LYS OG SYN - auget som ser. Gjennomføre forsøk med lys, syn og fargar, og beskrive og forklare resultata

Transkript

1 LYS OG SYN - auget som ser Gjennomføre forsøk med lys, syn og fargar, og beskrive og forklare resultata

2 Lys og syn Kva er lys? Korleis beveg lyset seg? Kva er det som gjer at vi kan sjå? Kan vi vere sikre på at vi oppfattar det vi ser likt?

3 LYS Vi ser ingenting før det er ei lyskjelde som kan reflektere lyset til auga våre. Når lyset treffer ein gjenstand og blir kasta tilbake, seier vi at lyset blir reflektert.

4 Forsøk 1 Refleksjon i spegel Innfallsvinkel Refleksjonsvinkel 10⁰ 20⁰ 30⁰ 40⁰ 50⁰ 60⁰ 70⁰ 80⁰ Refleksjon

5 Kva skjer når lys treff ei plan flate? Dersom lyset treff ein spegel (jamn, glatt overflate), treff lysstrålane spegelflata med ein bestemt vinkel og blir sende ut att med ein like stor vinkel. Vi seier at refleksjonsvinkelen er like stor som innfallsvinkelen. Derfor er storleiken på spegelbiletet heilt lik som i verkelegheita.

6 Forsøk 2 Refleksjon i krumme speglar

7 Kva skjer når lyset treff ei krum flate? Konvekse speglar Konkave speglar Form som utsida av ein ball Forminskar biletet, får med meir enn om spegelen er plan Newton - speil Form som innsida av ein ball, parabolspegel Forstørrar biletet Dersom det kjem parallelle lysstrålar blir desse reflektert mot eit brennpunkt

8 Forsøk 3 Moro med lysbryting

9 Lysbryting lyset tek den raskaste vegen Kva skjer når lyset blir brote? Lyset går saktare i vatn enn i luft Derfor blir lyset brote når det går frå luft til vatn eller motsett

10 Kva skjer når lyset blir brote? Lyset brote mot innfallsloddet. Frå luft til vatn minkar vinkelen, det vil seie at brytningsvinkelen er mindre enn innfallsvinkelen. Når lyset går den andre vegen, frå vatn til luft, er brytningsvinkelen større enn innfallsvinkelen. Lysbryting vil seie at lysstrålane endrar retning når dei går frå eit stoff til eit anna, fordi lysfarten er mindre i tettare stoff (vatn).

11 Forsøk 6 totalrefleksjon i glas

12 Totalrefleksjon Frå vatn til luft: dess større innfallsvinkel, dess større brytningsvinkel Innfallsvinkel større enn 50⁰, kjem ikkje lysstrålen opp att, men blir reflektert frå vassoverflata ned i vatnet igjen Dette kallas totalrefleksjon (gjeld ikkje berre frå vatn til luft)

13 Lysbryting i linser Konvekse linser Forstørringsglas Glaset er tjukkast på midten (konveks linse) Lysstrålane frå sola er parallelle, linsa samlar dei i eitt punkt (brennpunktet). Konvekse linser er tjukkast på midten, og samlar lyset.

14 Lysbryting i linser Konkave linser Tynnast på midten Spreier lysstrålane, vi kallar dei spreielinser Når vi kikar gjennom ei slik linse, ser vi eit forminska bilete av objektet det vi ser på Vi kan sjå eit større område enn normalt Konkave linser er tynnast på midten, og spreier lyset.

15 Forsøk 10 Fargespekteret

16 Fargar krydder i naturen Solspekteret Lyse endrar retning når det går frå eit stoff til eit anna, dersom vi sender sollyset inn mot eit glasprisme får vi fargane i regnbogen det kallar vi solspekteret Isac Newton, sju fargar i spekteret: ROGGBIF (raudt, oransje, gult, grønt, blått, indigo og fiolett. Det er desse fargane vi ser.

17 Regnbogen Når solstrålane treff dei små vassdropane i lufta, blir lyset brote inne i dropane, og solspekteret kjem fram. Dersom vi vender oss mot regnbogen, er alltid sola bak oss.

18 Ingenting har farge før det blir treft av lys Når sollyset skin på ein genser, reflekterer genseren noko av sollyset, det er dette som avgjer fargen. Mykje av sollyset blir ikkje reflektert, genseren absorberer noko av lyset. Ein genser som reflekterer det raude lyset og absorberer resten av lyset oppfattas som raud. Kvit reflekterer alle fargane like godt, lyset blir kasta tilbake Svart reflekterer nesten ikkje noko lys

19 Auget vindauget mot verda Hornhinna og linsa Lyset blir brote i hornhinna og i væskerommet bak hornhinna Lyset går vidare inn gjennom augelinsa, ei konveks linse som samlar lysstrålane til eit bilete bakarst i auget, på netthinna. Linsa blir regulert av små musklar for å fokusere, når noko er nært må linsa vere rund, når noko er langt unna er linsa ganse flat Pupillen regulerer lysmengda inn i auget Sterkt sollys: liten pupill Mørkt: stor pupill Storleiken på pupillen er styrt av refleksar Netthinna Bakarst i auget, her blir lysstrålene fokusert til eit skarpt bilete. To typar sanseceller: Tappar: oppfattar fargar Stavar: oppfattar gråtonar, svart og kvitt

20 Briller og kontaktlinser Nærsynt: biletet blir skarpt før netthinna, briller med konkave linser kan hjelpe auget til å få det skarpe biletet bak til netthinna (spreielinse) Langsynt: biletet er skarpt langt bak i auget, bak netthinna. Briller med konkave linser hjelper med å flytte det skarpe biletet framover i auget (samlelinse)