NOREGS HØGSTERETT. Den 5. februar 2015 vart det av Høgsteretts ankeutval med dommarane Utgård, Indreberg og Noer i. (advokat Morten Furuholmen)

Transkript

1 NOREGS HØGSTERETT Den 5. februar 2015 vart det av Høgsteretts ankeutval med dommarane Utgård, Indreberg og Noer i HR U, (sak nr. 2014/1983), straffesak, anke over dom: A B C D E F (advokat Morten Furuholmen) (advokat Ole Petter Drevland) (advokat Stein Viken) (advokat Marius O. Dietrichson) (advokat Tor Magnus Fagermo) (advokat Petter Bonde) mot Den offentlege påtalemakta gjort slikt V E D T A K : (1) Saka gjeld ankar over saksbehandling, lovbruk og straffutmåling hos lagmannsretten i sak om grovt narkotikabrotsverk. Seks domfelte i Borgarting lagmannsretts dom av 29. september 2014 har anka til Høgsterett: C, fødd , F, fødd , D, fødd , E, fødd , B, fødd og A, født (2) Spørsmålet er om ankane skal tillatast fremja for Høgsterett, jf. straffeprosesslova 323. F og A var for nokre forhold som dei vart domfelte for i lagmannsretten, frifunne i tingretten. Dei delane av deira ankar som knyter seg til desse forholda, kan berre nektast fremja for Høgsterett dersom ankane klart ikkje vil føre fram, jf. straffeprosesslova 323 første ledd tredje punktum. For dei andre domfelte kan løyve til anke til Høgsterett berre givast dersom anken gjeld spørsmål som har noko å seie utanfor denne saka eller andre tilhøve gir grunn til at anken blir behandla av Høgsterett, jf. straffeprosesslova 323 første ledd andre punktum. (3) Ankane frå F og A:

2 (4) Oslo tingrett sa dom 6. februar 2014, som for F og A har slik domsslutning: "3. F 7. A 2 Frifinnes for post Ic, post III a) og b, og post V Dømmes for overtredelse av - straffeloven 162 første ledd, jf. tredje ledd første punktum og femte ledd, jf. strl. 60a, - straffeloven 229 første straffalternativ, jf. straffeloven 62, til en straff av fengsel i 8 åtte år. Varetektsfradraget pr. 6. februar 2014 utgjør 580 dager. Frifinnes for post I a) Dømmes for overtredelse av straffeloven 317 fjerde ledd, jf. første ledd til en straff av fengsel i 2 to år. Varetektsfradraget pr. 6. februar 2014 utgjør 271 dager." (5) Dommen omfatta også eit punkt om inndraging. (6) Det nasjonale statsadvokatembetet og A anka til lagmannsretten over delar av dommen. (7) Borgarting lagmannsrett sa dom 29. september 2014, med slik domsslutning for F og A: "3. F dømmes for overtredelse av straffeloven 162 første ledd jf. tredje ledd første punktum og femte ledd, jf. straffeloven 60a, straffeloven 162 første ledd jf. annet ledd, jf. straffeloven 60a og de forhold som er rettskraftig avgjort i Oslo tingretts dom av 6. februar 2014, alt sammenholdt med straffeloven 62, til en straff av fengsel i 9 ni år. Varetektsfradraget pr. 29. september 2014 er 815 dager. 7. A dømmes for overtredelse av straffeloven 162 første ledd jf. tredje ledd første punktum og femte ledd, jf. straffeloven 60a, og straffeloven 317 fjerde ledd jf. første ledd, jf. straffeloven 60a, alt sammenholdt med straffeloven 62, til en straff av fengsel i 8 åtte år. Varetektsfradraget pr. 29. september 2014 er 506 dager." (8) F har anka til Høgsterett over saksbehandlinga og lovbruken. A har anka til Høgsterett over saksbehandlinga og straffutmålinga. Begge har påstått lagmannsrettsdommen med ankeforhandlingar oppheva. (9) Påtalemakta har kome med merknader til ankane og påstått ankane nekta fremja. (10) Høgsteretts ankeutval viser til at både F og A vart frifunne i tingretten og domfelte i lagmannsretten for nokre av postane i tiltalevedtaket. Etter straffeprosesslova 323 første ledd tredje punktum, jf. andre ledd fjerde punktum kan ankane for desse postane berre nektast dersom Høgsteretts ankeutval samrøystes finn det klart at ankane ikkje vil føre fram. Avgjerda skal grunngivast, jf. straffeprosesslova 323 andre ledd andre punktum. (11) I lagmannsretten vart saka behandla med lagrette. Grunngivinga er i denne saka gitt av fagdommarane, og det er denne utvalet viser til når lagmannsretten si grunngiving blir omtala.

3 3 (12) Anken frå F gjeld lovbruken og saksbehandlinga knytt til tiltalen post Ic. F har ankerett for denne posten. (13) Tiltaleposten gjaldt omsetning av amfetamin, heroin, hasj og narkotiske tablettar til ein verdi av til saman kroner frå ei leilegheit på X. F har gjort gjeldande at lovbruken hos lagmannsretten er feil når det er lagt til grunn at han medverka psykisk til den samla omsetninga av narkotika frå leilegheita på X i tida frå 1. mai til 16. juli (14) Utvalet viser til at ei allmenn tilsegn frå F på førehand om at han i framtida vil delta i narkotikaverksemda, ikkje er tilstrekkeleg konkret til å kunne leggje til grunn at han har medverka til alle narkotikatransaksjonane som dei andre tiltala har gjennomført. Ved vedvarande brotsverk som her, kan det ikkje krevjast at F skal ha gitt positiv tilskunding kvar gong det har vore omsett narkotika, men det må stillast krav til at den psykiske medverkinga vert knytt opp til konkrete omstende ved den strafflagde handlinga. (15) Lagmannsretten har lagt til grunn at det ikkje er ført bevis for at F har medverka fysisk til salet av narkotika frå leilegheita på X, men at det var tale om medverking av psykisk karakter. Det er vist til at F flytta inn i G si leilegheit i Y "med det forsett å delta i Gs narkotikavirksomhet". Leilegheita i Y vart ifølgje lagmannsretten nytta som ein mottaks- og oppbevaringsstad før narkotikaen vart frakta vidare til X der G hadde etablert eit salsledd. Lagmannsretten viser til at F har vedgått at han frakta pengar frå X til Y, og at han frakta amfetamin innført av ei svensk gruppe vidare til X. Om dette blir det så uttala: "Dette skjedde riktignok i juli måned, men det beviser at han aktivt tilskyndet salgsvirksomheten på X. F var ingen passiv tilskuer til Gs narkotikavirksomhet og ved sin handlemåte som ovenfor beskrevet finner de tre fagdommerne at F medvirket til omsetningen fra leiligheten i Z på X." (16) Lagmannsretten har teke eit korrekt rettsleg utgangspunkt når det er vist til at det ved psykisk medverking normalt blir kravd noko meir enn ein rein passivitet, jf. til dømes Rt side 459 og Rt side 934 avsnitt 15. I Rt side 1076 avsnitt 15 er det vist til at det vil kunne vere psykisk medverking "der man ved ord eller handling viser tilslutning til lovbruddet på en måte som kan styrke gjerningsmannens forsett". (17) Ved å frakte narkotika til X og pengar frå X til Y, viste F tilslutning til salet på ein måte som kunne styrke forsettet hos dei direkte gjerningspersonane. (18) Spørsmålet er vidare om det er rett lovbruk når det er lagt til grunn at F medverka til narkotikasalet på X før det tidspunktet då han frakta narkotika til X og pengar frå X til Y. Narkotikaverksemda i Y gjekk i hovudsak ut på å ta imot og å oppbevare narkotikaen før den vart sendt vidare til X. Lagmannsretten legg her til grunn at F "flyttet inn med det forsett å delta i Gs narkotikavirksomhet". Det går også fram av drøftinga hos lagmannsretten under tiltalen post IIIa og b at lagmannsretten legg til grunn at F var medhjelparen til G. (19) Det er ikkje feil rettsbruk når lagmannsretten såleis legg til grunn at deltaking i verksemda i Y innebar ei positiv tilskunding til omsetninga frå leilegheita på X. (20) Anken over lovbruken hos lagmannsretten kan då klart ikkje føre fram. (21) F har vidare gjort gjeldande at lagmannsretten ikkje i tilstrekkelig grad har grunngitt avgjerda

4 av skuldspørsmålet for tiltalen post Ic. Det er vist til at det springande punktet i bevisvurderinga er om forsettet hos F dekkjer den typen og mengda narkotika som vart omsett. (22) For så vidt gjeld forsettet hos F, har lagmannsretten uttala: 4 "Det er bevist ut over enhver rimelig tvil av F visste hva som foregikk og han handlet følgelig forsettlig." (23) Grunngivinga hos lagmannsretten må sjåast i samanheng med drøftinga av medverkinga til narkotikaomsetninga frå F jf. det som er sagt om dette ovanfor. Når lagmannsretten uttalar at "F visste hva som foregikk", må dette då forståast slik at han var kjend med omsetninga frå leilegheita på X i heile det aktuelle tidsrommet, når det gjeld både omfang og type narkotika. (24) Etter dette er utvalet kome til at premissane hos lagmannsretten tilfredsstiller krava til grunngiving, jf. om dette særleg Rt side 1526 avsnitt 34 og 35 og Rt side 865 avsnitt 22. (25) Ankeutvalet finn det etter dette klart at anken over lagmannsrettens grunngiving ikkje kan føre fram. (26) Anken frå F blir etter dette nekta fremja for Høgsterett. (27) Ankeutvalet går så over til å vurdere anken frå A. (28) A er dømt for medverking til innførsel av til saman 28,475 kilo amfetamin med ein styrkegrad mellom 9 og 16 prosent. Han er også dømt for å ha medverka til mottak av til saman minst kroner som utbyte frå ei strafflagd handling. Lagmannsretten sette straffa til fengsel i åtte år. (29) A har gjort gjeldande at rettsleiaren rettleia lagretta utan at partane vart kalla inn eller informerte på førehand og om spørsmål som ikkje kan reknast som bagatellmessige. Rettleiinga var i tillegg bygd på feil faktum og jus. Ved å låse bevisvurderinga etter straffelova 60a berre til dei svenske tiltala, måtte alle desse frifinnast etter straffelova 60a dersom ein av dei vart frifunnen. Ei uvilje hos lagretta mot å frifinne E og B for brot på straffelova 60a, har mest sannsynleg påverka bevisvurderinga under skuldspørsmålet for A. Det ligg såleis her føre ein saksbehandlingsfeil. (30) Dei to spørsmåla frå lagretta og svaret frå rettsleiaren er omtala i notat innteke som vedlegg til støtteskrivet frå A: "1. Kunne man vurdere den norske og svenske gruppen som en gruppe, eller var dette to separate grupper? Lagmann Evensen opplyste at han hadde besvart dette spørsmålet med at den norske og svenske gruppen skulle vurderes hver for seg. 2. Kunne lagretten i vurderingen av den svenske gruppen kun ta utgangspunkt i de tiltalte, eller også se hen til andre personer som hadde fremkommet under bevisførselen? Lagmann Evensen opplyste at han hadde besvart dette spørsmålet med at lagretten utelukkende måtte se hen til de tiltalte i besvarelsen av dette spørsmålet, og ikke ta hensyn

5 5 til opplysninger som gjaldt andre personer som hadde fremkommet under bevisførselen." (31) Straffeprosesslova 370 første ledd andre punktum opnar for at lagretta kan tilkalle rettsleiaren for å få rettleiing om dei spørsmåla som er stilte. Føresegna gir ikkje høve til rettleiing i materielle spørsmål som direkte gjeld lovbruken, jf. Rt side 583 avsnitt 13. I Bjerke m.fl. Straffeprosessloven, Kommentarutgave, 4. utgåve, side 1257, er det vist til at avklaring på juryrommet, utan å vende tilbake til rettssalen, primært gjeld for spørsmål om den formelle framgangsmåten. (32) Etter utvalet sitt syn er dette då spørsmål som det skulle vore svara på i open rett etter hovudregelen i straffeprosesslova 370 andre ledd første punktum. Utvalet legg likevel til grunn at feilen ikkje kan ha hatt innverknad på resultatet. Rettleiinga frå rettsleiaren innebar ei snever tolking av straffelova 60a til gunst for dei tiltala i saka. Det er ingen haldepunkt for at rettleiinga innebar eit brot på prinsippet om fri bevisførsel, eller innebar at A vart "ofra" for å mogeleggjere ei domfelling av E og B. (33) Anken over saksbehandlinga kan etter dette klart ikkje føre fram. (34) A har vidare gjort gjeldande at den fastsette straffa er for streng, og at bevisa ikkje gir haldepunkt for å likestille han med E og B. (35) A er dømt for medverking til innførsel av 28,475 kilo amfetamin og medverking til mottak av til saman minst kroner som utbyte frå strafflagd handling. Han er også dømt etter straffelova 60a. (36) Ved straffutmålinga har lagmannsretten for amfetaminpartiet teke utgangspunkt i ei straff på fengsel i overkant av 10 år, justert til 9 år grunna låg styrkegrad, mellom anna under tilvising til Rt side 436. I skjerpande retning er det lagt vekt på at det er tale om innførsel og at verksemda har vore organisert, jf. straffelova 60a. Sett under eitt kom lagmannsretten til eit utgangspunkt på fengsel i 10 år for innførsel og utbytteheleri. Om A si rolle er uttala at den hadde vore å leggje til rette innførselen saman med E, der E klart har vore den mest sentrale. Straffa for A vart etter dette sett til fengsel i 8 år. (37) Ankeutvalet viser til at A var ein del av gruppa som sto for innførselen, og at han samarbeidde med E og B. A var med på å hente pengar i Y, han hadde telefonsamtalar med E i samband med gjennomføringa av transport av amfetamin, og han var også den som hadde pengane på seg då dei vart stansa på Svinesund. (38) Den fastsette straffa står etter dette ikkje i noko openbert misforhold til handlinga, jf. straffeprosesslova 344. Anken over straffutmålinga kan då klart ikkje føre fram. (39) Ankane for dei postane der det er ankerett, kan såleis klart ikkje føre fram, og blir ikkje tillatne fremja. (40) A har også anka over lagmannsrettens saksbehandling ved domfellinga etter straffelova 317. For dette forholdet vart A også dømt i tingretten. Høgsteretts ankeutval finn at verken det avgjerda får å seie utanfor denne saka eller andre tilhøve gir grunn til at anken på dette punktet blir behandla av Høgsterett, jf. straffeprosesslova 323. Anken her blir derfor ikkje tillaten fremja. (41) Ankane frå C, D, E og B:

6 6 (42) C, D, E og B har anka over straffutmålinga. Dei vart alle dømde i både tingretten og i lagmannsretten. (43) Høgsteretts ankeutval finn at verken det ei avgjerd får å seie utanfor denne saka eller andre tilhøve gir grunn til at ankane blir behandla av Høgsterett, jf. straffeprosesslova 323. Ankane blir derfor ikkje tillatne fremja. (44) Vedtaket er samrøystes. Ankane blir ikkje tillatne fremja. S L U T N I N G : Hilde Indreberg Karl Arne Utgård Ragnhild Noer (sign.) (sign.) (sign.) Riktig utskrift: