g barnehagar? Hadde tankar m senterstruktur før planen/strategien km, men den medførte tydeleggjering. I utarbeidinga vart kmmunane dratt med, g det var til hjelp fr med sette fkus på det. Kmmuneplanen sin arealdel følgde pp samfunnsdelen på senterføremål, g grad av utnytting i senter. Innspel fr utbygging «her g der» er lettare å seie nei til, frdi ein har definerte mråde der det skal byggast ut, mellm anna avstand til barnehage. Dette bidrg til ei meir planmessig utvikling av kmmunen. Det bidrg gså til å ta ut tidlegare byggemråde sm ikkje passa inn med ny senterstruktur. Kmmunen har jbba mykje med reginal plan g i tett dialg med fylkeskmmunen, sm gså har bidrege med øknmiske verkemidlar. [Kmmunen] har tatt utgangspunkt i reginal plan, g tilpassa Side 19 av 52

20 det lkalt. Det er brukt mykje tid på dei ulike definisjnane fr senter, gså pp mt plitikarane fr å få fram kva knsekvens det har å definere ein tettstad. Etterlyser døme på dette - gde døme er viktigare enn krav. Vi har tenkt at ein senterstruktur sm gjev nk til heile kmmunen, er ein måte å handtere den der sentraliseringstrusselen sm mange pplev. Det er ei utfrdring å definere nærsenter, men det er eit plitisk ynskje m å gjere det. Vi har ein liten tettstad sm ynskjer å verte definert sm lkalsenter, men det er dei fr små til. Dei har mange innflyttarar, g dei ynskjer å verte definert «så ikkje tget køyrar frbi». Men kva er eit nærsenter? Kva er sentrum? Er det skulen g nærbutikken? Har ein eit sentrum viss ein ikkje har nærbutikk? Ein ting sm er psitivt med eit strt fylke er at ein kanskje har nkn fleire [kmmunar] med same strleik å samanlikne seg med. J meir like utfrdringar Vi vert samanlikna med Bergen g deira utfrdringar fr senterstruktur, men utfrdringane våre er ikkje like. Våre utfrdringar er i mindre målestkk. Kva kan kmmunen gjere, kva kan vi med all vår verksemd støtte pp under? Krleis passer senterstrukturen med legestrukturen? Kmmunane m prsessen mellm administrasjn g plitikk i arbeid med senterstruktur: Reginal plan har vre eit viktig verktøy i dialg mellm administrasjn g plitikarane. Administrasjnen har ein ambisjn m at mglegheitsstudie fr senterstruktur skal bidra til å synleggjere at ein tek heile kmmunen i bruk, g at alle skal verte sett. Vil sei at senterstruktur er eit veldig, veldig viktig tema. [Det] handlar gså m prsessen pp mt plitikarane. Eit av fkusmråda frå plitisk hald er å ta heile kmmunen i bruk. Senterstrukturen vi har jbba med svarer på dette - at den frdeler seg ver heile kmmunen. Opplev at stadutvikling g knkrete stader har meir gjennmslagskraft hs plitikarane [enn klima/berekraft], frdi argument m berekraft vert fr vagt [fr lite knkret]. Brukt den reginale planen/strategien m senterstruktur i mglegheitsstudie, g prøvd å bruke definisjnane mellm dei ulike nivåa. Definisjnane er ikkje veldig uttømmande, så vi har gått inn g definert g laga døme sjølv i kmmunikasjnen med plitikarane. Plitikarane er pptekne av knsekvensen av å definera ein stad kva bind ein seg til? Reginsenterstrukturen Reginsenterstrukturen har både bidrege med ein aksept fr å støtte pp under tenester i reginsentera, men gså diskusjnar g utfrdringar særleg fr kmmunar sm grensar til ein reginsenterkmmune. Fr kmmunesenter sm ligg nært reginsenter, kan det vere utfrdrande å bygge pp under eigne tenester g eigen senterstruktur. Kmmunane m reginsenterstatus: Reginsenterstatus er viktig, g har vre viktig i lkalisering av tenester. Reginal plan har bidrege til ein aksept fr lkalisering av kmmunale tenester, g energien er brukt på å utvikle heller enn lkaliseringsdebattar. Kan sjå det frå ulike vinklar. Har pplevd at reginsenterkmmunen får støtte g fkus frå fylkeskmmunen, g pengar til planar g utgreiingar. Lkalt er det eit prblem med reginsenter, det gjev ein viss knkurranse mellm stadane i kmmunane g fr tilgrensande kmmunar. Å støtte pp m utvikling av reginsenter er ikkje utan diskusjn: Alt sm er nytt i møter «men kvifr skal dei få [eit ffentleg tilbd], kvifr får dei [eit ffentleg tilbd] dei får j alt» Side 20 av 52

21 Reginsentera har gså påverknad på bustadmarknaden, på ulikt vis. Nkre kmmunar sm grensar til reginsenter kan ppleve det sm psitivt fr bustadmarknaden, medan andre pplev at sine stader vert mindre attraktive g at det viser seg i bustadprisar. Dette vert meir nemnt under kapittel Lkalisering av bustad g bustadtypar. Om utfrdringa knytt til å ppretthalde sin eigen senterstruktur: Om du først flytter frå ein stad, flytter du gjerne ikkje til nærmaste tettstad i kmmunen, men til nærmaste reginsenter i ein annan kmmune. Da fell strukturane saman, frdi tettstadene er avhengige av kvarandre. Dei har kanskje ulikt tilbd fr kultur g idrett, men utgjer eit gdt tilbd frdelt i kmmunen. I intervjua km det gså fram døme på samarbeidsprsjekt mellm reginsenterkmmunar g nabkmmunar, sm var i samsvar med tema i reginal plan men utan at det nødvendigvis var ein knsekvens av reginal plan/strategi. Gjennm intervjua var ikkje interkmmunalt samarbeid eit tema, men enkelte viste til samarbeid sm ein følgje av statusen fr reginsenteret i deira regin Kmmunane si sentrumsavgrensing Kriteria i reginal plan m sentrumsavgrensing har av mange kmmunar vrte brukt til å endre avgrensing av sentrum på sine stader. Fr ein del stader er det andre kriteria sm påverkar avgrensinga: der det pplevast sm ei naturlig avgrensing av sentrum, sm veginfrastruktur g gegrafi sm naturleg avgrensa sentrum med fjell eller vann. Fr fleire stader har avstandsprinsippa fr gåande g syklande i den reginale planen endra avgrensing frå sentrum. Enkelte trakk fram at dette i sin tur har ført til at bustadmråde sm er utanfr denne avgrensinga, har vrte teke ut av kmmunal plan. Det er gså ein del diskusjn m kva sm ppfattast sm sentrum: Er det lkale kjøpesenteret litt utanfr sjølve sentrumskjernen ein del av sentrum, eller ynskjer man at det skal vere det på sikt? Kmmunane m å sette sentrumsgrense: Sykkel- g gangavstandar har vre styrande fr sentrumsavgrensinga. Vi har laga analysar på avstandar fr gang g sykkel, fr å definere kva sm var sentrum. Avstandskriterium i reginal plan/strategi er brukt i kmmuneplanen sin arealdel. Om det ikkje hadde vre kriteria fr gangavstand, ville grensa kanskje gått nærmare sentrum. Kan vere at sentrum hadde vrte definert sm eit mindre mråde utan desse meterane. Det handlar kanskje m kva vi, flk g plitikarar ppfattar sm sentrum mrådet med skulen, rådhuset, butikkane. I små sentrum er det ikkje bygningsmasse i ein så str radius sm 800 meter. Vi nyttar den reginale planen sm utgangspunkt, med dei avstandane sm er anbefalt. Har tilpassa det til lkale høve sm terreng, naturlig handelsareal med meir. Gjrt det same fr lkalsenter g nærsenter. Dei lkale nærsentra er fr første gang lagt inn i kmmuneplanen. Samhandling med fylkeskmmunen var med å avgrense føringane. Avgrensa sm sentrumsføremål med handel i sentrum. Plitikarar har gså vre bevisst på den grensa. Nkre mråde vil det alltid verte diskusjnar, men grensa har abslutt hatt sin verdi. Fylkeskmmunen hadde knkrete føringar å vise til, så føler at det har vre eit dkument sm har vrte mykje brukt i desse diskusjnane [i utarbeiding av kmmuneplanen sin arealdel]. Ein står sterkare når ein har nk å vise til. Har jbba med sentrumsutvikling, g er usikker på m planen/strategien har utvikla det arbeidet i nk retning. Vanskeleg å kmme inn å styre dei stre sektrane sm veg, skule, g kllektivtransprt Side 21 av 52

22 Grenser fr sentrumsutstrekning pplevast sm litt rigid, veit ikkje m det fungerer i praksis. Må sjå kvar plass separat. Har ikkje hatt behv fr å sette sentrumsgrense frdi det setter seg så tydeleg sjølv ut frå fjrd g fjell. Reginal plan/strategi har ikkje påverka nk [når det kjem til sentrumsavgrensing]. Vi hadde ein tanke m at det var lurt å avgrense sentrum, utan at det var frankra i nk anna enn gd planlegging Lkalisering av kmmunale tenester Fleire kmmunar peika på at den reginale planen/strategien bidreg sm eit argument i diskusjnar m plassering av kmmunale tenester, g fr kva tenestetilbd sm kmmunen skal tilby på ulike nivå av stader. Senterstruktur g lkalisering av kmmunale tenester heng fr mange i str grad saman, der senterstruktur påverkar lkalisering av kmmunale tenester, g mtsett der eksisterande g ynskjer m framtidig tenestetilbd påverkar kmmunane sitt arbeid med senterstruktur. Endring av lkalisering av tenester handlar fr ein del m å møte ei eksisterande eller framtidig utfrdring knytt til kmmuneøknmi, endringar i demgrafi g busetting. Fr andre er det ei større utfrdring å tiltrekke seg nk kvalifisert arbeidskraft i desentraliserte delar av kmmunen, slik at kmmunen ikkje kan tilby tenester av den kvaliteten dei ynskjer. Lkalisering av tenester vert fr mange sett i samanheng med ein diskusjn m sentralisering eller å ta heile kmmunen i bruk, g sm ein del av arbeidet med senter- g reginstruktur. Intervjua gjev inntrykk av at lkalisering av tenester er nk sm i større grad ligg utanfr arbeidet med kmmunale arealplanar, g at det er ein tverrsektriell diskusjn sm vert plitisk styrt i større grad. Kmmunane m krleis dei jbbar med lkalisering av kmmunale tenester i deira kmmune: Skal kmmunale tenester tilbys der flk er, eller skal ein samle flk? Går til ein viss grad på m tenester skal samlast eller vere spreidd, men gså på ein «frykt» fr at du skal miste det tilbdet du har. Det er ei frventning m å løyse tenestetilbdet på ein annan måte. Kr gdt er tilbdet m det byggast ut i kmmunesenteret, kntra tilbd i distrikta? Handlar både m samlkalisering, men gså kvalitet på det tilbdet sm vert gjeve. Vi er i dialg med alle sektrane, sm frtel m behv: Vi må treffe flk der dei bur. Lkalisering av kmmunale tenester er veldig viktig, g påverkar val av senterstruktur. Tenkjer at senterstrukturen vil ha ein del å si. Handlar gså m øknmi, å sjå plassering g drift av kmmunale tenester i samanheng med andre tenester. Er kstnadsdrivande. Lkalisering av kmmunale tenester kjem til å verte viktig i arbeidet med kmmuneplanen sin arealdel, g vere meir medvite på det enn vi har vre før. Skal vi bygge pp under senterstrukturen, handlar det m kr tenester skal vere. Ein skal funksjnsblande ein skal ikkje ha sjukeheim i alle etasjar, men kanskje både bustad g butikk i same bygg. I arealdelen har vi ikkje peikt ut mråde fr ffentlege føremål, men funksjnsblanda føremål. Det har vre ein desentralisert strategi i kmmunen, der det har vre gjennmsyrande at kvar bygd skal ha sine tenester g at ein skulle ha sitt tilbd på den type funksjnar sm det er naturleg å ha fleire enn ein av, slik sm skule, barnehagar, msrgsbustader, grendehus, idrettsplass sv. Vi ser at det er prblem med rekruttering, g få tak i nk kvalifiserte flk. Det er rekruttering sm gjer at kmmunen ser på ny rganisering av tenestetilbd. Viss vi hadde hatt ein fungerande samfunnsdel g arealdel, ville ny skule ha vrte etablert ein annan stad enn den vart. [ ] Kmmunen har ikkje hatt nk spesiell arealutvikling med heilskapstenking, fr den type ting Side 22 av 52

23 Det er bygdeflket g dei sm bur der sm påverkar lkalisering av kmmunale tenester. Når det gjeld sentrum, er det dette med kmpakt sentrum, berekraftig utvikling g ssial berekraft sm er viktig. Andre kmmunale tenester sm vert utvikla g etablert det er ikkje alt sm [planadministrasjnen] har nk med å gjere. Det er når det skal etablerast nk nytt at vi er med. Ser fleksibiliteten med digital tilrettelegging på ein del arbeidsplassar. Er gså ei tenking vi driv med rundt dette krleis kan arbeidsplassar plasserast både her g der i kmmunen, g at det er viktige tiltak fr sentrumsutvikling i hele kmmunen? Kmmunar m den reginale planen/strategien påverka arbeid med lkalisering av kmmunale tenester: Ja, [helseteneste g utdanning] ligg i reginsenteret. Det at det var eit reginsenter gjrde kanskje at dei andre kmmunane rundt ville vere med å finansiere. Den reginale planen/strategien har påverka lkalisering av ffentlege tenester fr skule g helseteneste: skulle eksisterande teneste usentralt rustast pp, eller byggas nytt sentralt? Sentrum ble valt ut frå lkalsenterfunksjn i reginal plan. Den reginale planen er eit bakteppe fr kmmunen sin arealplan g samfunnsplan, men i det daglege stiller vi ss meir knkret til våre eigne planar. Kanskje ikkje direkte, men meir frå prsessen sm løfta fram tema gjennm seminar med meir. Skulestruktur vart løfta pp, g det vart skapt ei medvit, men kanskje ikkje direkte brukt. Ser at det er eit kapittel tre m kmmunale tenester, det har vi ikkje lest nk mykje på, nei! Har ikkje inntrykk av at den reginale planen har hatt nk betydning fr det. Nei, tvilsamt. Kmmunesamanslåinga på 60-tallet la ein del rammer på kr ting ble lagt, g sidan har det lagt slik. Ingen, vi nyttar nasjnale føringar [fr lkalisering av kmmunale tenester] Lkalisering av handel Handel får mykje merksemd ettersm det er juridiske føresegner sm kmmunane må følgje. Typisk fr kmmunar med reginsenter eller sm ligg i tilknyting til ein reginsenterkmmune, har føresegner m handel vre eit tema sm har vre mykje diskutert. Nkre kmmunar ser det sm eit nyttig verktøy fr avklaringar rundt handel i knkrete saker. Det kan vere der administrasjnen ynskjer argumenter fr å kunne seie nei til utbygging på stader der dei meiner dette ikkje er i tråd med gd planlegging. Andre kmmunar pplev at føresegner m handel g krav til handelsanalyse er i strid med kva dei sjølv ynskjer g ser sm tenleg. Fr nkre kmmunar har ikkje handel vre eit tema frdi det ikkje har vre initiativ knytt til handel i deira kmmune. Avklaringar rundt handel pplevast sm ressurskrevjande diskusjnar g prsessar. Det kan både vere diskusjnar g usemje mellm plitikarar g administrasjn, men gså mellm kmmune g fylke. Ein av diskusjnane er handel i nærleiken av reginsenter, g krleis kmmunen skal handtere handelslekkasje. Skal dei akseptere reginsenteret sm handelsstad, eller skal dei bygge pp under handel i eigen kmmune g ikkje nødvendigvis med handel innanfr sentrumsføremål? Krav m handelsanalyse gjennmførast delvis av kmmunane, g delvis av private sm ynskjer å bygge ut. Kmmunane m arbeid med lkalisering av handel: Vi jbbar med at handel g all næring skal bygge pp under gde tettstader, g ikkje på tvers av det. Har eit uløyst prblem med lkalisering g utfrming av strvarehandel slik at det ikkje går ut ver attraktive senter. Kmmunen har ikkje hatt verrdna analyse av handelslkalisering. Erfarer at handelsanalyseplanen i reginal plan ikkje alltid treff våre behv Side 23 av 52

24 Private aktørar ynskjer å mregulere eit mråde frå bustad/næring til sentrumsføremål, så dei går klar av dei reginale føringane fr handel. Dette næringsmrådet kan bidra til å demme pp fr handelslekkasje til reginsenteret. Handelslekkasje til reginsenteret er reelt, på gdt g vndt. Gdt, frdi kmmunen sine innbyggjarar har tilgang til eit gdt handelsgrunnlag, samtidig sm det er ei utfrdring å fylle lkale handelsareal. Det er ein uttalt strategi å ppretthalde butikkar i grendene. Opplev at det har fungert bra, småbutikkane lev gdt g har ein gd funksjn. Butikkane tener gså gdt på smmarhalvåret g turisme. Vår stre frykt var å miste sentrumsfunksjnar til handelsmrådet. Vi har ei utfrdring med at fleire aktørar ynskjer å etablere seg utanfr sentrum, der dei meiner dei ikkje har strvarehandel, men der vi meiner at det er det. Dei sm vil etablere handel er dei sm styrar prsessane. Har vre medviten, men kanskje ikkje lykkast heilt. Plasskrevjande varer er flytta ut av sentrum, g det ser vi at er veldig uheldig. Har lagt til rette fr at det skal kunne leggast tettare på sentrum, med bakgrunn i føringar frå fylkeskmmunen. Kmmunar m den reginale planen/strategien g lkalisering av handel: Vi har ikkje etablert nk vesentleg handel utanfr sentrum før planen/strategien km, g etterpå har det eigentleg ikkje vre nk tema. Kmmunen må sjølv ha eit gdt system fr å lkalisere handel, g det er nyttig med ein reginal plan sm støtter pp under det. Kmmunen har sett i gng ein planprsess fr å flytte arealkrevjande næringar sm ein knsekvens av type handel sm skal vere i eit sentrumsmråde. Ynskjer publikumsretta verksemd i sentrum. Slit litt med definisjnane på «detaljhandel» g «publikumsretta verksemd». Det står sikkert nk m lkalisering av handel i den reginale planen/strategien, men diskusjn m plassering i kmmunen har ikkje vre bevisst. Ser behvet fr å styrke sentrum her, uavhengig av reginal plan/strategi. Den reginale planen har vrte eit verktøy mt uheldig utbygging av sentrum. Det har vre eit frslag til handel sm ikkje var i samsvar med reginal plan, g fylkeskmmunen gav mtsegn. J meir eg arbeider med kmmunesenterprblematikk, j meir usikker er eg på kva sm bør vere i sentrum. Skal handel vere med? Når ein skal ha ein ny reginal plan fr handel må ein heve blikket. Det er vanskeleg å få til dei attraktive gatene der ein går frå butikk til butikk. Definisjnen på strvarehandel er glidande. Viktig at det vert eintydig, så ein slepp å diskutere dette i kvar enkelt kmmune. Det kan pplevast sm urimeleg at ein liten, lkal butikk må gjere ein handelsanalyse. Kan det løysast på andre måtar, med kmmunal handelsanalyse eller krav sm er tilpassa den enkelte kmmune? Rlla sm fylkeskmmunen har, har vre veldig bra. Fylkeskmmunen skal j vere vår støttespelar g vår rådgjevar, g der har vi hatt nytte av plan g diskusjnar. Har sett på [den reginale planen/strategien] når vi har utfrma føresegner fr [handel i] KPA Lkalisering av bustad g bustadtypar Kmmunane har svært ulike utfrdringar knytt til bustad g bustadplitikk. Fr kmmunar med negativ vekst er det ei utfrdring at bustadmarknaden er så dårleg at eigarar ikkje vil få igjen verdien på huset ved sal. Det gjev både utfrdringar fr kjøp g sal, g manglande tryggleik fr å få finansiering til bygging g renvering Side 24 av 52

25 Sentralisering i reginen frsterkar dette. Reginsenterstrukturen påverkar bustadmarknaden på fleire vis. Til dømes er det lågare verdi på bustadane i distrikta, enn i dei meir ettertrakta mråda i tilknyting til reginsenter. Kmmunane arbeider med krleis dei skal møte flk sine frventningar m type bustader i sentrum g i distriktet. Nkre kmmunar pplev at det er usemje mellm å planlegge fr ein berekraftig bustadplitikk, g samstundes møte ei frventning m kva eit typisk bilete på å bu i Vestland kan vere: «Alle kan ikkje bu i ein sveitservilla med eplehage g utsikt utver fjrden». Det er varierande kr gd versikt kmmunane har ver eigen bustadreserve g bustadplitikk. Nkre kmmunar har lite eller ingen versikt, g heller ikkje ressursar til å utarbeide kunnskapsgrunnlag fr bustader g bustadbehv. Bustadutviklinga g nye bustadtypar er på den måten prisgjeve utbyggjarar g marknad. Reginal plan/strategi har fr nkre kmmunar bidrege til at verdimensjnerte bustadreservar vert teke ut av kmmunale arealplanar, g at det har endra krleis nye bustadmråde vert planlagt. Fr nkre har den reginale planen/strategien påverka krleis kmmunen arbeider med bustad g bustadplitikk. Sjølv m kmmunen kan styre lkalisering av bustader, er det ikkje det nk til å kunne påverke marknaden g bustadtypar. Fr nkre sentrum er det ikkje meir areal att til nybygg, g utfrdringa ligg i krleis eksisterande bustader skal frnyast g brukast. Kmmunane m lkalisering av bustader g bustadplitikk g reginal plan/strategi: Synes eigentleg den reginale planen er veldig gd. Vi vil gjerne ha sentrum sm dei skriv, men det er ikkje alltid like enkelt i praksis. Vi kan ikkje nødvendigvis styre investeringane. Krleis får vi nkn til å ville frnye bygningsmassen i sentrum? Planen har mange gde ynskjer, men i verkelegheita si verd får vi det ikkje alltid til. Plitisk er det sterkt ynskje m at kmmunen skal utviklast på fleire stader ( ). Bustadutviklarane vil utvikle mt sentrum. Skal vi ha bustadutbygging i krinsane, eller skal det vere mt sentrum? Lkalisering av bustader har vre veldig pp til utbyggjarar sm har fått areal til dispsisjn, g kva ein antar at vert seld. Det har vrte bygd ting i kmmunen sm ikkje vert seld. Utbyggjarar er viktige, men gså grunneigarar sm er villige til å legge ut arealet sitt til bustader. Så er det pp til utbyggjarar kva dei trur dei får seld ( ). Det er ikkje nk samla plitikk på dette her. Kmmunen har ein dysfunksjnell bustadmarknad ( ). [Det er] lite kjøp g sal av eigedm, g vanskeleg fr private å finansiere både renvering g nybygg frdi bustadprisane er fr låge fr sikkerheit i banken. [Kmmunen] har behv fr andre typar bustader frdi demgrafien endrar seg. Det er vanskeleg med vekst i sentrum, [sentrum] er ferdig utbygd med eldre bustadmasse. Ser n at ein del av utkantane får økt fråflytting g økt tap av verdi på bustad. Ser at det er utfrdring å selje einebustad når dei vil flytte til sentrum, dei får ikkje igjen verdien. Det gjev ein tendens til at hus vert brukt til hytter i utkantane. Har inntrykk av at prisnivået på brukte bustader er så lågt at flk vel å sitte på husa heller enn å selje. Vert ein ufrhldsmessig «høg» etterspurnad på einebustadtmter. [Det har vre] prata m, utan at det har vre gjrt nk enda, at det br flk i dei husa sm faktisk er bygd. Reginale styresmaktar har vre med å påverke høg utnytting av dei mråda sm vert teke i bruk. Når det har vre dyrka mark sm vert teke i bruk, vert det enda større fkus på det. Den største utfrdringa fr ss nett n er kmmunesenteret sm har gammal bygningsmasse. Det må enten rivast eller endrast, g det gjer nk med bustadprisane i sentrum. Det gjer gså nk med bustadprisar i andre lkalsenter. Vi får ikkje realisert nye prsjekt utan at kmmunen går inn g garanterer, eller på ein aller annan måte knekker nøtta m krleis private får privat lånefinansiering til å bygge nytt. Finnes nesten ikkje nye hus i vår marknad Side 25 av 52

26 Det er ei flkeleg frståing fr ynskjer m sentrale leilegheiter. Ein direkte påverknad frå reginal plan på arealdelen er at ein pnar pp fr ei slik utvikling i KPA. Om [sentrale leilegheiter] ikkje hadde vre teke inn [i reginalt planverk], ville det vre eit mykje større tema med den [einebustadutviklinga] sm hadde vre. Bustad [i sentrum] hadde ikkje vre eit strt tema. Ville hatt fkus på andre tema enn sentrum g bustad. Bustad g bustadtype i reginal plan har hatt betydning fr krleis vi tenkjer sentrumsutvikling. Det vi prøvar på, sm vi slit med, er at vi får ikkje barnefamiliar til å etablere seg i sentrum. Det skal vi jbbe med i arealdelen krleis skal vi få barnefamiliar til å bu i leilegheiter i sentrum? Vi har ein fr dårleg infrastruktur til å få barnefamiliar til å trivast i sentrum Infrastruktur fr mbilitet Reginal plan/strategi vert av fleire kmmunar mtala sm eit «bakteppe» fr arbeid med mbilitet, samstundes sm det er tydeleg at andre retningsliner g planar i større grad har påverka arbeidet med mbilitet enn reginal plan/strategi. Tema sm klima g flkehelse påverkar kmmunane sitt arbeid med mbilitet i kmmunale planar. I tillegg er større infrastrukturprsjekt g «transprtpakkar» førande, saman med Statens vegvesen sine krav g nrmer fr vegplanlegging. Fylkeskmmunen si ppfølging gjennm høyringsinnspel har ein påverknad, men kmmunane skil ikkje nødvendigvis på m det er frankra i reginal plan/strategi fr senterstruktur eller andre planar eller føringar. Kmmunar sm tidlegare ikkje har hatt ein tradisjn fr å planlegge gang- g sykkeltilbd, tek n dette inn sm krav ved tilrettelegging av bustadmråde eller andre infrastrukturtiltak. Andre kmmunar ppfattar krav m gang- g sykkelvegar sm «nk alle gjer uansett». Fleire kmmunar nemner føringar fr parkering sm nk knkret dei har nytta. Kmmunane m reginal plan/strategi fr infrastruktur fr mbilitet: Heile prinsippet med å legge bustader i gangavstand frå kllektiv- g tenestepunkt er gjennmsyra i arealstrategien vår. Den reginale planen/strategien er bakteppe fr arealstrategien, men vi har vidareutvikla g knkretisert det. Har brukt den litt, men då knytt pp mt å skape gd bukvalitet. Då må ein gså drøfte infrastruktur g mbilitet. Til ein viss grad har vi nytta den reginale planen, men det er ikkje den vi har nytta mest. Reginal plan har i minst grad påverka arbeidet med mbilitet, der har [transprtpakka] vre viktigast. [Transprtpakka] er særleg viktig fr at vi jbbar med mbilitet. Har eit strt frbetringsptensial, har mange bygdebyar der vi køyrer mellm butikkane. Viktig tema i stadutvikling, skal ein ha ein gd stad, må ein gså legge til rette fr gåande g syklande, ikkje berre bil. Har ikkje nytta reginal plan/strategi i arbeidet med mbilitet. Sett på døme frå andre kmmunar. Vanskeleg å seie kva vi ville tatt tak i uansett, uavhengig av reginal plan. Trur ikkje reginal plan har hatt nk betydning, det er meir engasjement rundt Nasjnal Transprtplan i vår kmmune. Ein frbetringstanke fr reginal plan/strategi går på det fysiske, å definere knutepunkt. Det er eit strt behv fr å definere mbilitetsknutepunkt. Hs ss kan eit knutepunkt vere berre eit busstpp, men utan annan infrastruktur sm bustad g matbutikk. Kan ein utfrdre kva eit knutepunkt er? Er det nødvendig at transprt er eit strt tema i reginal plan/strategi fr senterutvikling Når vi jbbar med sentrumsprsjekt, så er det ein trend at det er fkus på krleis gåande g syklande skal bevege seg mellm funksjnar. Det sm har vre vanskelegare å jbbe med, g sm har mista litt fkus, er når du jbbar med mbilitet der du skal ut på andre sitt dmene til dømes Side 26 av 52

27 fylkesveg, kmmunikasjn mellm bygdene g pp mt reginsenter. Å jbbe på tvers av kmmunane g pp mt fylket er viktig det vert fylkeskmmunal planlegging. Den reginale planen/strategien ligg i btn. Skulle gjerne gjrt nk med krleis ein bygger gang- g sykkelvegar. Standardane frå vegvesenet er til hinder må få til andre måtar å få til gang- g sykkelvegar på. Drivkrafta fr arbeidet med mbilitet er statlege planretningsliner g flkehelse. 3.7 Er kmmunane samde i måla g verkemiddel i gjeldande plan/strategi? I kva grad administrasjnen er samde i føringane Nkre kmmunar føler at dei har lita nytte av reginale plan/strategi, frdi dei meiner planane i fr liten grad samsvarer med dei grepa sm kmmunane ynskjer å gjere. Dei reginale føringane pplevast sm tilpassa større byar eller reginsenter, medan utfrdringane er annleis i mindre kmmunar. Døma sm er nytta i gjeldande plan/strategi er ikkje relevante nk, g tek ikkje i str nk grad inn ver seg dei ulike utfrdringane sm kmmunane møter n. Føringane vert pplevd sm nk ein må følgje pp, utan at det nødvendigvis er ynskjeleg frå kmmunane si side. Dette gjeld både fr senterstruktur, sentrumsavgrensing g handel. Dei reginale planane har av nkre kmmunar vre pplevd sm ein uynskt sentraliseringsstrategi sm går på tvers av krleis kmmunane ynskjer å utvikle sin struktur. Fleire kmmunar vektla ein desentralisert senterstruktur: Vi treng den desentraliserte utviklinga. Får vi sentralisering i [kmmunesenter/reginsenter], så fell livsgrunnlaget fr kmmunen brt. I mtsetnad til nkre av dei siterte kmmunane i teksten ver, er det andre sm pplev den reginale planen/strategien sm «gammalt nytt», samanlikna med anna kmmunalt arbeid sm kjenst meir nyskapande: Kvifr må fylket inn g definere senterstruktur, kan dei ikkje heller gå inn g hjelpe kmmunane med å finne ut kva dei har behv fr? Kvifr skal ein trakke pp i det gamle, når det er gjrt så mykje bra på andre mråde? I kva grad plitikarane er samde i føringane Fleire av kmmunane sm vart intervjua melder at reginal plan/strategi kunne vre betre frankra plitisk i utarbeidinga. Administrasjnane pplev utfrdringar med å kmmunisere rammeverket til det plitiske nivået, g i nkre enkeltsaker er det mtstrid mellm plitiske ynskjer g reginal plan/strategi. Plitikarane vert ikkje ppfatta sm generelt usamde i føringane i reginal plan, men det varierer frå sak til sak. Spesielt senterstruktur har vre mykje diskutert plitisk, men gså lkalisering av tenester g handel. Det er ikkje i samband med vedtak av kmmunale planar det er mest usemje, men når planane skal følgjast pp i handsaming av enkeltsaker. Administrasjnen i kmmunane m plitisk semje med reginal plan/strategi: Kven er mtr i ein regin, kven får hvudmtale er alltid plitiske vanskeleg tema. Kva by eller mråde får merksemd? Temaet behv fr bustader g demgrafi kan skape mtstrid mellm ein planleggar g ein plitikar - alle ynskjer utvikling, g alle skal helse heim på investeringsbudsjettet. Opplev at plitikarane ikkje har nk fagkunnskap til å frstå kva sm er viktig, så då vert det frå sak til sak. Vi har fått til samfunnsplanen med gd plitisk frankring, men å i kvar sak klare å sjå samanheng g kpling til verrdna plan, kan vere ei utfrdring Side 27 av 52

28 Opplev ikkje nk særleg mtstand frå plitikarar på planar sm vert lagt fram, g at dei ikkje er usamde i reginal plan. Kan vere vanskelegare på enkeltsaker: «akkurat i denne saka kan verrdna prinsipp fråvikast». Det hender seg at plitikarar er på samlingar der dei får drypp frå reginal plan, men ut ver det får dei mest input frå administrasjn når saker vert lagt fram. Plitikarane er pptekne av klima, g har delvis mast på ss i administrasjnen. Vi har litt å hente på det med transprt g kllektivtilbd, så det er viktig fr vår sentrumsstrategi - utan at det går på kstnad av bygdene. Prinsippet fr arealdelen sm er vedteken vart debattert i kmmunestyret, g det er mykje der sm er kntrversielt. Ser fr meg at dei ventar g ser til dei får nk knkret på brdet. Det er ptensielt strid fr fleire tema i seinare handsaming av saker [ut frå prinsipp i arealdelen]. 3.8 Ynskjer g frventningar til ny reginal plan Fylkeskmmunen g den nye planen si rlle Kmmunane meiner det er viktig å vektlegge prsessen med ny plan/strategi. Dei ynskjer at reginale prblemstillingar vert løfta, g at dette skal vere ein plan sm er spesielt tilpassa Vestland fylke. Planen må vere nk meir enn nasjnale føringar. Kva planen skal innehalde g føremålet med den, bør vere ein del av prsessen med utarbeidinga, g det er ynskjeleg at plitisk leiing i kmmunane vert invlvert i prsessen. Dette er viktig både fr å sikre semje m planen, men gså fr å legge grunnlaget fr kmmunane si ppfølging av ny plan/strategi i etterkant. Fr mange planadministrasjnar er det ressurskrevjande å kmmunisere verrdna planverk med plitisk leiing i utarbeiding av kmmunale planar g ved behandling av enkeltsaker. Fleire legg vekt på at dei har psitiv erfaring frå at plitisk leiing har kjennskap til reginale planar via samlingar, innlegg eller ved aktiv deltaking i planarbeidet. Det er eit skilje i tilbakemeldingar på fylkeskmmunen si rlle i verrdna planlegging. Skal fylkeskmmunen drive meir reginal planlegging på interkmmunalt nivå, eller skal fylkeskmmunen ha ei tydelegare rlle inn i den enkelte kmmune sitt planarbeid? På mråde der kmmunane sjølv meiner dei har ressursar g kmpetanse, ynskjer fleire av dei i større grad å vere sjølvstendige. Nkre løyser dette med frankring i eige planverk eller ved utarbeiding av handelsanalysar, interkmmunale samarbeidsprsjekt, g sentrumsplanar med meir. Fr mindre kmmunar kan det vere særleg utfrdrande å innhente nødvendig kunnskapsgrunnlag g utarbeide slike planar, både når det gjeld tilgang på ressursar g kmpetanse. Kmmunane ynskjer å bruke fagkunnskapen fylkeskmmunen har, g gjerne heller i prsess g dagleg verke enn gjennm «eit innspel i høyringa». Fleire kmmunar viser til psitiv erfaring med samarbeid med fylkeskmmunen, der fylkeskmmunen har gjeve øknmiske verkemiddel til prsjekter sm vert styrt av kmmunen. Eit suksesskriterium er at fylkeskmmunen er sparringspartnar, men at kmmunen sjølv bestemmer g styrer prsjekta. Reginal plan/strategi er ei gd støtte i saker der det er ynskjeleg eller nødvendig å ha «nk å vise til», ei frankring på eit verrdna nivå dersm det er nødvendig. Kmmunane m frventningar til fylkeskmmunen g den nye planen/strategien si rlle reginalt: Kva skal dei lage plan fr med det nye dkumentet, er det ein ny plan fr Vestland? I kva samanheng er dette viktig fr fylket? Kanskje det er tid fr å skru dette saman på ein gd måte, samrdne ss g ha utviklande prsesser saman. Vi er ferdige med kmmunesamanslåing, utfrdringar innan klima g byutvikling er dei stre samfunnsutfrdringane sm er viktig å løyse på reginalt nivå g ikkje berre på nasjnalt nivå. Stimulere g hjelpe kvarandre, g samhandle med andre Side 28 av 52

29 Ynskjer at fylkeskmmunen har sterkt fkus på regin g synleggjer dei ulike kvalitetane til reginen. Kva er dei viktigaste fkus til den enkelte regin? Fylkeskmmunen er str g det er stre skilnader internt i Vestland ha eit tydeleg fkus på kva kvalitetane er i dei ulike reginane. I arealsamanheng sakna eg at fylket har ei rlle på all planlegging sm går ver kmmunegrensene. Hjelp ss å vurdere stre friluftsmråde, g kvalitetar sm kryssar kmmunegrensene. Gde løysingar fr kllektivtilbd mellm lkalsenter slik at kmmunane ikkje må kjempe seg i mellm. Løft det pp eit nivå g sjå heilskapen. Sy saman senterstrukturen i fylket, heller enn å sjå på senterstrukturen i kmmunen. Kmmunen treng å vite nk m fylket si haldning til kmmunane. Fr kmmunane vil det vere viktig å vite krleis fylkeskmmunen pererer i landskapet. Litt merkeleg at det er fylkeskmmunen sm skal seie nk m senterstruktur g gang- g sykkelveg, det er ei kmmunal ppgåve g ein vil j det beste fr sine innbyggjarar. Viss det skal ha ein relevans mt regin g interkmmunalt samarbeid, g fylket skal vere ein utviklingsaktør, må dei løyse dei utfrdringane interkmmunalt. Det må dei gjere viss dei skal ha livets rett. Vere tydeleg på kvifr fylkeskmmunen lagar ein ny plan, g kva dei vil med den. Har ein nk meir ein vil med planen enn berre å sy saman planverket fr t gamle fylke? Viss det berre er å sy samen det gamle, så får ein ikkje nk engasjement. Burde heite «Senterstruktur fr Vestland», då er det enklare fr plitikarar å frstå kva denne planen faktisk går ut på. Kva er det sm skal styrast? Vi har fått masse tilskt, g kjempefltt å samarbeide med dei [i fylkeskmmunen] på sånne prsjekt [sm gjeld sentrumsutvikling]. Øknmiske tilskt har vært avgjerande på nkre prsjekt. Det er nk med balansen mellm å gi tilskt til gde prsjekt, men ikkje gå inn g styre prsjekta. Den balansen har fylket styrt fint så langt Innhald i ny plan Nkre kmmunar tenkjer at ny plan kan få føringar g fkusmråde sm kjem til å pplevast sm gamalt nytt. Dei etterlys verkemiddel sm er tilpassa deira strleik. Mange kmmunar er framleis små, mens nkre kmmunar har vrte betydeleg større. Det vert gså etterspurt arbeid med senterstruktur sm er relevant fr den strukturen den enkelte kmmune har frå gamalt av. Viktige tema er til dømes handel, sm er utfrdrande fr mange kmmunar å handtere. Likeins pplev mange kmmunar at andre styresmakter, til dømes Statens vegvesen, legg sterke føringar på sentrumsutviklinga med sine vegnrmalar. Dette høver ikkje alltid med dei lkale behva. Ny plan bør hjelpe til med å handtere slike utfrdringar sm til dømes å fråvike vegnrmalane. Eit anna viktig tema er klima g det er viktig at planen bidreg til å balansere klimamsyn pp mt til dømes ssial g øknmisk berekraft. Det er verd å merke seg at dei større kmmunane har klare frventingar m å verte tekne msyn til i planprsessen, medan dei mindre kmmunane har mindre tru på at deira utfrdringar vert handtert i planen. Kmmunane m innhald i ny plan: Er mindre ppteken av å ha føringar g retningsliner (pisk) g ynskjer heller verkemidlar fr utvikling (gulrt). Ynskjer fkus på å leve gde liv der ein br, at ein ikkje skal vere avhengig av å reise til ein annan stad. Når ein snakkar m senterstruktur, har den reginale planen veldig fkus på reginsentera. Stadutvikling g utvikling av dei mindre bygdene, ikkje berre dei sentrale mråda g reginsenteret. Med lange avstandar kan gså relativt små stadar vere viktige. Viss tettstadane vert meir definert, vert reginal plan eit meir plitisk dkument, g det er sikkert lurt Side 29 av 52

30 Gde prinsipp fr å auke attraktiviteten fr gåande g syklande. Mange plasser har ein str veg sm deler bygda. Planen burde vre betre på det sm gjeld trafikk. Planen er gd på bustad g sentrumsutvikling, men [føringar fr] veg g parkering viser til vegnrmalen. Det er ikkje nødvendigvis i harmni med gd sentrumsutvikling. Snakkar med litt dbbelt tunge. Ein del av fylkeskmmunen snakkar m utvikling, mens ein annan del set krav m kryss g rundkøyringar. Kvifr har fylket valt ein strategi fr tettstader g sentrumsstrategi, utver at det var ei priritering på reginsenter g BAS? Burde gså vre tydeleg på kva tenester sm skal vere i desse ulike sentra, til dømes vidaregåande skule i BAS-senter. Då ville dkumentet fått nk betydning i kvardagen, medan n er det meir sm ei rettleiing. Krleis skal bygg utfrmast med tanke på fellesareal g uteareal? Areal kan verte lite bra viss utbygging vert dårleg. Bra med prinsipp fr fellesareal g møteplassar. Gjerne prinsipp fr fellesareal inne gså. Det har festa seg at det skal byggast tett i sentrum, men det betyr ikkje bra kvalitet. Gjerne kvalitetskrav. Har full frståing fr strategien m å styrke sentrum g samle flk, i eit miljøperspektiv. Viktig å huske at berekraftsstrategien er meir enn berre klima å ha levande bygder, ha ein grei samfunnsøknmi, g ha ein struktur sm fungerer i ein langsiktig plan. Kanskje sentralisering bør balanserast ein del n samanlikna med andre spørsmål, sm det å ha levande bygder. Ein skal heller ikkje sette by g land pp mt kvarandre, men anerkjenne at det er ulike tema sm må løysast på dei ulike mråda. Ein strategi fr by g stadutvikling, men sm tek med seg ambisjnar sm Vestland fylke har. Vi kan ikkje seie at vi skal gi gass fr grøn mstilling, samtidig sm vi skal putle med nkre «navlebeskuande» greier sm er gamaldags. Kan vi ta med verdiane våre i Vestland m at vi skal verte gde, g at det er mange ting vi skal få til. Då er vi gså inne på transprtårane våre, krleis skal dei verte gde i framtida? Psten legg ned, men dukkar samtidig pp på dei mest merksndige plassar frdi dei har funne ut at det er eit knutepunkt. Krleis påverkar det ladepunkt, hydrgen, kraft sv. Kva er dei enkelte stadane sitt frtrinn? Etterlyser innvative måtar å sjå på tettstadsutvikling. Opplev at andre felt er langt framfr, mellm anna på SMART spesialisering g grøn mstilling. Opplev strategien fr tettstader sm gamaldags, ynskjer nk nytt. Fylkeskmmunen sit på mykje kunnskap sm kmmunane ikkje har. Ynskjer kunnskap g analysar, g perativ hjelp i det kmmunen har bruk fr her g n. Nk sm kan vere vanskeleg fr ss på arealbruk er kvalitet g verdiar sm er utver det sm er vår kmmune, men sm går på reginale interesser g kvalitetar at det kanskje vert enda meir framheva kva verdiar vi har i reginen? Det har med kva frankringar vi har i KPA g det enkelte planarbeidet. Det kan vere vanskeleg fr ss sm lkal planmynde. Treng den backinga viss det er nk sm er av verdi fr reginen, vanskeleg fr ss å meine så mykje m det. Fylkeskmmunen driv ein del aktivitet sjølv på vegar, skular sv., veldig viktig at dei nyttar sine verkemiddel i same retning sm dei strategiane sm dei legg inn her. Hjelp ikkje å seie at flk skal slutte å bruke bil, g så leggje kllektivtransprten ned. Er meir ute etter kunnskapen til fylkeskmmunen, enn planane. Usikker på m vi har vre så medviten på kva sm er føresegner, g kva sm er retningsliner. Det er mange retningsliner, men ikkje så mange føresegner. Føresegner i ein reginal plan gjev meir føringar, g det gjer det lettare fr ss å vite kva vi skal ta med. Retningsliner vert meir diffuse på kva vi må ta med g ikkje. Viss det er ting sm fylkeskmmunen meiner kmmunen abslutt må ha med, bør det definerast sm føresegn Side 30 av 52

31 Ser ein del rettleiarar sm n vert presentert på ein annan måte. Kunne gjrt ein jbb med presentasjnen av planen, gjere det nettvenleg. KMD har laga ein rettleiar i 3D fr funksjnell strandsne 1. Gjev infrmasjn på ein heilt annan måte, med bilete, tekst g funksjnalitet Prsess med ny plan Kmmunane ynskjer tverrfagleg deltaking frå fylkeskmmunen fr samkøyring av fleire sektrar sm er relevante fr kmmunal planlegging. Det er gså ynskje m at fylkeskmmunen samkøyrer verkemiddelbruken g innspel, g på den måten snakkar med éin stemme i dialg med kmmunane. Dette gjeld særskilt i saker sm handlar m transprt. Enkelte kmmunar påpeikte at krava i vegnrmalane fr veginfrastruktur g avgjerder knytt til investeringar i kllektivtransprten, ikkje alltid samsvarar med mål m mindre bilbruk g attraktive senter. Fr å få ein gd plan er det viktig med invlvering av plitisk leiing g at ein nyttar eksisterande arenaer g møteplassar i medverknaden til planen. Det kan gjerne vere spissa fagsamlingar fr gjensidig utveksling av erfaringar g kunnskap mellm kmmunar g fylkeskmmunar. Eit frslag er å samle kmmunar med like utfrdringar g strleik. Slike møter kan gjerne gjerast digitalt med eit avgrensa tal kmmunar. Når mange skal samlast er det best å samlast fysisk. Kmmunane m frventning til prsess med ny plan g frslag til invlvering: Fylkeskmmunen er flinke til å invlvera. Håpar dei ikkje legg pp til eit fr knapt tidsløp. Dette bør vere gjennmtenkt, g bygge på det sm allereie er starta på. Samarbeid g diskusjnar mellm kmmunane er veldig nyttig. Dette gjev felles referansar. Fleire kmmunar treng døme på krleis andre har løyst utfrdringar dei har i eigen kmmune. Ynskjeleg med erfaringsverføring mellm dei gamle fylka gså. Litt slik sm vi jbbar tverrsektrielt med KPA, trur det er viktig at fylkeskmmunen får dei ulike kmmunane til å møtast g diskutere i lag fr å finne dei gde viktige fkusmråda i staden fr at ein skal få papir sm ein enkeltpersn skal jbbe med. Det hadde vre interessant å møte dei andre reginsentera i fylket, møte litt like kmmunar i strleik g utfrdringsbilete. Treng meir infrmasjn m reginal plan sin juridiske funksjn til plitikarane. Inkludere både administrasjn g plitisk nivå i prsessen, slik at plitikarane i større grad vert invlvert, får betre kunnskap g tek eigeskap g påverkar dei reginale planane. Har fått ein større tanke m kva sm er gd tettstadutvikling dei siste ti åra, g den reginale planen ligg i btnen her. Var på samling med fylkeskmmunen, g km på gruppearbeid med ein sm hadde ansvar fr tannhelse. Tannhelse må gså frhalda seg til dei kmmunale planane. Veldig psitivt at heile rganisasjnen er invlvert g har frståing. Sjølve invlveringa i starten vert sikkert på reginale samlingar, anten fysisk eller på nett. Ser vel ikkje brt frå at dei køyrer det etter den gamle fylkesdelinga frdi dei kmmunane har hatt eit histrisk samarbeid sm kan vere frnuftig fr å vidareføre. Fylket kan samkøyre der dei ser at det kan vere frnuftig å samarbeide på tvers av dei gamle fylkesgrensene. Fylket bør bruke reginråd sv. Det går j pp på eit anna nivå frt. Veldig vanskeleg å seie nk m krleis arbeidet skal rganiserast før eg veit kva dei skal ha ut av det. Bruke reginråda sm talerøyr. Trur det vil fungere sm arena. Viktig å kple på administrasjn i tillegg til plitikk. 1 Veileder fr strandsnen i 3D - regjeringen.n Side 31 av 52

32 Det har vre mindre planfrum g møteplassar etter fylket har slått seg samen. Planknferansen med Statsfrvaltaren har vre bra. I Reginalt planfrum må ein ha ei knkret sak. I dagleg drift er plannettverket mykje betre. Plannettverk der det var 3-4 samlingar a 1 dag med samlingar fr planleggarar. Fin g enkel g grei møteplass sm tk pp aktuelle tema. Då kpla ein seg på dei tema ein meinte var interessante. Det var fylkeskmmunen sm initierte g planla desse samlingane. Vi har ein hektisk kvardag, vil difr heller ha høyringsmøte kr planen vert presentert, g der ein får eit inntrykk av kva andre kmmunar meiner. Før hadde fylket tettstadknferanse annakvart år. Dei har lykkast med å setje agenda fr tettstadutvikling. Må gjerne halde knferansar igjen. Administrasjnen reiser gjerne på sånt, men gjerne at gså plitikarar g andre enn planflk reiser på sånt. Direktekntakt g samtaler, gjerne møter på Teams. Tre kmmunar på teams med ein sekretær. Samtaler gjev meir pulsen på kmmunane, enn fråsegn sm skal vere silt gjennm systemet g vere krrekte. Treng ikkje vere planleggarane sitt synspunkt sm kjem fram, kan vere plitiske saker sm skin gjennm. Ein må skape arena der ein kan delta. Vanskeleg å finne kven sm skal delta før ein veit kva det skal vere. Skal det vinklast mt råd til planleggarane, eller skal det vere interkmmunalt g invlvere rdførarar? Då kan ein løfte interessante diskusjnar fr utvikling i reginen. Det er tema sm ikkje er avgrensa av kmmunegrensene. Er i kmande prsess ppteken av spissa faglege samlingar. Prsessen med fylket sin planstrategi har vre gd. Mykje meir igjen fr temaspesifikke samlingar, med 2-3 tema. Har gså den same erfaringa frå eige arbeid med samfunnsplanen. Reginalt planfrum er ein gd arena fr dialg, der både kmmuneplanleggarane g fylket kan ha utbytte. Aktuelle verktøy er samhandlingsprsessar kr ein møtast ver brdet. Reginrådssekretær var eit tiltak sm fungerte fr kmmunane før. Bruke prsessen sm ein måte å samrdne kmmunane, g få til fellesskap. Det tyngste er når eg får versendt masse dkumenter, g skal finne ut kva det betyr fr min kmmune. Dei må pne fr dialg, g heller tidleg i prsessen enn mt avslutninga Side 32 av 52

33 4 Funn frå spørjeundersøkinga 4.1 Respndentar g uvisse Sm nemnd i metdekapittelet (kapittel 2.3), vart spørjeundersøkinga nytta fr å dekke fleire kmmunar på ein meir effektiv måte. I tillegg ynskte Vestland fylkeskmmune å legge til nkre spørsmål sm ikkje vart dekt av intervjua. Difr sendte fylkeskmmunen undersøkinga til alle kmmunane gså dei sm allereie vart intervjua. Frdi fylkeskmmunen sendte spørjeundersøkinga til både planleggarar g pstmttak i kmmunane, km det i nkre tilfelle fleire svar frå same kmmune. Det er i str grad respndentar frå plan- g byggesakseiningane sm har svart, men gså tekniske einingar g avdelingar fr samfunnsutvikling. 26 kmmunar svarte på spørjeundersøkinga 2. Åtte av desse kmmunane hadde t respndentar, g t hadde tre respndentar. Det var høgare svarprsent frå kmmunar i Hrdaland enn i Sgn g Fjrdane. Tabell 4-1 viser kr mange kmmunar g respndentar sm svarte frdelt på dei t tidlegare fylka. Tabell 4-1: Oversikt ver respndentar på den digitale spørjeundersøkinga. Kmmunar i tidlegare Hrdaland Kmmunar i tidlegare Sgn g Fjrdane Alle kmmunar i nye Vestland Respndentar sm svarte Kmmunar sm svarte Tal på kmmunar i fylket Svarprsent av kmmunar % % % I dei påfølgjande kapitla vert hvudfunna frå den digitale undersøkinga presentert. Funna frå undersøkinga må sjåast i lys av at det ikkje er alle kmmunane i Vestland sm har svart, g at nkre kmmunar er representert med fleire svar 3. Ein skal uansett vere varsam med ei bkstaveleg tlking av svara på denne undersøkinga, då temaet det vart spurd m er kmplekst g fleire av spørsmåla g svara ikkje vert nyansert i like str grad sm i djupneintervjua. Det km gså tilbakemelding frå respndentar på at spørsmåla kunne tlkast på frskjellege måtar, g at det fr fleire tema var utfrdrande å svare på ein skala frå ein til ti. I tillegg er det fleire av dei pne spørsmåla med fritekst-svar sm ikkje eignar seg gdt til denne typen undersøking, men sm vart stilt likevel fr å få eit inntrykk. 4.2 Ulike måtar å nytte den reginale planen/strategien på Deltakarane i undersøkinga vart spurd m krleis g i kva grad dei har nytta den reginale planen eller strategien, på ein skala frå ein til ti. Det er ikkje nødvendigvis tala i seg sjølv sm er interessante å sjå på her, men krleis tala varierer frå tema til tema. Altså er det skilnaden i svara mellm ulike tema sm kan gi ein peikepinn på krleis planen g strategien vert nytta. Svara tyder på at den reginale planen g strategien vert nytta på mange ulike måtar i kmmunane. I størst grad vert den nytta sm rettleiar fr senterstruktur g argumentasjn vanfr lkale plitikarar, medan den i mindre grad nyttast sm inspirasjn til knkrete løysingar g til argumentasjn vanfr utbyggjarar. 2 Dersm ein reknar med dei sm svarte delvis på undersøkinga, men ikkje sendte den inn, var det ttalt 32 kmmunar sm svarte. Dei sm ikkje fullførte undersøkinga er ikkje medrekna i presentasjn av svara, frdi dei ikkje var fullstendige. 3 Svara har gså gjennmgått ein vektingsanalyse, fr å sjå m resultata vart annleis dersm kvar kmmune vert representert med éi stemme. Analysen viste at dette ikkje fekk knsekvensar fr resultata Side 33 av 52

34 Kmmunane i tidlegare Hrdaland fylke ser ut til å nytte planen meir enn kmmunane i tidlegare Sgn g Fjrdane kmmune nyttar sin strategi, basert på dei svara sm er gitt her. Figur 4-1: I kva grad g på kva måte reginal plan eller strategi vert nytta i planarbeidet hjå kmmunane, på ein skala frå 1 til 10. N=39 (tal på svar). 4.3 Kmmunane sin senterstruktur 87 prsent av respndentane seier at kmmunen deira har definert ein senterstruktur. Dei få sm har svart nei, tilhøyrar tidlegare Sgn g Fjrdane fylke. Vidare pplyser respndentane at senterstrukturen i str grad er definert i kmmuneplanane: både samfunnsdel g arealdel (figur 4-2). I tillegg har enkelte svart at den er definert i mrådeplan fr sentrum, i prsessar knytt til kmmuneplan, i samband med kmmunesamanslåing g i andre typar strategiar. Figur 4-2: Svar på kr senterstrukturen er definert, fr dei sm har svart at dei har ein senterstruktur. N=34. Kmmunane har i str grad følgd inndelinga sm den reginale planen/strategien har lagt pp til med frdeling av reginsenter, kmmunesenter, lkalesenter g nærsenter. Unntaka har teke i bruk andre mgrep fr sine senter, sm til dømes «rbuste bygder», «regindelsenter», «grendesenter» g «lkale knutepunkt». 4.4 Behv fr justering av senterstruktur Fylkeskmmunen ynskte å vite i kva grad kmmunane meiner at den reginale senterstrukturen er funksjnell g bidreg til utvikling i kmmunane. I svarresultata er det berre éin respndent sm meiner at den reginale senterstrukturen ikkje er funksjnell g bidreg til utvikling i kmmunen i det heile tatt, medan sju svarer at dei ikkje veit. Halvparten av respndentane meiner at den er funksjnell g bidreg til utvikling i middels, str g svært str grad (figur 4-3) Side 34 av 52

35 Figur 4-3: I kva grad kmmunane meiner at den reginale senterstrukturen er funksjnell g bidreg til utvikling i kmmunen. N=39. På spørsmålet m senterstrukturen bør justerast, har ver halvparten svart at dei ikkje veit, medan resten er jamt frdelt mellm ja g nei (figur 4-4). Av kmmunane frå tidlegare Sgn g Fjrdane har alle svart at dei ikkje veit. Figur 4-4: Svar på spørsmål m det er behv fr justering av den reginale senterstrukturen. N=39. Dei åtte respndentane sm meinte at det naudsynt med endringar i senterstrukturen, vart bedne m å seie kva endringar dei ynskte g kvifr. Av innspelet sm gjekk mest igjen var behvet fr å tilpasse strukturen til kntekst, både når det gjeld knteksten fr den einskilde kmmune g den nye knteksten med eit større fylke g større kmmunar etter samanslåinga. I tillegg vart det uttrykt ynskje m å ppdatere handelsføresegn til nye typar handel g handelsgrupper. Ein respndent påpeikte gså at det er fleire fylkeskmmunale planar sm handlar m dei same, arealplitiske spørsmåla. 4.5 Kmmunane si sentrumsavgrensing Kmmunane fekk spørsmål m dei har avgrensa sentrum i sine kmmunesenter, g på kva måte. Dei kunne velje fleire svaralternativ fr måtar dei har avgrensa dei på. Heile 87 prsent av respndentane svarte at dei har markert avgrensing av sentrum på ein eller anna måte i sine plandkument. Dei fleste har peika på bruk av sentrumsføremål sm måten å gjere det på. Av dei sm svarte at dette var gjrt på ein annan måte enn dei fem første alternativa, svara mange at dei er i prsess med dette n. Fleire har gså vist til kmmunedelplan fr sentrum, g at sjølve plangrensa fr mrådeplanar fr sentrum viser avgrensinga av kva sentrum er. Av dei fire kmmunane sm ikkje har vist utstrekninga, er det t sm meiner dei ikkje har behv g t sm seier det ikkje var eit tema i planarbeidet Side 35 av 52

36 Figur 4-5: Svar på spørsmål m på kva måtar utstrekninga av kmmunesenter/reginsenter er vist i kmmuneplanen sin arealdel eller mrådeplan fr sentrum. N= Utstrekning av regin- g kmmunesenter Ifølgje retningslinene fr tidlegare Hrdaland, skal reginsenter vere på inntil 800 meter frå ytterkant til ytterkant. I Sgn g Fjrdane sin strategi vart det ikkje vist til slike spesifikke utstrekningar. Likevel er det mange sm har svart at deira reginsenter strekk seg lengre enn retningslinene frå Hrdaland (figur 4-6). Når det gjeld kmmunesenter er det gså mange sm ligg ver retningslinja på inntil 600 meter (figur 4-7). Figur 4-6: Utstrekning av reginsenter fr kmmunar sm har vist utstrekninga. N= Side 36 av 52

37 Figur 4-7: Utstrekning av kmmunesenter fr kmmunar sm har vist utstrekninga. N= Påverknad på tema i kmmuneplanlegginga Respndentane vart spurd i kva grad den reginale planen eller strategien hadde påverknad på ulike tema i kmmuneplanlegginga. Dei vart gså spurd i kva grad planen i seg sjølv har påverka kmmunane sitt planarbeid på ulike tema. Svara tyder på at enkelte tema har fått meir fkus i planarbeidet sm følgje av reginal plan/strategi, særskilt når det gjeld senterstruktur, handel g sentrumsavgrensing i kmmunesenter eller reginsenter. Dette samsvarer til ein viss grad med funn frå djupneintervjua, kr særskilt handel vart løfta fram. Dette resultatet kjem truleg av at desse tema er tydelege i planen g strategien, g ikkje minst at det er knytt knkrete føresegn til lkalisering av handel i begge dei t tidlegare fylka. Sentrumsavgrensing i lkalsenter/nærsenter har vrte mindre påverka av reginal plan/strategi enn fr kmmunesenter g reginsenter, ifølgje svara. Sm kapittel 4.8 peikar på, er det gså fr dette temaet at det er mindre samsvar mellm dei reginale føringane g det den kmmunale administrasjnen g plitikarane meiner passar til det kmmunale utfrdringsbiletet. Dette samsvarer gså med innspel m at ny plan i større grad må differensiere mellm dei stre g små tettstadane (sjå mellm anna kapittel 4.9 g 4.10, g funna frå djupneintervjua i kapittel 3.7). Det ser gså ut til at planen g strategien har hatt mindre å seie fr tilrettelegging fr kllektivtransprt g mjuke trafikantar i planarbeidet. I tillegg til at mange vurderer at dei i liten grad nyttar planen/strategien i denne samanheng, er det fleire sm svarar at dei ikkje veit i kva grad den nyttast når det gjeld planlegging fr kllektivtransprt. I djupneintervjua vart dette gså påpeikt av fleire, mellm anna med grunngjeving at det er andre reginale dkument g føringar enn dei fr senterstruktur, sm har påverknad på mbilitetsrelaterte tema. Ni respndentar svarar at planen eller strategien ikkje har hatt nk påverknad på nkn av tema sm er lista pp i figur 4-8, g dei aller fleste av desse er frå tidlegare Sgn g Fjrdane Side 37 av 52

38 Figur 4-8: Kva tema sm har fått større betydning i kmmunane sine planarbeid sm følgje av den reginale planen eller strategien. Mgleg å velje fleire av svaralternativa. N= Samsvar mellm dei reginale føringane g lkale utfrdringar Frå djupneintervjua såg ein at både administrasjnen g plitikarar kan vere samde i føringane frå reginalt hald, men at ein i knkrete planar g byggesakshandsamingar kan få vedtak sm strir med føringane. Svara i den digitale undersøkinga tydar på at administrasjnen meiner det er minst samsvar mellm dei reginale føringane g dei kmmunale utfrdringane når det gjeld sentrumsavgrensing av lkalsenter g nærsenter. Dette samsvarer gså med funn i kapittelet ver, kr svara tydar på at dette temaet er eitt av dei sm har vrte minst påverka av den reginale planen/strategien (figur 4-8). Det er gså verd å merke seg at det er svært få respndentar sm har vurdert at dei er samde i svært str grad fr dei ulike tema. Det kan g sjå ut til at det er føringane fr senterstrukturen sm i størst grad av alle tema samsvarar med dei kmmunale utfrdringane. Respndentar frå Sgn g Fjrdane er generelt meir usikre i svara her enn dei frå tidlegare Hrdaland, ved at fleire har svara at dei ikkje veit i kva grad det er samsvar Side 38 av 52

39 Figur 4-9: I kva grad administrasjnen vurderer at det er samsvar mellm dei reginale føringane g det kmmunale utfrdringsbiletet innanfr ulike tema, på ein skala frå 1 til 10. N=39. Respndentane vart gså bedne m å vurdere i kva grad dei lkale plitikarane meiner det er samsvar mellm dei reginale føringane g dei kmmunale utfrdringane. Svara her tyder på at det har vre vanskeleg fr respndentane å vurdere dette. Fleire svarar at dei ikkje veit. I g med at respndentane her må svare ut frå deira inntrykk, er det gså grunn til å handsame resultata varsamt. Det kan sjå ut sm at inntrykket deira er at det er mest samsvar når det gjeld handel, medan det er minst samsvar når det gjeld sentrumsavgrensing i lkalsenter/nærsenter, kllektivtransprt g mjuke trafikantar (figur 4-10). Svara tyder gså på at deira inntrykk er at plitikarane i mindre grad meiner føringane samsvarar med dei utfrdringane ein har i kmmunane, enn det administrasjnen gjer. Figur 4-10: Administrasjnen sine svar fr deira inntrykk av i kva grad dei lkale plitikarane meiner dei reginale føringane samsvarer med dei lkale utfrdringane, innanfr ulike tema, på ein skala frå 1 til 10. N=39. Det er 16 respndentar sm har svart på eit ppfølgingsspørsmål m kvifr føringane eventuelt ikkje vert følgd pp i kmmunane, g dei fleste av desse svara er frå tidlegare Hrdaland fylke. Halvparten av dei 16 peikte på at dei reginale føringane ikkje er tilpassa den lkale knteksten g eksisterande strukturar i kmmunane. Dette gjeldt særskilt dei sm ikkje har ein by i sin kmmune Side 39 av 52