DEN DIGITALE SKOLEN I HORDALAND FYLKESKOMMUNE - SPØRJEUNDERSØKING VÅREN 2009

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Opplæringsavdelinga Arkivsak Arkivnr. 520 Saksh. Breivik, June Saksgang Opplærings- og helseutvalet Fylkesutvalet Fylkestinget Møtedato DEN DIGITALE SKOLEN I HORDALAND FYLKESKOMMUNE - SPØRJEUNDERSØKING VÅREN 2009 SAMANDRAG Halvvegs i prosjektperioden på tre år har prosjektet Den digitale skolen gjort ei undervegsundersøking for å sjekke stoda på skolane i høve bruken av digitale verktøy i undervisninga. Samtlege elevar, lærarar og rektorar på Vg1 og Vg2 (dei årskulla som er del av elev-pc-ordninga) har vore omfatta av undersøkinga. Av resultata er det fylgjande som merkar seg ut: 1. Lærarane er jevnt over positive til bruk av digitale verktøy i skolen, men har ein del å gå på i høve til å ta dei i bruk i undervisninga. Det er knytt faglege, pedagogiske og didaktiske utfordringar til denne bruken. Der er framleis stor trong for kompetanseheving. 2. Elevane rapporterer om ein høgare bruk av digitale verktøy på fritida enn i skolen. Skolen er og ei avgrensa kjelde til digital kompetanse. Dei faga som elevane rapporterer om høg bruk av digitale verktøy i undervisninga er dei same faga som elevane ynskjer auka bruk av digitale verktøy i undervisninga. Dette kan tyde på at etter kvart som elevane opplever god pedagogisk bruk av ikt i faget så stig og ynskjet om auka bruk. 3. For skolane er ikt eit satsingsområde og rektorane er stort sett nøgd med progresjonen. Dei fleste rapporterer at skolen er komen så langt som forventa eller lengre enn forventa i implementeringa av Den digitale skolen. FORSLAG TIL INNSTILLING Saka blir tatt til orientering. Paul M Nilsen Vedlegg: Bruk av IKT i skulen, Spørjeundersøking AUD-rapport nr Svein-Erik Fjeld

2 Den digitale skolen Den digitale skolen er eit 3 årig prosjekt vedteken av Fylkestinget. Eit av måla med prosjektet er å innføre berbar pc til alle elevar i dei vidaregåande skolane i Hordaland fylkeskommune som eit verktøy for møte krava i læreplanen om den femte basisferdigheit/-dugleik: digital kompetanse i alle fag. Målet er og at dette skal gi auka læringsutbytte og meir tilpassa opplæring. Ved starten av skoleåret 2007/08 fekk det fyrste kullet av Vg1-elevar eigen berbar pc. Dette innebar til dels store endringar i klasseromma, då ein del lærarar var usikre på korleis dei skulle utnytte dette nye verktøyet på best mogleg måte for betra læringsutbytte og tilpassa opplæring. Midtvegs i det treårige løpet av innføringa av eigen elev-pc har Opplæringsavdelinga i samarbeid med Arbeidslaget for Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) gjennomført ei stor undersøking om korleis stoda er ute blant elevar og lærarar. Undersøkinga gjeld alle som er omfatta av elev-pcordninga, det vil seie elevar og lærarar på Vg1 og Vg2, og samtlege rektorar. Føremålet med undersøkinga er todelt: - undersøke og dokumentere stoda ute på skolane etter 1,5 år med elevpc ar - føreslå retningsliner for det vidare arbeidet med Den digitale skole. Undersøkinga er gjennomført i februar Totalt har 7815 elevar delteke i undersøkinga og dette gjev ein svarprosent på 66%. Samtalar med ulike skolar tyder på at talet på elevar på Vg1 og Vg2 som er oppgitt fra Opplæringsavdelinga, i nokon tilfelle kan være litt for høgt. Dette kan til dømes ha samanheng med at elevar har slutt i løpet av skuleåret. Den reelle svarprosenten vil nok være litt høgare på grunn av dette. Når det gjeld lærarar er svarprosenten 58%. I utgangspunktet var undersøkinga berre meint å omfatte lærarar som underviser på Vg1 og Vg2. Då vi ikke har data som syner kvar lærarane underviser var det ikkje mogleg å ta lærarar som berre underviser på Vg3 ut av utvalet. Nokre av desse lærarane har tatt undersøkinga og blitt tatt ut av utvalet gjennom spørsmål om dei berre underviser på Vg3, men andre nok har tenkt at dei ikkje trengte å svare avdi dei berre underviser på Vg3. Dette kan nok og gje ein litt lågare svarprosent enn den reelle. Lærarane er spurt om faktisk bruk, kompetanse og haldningar. I høve til rektorane vart det spurt om kva dei har gjort på eigen skole og kva dei meiner er utfordringane framover. Elevane har vi spurt om fritidsbruk, skolebruk, om faktisk bruk og ynskt bruk i høve til ulike skolefag. For både lærarar og elevar har vi søkt å identifisera kompetansen vedrørande ulike program og verktøy. For nasjonale tal, der slike føreligg syner vi til ITU Monitor 2007, Skolens digitale tilstand Bakgrunn Året før pc-ordninga vart innført, gjennomførte Opplæringsavdelinga ei omfattande skolering av skoleleiarar i høve til den digitale utviklinga. Fire pilotskolar, i det såkalla SIKT-prosjektet, testa ut ordninga med eigen elev-pc i utvalde elevgrupper, slik at ein hadde gjort seg nokre erfaringar med ordninga gjennom eit skoleår. Erfaringane frå desse skolane la eit godt grunnlag for praktiske tilhøve rundt administrasjon og utdeling av elev-pc ar på dei andre skolane. I tillegg har det vore sett i verk ulike tiltak for å heve kompetansen til lærarane: Det er oppretta ressurspersonar i dei seks vidaregåande skoleregionane i fylket, epedagogar, som bistår skolane i opplæring i og bruk av læringsplatforma It s learning til skolering og bruk av ikt i undervisninga. 2

3 Det er tilsett eigen ikt-konsulent på alle skulane for å sikra at der er ein ressursperson på kvar skole for å stetta dei tekniske utfordringane kring digitalt utstyr. Funksjonen ekoordinator er oppretta på skolane. ekoordinatorer ein ressursperson innan pedagogisk bruk av ikt. Alle skolane har eigne ikt-planar som blir reviderte kvart år og som dei får tilbakemelding på frå Opplæringsavdelinga. Det blir arrangerte regionale samlingar, kor mellom anna rektor er representert, for kvalitetsutvikling av desse planane. Skolane har gjennomført med utstrekt eigenskolering av lærarane. Opplæringsavdelinga har dei to siste åra avvikla konferansen Dei gode døma, som har hatt fokus på pedagogisk bruk av digitale læremiddel i klasserommet. Kvar gong har omlag 20% av lærarane i fylket delteke. I tillegg til elev-pc ar har det blitt kjøpt inn anna utstyr til skolene som videokanonar, elektroniske tavler, dataloggar, videokonferanseutstyr m.m. som og er naudsynt for å utnytte dei mogleikane Den digitale skolen gir, og som gjev elevane kompetanse til å møte utfordringar etter enda vidaregåande skolegang. Kommentarar til resultata frå undersøkinga Lærarar Til trass for at læringsarbeid for å fremje digital kompetanse/dugleik er heimla i alle faglæreplanane, står mykje att å ønskje når det gjeld graden av gjennomføring av intensjonane. Mykje av dette har vore tilskrive negative haldningar frå lærarane til bruk av digitale verktøy i undervisninga, spesielt gjennom oppslag i media og uttalar frå einskildlærarar og grupper. Negative haldningar frå lærarkorpset vil kunne vere den største hindringa for ei vellukka innføring av Den digitale skolen i Hordaland fylkeskommune. Vår undersøking syner derimot at lærarar flest er positive til ikt i skolen. Ta stilling til fylgjande påstandar Bruk av ikt er motiverande for meg Heilt enig 26% Delvis enig 48% Delvis uenig 15% Helt uenig 8% Ikkje sikker 2% Ta stilling til følgjande påstandar - Digitale medier er ein naturleg del av skolekvardagen Heilt enig 44% Delvis enig 40% Delvis uenig 12% Helt uenig 3% Ikkje sikker 1% Konklusjonen blir ut frå desse tala at vi har ein lærarstab som er motivert for å ta digitale medier i bruk i læringsarbeidet i skolen. Det å nytte digitale medier på ein god måte i skolen er likevel ikkje berre enkelt. Det krev god kjennskap til dei ulike medier, verktøy, program og didaktisk kunnskap. Ein kan ikkje berre setje straum på gamle læremiddel og læremetodar, og så tru at ein har oppfylt intensjonane i Den gode digitale skolen. Dette kjem og fram av tala når lærarane blir spurt om dei trur undervisningsmetodikken vil endre seg. 3

4 I kva grad trur du undervisningsmetodikken vil endre seg i samband med innføringa av digitaliserte skule? I svært stor grad 8% I ganske stor grad 51% I ganske liten grad 25% Svært liten grad 5% Ikkje i det heile tatt 1% Ikkje sikker 10% Når det gjeldt målet om auka læringsutbytte og betre tilpassa opplæring, kan det sjå ut som vi ikkje enno heilt har tatt ut det potensialet som ligg i dei digitale verktøya. Dette trass i at ein tredjedel av lærarstaben rapporterer om at dei nyttar digitale læremiddel for auka tilpassa opplæring. Desse tala samsvarar med ITU Moritor si undersøking frå 2007, kor det står Det er også fortsatt et stort uutnyttet potensial i den måten IKT brukes på, ved at mange tilgjengelige verktøy og funksjoner blir benyttet i liten grad I kva grad nytter du digitale læremiddel for å tilpasse undervisninga til den einskilde elev sitt faglege nivå?(tal i prosent) I svært stor grad 4 I ganske stor grad 30 I ganske liten grad 41 I svært liten grad 15 Ikkje i det heile tatt 4 Ikkje sikker 7 I kva grad synest du digitale læremiddel gjer det enklare å tilpasse undervisninga til den einskilde elev sitt faglege nivå?(tal i prosent) I svært stor grad 3 I ganske stor grad 32 I ganske liten grad 37 I svært liten grad 16 Ikkje i det heile tatt 4 Ikkje sikker 8 Når ein samanliknar desse tala med tal for bruk av ikt i undervisninga ser ein eit stort sprik. Meir enn 60% av lærarane nyttar ikt i undervisninga mindre enn halvparten av tida. Dette treng i seg sjølv ikkje vere eit uttrykk for manglande bruk, men når ein samanliknar desse tala med kva utstyr dei nyttar og kva for program dei nyttar i undervisninga kan det sjå ut som der framleis er stor trong for skolering av lærarane. I denne samanhengen er det interessant at heile 76% av lærarane er heilt eller delvis einige i påstanden om at dei klarer å utnytte ikt på ein god måte i undervisninga. Det er positivt at lærarane opplever meistring i høve til digitale verktøy, men når dette talet er så høgt er det usikkert kva lærarane legg i denne påstanden og kvar ambisjonsnivået ligg. Inntrykket frå skulane er at det er veldig mange dyktige lærarar som gjer ein god jobb, men der er og ein del som slit. Strekk i laget er ein stor utfordring. Det skilnadar mellom skolane og internt på skolane i høve til bruk av ikt i undervisninga og haldningar til ikt i skolen. Nasjonal Digital Lærings Arena (NDLA) Digitale læremiddel gjennom NDLA er enno lite utbygd; i skoleåret hadde NDLA tilbydd tilnærma fulldekkande digitale læremiddel i berre tre fag. 30% av lærarane svarer at dei underviser i fag der det er relevant å nytte NDLA. På det tidspunktet det vart spurt nytta berre 3% av lærarane NDLA i svært stor grad. Litt fleire (16%) nyttar NDLA-tilbodet i 4

5 ganske stor grad. I den grad NDLA skal nyttast som erstatning for trykte læremiddel syner dette at Hordaland fylkeskommune har eit stykke att før NDLA har ein utbredd bruk i skolen. I skoleåret vil tilbodet vere monaleg betre; NDLA vil då gje fagtilbod i 14 fag. Det har vore informert mykje om NDLA denne våren, så truleg vil bruken bli monaleg større frå hausten Kompetanse Sjølv om heile 92% av lærarane oppgir at dei har fått opplæring i ikt dei siste to åra, oppgir 72% at dei treng ytterligere kompetanseheving i ikt dette skoleåret eller neste. Dette er nok eit reelt og presist inntrykk av kva trong skolane har i høve til eit fagfelt som er i konstant endring og som gjennomgår ein rivande utvikling. Det er svært gledelig at lærarane her syner vilje til å ta del i denne utviklinga. Av dei programma som lærarane seier dei har god kompetanse på skiljer teksthandsamingsprogram, presentasjonsverktøy og It's learning seg positivt ut. Dette er såkalla web 1.0 verktøy, verktøy som blir nytta til einvegskommunikasjon, som til dømes lage dokument og formidle informasjon. Web 2.0 er neste generasjons digitale verktøy. Desse blir nytta til samhandling og kommunikasjon. NDLA (læremiddel) og Web 2.0 verktøy (verktøy for samhandling på nett) er det mange lærarar som har liten eller ingen kompetanse på. Læringsplatforma It s learning er noko av det fylket har hatt mest systematisk opplæring på, og som alle må nytte. Det er og her lærarane oppgir best kompetanse (saman med vanleg program som e-post, teksthandsaming og presentasjonsprogram). Det er likevel viktig å merke seg at det rapporterast om enkel bruk av It s Learning/LMS (LearningManagementSystem). Der er framleis mange mogleikar innan det aktuelle LMS et som ikkje blir utnytta. Sjølv om lærarane er positive til ikt i skolen, slit mange med å nytte ikt for å tilpasse undervisninga til den einskilde eleven. Dette kan skuldast manglande medvit og manglande kompetanse hos lærarane om kva for mogleikar som ligg i å utnytte dei digitale media. Utfordringa kan og skuldast rammer og strukturar i skolen. Dersom ein t.d. nyttar tradisjonell formidlingspedagogikk, vil det vere ei stor utfordring å tilpasse dei digitale mogleikane undervisningsopplegget. Elevar Fritid Det er svært interessant å sjå på elevsvar knytt opp mot læraransvar, både i høve til bruk og opplæring. Som venta er fritidsbruken til elevane høgare enn skolebruken. Der er imidlertid ein del funn som kanskje overraskar litt i høve til både fritidsbruk og skolebruk. Elevane rapporterer om ein forholdsvis avgrensa fritidsbruk. Det er nettsamfunn og nedlasting av musikk som dominerer. Ikkje uventa er kommunikasjon (det å chatte ) det ungdomane nyttar pc en til mest på fritida. Spel av ulike variantar er forholdsvis lite utbredd, og av dei som nyttar slikt, er det berre nokre få som opplever at det går ut over skolearbeidet. 5

6 Bruk av PC på fritida (tal i prosent) surfe chatte Spille spill Komm på Skype Nettsamfunn Virtuelle nettsamf Laste ned musikk Laste ned film Laste opp bilder/film/ musikk Fleire gonger for dagen Ca 1 gong for dagen Fleire 13 gonger for veka Fleire gonger for månaden Ein sjelden gong aldri Veit ikkje Se TV blogge Pengespel på nett Då undersøkinga omfatta samtlege elevar på Vg1 og Vg2, og undersøkinga ikkje skulle bli for omfattande, var det ei utfordring å finne måtar å måle fagspesifikk bruk av digitale verktøy i undervisninga. Det var vanskeleg å skilje ut einskildfag, så vi valde å spørje om fag som er felles for alle elevane når vi spurde om bruk av pc i skolearbeidet. Av dei faga som var med i utvalet var det språkfaga norsk og engelsk som skilde seg ut med størst bruk av pc i skolearbeidet, noko som og er i tråd med tal frå den nasjonale undersøkinga til ITU Monitor Det som er interessant å merkje seg er at det er dei same faga som har høg svarprosent på spørsmålet: er det nokre fag du meiner ein burde nytta pc i større grad enn i dag. Vi ser at det er eit samanfall mellom bruk av pc i faget og ynskje om auka bruk av pc i faget. Det kan tyde på at når elevane blir vante med å nytta pc i skolearbeidet på ein god måte ser dei og nytten av dette og mogleikar for auka bruk. Kor ofte nyttar du pc i fylgjande fag (tal i prosent) Norsk Engelsk Vg1 Matematikk Vg1 Matematikk Vg2 Naturfag Kroppsøving Vg1 Kroppsøving Vg2 studieførebuande Alltid Ofte Av og til Sjelden Aldri Ikkje sikker Programfag Er det nokre fag du meiner at ein burde nytta pc i større grad enn i dag? (tal i prosent) Norsk Vg1 54 Norsk Vg2 65 Engelsk 50 Naturfag 44 Programfag Vg1 32 Programfag Vg2 48 Matematikk Vg1 33 Matematikk Vg2 22 Kroppsøving Vg1 12 Kroppsøving Vg2 10 6

7 På spørsmålet om kva verktøy elevane nytta i skolearbeidet var det mykje tradisjonell bruk, det vil seie verktøy i tilknyting til Office-pakken (teksthandsamingsverktøy, reikneark, presentasjonsprogram) (og i tråd med funn fra ITU Monitor 2007). Web 2.0 verktøy (verktøy for samhandling på nett) vart i liten grad nytta med eit unnatak, wiki har ein forholdsvis høg bruk i skolen (meir enn 80% av elevane oppgir at dei nyttar dette), i motsetnad til t. d blogg som blir lite nytta (berre 18% av elevane oppgir at dei nyttar dette). Av tilgjengeleg utstyr, utanom pc, skiljer ipod/mp3/mobil seg ut som eit verktøy elevane nyttar mykje til skolearbeidet. Når det gjeldt kvar elevane tileigner seg datakompetansen sin, bekreftar undersøkinga at det er elevane sjølve eller andre ungdommar som er den viktigaste kjelda. Berre 28% av elevane oppgir skolen representert ved lærarane som opplæringskjelde. Undersøkinga gjer grunnlag for å seie at elevane i stor grad er sjølvlærte i høve kva dei kan om data. Dei fleste elevane oppgir fleire opplæringskjelder. Kven har lært deg det du kan om data? (tal i prosent) Delvis på eigenhand 74 Vener utanfor 51 skolen Andre elevar 42 Søsken 28 Lærarar 26 Alt på eigenhand 24 Far 23 Annan familie 12 Mor 8 Anna 6 Rektor Undersøkingar generelt tyder på at den rolle rektor, som leiar, tar i høve til det å implementere digitale verktøy som ein del av skolen pedagogiske kvardag er av større tyding enn entusiastiske og dyktige einskildlærarar. Nesten alle rektorar i Hordland fylkeskommune oppgir at ikt er eit satsingsområde for skolen. Dei fleste rektorane synes å vere nøgd med utviklinga på skolen sin. Meir enn 80% av rektorane svarer at dei er komne så langt som forventa eller lengre enn forventa på utstyr, kompetansebygjing, implementering av ikt-planar og bruk av ikt i undervisninga. Undersøkinga seier lite om kva som er rektor sine forventningar. Eit gjennomgåande tema i tilbakemeldingene frå rektorane er trongen for kompetanseheving for det pedagogiske personalet, spesielt i høve til praktisk, pedagogisk bruk av digitale verktøy. Funksjonane med ekoordinator, superbrukarar og epedagogar blir framheva som positivte tiltak. Funksjonen med ekoordinator blir spesielt framheva i høve til satsing på pedagogisk bruka av ikt, samt ikt-planane. Konklusjon Arbeidet med Den digitale skole er godt i gang. Det er trong for å halde fram med kursing og skolering av lærarar, vidare satsing på leiarane og fortsatt oppfylgjing på dei strukturane ein har bygd opp for å støtte skolane i overgangen mot Den digitale skole. Utfordringa ligg ikkje så mykje i å overtyde lærarane om kvifor denne satsinga er så viktig, men gje dei meir praktisk, pedagogisk kompetanse. Den digitale skolen er saman med vurdering eit av to pedagogiske hovudsatsingsområde for Opplæringsavdelinga. I våre styringsdokument blir digitale læringsressursar prioritert. Den digitale skolen er og ein sentral del av skolene sine utviklingsplanar, som blir følgt opp frå Opplæringsavdelinga gjennom skolebesøk. Som det kjem fram av undersøkinga er det utfordringar knytt til praktisk, pedagogisk bruk av ikt i læringsarbeidet. Dette er eit fagfelt som er i konstant endring og utvikling. Det er viktig at det er høg kompetanse på Opplæringsavdelinga i høve til utviklinga på dette området nasjonalt og internasjonalt, og at denne kompetansen vert nytta til utviklinga av strategiar for. Vidare vil denne kompetansen vil bli nytta mot skolane for strategiske val og kompetanseheving. Det er særskilt viktig å fokusere på 7

8 leiarane/rektorane, som er ein viktig aktør for endring og utvikling på skolane. I tillegg er det viktig å fortsette utviklinga av dei støttesystema som er sett i gang for kompetanseheving, kompetanseutvikling og kompetansedeling som er sett i gang. Kurs og konferansar for lærarane, som syner god praksis i Den digitale skolen er viktig, og dette er og noko lærarane gjev gode tilbakemeldingar på og som er ynskt av lærarkorpset og rektorane. Syner og til Plan for kompetanseutvikling