Me vil ha nynorske lærebøker

Transkript

1 Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Medlemsblad for Noregs Mållag Nr. 4 september 2008 Kinofilm på nynorsk Endeleg! Det er heile 23 år sidan sist. I slutten av september kjem den brasilianske filmen Tropa de Elite til norske kinoar teksta på nynorsk. Side 9 Foto fri filmen Tropa de Elite. Me vil ha nynorske lærebøker KAMPLYST I NORSK MÅLUNGDOM OG NOREGS MÅLLAG: Elevane har krav på å få lærebøkene på nynorsk, seier Jens Kihl, leiar i Norsk Målungdom, og Hege Myklebust, leiar i Noregs Mållag. Foto: Hege Lothe MANGEL PÅ NYNORSKE LÆREBØKER: Også denne målhausten handlar om at det er mangel på nynorske lærebøker. Det er dei mindre programfaga i vidaregåande skule som manglar flest bøker. EKSTRA LØYVINGAR: Noregs Mållag og Norsk Målungdom har teke til orde for at det trengst ekstra løyvingar for å sikre parallellutgåve i dei mindre faga. TØFFARE SKULEEIGARAR: Også fylkeskommunane, som no får pengar av staten til å kjøpe inn bøker, bør stille strengare krav til leverandørane om å levere bøker på nynorsk. SIDE 4 OG 5 Skyr nynorsk Monica Eide syner i bacheloroppgåva at nynorske barnebøker knapt er i bruk i Oslobarnehagane. Eide har mellom anna undersøkt bokkassene i tre barnehagar i byen. Av til saman 120 bøker var 8 på nynorsk. SIDE 13 BARNEBØKER JUBILEUM MEDIA Folkefest i Fjotland Kvinesdal Mållag inviterte til storslått jubileumshelg i Fjotland i slutten av august. Strålande sol, flott program og over 800 frammøte gjorde feiringa til ein folkefest for nynorsken. MIDTEN Mediedagar oktober er det Dei nynorske mediedagane i Oslo. Spennande og kjekt program heile helga. Programmet spenner frå Vinje via barnefjernsyn til nettavisene. SIDE 12 OG 25 Dei nynorske mediedagane oktober 2008

2 Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Utgjeven av Noregs Mållag Tilskrift: Postboks 82, 6821 Sandane Redaktør: Hege Lothe , faks I redaksjonen: Magnus Bernhardsen, Kjartan Helleve, Jens Kihl. Heimeside: Abonnement: Kroner 250,- per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no Nye programpostar leiarteigen Her treng me meir om kvifor nynorsk er viktig. Bruken av nordisk språk er heilt grunnleggjande i det nordiske samarbeidet, og det bør heller satsast på å styrkje forståinga av dei nordiske språka. Statsråd Heidi Grande Røys på møte med dei nordiske samarbeidsministrane i september Kan me ikkje finne noko på Mållaget sine heimesider? Dei politiske partia er i ferd med å lage framlegg til valprogram for neste års stortingsval. Venstre med nestleiar Ola Elvestuen som nemndsleiar hadde visstnok ei setning om nynorsken: «likestillingspolitikken for nynorsk og bokmål må fortsette, også når nye media og ny teknologi tas i bruk». Denne einslege setninga fekk Norsk Målungdom til å ta fram storslegga i ei pressemelding. I det noverande programmet slår Venstre fast at dei ynskjer å halde på sidemålsordninga og styrkje norskfaget. Frå å vere eit av dei partia som har stor forståing av målsaka og utfordringane for nynorsken, peikar Målungdomen på at det kan sjå ut som at Venstre har abdisert i målsaka. Denne veka kom programframlegget frå nemnda i Senterpartiet med påtroppande leiar Liv Signe Navarsete i spissen. Dette framlegget held på Senterpartiet sitt engasjement for både målsaka og språkmangfald. Under programpunktet «Språk, identitet og tilhørighet» vert det gjort klart greie for at Senterpartiet ser mangfald av språk og kulturar som ein ressurs og at det skal vere mogleg for alle å delta i utforminga av framtidas norske kulturarv. Dei seier sjølve at dette er eit program for å byggje landet. Senterpartiet vil gje fleire elevar i vidaregåande skule sjansen til å lære samisk, urdu, arabisk og tyrkisk som B- eller C-språk. Eit godt tilskot til språkmangfald i Noreg. Og dei vil: «La alle skoleelever møte sidemålet og de norske minoritetsspråkene tidlig i barneskolen, og i en moderne form, for å forebygge fordommer og vise for eksempel nynorsk og samisk som moderne bruksspråk.» Noregs Mållag har seinast på sist landsmøte peika på at tidlegare introduksjon av sidemålet i barneskulen er viktig for språkforståinga til elevane. Dessutan vil også Senterpartiet gje støtte til teksting av kinofilmar på nynorsk. Eit framifrå ungdomsretta tiltak. No skal desse framlegga på høyring i partia, og seinare vedtakast på landsmøta våren Det vert spennande å sjå kva dei andre partia legg fram, og kva som vert det endelege resultatet. Med program skal landet byggjast. Hege Lothe, redaktør Bygg Noregs Mållag DÅ KULTURDEPARTEMENTET i slutten av juni la fram stortingsmeldinga Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk, var det ei storhending på mange måtar. Noreg mangla nettopp ein heilskapleg språkpolitikk, og det var fyrste gongen det har blitt laga ein fullstendig gjennomgang av språkstoda her i landet, med analyse av maktstrukturar og mekanismar. Meldinga har lenge vore lova, og mange venta i spenning på presentasjonen, blan t desse det meste av målrørsla. Me vart ikkje skuffa. Meldinga er nett så grundig og godt skriven som me var blitt førespegla, og analysen av stoda for nynorsken gjev eit presist og godt bilete. MELDINGA SET OPP FEM overordna språkpolitiske mål for den nye språkpolitikken: 1 Norsk skal vera hovudspråket og felles nasjonalspråk i Noreg 2 Norsk skal vera eit samfunnsberande og fullverdig språk 3 Det skal leggjast spesielt til rette for at nynorsk blir meir røynleg likestilt med bokmål. 4 Det offentlege skal leggja vekt på å føra eit korrekt og forståeleg språk. Hege Myklebust, leiar 5 Alle skal ha rett til språk, å få utvikla og tileigna seg det norske språket, bokmål og nynorsk, å få utvikla og bruka sitt eige morsmål eller førstespråk, inkludert teiknspråk, sitt eige urfolksspråk eller nasjonale minoritetsspråk, og alle skal få høve til å læra seg framande språk. (Mål og meining 2008 s. 24) Den nye, overordna og heilskaplege språkpolitikken tek såleis sikte på å omfordela språkleg makt, gjera jamstellinga mellom nynorsk og bokmål meir reell, og leggja til rette for at nynorsk skal kunna brukast på alle samfunnsområde utan kamp. I stortingsmeldinga slår Kulturdepartementet fast at Noregs Mållag er ein viktig organisasjon, og lovar meir pengar til både Noregs Mållag og dei andre nynorskinstitusjonane. DET STÅR SÅ MYKJE BRA i meldinga at me knapt kunne skrive ho betre sjølv. Kva har det å seia for Noregs Mållag? Korleis skal me leggja opp arbeidet vårt når regjeringa alt har sett ord på det meste av politikken vår? Eg trur det no er viktigare enn nokon gong å visa oss som ein sterk, handlekraftig og viktig organisasjon! Når ministrane seier dei vil rydda opp i læremiddelstoda, skal me nettopp bita oss fast i læremiddelsaka. Når regjeringa legg planar for ein ny og god språkpolitikk skal me nettopp stå fram som ein livskraftig organisasjon med mange og aktive medlemer som krev å bli høyrde og tekne på alvor. Eg trur knapt regjeringa kunne ha lagt fram denne meldinga om det ikkje var fordi målrørsla i ei årrekkje har sett fokus på dei skeive språklege makttilhøva, mangelen på reell jamstelling mellom nynorsk og bokmål, og fordelane ved å ha nynorsk i Noreg. Det er me som har bana vegen og gjort mykje av førearbeidet, og at departementet i ein slik grad vel å stø opp om analysane våre, viser nett kor viktig arbeidet vårt er. Dersom dei skal greia å få gjort noko med alle dei problematiske områda dei peikar på i meldinga, må me halda fram med å gå fremst og visa veg. I HAUST SATSAR STYRET på å setja i gang ei rekkje tiltak for å vitja lokallaga våre, gje dei ein ny piff og gode idear, og blåsa liv i minst fem lag som ligg nede. Me kjem til å reisa rundt saman med Rolf Theil, som held føredrag om internasjonale språkspørsmål, og med Vestlandsrevyen som spreier moro, lått og hyllest av nynorsken. I tillegg kjem me gjerne til ditt lag dersom du vil ha hjelp med å auka aktiviteten i laget, eller kanskje dra i gang eit mållag der du bur. DET ER SÅ LITE SOM SKAL TIL, men det har stor effekt dersom me kan auka medlemstalet og styrkja organisasjonen vår. På denne måten kan me halda presset oppe når regjeringa og Stortinget skal i gang med den svært krevjande oppgåva det blir å gjennomføra alle dei gode intensjonane frå meldinga. Og det er då det verkeleg gjeld! 2 NORSK TIDEND NR

3 intervjuet Arnljot Eggen 85 år! I august fylte den prislønte forfattaren Arnljot Eggen (biletet) 85 år. Arnljot Eggen debuterte i 1951, og kan vise til ein omfattande forfattarskap gjennom eit tidsrom på meir enn 50 år. Med debutsamlinga starta ei forfattargjerning som femnar om elleve diktsamlingar. Han har også skrive seks diktsamlingar for barn, i tillegg til teaterstykke og viser, og han har gjendikta mellom anna russisk og polsk lyrikk. Foto: Det Norske Samlaget folk Rune Temte som Karl, Even Rasmussen som Richard og Kjersti Botn Sandal som Anna i framsyninga «Karl og Anna» på Rogaland Teater. Foto: Emile Ashley. Hedda-pris til Sandal Kjersti Sandal vann Hedda-prisen for rolla som Anna i Karl og Anna av Leonhard Frank på Rogaland Teater. Hedda-prisen er den mest prestisjetunge utmerkinga i norsk teater og blir delt ut kvart år for framifrå prestasjonar innan norsk scenekunst. Pris for beste scenografi/kostyme/lysdesign fekk Ingrid Tønder for det visuelle konseptet til Den arabiske natta på Det Norske Teatret. Medan Morten Espeland fekk prisen for beste mannlege birolle for rolla som Peter Karpati i Den arabiske natta. Tove Bakke vart presenterte som festspeldiktar på ein pressekonferanse på Det Norske Teatret. Gunnhild Bakke nytta høvet til å gje systera Familieprisen 2008, som var eit måleri ho hadde måla sjølv. Tittelen var «Ei 1». Foto: Kjartan Helleve Festspelattdiktaren Omsetjaren og gjendiktar Tove Bakke blir festspeldiktar under Dei Nynorske Festspela Heilt fantastisk, seier Bakke sjølv. Det var eit frekt val Nynorsk Kultursentrum har gjort. Lista med tidlegare festspeldiktarar inkluderer dei fleste i den nynorske litterære fyrstedivisjon. Fleire av dei har rett nok omsett bøker, men det har aldri tidlegare vore ein rein gjendiktar som Bakke. Men valet syner kor viktig omsett litteratur har vore for nynorsken. Suksessen Saman er ein mindre aleine av Anna Gavalda er ein av dei største sigrane for litteratur på nynorsk nokosinne. Boka har no passert i opplag, og sel framleis godt. Ho har vore ein døropnar til nynorsken for mange boklesarar og Bakke kunne fortelje at ho hadde fått sinnssjukt mange tilbakemeldingar på arbeidet sitt. Språkmøte Språkmøte mellom mange kulturar kjem til å prege festspelprogrammet neste år. Med Tove Bakke som festspeldiktar får vi sjansen til å gi denne årlege feiringa av nynorsk skriftkultur ein endå tydelegare sjølvstendig profil, seier programansvarleg Åshild Widerøe. Bakke var ikkje klår over at ho sjølv kunne vera med på å prega programmet. Eg har jo visst om dette lenge, men eg har ikkje tenkt så mykje på det. Eg tenkjer best når eg snakkar, men sidan eg ikkje har hatt lov til å snakke om dette, så har det ikkje blitt så mykje fundering. Når du no kan snakke om det, kva idear får du? For det fyrste kunne eg tenkje meg å invitere forfattarar eg har gjendikta. Diverre er det no slik at mange av dei er døde. Det hadde jo vore ein draum å hatt med seg Astrid Lindgren, men går jo ikkje no, seier Bakke. Rytme og musikk Dessutan vil eg gjerne at ein skal setje fokuset på sjølve omsetjingsarbeidet og kva utfordringar ein møter. Det er så mykje rytme og musikk i litteratur, og no snakkar eg ikkje berre om lyrikk. Det er vel så mykje av det i vanleg prosa. Eg har vore så heldig å arbeide med fantastiske forfattarar som har eit så utruleg rikt språk, og her ligg mykje av utfordringa i arbeidet vårt. Folk seier jo at nynorsk er eit så flott teaterspråk? Ja, men det er ikkje nynorsk dei snakkar om. Det er lyden av nynorsk dei snakkar om. Eg les ofte høgt det eg har skrive, berre for å høyre lyden av det. Då kan hende eg byter ut ord, berre av di det ikkje høyrest bra ut. Men eg må passe meg for å ikkje bli for glad i mine eigne ord, og vere så tru mot teksten som eg kan. Bakke ynskjer seg samarbeid mellom musikarar og lyrikarar. Eg har sjølv samarbeidd med elektronikamusikarar, og eg tykte det fungerte veldig bra. Eg visste ikkje at det var ein sjanger som heitte elektronika ein gong, men han høver veldig godt i kombinasjon med høgtlesing. Så du likar å lese opp? Om eg får ein mikrofon. Ikkje utan. Dei Nynorske Festspela 2009 blir arrangerte i Ørsta og Volda frå onsdag 24. juni til søndag 28. juni, med Ivar Aasen-tunet som hovudarena. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Ny i Newton Solveig Hareide har teke til som programleiar i Newton i NRK1. Ho tek over jobben etter Per Olav Alvestad. Newton er NRK sitt populærvitskaplege program for barn. I høgsesongen har dette programmet ein marknadsdel på 50 prosent blant ungar. Solveig Hareide var nynorskpraktikant på Nynorsk mediesenter i Målfolk får barn Øystein Skjæveland og Una Kolle i Kvinnherad fekk ein son 23. juni Han heiter Eimund, og Solfinn er vorten storebror. I august kom dei på rad og rekkje. Hege Tangen og Are Pedersen i Oslo fekk måndag 11. august ein gut som heiter Erling. Same dagen vart Ida Skagen Steilnes og Bård Steilnes i Oslo foreldre til Astrid Malene. Medan Veronika Bonaa og Tore Refsnes i Gjerdsvika fekk ei jente den 23. august, og ho skal heite Åse. Og Ingvild Aursøy Måseide og Arild Torvund Olsen i Ulsteinvik fekk ei jente den 25. august. Norsk Tidend ynskjer til lukke! Stipend til Edmund Austigard Edmund Austigard er årets mottakar av Sigmund Skard-stipendet på kroner. Det Norske Samlaget deler ut prisen. Austigard får utmerkinga for det som på mange vis teiknar til å bli ein forfattarskap som både er frodig, original og svært humoristisk, uttaler juryen. NORSK TIDEND NR

4 Geirr Tveitt-songar på plate: I 2008 er det 100 år sidan komponisten Geirr Tveitt vart fødd. Dette blir markert med ei plateutgiving med ei rekkje songar som aldri tidlegare har vore innspelte, melder NPK. Barytonsongaren Per Vollestad og pianisten Sigmund Hjelset, som i 2006 fekk Grieg-prisen for det mangeårige arbeidet sitt med tolkingar av romansane til Grieg, har no spelt inn plata Sanger av Geirr Tveitt. Ho inneheld songar til dikt av Olav H. Hauge, Aslaug Låstad Lygre og Aslaug Vaa, som Tveitt skreiv for radio frå Då vart han engasjert av NRK til å medverke som komponist i ein serie portrett av vestlandsdiktarar. Arthur Arntzen til Nynorske Litteraturdagar Humoristen toppar eit mangfaldig program når Aurland Kommune fyrer av Nynorske Litteraturdagar 30. oktober. Vi har ein politikk på breidd i innhald og for ulike målgrupper, det vil prega programmet vårt. Vi har ikkje noka tematenking kvart år slik ein del festivalar praktiserer, men det er noko vi etter kvart vil vurdera, seier Arve Tokvam som er prosjektleiar. Og breidd blir det. På fredag spenner til dømes programmet frå ein stand-up-verkstad med Terje Torkildsen for ungdomane, til Jens Brekke som skal fortelja frå boka «Fangebrev» på Aurland Helsetun. Samstundes skal det vera eit seminar på Fretheim Hotel om «Nynorsk som forretningsspråk», der Arthur Arntzen skal halda føredrag, og om kvelden blir det offisiell opning av festivalen ved statsråd Liv Signe Navarsete, der Jon Hjørnevik skal lesa. Så ein skulle tru det er noko for alle på programmet, særleg når både Jørgen Nordheim, Sylfest Lomheim og Einar Økland kjem. Det skal vel likevel ikkje stikkast under ein stol at det er langt mellom damene. Ser ein gjennom programmet, finn ein rett nok Annlaug Auestad, Björk Bjarkadottir og Liv Bernhoft Osa mellom bidragsytarane. Men elles er det tynt. Når det gjeld talet på damer, så er vi ikkje er særleg nøgde i år. Vi har som klart utgangspunkt ei jamn kjønnsfordeling, men har rett og slett ikkje lukkast i år med å få dei damene vi hadde på «ønskelista». Eg skal lova deg at vi har prøvd, men det har ikkje passa for ein del i år. Så vi skulle absolutt hatt ei betre fordeling. Vi har lukkast med dette i 2006 og 2007, men har ikkje treft så bra som vi skulle ønskt i år, seier Tokvam. Humor er likevel ein raud tråd i programmet. Artnzen skal snakka om «Om humorens velsignelse», Terje Torkildsen skal syna fram det dei har fått til under humorverkstaden og Flåm sin eigne bortkomne son tek med seg Vestlandsrevyen heim. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Skulestart utan n Fleire veker etter skulestart er det framleis mange elevar og lærarar som ventar på lærebøker på nynorsk. Utdanningsdirektoratet skal gjere opp og leggje fram status for Kunnskapsdepartementet rett etter at Norsk Tidend har gått i trykken. Det synest klart at fleire av forlaga ikkje har planar om å trykke opp nynorskutgåva, fordi dei ikkje får økonomisk tilskot. Det kunne letta situasjonen i haust om kunnskapsminister Bård Vegar Solhjell sette i gang strakstiltak. For elevane og lærarane er det uhaldbart at dei ikkje får lærebøkene på nynorsk. For å unngå at dei må gå eit heilt skuleår utan nynorskbøker, må Kunnskapsdepartement gå inn med ekstraløyvingar i haust, seier Hege Myklebust, leiar i Noregs Mållag. Ho fryktar at denne situasjonen i praksis pressar mange elevar over til bokmål. I årets statsbudsjett var det sett av om lag 14,5 millionar kroner til å sikre parallellutgåver i mindre fag, men denne potten strekk ikkje til. Dei mindre forlaga har ikkje den økonomiske krafta til å trykkje parallellutgåver i meir spesialiserte fag. Difor treng dei ekstra løyvingar. Dette er det semje om i departementet og forlaga, men løyvinga som er sett av til dette føremålet strekk ikkje til, seier Jens Kihl. Kunnskapsminister Bård Vegar Solhjell har blitt intervjua av NRK Hordaland om dette kravet og han seier at han ikkje kan love ekstraløyvingar i haust. Kva som kjem i statsbudsjettet som vert lagt fram i oktober, vil han ikkje forskottere. Fylkeskommunane er skuleeigar for dei vidaregåande skulane, og har eit viktig ansvar for å sikre elevane nynorskbøker. Trass i dette syner det seg at tunge nynorskfylke som Hordaland, Sogn og Fjordane, Møre og Romsdal og Rogaland ikkje brukar marknadsmakta si på vegner av nynorskelevane. Fylkeskommunane har ei passiv haldning og brukar ikkje sanksjonar i innkjøpsavtalane sine for å sikre at nynorskbøkene er ferdige ved skulestart, seier Hege Myklebust. I år får fylkeskommunane 223 millionar kroner for å kjøpe inn lærebøker til elevane. Ingen andre kundar ville bruke slike Språkmelding: Mål og meining I juni, over eit år på overtid, kom endeleg språkmeldinga frå Kulturdepartementet. Og det synte seg at han var verd å vente på. Frå dei språkinteresserte miljøa har det kome mange rosande ord om meldinga. Den viktigaste innvendinga er det fleire som har trekt fram: Meldinga har mange gode mål og gode meiningar. No gjenstår likevel det viktigaste, og det er handling. Noregs Mållag og leiar Hege Myklebust strekar også under dette poenget. Styret i Mållaget har diskutert meldinga, og utgangspunktet er at denne språkmeldinga inneheld veldig mykje bra. Det er rett og slett ikkje så mykje av innhaldet vi er kritiske til. Viss Kulturdepartement greier å fylgje opp måla i meldinga, kan dei reelt vere med å flytte på maktbalansen i den norske språkstoda, seier Hege Myklebust, leiar i Noregs Mållag. Meldinga har tolv kapittel, i tillegg til litteraturliste. Ho tek for seg mellom anna ein ny språkpolitikk overordna mål og verkemiddel, det norske og nordiske språklandskapet, språk og makt, språklege rettar og interesser, språkstyring eit komplett og samfunnsberande språk, språkdyrking eit korrekt og velfungerande språk, nynorsk status og korpus, det mangespråklege Noreg og nordisk språkfellesskap og språksamarbeid. I tillegg til det siste kapittelet som tek for seg økonomiske og administrative konsekvensar. Er det noko som overraska deg med meldinga? Eg hadde faktisk ikkje trudd at ho skulle vere så grundig og så tydeleg på kor mykje som trengst for å rette opp ubalansen mellom nynorsk og bokmål, kor viktig det er med både nynorsk og bokmål, og med språkmangfald generelt. Språkmangfald Hege Myklebust meiner det er fleire andre poeng i språkmeldinga som er viktige å trekkje fram. I dag er det ei fritaksordninga for innvandrarar på ungdomsskulen som gjer at dei kan be seg fritekne frå sidemål, og ordninga blir praktisert på ein slik måte at mange med innvandrarbakgrunn blir frårøva retten til å lære både nynorsk og bokmål, sjølv om dei er fullt ut i stand til det. Dette vert teke opp i meldinga, og regjeringa er klåre på at det er ein rett å lære nynorsk sjølv om ein har eit anna morsmål. I det heile teke vert det fleire gonger peika på kor viktig språkmangfald er. Det er ein verdi og ikkje ein hemsko, seier Hege Myklebust. Mållaget peikar også på at det vert gjort viktige avklaringar knytt til offentleg målbruk. Gjennom heile 2000-talet har Noregs Mållag vore opptekne av at i takt med at staten organiserer seg annleis ved å lage ulike heilstatlege og halvstatlege verksemder som utfører oppgåver som tidlegare har vore statlege oppgåver, er det viktig at verkeområdet for mållova vert utvida også til desse føretaka. Dette har blitt teke opp fleire gonger, og det er ein siger for Mållaget at det no vert slått fast at også desse føretaka skal følgje reglane for offentleg målbruk, seier Hege Myklebust. Regjeringa legg også opp til at omsynet til nynorsk alltid skal vurderast eksplisitt når spørsmål som vedkjem norsk språk blir tematiserte. Språkmeldinga gjer det klart at regjeringa ønskjer ei allmenn språklov, og at språkpolitikken skal vere sektorovergripande. Det skal også kome ei språkpolitisk melding til Stortinget kvart fjerde år, og Språkrådet skal utarbeide ein årleg språkpolitisk tilstandsrapport. Styret har drøfta språkmeldinga og er klåre på at vi ynskjer at hovudpunkta i meldinga skal 4 NORSK TIDEND NR

5 ynorskbøkene Janne Nygård, dagleg leiar i Norsk Målungdom, deler ut flygeblad og fortel elevane ved Hafstad vgs om retten til nynorske lærebøker. Foto: Hege Lothe Vi vil ha nynorskbøkene! Ved skulestart skipa Førde Målungdom flygebladaksjon for nynorske lærebøker. Trass i at Hafstad vidaregåande skule ligg midt i nynorskfylket Sogn og Fjordane, var det mange nynorskbøker som mangla ved skulestart. Flygebladaksjonen fekk brei dekning. Det var direktesending på NRK Sogn og Fjordane, i tillegg til oppslag på NRK Vestlandsrevyen om kvelden og i avisa Firda. Alle elevar har rett til å få lærebøkene på nynorsk. At det framleis er slik at ikkje alle bøkene kjem på nynorsk, er ikkje haldbart, seier Janne Nygård, dagleg leiar i Norsk Målungdom. Saman med Frida Høstaker, leiar i Førde Målungdom og Irlin Renate Engebø og Jostein Fretland frå Firda Målungdom delte ho ut flygeblad, snakka med elevane om dei hadde fått skulebøker og så vart det også verva fire nye medlemer i Førde Målungdom. Underviser med bokmålslærebok summar utan å stille krav til seljaren, eller godta at vara har så store manglar, seier Jens Kihl. Også Språkrådet gjev full støtte til kravet frå Noregs Mållag og Norsk Målungdom. Skuleeigarane må krevje av forlaga at dei kan levere skulebøker på begge målformer. I tillegg må Utdanningsdirektoratet skaffe seg oversikt verte godt kjent utetter i organisasjonen. Styret vil få utarbeidd og sende ut eit kortare studieopplegg for laga og tillitsvalde i mållaget. Dermed får fleire sjansen til å setje seg inn i meldinga utan at dei treng å lese alle dei over 250 sidene, smiler Hege Myklebust. Mållaget vil uttale seg om meldinga både på høyringa om stortingsmeldinga i Aasentunet 26. september og på komitehøyringa i Stortinget som truleg blir før jul. Språk og brubygging I mai kom ei stortingsmelding frå Kunnskapsdepartementet som heiter Språk bygger broer. Språkstimulering og språkopplæring for barn, unge og voksne. Noregs Mållag var noko meir lunken til denne stortingsmeldinga. I analysane av tiltak for nynorsk i skulen legg regjeringa i alt for stor grad ansvaret over på Nynorsksenteret i Volda. Det er ikkje tvil om at senteret i Volda gjer ein veldig god jobb, men eit så stort og viktig fagfelt for eit utdanningsdepartement kan ikkje overlatast til ei handfull tilsette i Volda, påpeikar Hege Myklebust. Ho meiner at ein av grunnane til at dei kan leggje opp eit slikt opplegg i meldinga er at departementet har gjort lite for å kartleggje situasjonen. Hovudgrunnen til det er at skildringa av røyndomen ikkje var god nok. Samanlikna med stortingsmeldinga Mål og meining som kom ein månad etter, var den i ein divisjon lenger nede. Når Språk bygger broer-meldinga skal skildre situasjonen for nynorsk i skulen, vert det veldig vagt. Til dømes vert det sagt at det har vore teikn til at det har vore problem å framskaffe nynorske lærebøker. Realiteten er at opplæringslova Saka er så viktig at ingenting må stå uprøvd for å sikre elevane nynorskbøkene dei har krav på, seier Jens Kihl, leiar i Norsk Målungdom og Hege Myklebust, leiar i Noregs Mållag. Foto: Hege Lothe over læreboksituasjonen langt tidlegare på året, seier Sigfrid Tvitekkja, fagkoordinator i Språkrådet i ei pressemelding. Utdanningsstyresmaktene for seint ute Språkrådet ber utdanningsstyresmaktene lage ein standardtekst som kommunane og fylkeskommunane kan bruke når dei skal hente inn anbod på skulebøker frå forlaga. Forlag som ikkje kan levere bøker på begge målformer til skulestart, kan ikkje bli vurderte som leverandørar. Slik kan skuleeigarane bruke marknadsmakta si til å sikre at skulebøkene kjem i tide, på både bokmål og nynorsk, seier Sigfrid Tvitekkja. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no som gjev elevane rett til nynorske lærebøker aldri har vorte følgt. Vi hadde venta at Kunnskapsdepartementet skulle markere alvoret i situasjonen på ein heilt annan måte, slår Hege Myklebust fast. Dette vil Noregs Mållag påpeike når dei møter i utdanningskomiteen på Stortinget den 23. september. I tillegg vil Hege Myklebust på vegner av Noregs Mållag peike på at begge meldingane syner at styresmaktene har for lite informasjon om korleis situasjonen er når det gjeld tal på nynorskbruk og målbyte i skulen, men også i samfunnet generelt. Skal ein lage effektive og målretta tiltak, treng ein å få fram eit godt faktagrunnlag. Det trengst eit større forskingsprosjekt som kan kartleggje stoda for nynorsk, seier Hege Myklebust. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no Ved Årdal vidaregåande skule i Sogn og Fjordane vert det undervist i Vg2 Sal, servise og tryggleik. I dette faget har elevane og læraren bokmålslærebok. Då vi avgjorde kva bok vi ville nytte, var det berre ei lærebok som var aktuell. Ho er gjeven ut av Fagbokforlaget/Økonomiforlaget. Tre lærebøker i dei tre programfaga vart hausten 2007 gjeven ut berre på bokmål som «foreløpig utgave». Dette vart akseptert i fjor, men vi forventa at i år ville bøkene kome på nynorsk. Men det har dei ikkje gjort, seier Anny Wik Hestetun, faglærar og bibliotekansvarleg ved Årdal vidaregåande skule. Ved skulestart vart det klart at Fagbokforlaget/Økonomiforlaget ikkje hadde monopol på fagfeltet. Det vart gjeve ut ei lærebok som hadde fått parallellutgåveløyvinga og dermed kom den på både nynorsk og bokmål. - Me hadde ikkje noko alternativ. Me viste ikkje om andre bøker då me tinga bøker. Men eg vil seie at den nye læreboka er annleis enn ei vanleg lærebok, og eg ville nok meint at den boka høver som tilleggslesestoff meir enn ei hovudlærebok, seier Anny Wik Hestetun. Ho meiner det er viktig at elevane får lærebøker på nynorsk. Julesongar til fest og heimebruk Høver som julegåve til barnehagar og skular m.m. Pris kr 40,- per songbok. Kr 30,- per songbok ved kjøp av 25 eller fleire. Portofritt ved kjøp av 50 songbøker eller fleire. Tavleundervisninga er på nynorsk, men det kan verte problem når det står andre uttrykk i læreboka. Til dømes seier vi varelager, medan i læreboka står det om varebeholdning. Og det er lett for at ein går over til å seier varebeholdning fordi det er det som står i læreboka. Eg meiner at det er viktig at elevane vert utdanna med nynorsk som hovudmål, og eg merkar at også elevane er opptekne av det, seier Anny Wik Hestenes. Arnstein Bjørke i Fagbokforlaget/Økonomiforlaget seier til Bergens Tidende at boka ikkje kjem på nynorsk før dei får støtte til ei slik utgjeving. Tidlegare har vi kome med både basisversjonen på bokmål og parallellversjonen på nynorsk samtidig, i trua på at vi skulle få direktoratets støtte i etterkant. Det har vi brent oss på økonomisk, og det gjer vi ikkje lenger, seier Arnstein Bjørke. Situasjonen på Årdal vgs er ikkje unik. Framleis er det mange mindre programfag der bøkene ikkje er komne på nynorsk. Døme på andre fagområde er kokk, byggteknikk, design og handverk, design og tekstil, design og trearbeid, elektrofag og musikk. Songheftet kan tingast frå Sotra Mållag v/karstein Bjørge, tlf / , e-post: karstbj@online.no NORSK TIDEND NR

6 TORS MÅLØY Nordfjordhallen FRE FLORØ Flora Samfunnshus LAUR FØRDE Førdehuset ONS BØMLO Bømlo Kulturhus TORS STORD Stord Kulturhus FRE LAUR HUNDVIN Dalheim Ungdomshus ÅL Ål Kulturhus TORS ÅNDALSNES Rauma Kulturhus FRE ÅLESUND Arbeideren LAUR ÅLESUND Arbeideren ONS VOSS Vossasalen TORS AURLAND Aurland Samfunnshus FRE ONS SOGNDAL Sogndal Kulturhus STRANDA Storfjord Kulturhus TORS VOLDA Volda Kulturhus FRE LAUR STRYN Stryn Kulturhus HØYANGER Høyanger Samfunnshus Rabatt til alle mållagsmedlemer! Kr 280, + avgift TIRS ONS ODDA Odda Kino HUSNES Husnes Kulturhus TORS TYSVÆR Tysværtunet FRE ETNE Etne Kulturhus LAUR SULDAL Suldal Kulturhus SUN BERGEN Logen Teater 6 NORSK TIDEND NR

7 Ja til utlevering av elevlister: I juni vart det jubel i Sandnes Mållag. Då var det klart at folkeregisteret seier ja til å utlevere elevlistene for komande fyrsteklassingar i kommunen. Opplysningane skal utleverast på cd som inneheld namnet på elevane som skal meldast inn i skulen, pluss namn på ein av foreldra og adresser. Opplysningane vil bli utleverte via skattekontoret. Dermed kan Mållaget sende ut informasjon om retten til å byrje i nynorskklasse. Denne avgjerda kan bli viktig for andre lokallag som ynskjer å gjere det same. Vil du ha meir informasjon: Kontakt Egil Astad, leiar i Sandnes Mållag, sandnes.maallag@epost.no eller egilastad@c2i.net Noreg sløser vekk pengar på skule Noreg brukar for mykje pengar på skule og utdanning i høve til kva dei får tilbake for satsinga, meiner Organisasjonen for økonomisk samarbeid og utvikling (OECD), som nyleg la fram ein ny rapport der dei hevdar det er både mogleg og naudsynt for Noreg å få meir ut av pengane som blir investerte i skulen, melder NPK. Noreg får ikkje tilstrekkeleg ut av pengane som blir brukte på utdanning. Det obligatoriske utdanningssystemet ser ikkje ut til å vere kostnadseffektivt etter internasjonale standardar, heiter det i rapporten. Dei meiner det må opnast for fleire elevar i kvar klasse og for større skular for å frigjere pengar som kan brukast til å auke kvaliteten på utdanninga. Dei tek også til orde for å skjerpe krava til lærarutdanninga og å auke satsinga på etter- og vidareutdanning av lærarar. Treng omsetjarhjelp Heidi Aabrekk er mor til ein gut på tre år som har ein hjerneskade. Sonen har CP og er totalt avhengig av folk til alle gjeremål. Han kan ikkje snakke enno og Heidi Aabrekk fekk høyre nyss i eit læringsopplegg i USA som kunne fungere for sonen. Vi har reist til IAHP-instituttet i USA fem gonger sidan han var 1 år for å få opplæring i korleis vi kan heve funksjonsnivået hans. Forfattarane av denne boka How To Teach Your Baby to Read er to av dei som starta og driv instituttet i dag. Det viktigaste vi har lært «over there» er at hjerneskadar ikkje øydelegg humoren, lærelysta eller opplevingslysta som han sjølv uttrykte det her ein dag, fortel Heidi Aabrekk. Han liker best av alt å lese bøker. Ved hjelp av eit lite bokstavbrett kan han både kommunisere og skrive tekstar om det han er oppteken av. I utgangspunktet er dette eit verktøy tiltenkt i samspelet mellom mor og barn, men etter to års personleg erfaring og med bakgrunn som spesialpedagog ynskjer eg å finne ut om dette også kan gjennomførast med relativt enkle grep i løpet av barnehagedagen, seier Heidi Aabrekk. Ho ynskjer at boka skal verte omsett til nynorsk. Heidi Aabrekk gjev ut boka utan at eit forlag stiller seg bak med finansiering, og ho treng difor gode hjelparar som kan tenkje seg å vere med å omsetje boka gratis. Til no er tre kapittel omsett, men ho treng to-tre frivillige som kan tenkje seg å gjere ein omsetjingsjobb gratis. Planen er at boka skal omsetjast i løpet av hausten. Vil du vite meir om prosjektet? Ta kontakt med Heidi Aabrekk på e-post: heidiaabrekk@hotmail.com, telefon: (m) Les meir om metoden hjå Bilete: Heidi Aabrekk treng frivillig omsetjarhjelp for å få gjeve ut fagboka How To Teach Your Baby to Read på nynorsk. Foto: Hege Lothe Viasat med sløkkjemagasin på nynorsk I oktober og november vert det analoge bakkenettet for fjernsyn sløkt i Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal. Naturleg nok er det fleire aktørar som tilbyr digitale mottakar som skal ta inn dei nye digitale TV-signala. Viasat skilje seg ut ved å gjere dette på nynorsk. Om ikkje mange vekene sløkkjer ein dei analoge TV-sendarane på Nordvestlandet. For å kunne sjå TV då, må alle som til no har motteke TV-signal frå bord- eller takantenne, skaffe seg ein digital mottakar. I september går det ut eit åttesiders såkalla sløkkjemagasin frå Viasat til alle husstandar i Sogn og Fjordane, og til delar av Møre og Romsdal. Øystein Hygen Christensen er Presseog informasjonsansvarleg i Viasat og har vore med og arbeidd fram denne husstandskampanjen. Kvifor satsar de på å reklamere for dykk sjølve på nynorsk? Motivasjonen for å bruke nynorsk i vårt kampanjemateriell har fyrst og fremst vore at vi ønskjer å skilje oss frå konkurrentane og å komme tettare på folk med bodskapen vår. Ved å bruke målforma dei aller fleste på Nordvestlandet nyttar til dagleg, får vi samtidig signalisert at vi tek kundane på alvor uansett målform, fortel Øystein Hygen Christensen, presse- og informasjonsansvarleg i Viasat. Vi gler oss over at kommersielle aktørar meiner at det er eit godt kommersielt grep å bruke nynorsk når dei skal nå ut med informasjon til aktuelle kundegrupper. Mitt klare inntrykk er at det vert brukt meir nynorsk i næringslivet. Vi har dessverre ikkje noko skikkeleg tal på nynorskbruk i reklame og næringsliv, seier Hege Myklebust, leiar i Noregs Mållag. Norskdom på Nordmøre DET ER HUNDRE ÅR SIDAN Alltinget på Island for fyrste gong tok opp saka om at Island skulle verte eit sjølvstendig land og ein eigen republikk. Saka var oppe i Alltinget den 21. desember 1908, og saka fekk støtte frå norskdomsfolk i Noreg. Mellom anna nordmøringen Edvard Langset skreiv lesarinnlegg i Reykjavikbladet Isafold i juni 1908, og tok til orde for at Island hadde rett til å få sin fridom. Og han fekk svar i Berlingske Tidende i København: «Det verste som endnu er fremkommet er dog Opfordring i Reykjavikbladet Isafold, hvori en Nordmand ved Namn Edvard Langset frå Nordmøre ligefrem opfordrer Islændingerne til at skaffe sig fuld Selvstendighet og gøre Island til Republikk, og målfolk lk Edvard Langset ( ) hvori han erklærer, at Nordmænderne maa støtte Islændrne.» Dei avsluttar med denne kraftsatsen: «Det er paa Tide, at der frå Norsk ansvarlig Side sættes en alvorlig Stopper for en Agitasjon, som begynder at gøre et meget uhyggelig Indtryk i Danmark.» MANNEN BAK DETTE debattinnlegget med den sterke støtta til islendingane var Edvard Landset. Edvard Langset vart fødd i Straumsnes i (noverande) Tingvoll kommune. Han voks opp med foreldre som var inspirert av folkehøgskulemannen Ole Vig, og både Edvard og fleire av syskena fekk seg utdanning. SOM SÅ MANGE ANDRE voks han opp utan å lære landsmålet, og i vaksen alder lærte han seg det, og gjekk med stor glød inn for norskdomstanken. Han var lærar i Bjugn, Hemne og Frei kommune. Vinteren hadde han permisjon og var sjølv elev ved Askov folkehøgskule i Danmark. Dette opphaldet prega han for livet og ved sida av lærargjerninga skreiv han fleire bøker, spelstykke, artiklar, forteljingar, lesarinnlegg, og arbeidde for landsmålet og norskdomstanken. MEN DET VAR SPESIELT DETTE å samle inn og ta vare på folkeminne av alle slag som opptok han. Han samla lokale eventyr, segner, små regler, gåter, rim og stubbar. I 1910 sørgja Norsk folkeminnelag for utgjeving av ei samling under namnet: Fraa Nordmør: Eventyr, segner og gamle lækjarråd. Han held fram innsamlingsarbeidet og det finst i dag ei samling på heile 14 permar og handskrivne ark etter han hjå Norsk folkeminnesamling. I 1917 vart han statsstipendiat på grunnlag av dette arbeidet. Og 1921 gav Norsk folkeminnelag ut ei ny samling med tittelen: Folkeeventyr frå Nordmør. Også etter hans død i 1948 kom det ut endå ei folkeminnesamling Segner Gåter Folketru frå Nordmør. EDVARD LANGSET KOM også opp i fleire lokale målstridar. Den heitaste av dei var på øya Frei i havet utanfor Kristiansund. Han var lærar og ivra for at ungane skulle lære landsmålet. Dette vart ein bitter strid der mektige handelsmenn i Kristiansund blanda seg inn i saka. Langset skreiv seinare stykket «Når kulturen skal bergast» som var sanninga om skulestriden, og skodespelet vart framført sist av Møst Ungdomslag, 2. desember SISTE DEL AV LIVET budde han saman med familien i heimbygda Straumsnes. Og heller ikkje der fekk Edvard Langset gleda av å vere med å innføre landsmålet. I 1938 vart nynorsk innførd i krinsen. Men han starta mellom anna Straumsnes bygdemuseum og var svært aktiv i lokalt kulturarbeid. Kanskje også Edvard Langset oppnådde å inspirere andre. I dag er barnebarnet, Einar Langset, leiar i Molde Mållag og har vore mangeårig aktiv medlem i Mållaget. Hege Lothe Kjelder: Du mitt Nordmøre 2001, Wikipedia, Einar Langset NORSK TIDEND NR

8 nmu Jens Kihl Nytt liv til samespråk: Sørsamisk har stått høgt oppe på lista over truga språk. Men mot alle odds går det mot betre tider for språket, skriv NPK. Eg er faktisk optimist, seier Inger Johansen, doktorgradsstipendiat ved Samisk høgskule i Kautokeino, som mellom anna forskar på korleis sørsamisk blir vekt til live. No, i det internasjonale språkåret til FN, vart nemleg Snåsa kommune tospråkleg, og dermed blir også Nord-Trøndelag fylkeskommune tospråkleg. For første gong har sørsamisk blitt forvaltingsspråk på line med norsk, i praksis og ikkje berre i teorien, skriv forskning.no. Kring sørsamar lever i Noreg, og kanskje like mange i Sverige. Ingen veit kor mange som nyttar det sørsamiske språket, men ein reknar med at det er om lag 500 personar. Språket står då også høgt oppe på raudlista over truga språk, som FN har laga. Kva skjedde med Venstre? Ola Elvestuen har lagt fram nemndsframlegget til stortingsvalprogram for Venstre frå Den einaste formuleringa som gjeld nynorsk, er «likestillingspolitikken for nynorsk og bokmål må fortsette, også når nye media og ny teknologi tas i bruk». Frå å vere partiet som skapte den organiserte målrørsla, har Venstre no blitt ein aktør vi ikkje kan føle oss trygge på i nynorskspørsmål. Det er særs alvorleg. For vi kan slå det fast med éin gong: Venstre er eit viktig parti for nynorsken. Vi såg det sist i spørsmålet om sidemålsopplæringa i Oslo, der Venstre var heilt avgjerande. Frå 1885, via 1906 og fram til i dag har Venstre stått på for nynorsken. Og framleis er mange sentrale målfolk venstrefolk. Eg treng ikkje nemne namn du kjenner nok ein, du òg. Då er det urovekkjande å lese programframlegget: For jamvel om eg ikkje eigentleg trur at Venstre blir eit dårleg målparti sånn over natta, seier det noko om prioriteringane at nemnda berre fann plass til éi setning om nynorsk i det 77 sider lange programmet. Denne hausten har titusenvis av nynorskelevar fått merke at deira rettar ikkje er like mykje verdt som bokmålselevane sine, og at stat, fylke og kommune ikkje prioriterer å få på plass nynorske læremiddel i tide. Her treng vi Venstre med på laget. Og dersom Venstre ynskjer å attreise seg sjølve som eit skule- og lærarparti, er dette kan hende ei vinnarsak for dei med? I vinter gjekk sentrale aktørar i dei tre sentrumspartia ut i Nationen og peika på sams verdiar i KrF, Senterpartiet og Venstre. Her var nynorsk vigd eit eige avsnitt og det har synt seg at nynorskbrukarane klumpar seg saman i sentrum når dei røystar. I det noverande programmet slår Venstre fast at dei ynskjer å halde på sidemålsordninga og styrkje norskfaget. Kva skjedde med desse viktige krava? No må vi appellere til nynorskvener i partiet om å styrkje nynorsken i programmet. Og det treng ikkje vere vanskeleg. Ein kan berre starte med å sjå over dei innspela Norsk Målungdom og Noregs Mållag sende programnemnda i februar. Men om det skulle vere trong for nokre idear formulerte i einskildsetningar, stiller eg gjerne med litt vaksenopplæring: Norskopplæringa for innvandrarar til nynorskområde må skje på nynorsk for å betre integreringa. Morsmålsopplæring for alle med andre morsmål enn norsk er eit tiltak i same lei. Barn og unge må møte meir nynorsk og dialekt gjennom media. Og elevar med nynorsk som hovudmål kan ikkje lenger vere annanrangs elevar i norsk skule. Dette er berre nokre av mange viktige saker vi gjerne vil ha Venstre med på laget for å kjempe for! Nynorskvinden blæs bokmålsblada or trea i haust! Denne hausten har Norsk Målungdom hatt skulestartaksjonar. Kravet er å få lese nynorsk i ungdomsblada. Hausten er tida då alt er i endring. Kan hende byrjar du på ein ny skule eller i ein ny jobb? Men medan blada på trea ute sakte skiftar farge, skjer det tilsynelatande ingenting inne i bladhylla. Der lyser dei glansa framsidene mot oss, nesten berre på bokmål. Vi har ringt rundt til ungdomsblada for å høyre kva dei tenker om nynorsk. Ingen av blada hadde eit redaksjonelt forbod mot nynorsk, men var tydeleg merka av manglande språkleg medvit. Ingen av redaksjonane kunne svare på om dei ville tilsett ein nynorskbrukar, fortel Janne Nygård, dagleg leiar i Norsk Målungdom. Noko av stoffet i ungdomsblada er kjøpt inn frå utlandet og omsett til norsk. Når dei likevel må bruke pengar på dette, er det vel Eit omfattande nybrotsarbeid er i sving i Den norske kyrkja. Denne hausten vert det sendt ut nytt framlegg til salmebok, ny ordning for hovudgudsteneste og ny tekstbok for Den norske kyrkja. Dei nye framlegga vert sende ut til om lag 100 høyringskyrkjelydar, i tillegg til 50 andre høyringsinstansar. Fristen er sett til 1. februar Målet er at alle kyrkjelydar skal ta i bruk den nye salmeboka fyrste sundagen i advent i Ikkje nøgde I høyringsbrevet til kyrkjelydane og høyringsinstansane gjer Kyrkjerådet det klart at dei ikkje er nøgde med fordelinga mellom nynorsk og bokmål slik salmeboka ligg føre nett no: ingenting som skal vere i vegen for at tekstane vert omsette til nynorsk, påpeikar Janne. Ho er oppteken av å få med seg heile ungdomsorganisasjonen på denne kampanjen. Vi må vise at vi er her, at vi er unge og spreke, og at vi krev å møte språket vårt i kvardagen. Det er titusenvis av ungdom som har nynorsk som sitt hovudmål, og det er ingen ting som tyder på at desse ungdommane les mindre ungdomsblad enn bokmålsbrukarane gjer, seier Janne. Om vi vert vande med å sjå nynorsken i på stader der han til no nesten har vore fråverande, bryt vi ned inngrodde fordommar, og både dei som har nynorsk som hovudmål og dei som har nynorsk som sidemål vert flinkare i språket. Vi får òg ein sjanse til å vise at nynorsken passar inn kvar enn det måtte vere, ikkje berre i skulebøker og dikt, avsluttar ein kamplysten Janne Nygård. VEBJØRN STURE vsture@gmail.com Den norske Kyr kja skal lag ny salmebok. «Uavhengig av totalomfang, nummerering og inndeling må spørsmålet om kvantifisering av målformer og språk underlegges en grundig vurdering. I forholdet mellom bokmål og nynorsk er det tilstrebet en videreføring av dagens fordeling, det vil si en fordeling på ca. 60/40 i forholdet mellom bokmål og nynorsk. Resultatet har blitt at de to bindene samlet sett inneholder godt og vel en tredjedel salmer på nynorsk, det vil si et forholdstall på 65/35. Målsettingen må være at alle menigheter skal ha et tilstrekkelig utvalg av salmer gjennom hele kirkeåret. I de aller fleste avsnittene er det Synnøve Marie Nyberg frå Firda Målungdom profilerer gjerne den nye kampanjen for nynorsk i ungdomsblad. Foto: Hege Lothe Ny salmebok i Den norske kyrkja oppnådd en rimelig god fordeling, men visse avsnitt er foreløpig såvidt skjevfordelte at høringsperioden må brukes til å bøte på dette,» skriv Kyrkjerådet. I særstilling Saka om den nye salmeboka var oppe på landsmøtet i Noregs Mållag i vår. Det var då klart at Noregs Mållag meiner at salmeboka er viktig for folk i Noreg, og Mållaget seier seg heller ikkje nøgd med dagens fordeling. Salmar er ein sjanger i særstilling når det gjeld språkleg uttrykk. Salmar høyrer til ved dei viktigaste stunder i livet og rører ved dei djupaste strengar i sinnet. For hundretusenvis av kyrkjefolk i dette landet er det fyrst og fremst nynorsk som kan gje den rette klangbotnen. Det er sjølvsagt viktig å ta omsyn til ulike tema og gudstenestelege høve, slik at det i alle samanhengar er mogleg å velja salmar på sitt eige mål, vedtok landsmøtet. Noregs Mållag ser det som ein grunnleggjande rett at kyrkjelydar med nynorsk som liturgisk språk/nynorsk liturgi, får like mange salmar på eige mål å velja i, som dei med bokmål. Me oppmodar på det sterkaste Kyrkjerådet til å syta for språkleg jamstelling, det vil seie like mange salmar på nynorsk som på bokmål. Oppmoding I fråsegna frå landsmøtet oppmoda Noregs Mållag alle høyringsinstansar i landet til å ta omsyn til den språklege fordelinga når dei vurderer salmeutvalet. Det blir kyrkjelydane med sine medarbeidarar som til slutt vel kva for salmar dei vil bruka. Men eit likeverdige tilbod til alle føreset at begge språka er likt representerte, påpeikar Noregs Mållag. Ny salmebok høyringsrunde Frist: 1.februar 2009 Les meir hjå 8 NORSK TIDEND NR

9 Namnestrid om flaskevatn: Flaskevassprodusenten Isklar tappar vatn frå Hardangerkjelda, men har kome i namneklammeri med Mattilsynet. No ber dei kommunen døype om kjelda, melder NPK. Kjeldevatnet vert produsert på Hovland i Ullensvang herad og vert tappa frå Hardangerkjelda på Folgefonni. Namnet er eit regelbrot. Handelsnamnet skal ikkje villeie forbrukaren. Når forbrukaren ser etiketten, skal han knytast til lokaliteten av kjelda, seier Arne Valland i Mattilsynet til NRK Hordaland. I mai vart kjeldevatnet Isklar lansert for sal i britiske daglegvareforretningar. Ifølgje det britiske grossistmagasinet Talking Retail har Isklar brukt over 25 millionar norske kroner på marknadsføring av vatnet på den britiske marknaden. Ordførar i Ullensvang, Solfrid Borge, er positiv til ei namneendring på kjelda. Det synest eg er helt på sin plass. Vi har tidlegare sett namn på kjeldene i samband med reguleringsplanane. Vi var ikkje klar over at kjeldene måtte ha same namn som flaskevatnet. Vi prøver no å leggje til rette for at fabrikken på Hovland skal få bruke namnet, som allereie er innarbeidd, seier Borge. Kjeldevatan frå Hardangerkjelda, men Mattilsynet er ikkje nøgd med namnevalet. Tropa de Elite er ein politifilm som samstundes gjev eit veldig pedagogisk bilete av fattigstroka i Rio, dei såkalla fa velaene. Bilete frå filmen Elitetropp på nynorsk I slutten av september kjem den brasilianske filmen Tropa de Elite til norske kinoar. Filmen er teksta på nynorsk, og det er 23 år sidan sist dette hende. Det var Norsk Målungdom som gjennom kampanjen «Dude, where s my språk» utfordra filmbransjen til å senda filmar med nynorsk tekst på kino. Det vesle firmaet Euforia Film tok utfordringa frå Norsk Målungdom på strak arm. Kulturredaktør og filmkritikar i Klassekampen, Guri Kulås, tilrår publikum å gå og sjå filmen. Kva type film er Tropa de Elite? Det er ein actionfilm med mykje spaning. Det er ein politifilm som samstundes gjev eit veldig pedagogisk bilete av fattigstroka i Rio, dei såkalla favelaene. Utgangspunktet er eit røynleg fenomen i Brasil at fattigstroka blir styrde av narkotikabaronar. Politiet er inkompetent, korrupt og makteslaust, og dei einaste som kan gjera noko med problema er elitestyrkane BOPE. Forteljaren i filmen er politimann i ein slik spesialstyrke. Eg vil seia at det er ein handlingsmetta, spanande og innhaldsrik politifilm som fortel mykje om samfunnet i Brasil. Kven passar filmen for? Eg trur filmen vil appellera til eit samansett publikum. Det er ein visuelt sterk film med eit moderne formspråk som appellerer til kjernekinopublikumet, seier Guri Kulås, filmmeldar i Klassekampen. Foto: Klassekampen Tropa de Elite vann Gullbjørnen i Berlin. Bilete frå filmen Eg trur han vil appellera til eit samansett publikum. Det er ein visuelt sterk film med eit moderne formspråk som appellerer til kjernekinopublikumet. Samstundes fortel filmen mykje om samfunnet i Brasil, særleg om dei sosiale motsetningane, det er flott musikk og mange spanande personar. Filmen vil nok samstundes nå ut til filmelskarar og samfunnsengasjerte kinogjengarar. Tropa de Elite har fått mykje internasjonal merksemd? Han vann Gullbjørnen i Berlin det er hovudprisen på filmfestivalen der. Nest etter Gullpalmen i Cannes og Gulløva i Venezia er dette den gjevaste filmprisen ein kan få i slike samanhengar. Han har vorte kritikarrost over heile verda, og er mykje sett i Brasil òg, det var den mest sette filmen i landet i Faktisk vart filmen forsøkt stoppa gjennom rettssystemet i Brasil kanskje gjev han eit litt for realistisk bilete av korleis politiet fungerer? La du merke til om andre i salen kommenterte den nynorske tekstinga? Eg såg filmen på ei pressevisning, og det gjekk faktisk ei stund før eg oppdaga at tekstinga var nynorsk. Men eg høyrde ingen som kommenterte det spesielt eller var veldig overraska. I haust skal filmen ut på norske kinoar. Trur du mange vil gå og sjå han? Det bør dei! Det er ein veldig god film, og det er mange gode grunnar til å sjå han. Den nynorske teksten fungerer veldig godt. Tekstaren har gjort ein svært god jobb, og språket glir lett og greitt. Han har til og med våga seg inn på nokre ordspel på nynorsk. Og på ein slik film er alle avhengige av å lesa teksten, i alle fall alle som ikkje er gode i portugisisk med brasiliansk aksent og gateslang. Og så er det ganske stilig at det er nett ein slik actionmetta film som blir teksta på nynorsk, og ikkje som på NRK, der det gjerne er meir høgkulturelle uttrykk som får nynorsk tekst. Eg tykkjer det er ganske friskt av eit så lite selskap å ta sjansen på å vera dei første som gjev ut ein kinofilm på nynorsk. Det blir spanande å sjå om dei vil la tekstinga følgja med på DVD-utgåva òg! HEGE MYKLEBUST hege.myklebust@nm.no NORSK TIDEND NR

10 «Kjøyr» inn på ferja Fjord1 får kritikk for dårleg nynorsk. «Ikkje køyr inn på ferja før eg seier køyr inn på ferja», heiter det i songen frå Salhusvinskvetten. Men ikkje hos Fjord1 Fylkesbaatane i Sogn og Fjordane. Der heiter det tydelegvis «kjøyr». Stig Kristoffersen i Fjord1 tek no kritikk og lovar ein gjennomgang av nynorskskilta på ferjene deira, skriv NRK Sogn og Fjordane. NRK nest størst på nett Når YR.no er teken med er personar innom NRK sine nettsider kvar veke. Dette viser ei fersk undersøking frå Forbruker & Media, der er telefonintervjua om medie- og forbruksvanar, melder NRK på eigne nettsider. VG er størst på nett i Noreg, medan Dagbladet går ned ein plass og gjev frå seg 2. plassen til NRK. Linda Eide i fotspora til Mensen Ernst NRK-profilen Linda Eide (biletet) arbeider med ei ny runde Norsk attraksjon. Løparkongen Mensen Ernst frå Fresvik er hovudattraksjon i det første programmet. Difor skal Linda Eide springe frå Fresvik til Bergen på under 24 timar. Provianten blir pappvin og gulrøter, melder NPK. Kunne Mensen Ernst springe frå Paris til Moskva på fjorten dagar, må vel kven som helst med ei normal vestnorsk grunnform kunne springe seg ein tur over Vikafjellet, seier Linda Eide. Turen på om lag 200 kilometer skal gjennomførast i signaturdrakta hennar: grilldressen. Ho har 24 timar på seg til å nå Fisketorget i Bergen. Det skal ikkje vere opningar for søvn, og provianten blir i god Ernst-stil. i bokevja ved Hilde Myklebust, skrivande småbrukar Glødetrådar Brit Bildøen: Mitt milde vesen Eg pakkar ned bøkene mine. Tek dei ut av bokhylla, legg dei i kasser som skal køyrast til ein annan stad i landet, før dei skal pakkast ut og setjast i bokhylla på nytt. Og det slår meg: så mange bøker ein har lese, og vorte så glad i, som sidan berre har stått i hylla! Når ein pakkar bøkene sine, får ein mange gledelege gjensyn med forfattarskap, karakterar, historier. Ein plukkar ei bok ned frå hylla, og bilete veltar inn. Ei stemning, røysta som boka bar. Det sit i enno. Kanskje stryk ein handa over boka og kjenner ei sterk trong til å lese ho på nytt, bla opp på fyrste side, skite i pakkinga, setje seg i ein stol og nyte språk og augneblink på nytt. Eg kjende det slik med mange av bøkene eg drog ut av hylla. Ei av dei var Mitt milde vesen. Brit Bildøen si vakre bok frå to år tilbake. Eg fekk så lyst å lese ho att, lyst til å treffe Johanne på nytt. Johanne som kom attende til barndomsheimen Lauvstad, bruket langt oppe i sida ved ein vakker fjord, der det ein gong lyste i tre store drivhus. Ta del i historia på nytt, kjenne på den underliggjande uroa kring faren si forsvinning, redsla for mora si underlege endring til taus og mørk. Freiste å forstå kva som eigentleg hende: faren sitt tungsinn, lengta hans mot dei store byane, der lyset blenkjer heile natta, depresjonen hans, den sosiale angsten, og hundane hans, dei store hundane som han hadde kring seg som eit skjold, som sov i senga hans, eller vaka med han heile natta då han flytta frå ektesenga og inn på eit eige rom, før han ein dag berre vart borte. Og mora sitt lystige sinn, hennar lengt etter fest og vakre kjolar, sosiale samkome, korleis ho la alt dette til sides fordi ho ikkje kunne utsetje mannen for det, mora si undertrykking av det ho eigentleg ville. Hennar milde, ettergjevande vesen. Kjenne på alt som ulmar under overflata i denne boka, det tunge og usagte. Å, eg hugsar denne boka så godt. Tydlegast for meg står den delen av boka som skildra dei fire dagane då Johanne levde eit heilt anna liv i sin eigen heim, med ein annan mann, ein elskar. Det var dei fire dagane då den russiske ubåten Kursk låg på havsens botn, då tv-bileta rulla over skjermen, då ingen visste anna enn at det truleg var levande unge menn der nede i ubåten, i mørkret, og at dei ville sleppe opp for luft om dei ikkje vart redda i tide. Johanne og firedagars-elskaren hennar sit klistra til skjermen og fylgjer med på alt nyheitene fortel om saka. Seinare, då Jo er ute av livet hennar, sender Johanne eit postkort til han, der det står utdrag frå ein lapp som ubåtkapteinen hadde skrive der nede i mørkret: Heile mannskapet frå sjette, sjuande og åttande seksjon gjekk over til den niande. Det er 23 menneske her. Vi tok denne avgjerda som eit resultat av uhellet. Ingen av oss kan kome til overflata. Det er slikt eit vakkert og verkande bilete. Brit Bildøen er meisterleg på slike skildringar. Lyset og mørkret i oss alle. Eg vil lese om det på nytt, vil lese ord og setningar som: Solskiver. Måneskalkar. Stjerneskot. Flakkinga frå fjerne bål. Blenka frå ein laks som blir halt sprellande opp av elva. Lyset i skumtoppane på bølgjene. Lysstrima frå ein dørsprekk. Fjøslykter, lommelykter, lanterner, talglys. Glødetrådar. Når hausten kjem for fullt, med mørkret sitt, skal eg lese denne boka på nytt. Og når eg fyrst er i gong med Bildøen, vil eg smekke til med oppattlesing av enno ei bok som ligg hjartet mitt nær: Alt som er. Bøker som lyser som glødetrådar. Det skal verte ein god haust! Ny CD frå Torgersen: I september kjem Kjell Inge Torgersen (biletet) med ny CD. Plata heiter Gnist, og også denne gongen er det songar på nynorsk. I 2006 vart Kjell Inge Torgersen landskjend og gjorde solid suksess med plata Aks av gull som var ei gjendikting av Sting. Unge Høgre slår eit slag for meir nynorsk Midt i kampen for nynorske lærebøker, tikka det inn eit presseklypp frå Hallingdølen. Lokallaget til Unge Høgre hadde i eit lesarinnlegg teke til orde for å gjere nynorsk til hovudmål i alle grunnskulane i Hallingdal, og avisa hadde laga ein artikkel om det. Under der igjen hadde Jens Kihl, leiar i NMU, fått lov til å seie nokre ord. Han snakka om «muffens» og om å «lese det som står med lita skrift». I ettertid har Kihl sagt at han nok vart litt misforstått og at han ynskjer framlegget velkome. Men det var ikkje slik Hallingdal Unge Høgre las saka. Det var ein karamell midt i trynet, seier Iselin Haugo, leiar i Hallingdal Unge Høgre. Me har ingenting med lita skrift! Me vil med handa på hjarta jobbe for nynorsk i Hallingdal. Det er vel likevel vanskeleg ikkje å vere skeptisk til ein organisasjon som lagar plakatar med «La dem raute nynorsk». Sjølv er eg flau over «La dem raute nynorsk»-plakaten, seier Haugo. Det har også vore andre meir mislukka plakatar frå Unge Høgre, mellom anna Han har også gjeve ut ny singel som heiter Fugl av fred, der han har fått med seg Ole Paus på ein duett. Det nye albumet er heilakustisk innspelt i Stavanger og miksa av Håkon Iversen. Den nye singelen vil frå i dag kunne kjøpast på no, og snart også frå ei rekkje andre digitale utsalsstader. målpraten Det er ikkje kvardagskost at Unge Høgre kjem med framlegg om meir nynorsk i skulen. Men no har det skjedd i Hallingdal. ein plakat med bilete av ei jente i fjøsdress med høygaffelen i handa, med skrifta «Eg vil også ha valfritt sidemål». Slikt framstiller nynorskbrukarane som «bondske» og i dette høvet også litt uattraktive. Det sender feil signal, og det er eg fullstendig klar over. Sjølv om eg ofte omtalar meg sjølv som ei landsens budeie, og sjølv om eg nyttar nynorsk når eg er i humør til det, så betyr då ikkje det at eg flyg rundt med fjøsdress og høygaffel! Det er likevel eit faktum at Unge Høgre er eit utprega by-parti, og at dei meir urbane fylkesforeiningane fiskar medlemer ved å seie «Nei til nynorsk». Men Unge Høgre er eigentleg veldig klar på at me vil ha valfritt sidemål, og ikkje utrydde nynorsk. Dessverre er «sidemål» gjerne synonymt med nynorsk, og slik kan ting misoppfattast. Så «distriktsnoreg» har vel kanskje eit og anna å kome med, og det er jo det me i Hallingdal Unge Høgre ynskjer å få fram. Løysinga Bakgrunnen for framlegget er at mange elevar vel bokmål som hovudmål på dei vidaregåande skulane, og at dei såleis får nynorsk som sidemål. For dei elevane som har hatt nynorsk i grunnskulen, er ikkje dette noko større problem. Men for dei som kjem frå bokmålsskular, blir dette faget ei større utfordring. Løysinga er at alle i grunnskulen får nynorskopplæring. Det er når elevane byrjar på skulen, at dei har lettast for å lære. Og det er ingen løyndom at nynorsk er mindre framme i media enn bokmål. Derfor meiner me at bokmål vil følgje etter om elevane i Hallingdal lærer nynorsk på grunnskulen. Me ynskjer å ta vare på kulturarven nynorsk. Me vil ikkje tvinge nynorsk på nokon, men me ynskjer valfridom og me ynskjer at nynorsk skal vere valet til elevane og foreldra deira. Er det eit paradoks å gå inn for valfritt sidemål, men ikkje valfritt hovudmål i grunnskulen? På vidaregåande kan eleven sjølv velje kva han eller ho ynskjer å ha som hovudmål. Der må det også vere greitt å velje bokmål. Me vil ikkje tvinge fram verken det eine eller det andre på elevar, når Me har ingenting med lita skrift! Me vil med handa på hjarta jobbe for nynorsk Iselin Haugo 10 NORSK TIDEND NR

11 Retting om Olav Haraldson: Olav T. Naas frå Drangedal har sendt inn denne rettinga. Vi gjev att heile rettinga. «I andre nummer av Norsk Tidend stod det mellom anna dette i ein bilettekst: «Lasse Kolsrud skal spela rolla som kong Olav Haraldsson (til høgre i biletet) i årets utgåve av Spelet om heilag Olav på Stiklestad». Som illustrasjon er det tatt inn ei teikning av Erik Werenskiold, som står på side 363 i Snorreutgåva, Det er Erling Skjalgson som står til høgre. Han hadde då tapt for kong Olav og fått tilbod om å gå i kongens teneste. Dette godtok Erling, og som symbol har hatt tatt av seg hjelmen. Kongen (til venstre i biletet) stikker Erling på kinnet med odden av øksa, med replikken: Men merka skal eg kongssvikaren. Mellom desse to står Aslak Fidjaskalle med øksa heva. Han drap Erling. Då sa kongen: No hogg du Noreg av handi mi.» veven ved Marit Aakre Tennø Slå eit slag for slagord Denne veka har stått i tilflyttinga sitt teikn. Her i Jostedalen blir det tenkt og snakka om tilflytting. Og eg har vore veven rundt for å sjå på andre tilflyttingsprosjekt. Då er det sjølvsagt hjå kommunane ein byrjar å leite. Det som då byrjar å interessere meg meir, er slagorda til desse stadene! Under byd eg på eit knippe av dei meir eller mindre heldige slagorda til nynorskkommunane. Eidfjord: Unik frå fjell til fjord Lom gjestfri og nyskapande Luster da er i Luster da skjer Dovre er livskvalitet Vinje utfordrar framtida Bilettekst: Eg trur at nynorsken bør ha ein større ambisjon enn å vere eit sidemål, seier Iselin Haugo, leiar i Hallingdal Unge. Her flankert av medlemene Tor Arne Skråmestø (t.v) og Ole Henrik Olsen. (Foto: Nicolai Alexander Kirkeng) Voss ein god stad for alle Sogndal bli med på laget dei kjem på vidaregåande eller ungdomsskulen. Då vil ikkje læringa vere optimal, og det er ikkje noko me ynskjer. Men på barneskulen burde det ikkje vere eit problem med nynorsk som hovudmål. Det er ikkje rom for å ha opplæring i to hovudmålsformer, i alle fall ikkje i Hallingdal der det ved nokre skular ikkje er så mange elevar at dei kan delast opp i to klassar. Det blir berre ei forandring i tre kommunar, frå bokmål til nynorsk. Det burde ikkje bli noko stort problem, og ein bør starte med fyrste klasse, for at forvirringa ikkje skal bli total for dei som alt har teke til med bokmål. Friskt pust Men hadde det ikkje vore betre om dei som hadde hatt nynorsk i grunnskulen, valde å halde på han som hovudmål på vidaregåande òg? Det hadde vore heilt konge om det kom ein generasjon som ville ha bokmål som sidemål. Men så lenge mange vel nynorsk, så er me opptekne av at elevar som ikkje kan nynorsk, ikkje kjenner seg «dumme» fordi dei ikkje får det heilt til ved fyrste forsøk. Me vil ta vare på nynorsken, gje han eit friskt pust. Men dersom me får gjennom framlegget vårt om valfritt sidemål, er det viktig at ingen slår handa av dei som ynskjer nynorsk som hovudmål. Då må det vere respektert at somme ynskjer nynorsk, andre bokmål. Og dette må skulevesenet også innstille seg på. Dersom lærarane nektar å gje norskundervisning til nynorskbrukarar, er eg redd det vil vere kroken på døra for nynorsk. Men så er jo me i Unge Høgre av den oppfatninga at lærarane er på skulen for elevane, og ikkje motsett. Når ein rektor tykkjer forslaget vårt er «friskt», men at me kjem 50 år for seint, seier det litt om haldningane som skulevesenet møter oss med. Når ein rektor indirekte seier at nynorsken er utdatert, kan ein kjenne seg litt hjelpelaus. Dette skuffar meg. For å få ei nynorskordning i Hallingdal må skulane og lærarane vere med på laget. Levande språk Korleis meiner du at ein skal kunne greie å halde nynorsk som eit stort og levande språk om ein ikkje har obligatorisk sidemålsopplæring? Eg trur at nynorsken bør ha ein større ambisjon enn å vere eit sidemål. Berre med store ambisjonar kan ein byggje språket opp. Eg ser aberet med sidemålsundervisninga, men samstundes er eg av den oppfatninga at valfritt sidemål gjer elevane meir merksame på at det faktisk kan velje kva dei ynskjer å skrive. Å bevisstgjere elevar ved at dei kan velje, vil hjelpe til med å setje fokus på nynorsk. Det er i alle fall det me håpar på. Har de lukkast med å setje søkjelys på nynorsken? Ei innflyttarmor sa det heile var heilt tragisk. Eg kan jo kanskje forstå det, det er ein ganske «revolusjonær» resolusjon me kjem med. Ikkje alle deler det same synet som oss. Men ei god venninne frå Nes skreiv ei tekstmelding til meg og sa «Åh, Iselin, eg skulle verkeleg ynskje eg òg hadde hatt nynorsk i grunnskulen». Eg trur meiningane om dette temaet er mange, og at det ikkje er enkelt å bli samde. Men berre at temaet viser seg å vere noko folk ynskjer å debattere og kjem med synspunkt på, er jo fantastisk. Me treng engasjerte folk. Elles kjem me ingen veg! KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Gloppen jordnær og visjonær Flora der himmel og hav møtest Solund lengst vest i landet Sirdal meir enn ryper Min førebelse favoritt kjem frå ein sunnmørskommune: Sande kommune utanfor allfarveg heldigvis! Noregs Mållag sitt Mange røyster felles mål bleiknar i forhold. Eg opnar for at det kanskje ikkje er slagorda som dreg flest nye innbyggjarar. Men du store all verda, det må ha vore mange idedugnadstimar rundt ikring i Kommune-Noreg! NORSK TIDEND NR

12 Mangfaldige mediedagar Helga oktober er Dei nynorske mediedagane, og spørsmålet om nynorsk i media vert sett under krysseld, med programpunkt som går frå Vinje via barnefjernsyn til nettavisene. Det byrja med at vi i styret for Mediemållaget ønskte å ei større ramme kring eit årleg seminar og utdelinga av Nynorsk redaktørpris. Då var 150-årsjubileet for Dølen 10. oktober ein viktig faktor. Deretter freista vi å strekkja opp eit større lerret for den vidare idéutviklinga og kom fram til at nyskapinga skulle få namnet Dei nynorske mediedagane, fortel Berit Rekve, leiar for Mediemållaget. Sidan har det balla på seg, og du kan trygt seia at ambisjonsnivået har vorte kanskje to hundre prosent over det vi kanskje burde hatt, held ho fram. Ho verkar likevel ganske roleg no, ein månad før. Samarbeidspartnarar som Noregs Mållag og Kringkastingsringen står for store programpostar, men det er Mediemållaget og Rekve som tek seg av organiseringa og koordineringa. Positive alliansar Ligg det ei berande idé bak tilskipinga? Vi ønskjer først og fremst å skapa eit forum for å synleggjera nynorsk i media. Det er mange verksemder og organisasjonar i målrørsla og i media som arbeider for og med nynorsk. Ideen er å skapa rom for eit mangfald av idear og ordskifte, slik at mange kan finna plass til engasjementet sitt. Eg trur det er viktig at vi greier å byggja positive alliansar og variera innfallsvinkelen når vi arbeider med nynorsk i media. Difor tok vi rett og slett kontakt med ei rekkje potensielle samarbeidspartnarar og bidragsytarar som kunne tenkja seg å bera engasjementet sitt inn på dette «torget», og det synte seg at både Noregs Mållag og Kringkastingsringen hadde planar om seminar i haust som høvde på seminara våre. Nynorsk er jo til stades i media, men kanskje ikkje så mykje som mange skulle ønskja. Er dette skrytedagar eller klagedagar? Det er litt «ja takk, begge delar», litt avhengig av kva for del av programmet det gjeld. Fagseminaret fredagen vil dreia seg mykje om å få DEI NYNORSKE MEDIEDAGANE I OSLO: Alle tilskipingane er opne, så eg vonar alle slags folk finn noko dei har lyst til å delta på. Det er gratis inngang og inga påmelding, så det er berre å stikka innom, smiler Berit Rekve, leiar i Mediemållaget. Foto: Kjartan Helleve DEI NYNORSKE MEDIEDAGANE Tid: Frå fredag 10. oktober til søndag 12. oktober Tilskiparar: Mediemållaget, Noregs Mållag og Kringkastingsringen. Samarbeidspartnarar og støttespelarar: Vinje kommune, Norsk Pressehistorisk Forening, Riksfondet for nynorsk presse, Nynorsk mediesenter, Fritt Ord, Norsk kulturråd, Norsk Redaktørforening og Sandefjord og Sandar Mållags legat til norsk målreising. Ope for alle og gratis inngang. Les meir og få med deg oppdateringane her: mediemallaget/ meir nynorsk i kjølvatnet av språkmeldinga. Vinje-kvelden vert både historie og feiring av nynorsken. Seminara laurdagen og sundagen set meir søkjeljos på manglane i barnefjernsyn og journalistikken, seier Rekve. Breitt program Det er mykje meir nynorsk i media enn det som kanskje er synleg når ein ser på det frå Oslo. Det er lett å gløyma alle lokalog regionavisene der nynorsken er ein heilt sjølvsagd del av mediebiletet. Dette er veldig viktig, sjølv om vi skal pressa på for å koma inn i riksmedia, den kulørte vekepressa, fagpressa og reklame òg. Då vil eg ta opp att det eg sa om at det er viktig med positive alliansar. Slik sett er det svært kjekt at vi har fått til samarbeid med Norsk Pressehistorisk Forening, Norsk Redaktørforening og Nynorsk Pressekontor. Også Nynorsk mediesenter vil presentera tilbodet sitt i Litteraturhuset i løpet av denne helga. Dessutan inviterer vi andre nynorskverksemder og medieorganisasjonar til å presentera seg i Kverneland-rommet i Litteraturhuset laurdagen. Redaktørpris Dagane tjuvstartar på torsdagen med utdeling av Nynorsk redaktørpris i samband med haustmøtet i Norsk Redaktørforening, og held fram dagen etter med eit fagseminar om nynorsk som mediespråk i lys av språkmeldinga. Om kvelden vert det fest for Vinje og Dølen. Den 10. oktober er det 150 år sidan Aa. O. Vinje gav ut den første utgåva av vekebladet Dølen. Han var ein føregangsmann for norsk journalistikk, og dette tykkjer vi det er viktig å markera. Difor er dette ei av hovudsatsingane for Mediemållaget under Dei nynorske mediedagane. Eg må òg få retta ein stor takk til Vinje kommune og Norsk Pressehistorisk Forening for bidraga til dette jubileet. Debattar Laurdagen skipar Kringkastingsringen til seminar om barnefjernsyn, der både språket, innhaldet og produksjonen av barnefjernsyn står på dagsordenen. Sundagen følgjer Noregs Mållag opp med eit panelordskifte om nynorsk i nettavisene, før Audhild Gregoriusdotter Rotevatn og Anne Viken møtest til debatt over spørsmålet «kvifor kan ikkje alle journalistar skriva nynorsk?» Alle tilskipingane er opne, så eg vonar alle slags folk finn noko dei har lyst til å delta på. Det er gratis inngang og inga påmelding, så det er berre å stikka innom. Om det freistar med ein kveldstur på byen, samlar vi folk til uformell Nynorsk bar på Stopp Pressen torsdagskvelden. Ser du føre deg at dette kan verta ei årviss hending? Det vonar eg. Det er spennande om vi kan ta med oss årets samarbeidspartnarar og mange til vidare. Det er mange idear som måtte liggja for at vi ikkje skulle gapa over for mykje det første året. Men både kurs og andre aktivitetar ligg klåre på «teiknebrettet», fortel Berit Rekve. TARJEI VÅGSTØL tarjei@kringkastingsringen.no Osloavvis Førskolelærarar i Oslo vil ikkje lese bøker på nynorsk for ungane. Det slår Monica Eide fast etter å ha undersøkt bruken av nynorske bøker i barnehagane i Oslo. Eide skriv i bacheloroppgåva si at ho har funne at 6 % av bøkene Deichmanske bibliotek i Oslo låner ut til barnehagar, er på nynorsk. Biblioteket har ikkje eksakte tal for kor stor del av boksamlinga for førskolebarn som er på nynorsk, men det er langt meir enn dette. I oppgåva, som er laga ved Høgskolen i Oslo, fortel Eide at ein av bibliotekarane, som sjølv er nynorskbrukar, har slutta heilt å tilrå nynorske bøker for førskolelærarane. Som nynorskbrukar tykte bibliotekaren at det var vanskeleg å ikkje bli såra av dei negative reaksjonane som svært ofte kom. Å ikkje tilrå nynorske bøker vart ein måte å verje seg på. Eide har òg undersøkt bokkassene i tre barnehagar i byen. Av til saman 120 bøker var 8 på nynorsk. Etter å ha observert korleis personalet i desse barnehagane formidla nynorske bøker når dei vart oppfordra til det, og etter å ha spurt medstudentar om kva dei gjer, har Monica Eide konklusjonen klar: Når førskolelærarar i Oslo nyttar nynorske bøker, omset dei bøkene til bokmål medan dei les, seier ho. Grunnane dei nemner, er at dei sjølve opplever det unaturleg å lese nynorsk, og at dei trur barna ikkje forstår. Men det siste stemmer ikkje med Monica Eide si oppleving av å lese nynorsk for Oslo-barn. Frå eiga røynsle og frå å ha observert andre som på hennar oppfordring har lese nynorsk, har ho ord med ola DEN NYE BOKMÅLSRETTSKRIVINGA har vorte vel motteken. Det heng nok mest saman med at ho har fjerna ein del urimelege påbod og uhandterlege reglar. Men det er tvilsamt om bruken av bokmål har endra seg særleg mykje etter at den nye rettskrivinga tok til å gjelda. Bokmål har ein sterk hovudspråkspalte ved Ola Breivega Kva veg går nynorsken? Dette skal vera ein teig med råd og vink om nynorsk målbruk på grunnlag av den gjeldande offisielle norma, avgrensa til hovudformene. Denne gongen gjer eg eit unnatak og kjem med ei frimodig ytring om normstoda. STORTINGSMELDINGA Mål og meining frå Kultur- og kyrkjedepartementet er den ferskaste stadfestinga på at det statlege samnorskprosjektet er skrinlagt. Vonleg blir det heretter noko heilt sjølvsagt at bokmål og nynorsk skal normerast på sitt eige grunnlag og ut frå det som gagnar kvart mål best. Staten har ikkje lenger noko ynske om å føra dei to måla nærare kvarandre. FOR BOKMÅL HAR DETTE språkpolitiske kursskiftet for lengst gjeve handfaste normbrigde. Alt i 2005 fekk bokmål ei rettskriving i tråd med dei nye signala, på grunnlag av vedtak i bokmålsseksjonen i det gamle Norsk språkråd. Ein god del lite brukte former vart strokne, og ymse former som tidlegare hadde vore utestengde, kom inn att. Det prinsipielt nye var at skiljet mellom hovudformer og klammeformer fall bort. Og det vart større valfridom i formverket, til dømes i bøyinga av hokjønnsord i eintal (full jamstelling av a og en: kua og kuen) og inkjekjønnsord i fleirtal (full jamstelling av a og ene: barna og barnene). Med denne rettskrivinga kan ein i somme stykke skriva meir konservativt enn det ordlista til Riksmålsforbundet opnar for og meir radikalt enn det særleg mange kjenner seg kalla til. 12 NORSK TIDEND NR

13 barnehagar er nynorskbøker heller ikkje observert noko krav eller ønske frå barna om å omsetje nynorskbøkene. Barna kan spørje om kva ord betyr, og om kvifor eg les til dømes «mjølk» i staden for «melk». Men det oppfattar eg som at dei er nyfikne og interesserte, ikkje at dei klagar, seier ho. Eide viser til innspelet frå styret i Språkrådet til strategidokumentet «Språk i 100»: «Styret vil understreka den rolla barnehagane har for å sikra eit medvit om språk. Ansvaret for at ungane skal få respekt for eige og andre sitt talemål, at dei får rikeleg tilgang på bøker, filmar og dataprogram på norsk (nynorsk og bokmål) bør vera ein grunnleggjande del av den nye språkpolitikken,» skriv rådet. Men korkje barnehagelova eller rammeplanen seier direkte at barnehagane har ansvar for å presentere nynorsk. Monica Eide meiner likevel at når rammeplanen slår fast at viktige sider ved kulturoverføring er knytte til kommunikasjon, språk og tekst, blir konsekvensen at barna skal få kjennskap til nynorsk i barnehagen. Går glipp av kvalitet Nynorske småbarnsbøker haustar prisar i bøtter og spann, og det er til nynorsk dei beste utanlandske bøkene blir omsett, påpeikar leiar i Norsk Målungdom, Jens Kihl. Sjølv er han fødd og oppvaksen i Oslo, og forstår ikkje kvifor Oslobarn ikkje skal få høgtlesing på nynorsk i barnehagen. Ungane går framfor alt glipp av mye kvalitetslitteratur. Men dei går og glipp av å oppleve toleranse mellom to likeverdige språkformer, og den opplevinga er viktig i ein by med 200 ulike språk, påpeiker han. Kihl var svært oppteken av bøkene til Torvald Sund da han var liten. Men det var først da eg var blitt stor, og aktiv språkpolitikar, at far min synte meg at dei var på Førskolelærarar seier dei unngår nynorske barnebøker fordi dei trur Oslo-barn tykkjer språket er vanskeleg å forstå. Men det er ikkje mi erfaring, seier Monica Eide, som her les for dottera Silje. Foto: Erik M. Sundt nynorsk. Det tenkte eg aldri over som barn, seier han. Unødvendig Vi må jo forklare ord når vi les bokmålstekstar også, seier fungerande leiar i seksjon barnehage i Utdanningsforbundet Oslo, Atle Danielsen. Marg, seier han. Vi kjem ikkje utanom det ordet når vi les folkeeventyr. Men ikkje mange ungar veit kva det er. Å vere saman med ungar som lærer om marg, det kan vere heftig. Å unngå nynorsk fordi det er vanskeleg, er unødvendig, seier han. Eg vil tru at å oppleve at ord og uttrykk kan vere ulike, vil skjerpe språkinteressa til ungane og auke interessa deira for å lytte. Så det er ingen grunn til å halde barnehagebarn unna nynorsk, seier Danielsen. KIRSTEN ROPEID kr@utdanningsnytt.no Denne artikkelen har tidlegare stått på trykk i «Utdanning». straum som nordmenn flest er vel kjende med og gjerne følgjer når dei skriv. Det gode med den nye rettskrivinga er at ho har teke e bort dei hinder som fanst for at denne hovudstraumen kunne få renna na fritt. Ei romsleg rettskriving trugar ikkje einskapen og stabiliteten i bokmålet, fasttømra og innarbeidd som det er. Foto: Sanja Gjenero/stock.xchng NYNORSKEN HAR FRAMLEIS to normnivå (hovudformer og klammeformer) og stor valfridom på båe nivåa. Årsaka til det er at nynorskseksjonen Språkrådet etter mykje om og men vart samd med seg sjølv om å rå til at slik skulle det vera. Dette vart nedfelt i eit framlegg til ei varsamt justert rettskriving som departementet ikkje såg seg syn med å handsama. Dermed vart den gamle rettskrivinga ståande. DET VOG NOK TUNGT for departementet i denne samanhengen at Noregs Mållag òg ville bu i eit hus med to høgder og mange karnapp. Sidan har det kome nye signal frå Mål- laget. Dei var lenge ikkje heilt eintydige, for å seia det varsamt. Vi fekk høyra at Mållaget ikkje var så interessert i norma og ville strida for nynorsken same korleis han såg ut. Så fekk vi signal om at Mållaget ynskjer ei innstramming av norma og at ordninga med to normnivå bør falla bort. Det same hadde eit samrøystes styre i Språkrådet alt gått inn for, og no har departementet varsla (i den nemnde stortingsmeldinga) at det òg ynskjer ei strammare nynorsknorm. Og då kjem det sjølvsagt til å bli slik. EG MISUNNER IKKJE DEI som skal gjera dette arbeidet, for det blir vanskeleg. Og det blir vanskeleg på ein heilt annan måte enn arbeidet med ei ny norm for bokmål var. Hovudvansken ligg i å finna gode svar på desse to spørsmåla: Korleis ser den nynorske hovudstraumen ut? Korleis kan ein ut frå denne hovudstraumen laga ei rettskriving som markerer nynorsken som eit sjølvstendig mål andsynes bokmålet? Om ein trør feil her, kan oppslutninga om den nye norma vera spolert og heile arbeidet bortkasta. NORSK TIDEND NR

14 kleiva Anna Kleiva You are America but that is not all Eg har opphalde meg ein sommar i Amerika. No er det haust og eg bur i Noreg. Eg sit på rommet med Dixie Chicks-CD-en i stereoanlegget, gomlande på pop tarts. My own private America, bak låste dører. Veldig låste; eg er ikkje spesielt ivrig på å kome ut av skåpet med mine nye, varme kjensler for Dixie Chicks (særleg songen «Cowboy, take me away»). Sjølv om eg jo på sett og vis gjer akkurat det. Akkurat no. Lat meg seie: det såg ikkje alltid ut til at det skulle ende slik. Då eg landa på flyplassen i New York, hadde reisekameraten min allereie skremt meg opp i fistel med sine historier om det amerikanske tollvesenet og ganske riktig var dei ufyselege. Tollvesenet (skrikande): Du har fylt ut skjemaet feil! Eg: (flau og hissig og freista til å peike på plakaten der det står «It is our duty to treat you with respect»):?! Der og då, med såra stoltheit, tenkte eg at det ikkje var hyggjeleg å vere i USA, at dei stengjer seg ute frå verda med hysteriet sitt, at eg ikkje ville kome attende. Men eg forandra meining igjen. USA er eit veldig gjestfritt land slik klisjeen seier. Klisjeen seier også at dei er litt touchy når det gjeld desse landegrensene sine. Annan innsideinformasjon om USA, som stadfestar eller bryt med forventningane: Amerikansk ungdom bruker stemmeretten. Eg snakka med ein del folk på min alder (altså rundt 23), heilt ulike typar folk, absolutt ikkje berre av den typisk «politisk engasjerte» typen. Eg spurte alle saman om dei skulle stemme, og alle svara ja. Kanskje er det noko spesielt med dette valget (dei skulle alle stemme på Obama og hans CHANGE), men det er i alle fall eit større engasjement enn eg ser hos mine jamaldringar i Noreg. Valkampen går føre seg overalt. Til og med på bar. I USA må ein registrere seg for å kunne stemme - dette er visstnok dørstokkmila for veldig mange, og derfor har partia sett opp registreringsstands på barane. (Det er som kjent også lett å la seg rive med når ein er på bar. Eg blei til dømes så ivrig av alt dette politiske engasjementet at eg erklærte «if I lived in America, I would do campaign for Obama!») Dersom Obama blir valt, vil han bli assasinert. Sa veldig mange. Folk på landsbygda er ikkje konservative. Eg budde hos ein familie som køyrde Harley Davidson og var feite og på mange andre måtar såg ut til å oppfylle europeiske fordommar om «den klassiske amerikanar». Dei var likevel meir opne for nye idear og menneske enn mange folk eg kjenner. Canada er ikkje Amerika. Canada er Nord-Amerika, og «americans» er eit omgrep brukt om folk frå USA. Canada er verkeleg ganske annleis (ein merkeleg hybrid mellom Europa og USA). Don t call them americans! (Eg fekk gjennomgå). Amerikanarar elskar Noreg. Når alt kjem til alt er det vanskeleg å forlate heimlandet, uansett kvar ein kjem frå, men Noreg verkar visst freistande for mange. Trass i: høge matprisar, bustadprisar, bensinprisar, skattar, kalde vintrar. På grunn av: høg inntekt, velferdsordningar, stabil økonomi. Tenk det. (Ein kaliforniar eg møtte kunne likevel ikkje ha klart seg utan «my marihuana medical card». Og amerikanske TV-kanalar.) (Sitatet i overskrifta er henta frå «School night», ein nydeleg song av Ani DiFranco.) Ute i skulegarden på Kvinlog skule var det flust med folk under jubileumskonserten om fredagen. Odd Nordstoga Trio, fv. Thomas T. Tofte, Odd Nordstoga og Daniel Sandén Warg, tok Kvinlog-publikumet med storm. Ingen tvil om at jubileumskaka er vel fortent for kyrkjelyden i Fjotland. Gratulere Dei har klart det på ny; Fjotland er sett på kartet tre dagar til ende. Med ei beint fram fantastisk feiring av Ivar Aasen, av 90 år med nynorsk liturgi og 100 år med nynorsk skulemål. Med nesten 800 i publikumstal er det berre å ta av seg hatten for tilskiparlaget Kvinesdal Mållag. Det var ei brei og solid feiring. Odd Nordstoga Trio (med Daniel Sandén Warg og Thomas T. Tofte) og Enny og Helene Stulien Lauen heldt ein nydeleg konsert om fredagskvelden. Heile 270 publikumarar fekk med seg dette i skulegarden på Kvinlog skule. Skulen hadde skulemålsrøysting for eit års tid sidan, og feira 100-årsjubileum for nynorsk som skulemål. Og det var god grunn til å feire, fordi ein vann ein solid siger med heile 73,8 % røysta for nynorsk skulemål. Kva er vel meir naturleg enn å leggje konserten til skulegarden på Kvinlog skule, seier Tom Arnt Lindeland, aktiv i Kvinesdal Mållag. Me visste tidleg at me ynskte å gje skuleelevane gratis konsert og planla med eit budsjett som tok høgd for dette. Me måtte få tak i sponsorar og leggje til rette heile tilskipinga, men det betaler seg. Me vil gå ut med pluss i rekneskapen, legg Dag Runar Egeland til. Det har vore stor velvilje og stor støtte frå alle me har vore i kontakt med. Dette har berre vore moro, fortel Kåre Narvestad. Saman med Are Jerstad, leiar i Kvinesdal Mållag, er dei godt nøgde med ei fantastisk feiring. Naturleg Odd Nordstoga hadde rett nok vore i Kvinesdal og spelt før, men aldri i Fjotland. Han kjem frå tjukkaste Telemark, og held nynorsken ved like som det naturlegaste i verda. Eg hadde nok ikkje fått jobb her viss ikkje, gliser han. Er du av den typen som krev skjema på nynorsk når du er på offentlege kontor og liknande? Ja, men eg er ikkje fanatisk. Like fullt er det viktig å gjere det, elles vert det ikkje prioritert å ha skjema på nynorsk liggjande, meiner han. Kva råd har du å gje elevane på denne skulen som ynskjer å halde på skrift- og talemålet sitt? Dei må ikkje skifte til bokmål når dei byrjar i vidaregåande skule. Det er absolutt ikkje naudsynt. Bokmål lærer du deg likevel. Viss du held på nynorsken og er sta på det, så viser du omverda at du har bein i nasen og får ein betre karriere enn dei som ikkje gjer det. Varma opp Til oppvarmingsband for Nordstoga hadde Kvinesdal Mållag hyra inn den populære Stulien Lauen-familien ved tvillingane Enny og Helene (12), Synnøve (6), mor Grete (39) og far Øystein (44). Dei fall i god smak blant dei yngre, særleg gutedelen av publikummarane. Mikal

15 Mikal Narvestad, niandeklassing med sans for nynorsk, fall fullstendig for Stulien Lauen-jentene, og fekk like godt autografane deira i andletet. Det var folk på båe sider av midtgangen både nede og oppe på galleriet då jubileumsgudstenesta i kyrkja tok til. Aasen-bjørka har fått sin kloning i dalstroka innafor; her er det eigar av Lindhommen, Kåre Egebø (tv), og skrivar i Kvinesdal Mållag, Dag Runar Egeland, som utfører den symbolske plantinga under påsyn av Svein Arne Myhren og dotter hans (heilt tv). Alle foto: Borghild Løver Nettstad for Fjotland To fjotlandsentusiastar har lansert ei ny nettside med både stort og smått kulturknask om Fjotland. Sida tek mål av seg til å dekkje det meste innan kulturhistorie frå bygda. Per Øistein Rogstad og Svein Arne Myhren har laga nettsida no, som handlar om både skriftspråk, talemål, namnetradisjonar, primstav, folkeliv, folkekunst, folkeminne og alle slags lokale historier og levande tradisjonar. Kvar dag er det noko nytt på sida, mellom anna fordi det kjem opp eit nytt ord for dagen i form av eit lite sitat såkalla «Dagens fjotlandsord». Me er utruleg opptekne av historia og dei levande tradisjonane. Det er viktig å formidle det som har vore skrive før, og å leggje til rette for nye artiklar. Vi ønskjer å få meir på nettet, ettersom stadig fleire gjer bruk av dette mediet og slik hentar seg kunnskap i dag, seier Svein Arne Myhren. Sida har ein oversiktleg profil, der emnet Micropædia Fjotlandica vekkjer særskild interesse og viser seg å vere ei samling av stutte leksikonartiklar om kulturhistoriske emne frå Fjotland. Sit du på noko lokalhistorisk stoff frå Fjotland, send det til oss, så me kan dele det med alle! BORGHILD LØVER r, Fjotland! Dei to grunnleggjarane av nettsida Svein Arne Myhren (tv.) og Per Øistein Rogstad, oppmodar alle til å gå innom sida kvar dag for å få med seg Dagens fjotlandsord. Narvestad (14) var ein av dei som like godt fekk autografane til jentene skrivne i andletet sitt. Kvifor i all verda har du autografane i andletet? Dei er så kjempesøte, eg elskar dei! Han har høyrt dei på plate før, men det var den fyrste konserten han hadde vore på med dei. Lokal kultur Kvinesdal Historielag hadde fått Arild Stakkeland til å kviste ei to timars løype langs ein gamal saueveg frå Krågeland til Lindhommen. Mykje folk tok seg tid til å nyte denne turen i det strålande vêret før kulturdagen på Lindhommen. Meir enn 200 gjestande fekk med seg tradisjonsmat frå Torvløbakken gard og musikk og song av Sverre Eftestøl, Wenche Hunsbedt Svindland, Oddbjørn Stakkeland, Kenneth Trælandshei og Svein Arne Myhren. Det er 150 år sidan Ivar Aasen kom på samlarferd til Lindhommen i Fjotland, der han vart verande ein kveld og ei natt og fekk seg ein god prat med «Tosten». Ikkje mykje er skrive om dette møtet, men Aasen-kjennar Svein Arne Myhren fekk tankeprosessane i gang ved å fabulere rundt møtet mellom Tosten og Ivar. Tosten viste seg å vere «meget snakksom», i følgje Aasens eigne notat. Planta bjørk Svein Arne Myhren tok også føre seg nokre av dei mest typiske Fjotlandsorda som Aasen samla inn på si ferd og utviklinga av nynorsken i Fjotland for 100 år sidan. Deretter var det planting av ei lita bjørk på tunet, ein genetisk kopi av det opphavlege Aasen-treet som stod i tunet til Aasen då han voks opp. Kåsør og rikssynsar Andreas Hompland tok for seg utviklinga for Fjotland og nynorsken frå han sjølv var ung og fram til i dag. På sin vanlege, slentrande kvinesdalsdialekt fekk han fram poeng og sparka hit og dit, mellom anna til alle målfolk med raude pennar. Hompland ville ikkje seie noko ålment fordelaktig om nynorsk og Noregs Mållag etter kåseriet, derimot meinte han at nynorskfolk som ikkje kom frå det rettskrivande vestlandet var forsømde og forfylgde. Han gav klår melding om at fjotlendingane har halde på identiteten og sjølvkjensla. Me er noko anna enn dei andre, me er ikkje sørlendingar, men frå dalstroka innanfor og ser ikkje ting sørfrå, men bakfrå. Frå den flotte, naturlege scena i gardstunet på Lindhommen sa han høgt i mikrofonen at han var stolt over å ha fått Vest-Agder Mållag sin dialektpris. Og då me såg inn i dei brune augo hans etter kåseriet, kunne me tydeleg sjå at dei var utruleg glade for nynorsksigeren på Kvinlog skule. Gudsteneste Jubileumsgudstenesta i Fjotland kyrkje om sundagen var i samarbeid med Fjotland sokneråd og sette eit verdig punktum for helga med 90-årsfeiringa av nynorsk som liturgispråk. Kyrkja var mest fullsett med godt over 200 kyrkjegjengarar, og kyrkjelyden fekk mellom anna høyre salmen Eg veit ei himmerik ei borg med Randi Helle. Denne dagen vart nynorsk brukt under barnedåpen, ved presentasjonen av det komande konfirmantkullet, presentasjonen av 50-årskonfirmantane som var til stades og sjølvsagt i den (u)vanlege gudstenesta som presten Gunnar Trægde Pedersen heldt med stor innleving. Sjølv om han har vore tilsett som prest her i berre eit års tid, har han for lengst sett det positive i at det er ein eigen identitet og særskild sjølvkjensle i Fjotland, og gjorde plass til dette i gudstenesta ved å ta med Eieslandversjonen av Min båt er så liten: Min traktor er så liten, min åker så stor Fyrste i Vest-Agder Jubileumskake og -kaffi vart servert alle på kyrkjebakken saman med nokre nynorske, liturgiske poeng av Svein Arne Myhren. Fjotland var den fyrste kyrkjelyden i Vest-Agder som tok til med nynorsk liturgi (1908) etter at Stortinget opna for dette i Men nynorsk salmebok kom aldri til Fjotland fordi ein meinte at Guds velsigning ikkje fylgde dei nynorske salmane. Det som er heilt sikkert, er at med det smellvarme vêret som mållaget vart velsigna med heile helga, så er det ingen tvil om at Gud også er nynorsk. Høyrde du dét, Olav Skjævesland, biskop i Agder? BORGHILD LØVER borghild@nm.no

16 Last ned dei viktigaste programma på nynorsk. Gratis! Microsoft har som mål at så mange som mogleg får ei god brukaroppleving på sitt eige språk. Difor leverer vi dei mest populære produkta våre på nynorsk og bokmål. REZER Har du kjøpt Windows Vista eller Microsoft Office 2007 kan du enkelt laste ned nynorskutgåver. Utan kostnad. No finn du også OneNote, den digitale notatblokka, i nynorsk utgåve.

17 Vestlandsrevyen vitjar Nynoreg I haust dreg Ragnar Hovland, Olav Stedje, Finn Tokvam, Halvor Folgerø og Claus Sellevold på ekspedisjon til dei nynorske kjerneområda. Gjengen spela Vestlandsrevyen på Logen i Bergen for fulle hus i vinter, og trilla både femmarar og seksarar i bergenspressa. Framsyninga marknadsfører seg som ein festkveld og hyllest til nynorsken, og no vil dei altså vitja eit tjuetals stader der nynorsk er fleirtalsmålet frå før. Norsk Tidend møter tre av dei fem til ein liten før-turne-prat i Bergen. Halvor Folgerø, Finn Tokvam og Claus Sellevold gler seg til turneen, men framhevar dei to fråverande som dei verkelege stjernene. Ja, det er Ragnar Hovland og Olav Stedje som er heltane! Litt av prosjektet vårt er å lyfta og markera dei to, og visa dei fram for publikum. Det vert endåtil debatt om kven av dei to som er tidenes største nynorsknamn, fortel Halvor Folgerø. Den raude tråden Det er elles hyllesten til nynorsken som er den raude tråden gjennom heile framsyninga. Me vil visa at det ikkje er sant at det går nedoverbakke med nynorsken. Tvert om! seier Finn Tokvam, som saman med Halvor Folgerø mottok Målprisen 2008 av Noregs Mållag i vår. Gler de dykk til å møta nynorskbrukarane på heimebane? Å ja, både brukarar og misbrukarar er hjarteleg velkomne, seier Halvor Folgerø. Turnebussen er enno ikkje plukka ut, men dei tre er samde om at Olav Stedje peikar seg ut som sjåfør. Han elskar å køyra bil! Han køyrer heile vegen frå Bærum til Bergen når me skal ha øvingar, fortel Claus Sellevold. Løyndomar No når de er her, og dei to heltane er fråverande: Kan de avsløra nokre løyndomar om dei? Olav Stedje er visstnok den einaste mannen som har rygga opp heile Stalheimskleiva på stålis. Me kan dessutan røpa at han framleis har ei mjølketann i full funksjon, og dessutan at han no bur i Bærum, og ikkje i Sogndal, slik mange trur. Ragnar Hovland er det verre med. Han har visst ikkje røpa så mykje meir om seg sjølv enn det han alt har skrive om i bøkene og dagboknotatane sine. Han er eit flogvit både når det gjeld populærkultur og anna, men det er velkjend. Men mor til Ragnar må me nemna, ho er eit grepa kvinnfolk! Ho imponerer nesten meir enn sonen, ho er ekstremt oppdatert, og raskare enn Internett. Under framsyningane våre forsynte ho Ragnar med tekstmeldingar med idrettsresultat frå øvingar som pågjekk medan me var på scenen. Under nyheitsinnslaga våre kunne me dermed røpa resultata før nokon i salen hadde fått sjansen til å høyra dei andre stader. Ikkje til Oslo Det er tydeleg at karane gler seg stort til å koma på vegen. Me skal få sjå mange fine stader, og me skal få sitja saman med FRIMODIGE NYNORSKINGAR PÅ TURNE: Frå venstre Finn Tokvam, Claus Sellevold og Halvor Folgerø. Olav Stedje i Elvis-dress, det kan knapt bli betre! Mange har lurt på om ikkje Vestlandsrevyen burde setjast opp i Oslo òg? Foto: Hege Myklebust Ja, det har me òg. Men Vetle- Ivar helsar at heile leiinga på Det norske teatret burde vore klakka på pottekanten. Han har ein teori om at grunnen til at Vidar Sandem måtte gå av som teatersjef var at han takka nei til Vestlandsrevyen! HEGE MYKLEBUST hege.myklebust@nm.no Inspirte folketonar Med plata Solbøn presenterer Songlaget i Bondeungdomslaget i Oslo folkemusikk på ein ny måte. Måten er ny både i høve til kva som er tradisjonell framføringspraksis og i høve til tradisjonell korsong, dei klarer på ein særs god måte å kombinere dei to tradisjonane slik at det ikkje blir arrangerte folketonar for kor som alle har høyrt før. Dei gjer både folkemusikken og korsongen rikare ved å bruke tradisjonelle kvedarteknikkar i korsamanheng. Dette er ikkje kvardagskost, det næraste føredømet eg kjem på er plata Dåm som Oslo kammerkor gav ut i 1994 med Grete Pedersen som dirigent. Britt Karin Wetteland har vori elev av Pedersen i mange år, og det ber plata preg av på ein positiv måte. Det viktigaste Wetteland gjer i dette prosjektet er å ta vare på særpreget i folkemusikken og ta det med inn i korklangen. På mange måtar tek plata oss til grunnlaget for kvifor ein skal ha eit kor i eit mållag/ungdomslag: For å vidareutvikle og dyrke den norske kulturarven. Ikkje for å late han stivne på ein landskappleik eller i Grieg-arrangerte folketonar. Songlaget i Bondeungdomslaget i Oslo med dirigent Britt Karin Wetteland, Vegar Vårdal (feler), Jon Anders Halvorsen (kveding) og Astri Skarpengland (kveding): Solbøn Crystal Air/Musikkoperatørene musikk Koret er ikkje åleine på plata. Nokre av dei beste mellom unge folkemusikarar er med og set preg på henne. Vegar Vårdal på feler er ein virtuos av rang, og kvedarane Jon Anders Halvorsen og Astri Skarpengland gjer ein strålande jobb for å trekkje linjene til opphavet. Eit særs godt døme på det er I himmelen, som er eitt av dei aller siste verka til Edvard Grieg. Som så ofte elles tok Grieg ein folketone og arrangerte til kunstmusikk. I 99 % av tilfella blir verket framført med ein klassisk solist - men ikkje her! Jon Anders Halvorsen syng folketonen som folketonar skal syngjast, medan koret syng Grieg-arrangementet som det skal syngjast. Det blir ein fabelaktig kontrast mellom dei to både rytmisk og tonalt - og det fungerer særs bra! Når solistane skal nemnast må vi og trekkje fram kormedlemene som er solistar på ulike nummer. Wetteland gjorde gode val i Wenche Bjørngaard, Jan Heltne, Magnhild Irene Haraldseide og Berit Lagaard. Røystene er veldig ulike, men høver godt saman med songane dei framfører. Om ein skal trekkje fram noko negativt: på nokre få av kutta kjem einskildrøyster litt mykje fram, men aldri så mykje eller så lenge at det blir eit problem. Det er den homogene klangen som dominerer der han skal, samstundes som det skal vera opning for litt individualitet når eit heilt kor skal trille og krulle i kvedarstil! Det einaste eg vil slakte aldri så lite, er innpakninga! Tekstheftet og omslaget har altfor dårleg trykk på teksten, sjølv om bileta er fine. Dessutan: i vår digitale tid burde det vera ei smal sak å lagre informasjon om dei ulike verka på sjølve CD-en, slik at ein slepp å sitje og skrive inn alt i itunes før ein kopierer til ipoden! Vidar Lund SPESIALTILBOD PÅ LYDBØKER FRÅ KARVILAND FORLAG! EDVARD HOEM! Sommarvind - Forteljingar og songar for alle døgnets tider. 4 CD-ar / Forfattaren sjølv les. Komponist Henning Sommero syng. Normal pris 149, / NM pris 119, Prøvetid 5 CD-ar / Forfattaren sjølv les. Normal pris 298, / NM pris 198, Kjærleikens ferjereiser 6 CD-ar / Forfattaren sjølv les. Normal pris 298, / NM pris 198, Bibelhistorier frå Det nye testamentet 4 CD-ar / Forfattaren sjølv les. Normal pris 249, / NM pris 179, Faderen. Peder Bjørnson forsvarer seg 6 CD-ar / Forfattaren sjølv les. Normal pris 349, / NM pris 279, Ting bøkene på / NORSK TIDEND NR

18 media Tarjei Vågstøl Eit handfast tiltak Rett før landet gjekk inn i sumardvale (les: fellesferie) i år la Kulturdepartementet fram stortingsmeldinga Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk. Mange hadde gledd seg til denne meldinga, og mange målfolk vart glade over at resultatet i så stor grad tok omsyn til nynorsk. Tidlegare har det vore slik at vi nærast har måtte seia «hugs på nynorsk òg» med piperøyst, medan det store spørsmålet har vore «norsk mot engelsk». Den fella går iallfall ikkje språkmeldinga heilt i. Som øvste tiltakspunkt i kapitlet om nynorsk heiter det at «omsynet til nynorsk alltid skal vurderast eksplisitt når spørsmål som vedkjem norsk språk, blir tematisert» (side 212). Det er lett å sjå at dette ikkje er det mest forpliktande tiltaket i verda, men eg trur det kan vera eit veldig nyttig handtak, sidan noko av det vanskelegaste med å driva målarbeid er å få sett nynorsken på dagsordenen. Nedover lista over tiltak er det mykje verdiar og haldningskampanjar, men eitt merkjer seg ut: Nummer seks, der regjeringa vil oppretta Vinjefondet «med hovudformål å styrkja nynorsk journalistikk og anna publisistisk verksemd.» I Kringkastingsringen har vi venta på dette fondet i mange år, heilt sidan ideen vart lansert i Kulturløftet i Heile målrørsla har brukt lang tid på å identifisera kvar proppen ligg i arbeidet med å få nynorsk inn i riksavisene. Vi har funne ut at mange av elevane på journalistikk byter til bokmål undervegs i utdanninga si fordi dei reknar med at dei kjem til å arbeida som bokmålsjournalistar når dei kjem ut i arbeidslivet. Likevel manglar det heller ikkje på dei som seier at dei godt kunne tenkja seg å skriva nynorsk, berre dei fekk lov av redaktørane sine. Den verkeleg store proppen, dei som sit med makta til å hindra eller sleppa til nynorsk i riksavisene, er redaktørane. Vinjefondet kan neppe løysa problemet med dei feige redaktørane (med mindre det vert brukt til mutingar, noko som neppe er aktuelt). Men, dersom fondet kan nyttast slik at nynorskskrivande journalistar på eitt eller anna vis vert rekna som særskilt attraktive, så kan det føra til at vi får meir nynorsk - iallfall i aviser der nynorsk ikkje er eksplisitt forbode. Når Nynorsk mediesenter i Førde har vorte slik ein veldig suksess, er det fordi det finst ein marknad for nynorskjournalistane som vert utdanna der. Redaksjonssjefane i NRK skjønar at tilbodet om nynorskjournalistar med spesifikk journalistopplæring og -praksis er for godt til å seia nei til. Det er neppe realistisk å oppretta eit liknande senter for nynorskskrivande avisjournalistar, men eg vonar likevel at det er mogleg å bruka fondet på ein måte som gjev avisredaktørane incentiv til å tilsetja nye nynorskjournalistar. Medan eg skriv denne spalta ser eg på nyhenda at regjeringa sit i budsjettkonferanse. Kva dei snakkar om no, veit eg sjølvsagt ikkje, og det er lite sannsynleg at Vinjefondet er øvst på saklista. Men det må vera lov å venta at pengane er på plass når statsbudsjettet vert lagt fram i oktober. 18 Nyttig språkspalte: Det starta med at styret i mållaget ville syne att i lokalsamfunnet, fortel Terje Kjøde, leiar i Ørsta Mållag. Resultatet av drøftingane vart oppstart av språkspalta Målauget i lokalavisa Møre-Nytt. Ideen bak spalta er at vi vil sjå på språket med målauge, men også at vi må ha eit vaktsamt blikk på språket. At namnet gjerne kan minne folk på uttrykket om «å kome gjennom Nye aviser tek vare på språket I år har det kome to nye lokalaviser på nynorsk. Ei i vest og ei i sør. Åmli kommune har aldri hatt si eiga lokalavis før. I mars kom ÅmliAvisa ut for fyrste gong. Det er godt over hundre aksjonærar, og dei som står bak er enkeltpersonar, lag, organisasjonar, verksemder og kommunen. Inger Stavelin er tilsett som dagleg leiar og redaktør for den ferske avisa og har kome flyttande til bygda for å ta denne jobben. Ho har byrja å skrive nynorsk i høve denne redaktøroppgåva, medan den andre journalisten skriv bokmål. Inger Stavelin vart også kåra som årets nynorskbrukar av Aasentunet ved opninga av Dei nynorske festspela i juni. Kvifor har du vald å skrive nynorsk i ÅmliAvisa? Eg byrja å skrive nynorsk då eg flytta til Åmli. Eg har ikkje skrive nynorsk sidan eg gjekk på gymnaset, men for meg er det eit gyllent høve til å lære meg nynorsk. Eg har fått hjelp og eg tykkjer at eg får mange hyggjelege tilbakemeldingar på språket eg skriv, fortel Inger Stavelin. Dei skriv om alt slag som skjer i Åmli, og dei som abonnerer er fastbuande, folk som har flytta ut og hyttefolk. I desse dagar inviterer avisa til fest for alle. Då kan dei feire at dei har greidd kravet til pressestøtte, og det er sjølvsagt viktig for avisa. Er nynorsken viktig for Åmli-identiteten? Ja, det er han. Så lenge folk opplever at språket ligg nærast munnen og hjartet vil nynorsken vere viktig. Åmli er ein nynorskkommune etter kommunestyrevedtak. Dei gamle dialektane, men også dei moderne dialektane ligg nærare nynorsk, sjølv om det er mange bokmålsord innimellom. Men det er viktig å ta vare på tradisjonen og det språket som er her. I tillegg til at det også vert riktig å skrive to språk. Det er mange innflyttarar som brukar bokmål. Ho fortel at utfordringa frametter er å få til eit godt annonsesal. Det er viktig for at avisa skal greie seg økonomisk. Og det skal vi jo, smiler Inger Stavelin, redaktør i ÅmliAvisa. Skriv pressehistorie Innsida.no skriv nynorsk pressehistorie. Frå mai kjem den tidlegare nettavisa ut som lokalavis ein gong i veka for alle husstandane i Bømlo, Fitjar, Kvinnherad og Stord. Opplaget er på eksemplar. NTB melder at dette truleg ei pressehistorisk utgjeving. Dei kjenner ikkje til andre døme på aviser som har gått frå å vere nettavis til å verte papiravis. Me har testa den nye avisa hos eit lite utval annonsørar og ser ein klar marknad for dette produktet, seier ansvarleg redaktør Pål Andre Berg i Haugesunds Avis, utgjevaren av den nye papiravisa på nynorsk i Sunnhordland, til nett Haugesunds Avis. Innsida.no har hatt ein imponerande trafikkauke og vore flinke på det ultralokale i ein region. Nå vil me utvikla dette spennande merkenamnet vidare og gje lesarane litt meir enn det nettutgåva byr på, seier Pål Andre Berg. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no nålauget», seier Terje Kjøde, leiar i Ørsta Mållag. Opphavleg var det ein annan som var tiltenkt rolla som forfattar av språkspalta, men sidan han sa det frå seg steppa Terje Kjøde inn. Når ein kjem i min alder er det viktig å hugse på å ikkje berre skrive om gamle ord og uttrykk, smiler Terje Kjøde. Det er klart at eldre folk ofte vert Så lenge folk opplever at språket ligg nærast munnen og hjartet vil nynorsken vere viktig, seier Inger Stavelin, fyrste redaktøren i ÅmliAvisa. Stord og Bømlo er to av fem kommunar i Hordaland som stiller seg positive til å ta imot nye asylsøkjarar. Kvinnherad veit ikkje, medan Fitjar seier nei. På Husnes er dei skeptiske, fordi det var ein del bråk då Husnes Mottak sist var operativt. KVINNHERAD STORD BØMLO FITJAR TORSDAG 4. SEPTEMBER 2008 no Delte meiningar om asylmottak gk NR ÅRGANG g år. I dag er kvardagen prega av at det er mange oppegåande og hyggjelege flyktningar, som dei tilsette hjelper så langt dei kan, fortel mottaksleiar Steinar Rosset til innsida.no. SIDE 4-5 Heiane Mottak på Stord har i år vore ope i ti år. søkjer Det er utruleg kva ein kan gjera når berre mange nok heiar Ola Ersland Lærar side STILLER UT I BIBLIOTEKET RUSTAR OPP VEG FOR 30 MILL SIDE 6 NY FABRIKK PÅ RUBBESTAD- NESET salskonsulent Ta kontakt med Erik Krogdahl erik.krogdahl@haugesunds-avis.no no eller telefon BYGDEBOKA KJEM I VINTER SIDE 2 SIDE 2 Christina vil bli omsorgsarbeidar Christina Wah er midt i utdanninga si som omsorgsarbeidar. Ho har lært seg bra norsk, men kjempar med engelsken før ho kan bli fagarbeidar. Denne veka byrja ho i lære på Åmli Pleie- og Omsorgssenter. Side 4 Fiber på veg Fiberkablane som skal veldig opptekne av desse gamle uttrykka, som ungdom i dag ikkje har noko forhold til. Det er heller ikkje så rart. Veldig mange ord frå eldre tider som er ute av bruk er det fordi orda var knytt til utgåtte produksjonsformer. JÅLESPRÅK: Vi prøver å byggje opp språkspalta pedagogisk, og å v ariere mellom ulike emne. Det er viktig å sikte seg inn på den Siste gje oss raskare internett, tv og telefoni er på veg. På biletet er Agder Dykk i ferd med å legge kablar i Nidelva. Men på land er det dukka opp skjær i sjøen. Statens vegvesen ønskjer at ein nå nyttar høvet til å grave ned både dei nye og gamle kablar i bakken, blant anna i Århuskleiva. Dermed går prosessen seinare enn tenkt, og garantien om breidband til alle i 2008 heng i ein tynn tråd. Høy stilling Trepleier Ole Sundsdal har jobben sin høyt over de fleste av oss. Han er en av Norges 15 trepleiere, med spesialfelt store trær som står vanskelig til. Tovdølens arbeidsfelt strekker seg fra Sandnes til Oslo. Side 11 ÅMLIUNGDOM TIL MOSAMBIK FORLENGET VÅRE LIV Side 13 Side 10 Gneistrande marknad Torsdag 4. september utgåve 1. årgang Laussal 20 kroner Side 7 Den 29. Dølemomarknaden går inn i historia som endå ein suksess. Alt tyder på at overskotet blir rekordhøgt, og publikum såg ut til å hygge seg både laurdag og sundag. Eksakte publikumstal vil festivalstyret ikkje ut med, fordi så mange utstillarar, sponsorar, artistar og dugnadsfolk får gratis armband til seg og sine. Men dei anslår at menneske var innafor gjerdet på laurdagen og på sundagen. Marknadssjef Geir Atle Gauslå er godt fornøgd med årets arrangement, sjølv om han gjerne skulle sett endå fleire folk. - Vi må sjå kva vi kan gjere for å trekke fleire folk neste år, seier han. Han vil nødig ut med økonomiske tal så tidlig, men er ganske trygg på at overskotet blir endå større enn i fjor, då Dølemosamfunnet kunne dele kroner. Side 8 og 9 FYR: Førsteklassing på Åmli vidaregåande skule Marie Haaland fann eit gneistrande fyrtøy. Det skal vere ekstra godt å ha i sekken på padletur, rafting og annan moro som lett kan føre til gjennomblaut bagasje. NORSK TIDEND NR

19 allminnelege avislesar. Språkspalta er difor delt i tre delar. Emne for dagen, ord for dagen og sitatet, fortel Terje Kjøde. Kva slag emne er det du tek opp? Er det til dømes kommareglane? Eit døme er at eg har skrive om «i forhold til»-sjuka. At dette vert brukt i alle samanhengar. Eit anna døme bruken av ordet på. Før var ein flinke i noko no er ein gode på noko, seier Terje Kjøde. Han er oppteken av å peike på det som han kallar jålespråk. Og han trekkjer gjerne fram eit døme på dette også. Før vart det sagt at nokon er flink å lese no heiter det god kompetanse på å lese, påpeikar Kjøde. GODT MOTTEKE: Språkspalta Målauget har blitt godt motteke sidan starten rundt nyttår Det er mange som tek kontakt med Kjøde på e- post eller telefon, eller kjem bort til han på gata. Folk er veldig positive og eg får veldig mange tilbakemeldingar. Det er mange som vil snakke, og eg prøver å skrive ned gode idear etter kvart som dei dukkar opp, seier Terje Kjøde, som har ny spalte på trykk annakvar laurdag. Det er også andre lokallag eller målfolk som har fått i stand språkspalter rundt om i avisene. Magne Aasbrenn har ei spalte i Fredrikstad Blad, medan Odd Oleivsgard har si språkspalte i Avisa Hallingdølen. Terje Kjøde er leiar i Ørsta Mållag og skriv språkspalta i lokalavisa anna kvar veke. Foto: Hege Lothe Dameblad tenkjer nytt Dameblada KK og Elle har den seinare tida opna opp for nynorsk i spaltene. I Det Nye er situasjonen derimot ein heilt annan. Me har ingen policy, verken for eller mot nynorsk. Eg har aldri fått tilbod om ein nynorsktekst, og det er ingen i redaksjonen i dag som skriv nynorsk, sa Det Nye-redaktør Hanne Aardal i ein debatt under Dei nynorske Festspela. Aardal la vekt på at det var kvaliteten på saka som avgjorde om ho kom på trykk, ikkje kva målform som var brukt. Skal eg trykkje ei sak, må det vere fordi ho er god, meinte Aardal. Likevel viste ho, til liks med Ingvild Kjøde i KK og redaksjonssjef Mari Midtstigen i Elle, til at ein journalist som ynskte å bruke nynorsk, gjerne måtte få gjere det. Marianne Furevikstrand frå Holmedal fekk kroner i stipend frå Noregs Mållag. Prosjektet er å starte tre bygdeaviser rundt Dalsfjorden i Sunnfjord Dale/Flekke, Askvoll og Holmedal. Dette betyr veldig mykje. Det var veldig overraskande, men stipendet vil verte veldig viktig, seier Marianne Furevikstrand. Trass i at Sogn og Fjordane er eit nynorskfylke, er det slik at folk langs kysten oftare enn fjordingane og sogningane tyr til bokmål i den meir private kommunikasjonen. Bygdeavisene er eit avisprosjekt som skal vera endå meir personleg og nært enn lokalavisa Firda. Difor er det viktig at eit slikt bygdeavisprosjekt brukar nynorsk som Frå venstre: Journalist Ingvild Kjøde i KK, redaktør Hanne Aardal i Det Nye, redaksjonssjef Mari Midstigen i Elle og forfattar Olaug Nilssen. Foto: Judith Sørhus Litlehamar/Norsk Plan Aktive redaktørar Debatten «Kan ein sminke seg på nynorsk» vart innleidd av forfattar Olaug Nilssen som etterlyste meir offensive kvinnebladsredaktørar. Det er ikkje sikkert at salstala flyg til vêrs dersom kvinneblada byrjar å trykkje nynorske artiklar, men eg kan garantere at ei mengd unge, nynorske kvinner vil synast at det er ei lette å få sjå at det språket dei lærer å skrive på skulen og det språket som liknar mest på det dei høyrer rundt seg til dagleg, kan brukast til å skrive om emne som er litt kjekkare og mindre trøyttande enn skulestilar, sa ho, og peika på at ein både kunne sminke seg, setje opp håret, kjendis-slarve og portrettintervjue på nynorsk. identitetsmarkør, og det kan òg blir interessant å sjå om bygdeavisene vil ha noko å seia for bruken av nynorsk i desse bygdene. I fem år har bygdeavisa for Holmedal kome ut på dugnad. Og det var tidlegare redaktør Gaute Losnegård som hadde ideen til at Marianne Furevikstrand kunne bli redaktør i tre bygdeaviser rundt Dalsfjorden, og dermed gjere dette til eit yrke ho kunne leve av. Nyetablerar Etter at eg har vore heime med dottera vår i to år er tida inne for å Ikkje skummelt Både KK og Elle har den seinare tida opna for nynorsk i sine redaksjonar. Journalist Ingvild Kjøde i KK gjorde seg bemerka då ho for ei tid sidan skreiv portrettintervju med Jon Fosse, nettopp på nynorsk. Etter det portrettet fekk eg vel om lag 40 positive attendemeldingar, fortalde ho. Portrettet av Fosse vart også kommentert av Olaug Nilssen. Eg syntes at det var oppløftande, trass i at intervjuet kommenterte sin eigen nynorsk i høgtidelege ordelag og gjorde eit Skaper bygdeaviser i Sunnfjord STARTAR BYGDEAVISER: Marianne Furevikstrand (29) har fått stipend for å lage tre bygdeaviser rundt Dalsfjorden. finne arbeid. Det er veldig få journalistjobbar i mitt nærområde, så eg har tenkt at no måtte eg tenkje nytt. Ideen er at viss eg greier å gjere alt sjølv, kan det vere mogleg å få eit levebrød ut av det. Difor set vi i gang, og det er utruleg moro, seier Marianne Furevikstrand, som også får nyttig hjelp frå mannen Tor Egil Furevikstrand. Ho gjer alt frå å samle inn stoff, skrive tekstar, set opp bladbunaden og får avisene i trykken. Og etter den delen av arbeidet er gjort, så er det veldig viktig å få til eit godt distribusjonssystem. Lokalt Stikkordet for dei tre bygdeavisene er lokalt. Alt stoff skal vere lokalt, til og med lokale namn i kryssordet. Det skal både vere litt om sport, litt om ungar og litt om ulike lokale arrangement. Og det viktigaste er at det skal ha ein positiv grunntone. nummer av at det var etter Fosses ønske at det hadde blitt slik, meinte ho. Også redaksjonssjef Mari Midtstigen var positiv til meir nynorsk i vekeblada. Elle opna opp for nynorsk etter at sjefsredaktør Signy Fardal vart utfordra under ein tidlegare nynorskdebatt arrangert av Kringkastingsringen og Mediemållaget. Folk tykkjer det er kjekt å lese om noko positivt. Dei likar å bli minna på at dei eigentleg har det bra og at det finst andre historier om oss enn dei som vi les om i tabloidavisene, fortel Marianne. Det er mange som tingar avisa som ikkje bur i bygda. Difor trur ho at dette prosjektet også vil gje eit lyft for omdømebygginga i praksis. Eg trur bygdeavisene kan vere med å utgjere ein skilnad. At dei kan påverke og gjere nytte for seg. I tillegg til å gjere kvardagen litt gladare, seier Marianne. Godt sal I løpet av denne sommaren har Marianne Furevikstrand lansert to nye bygdeaviser. I midten av juli var avisa som heiter 6980 lagt ut for sal. Avisa retta seg inn mot nedslagsfeltet til postnummeret 6980 Askvoll. Deretter vart bygdeavisa for Dale og Flekke lansert i august september. Etter at sjefen min vart utfordra, oppdaga me at dette faktisk ikkje var så skummelt med nynorsk. Eg trur det er viktig at journalistane får skrive på det språket dei vil, sa Midtstigen, og viste til at Elle hadde hatt nynorskoppslag både om hårmotar, sminke og kjendisar. JUDITH SØRHUS LITLEHAMAR judith@norsk-plan.no Korleis har salet gått? I Holmedal er vi allereie 100 abonnentar over budsjettet. I Askvoll har salet gått om lag som budsjettert, medan i Dale / Flekke er salet nett byrja, fortel Marianne. Planen er at kvar avis skal kome ut fire gonger i året, og at dermed skal ho lage ei avis i månaden. Førebels har det blitt mykje meir arbeid enn ho hadde planlagt, og ho har endå ikkje byrja å ta ut løn frå prosjektet. Men ho har tru på at dette kan bli ein jobb å leve av. Dei tre bygdeavisene blir redigerte på nynorsk. Eg meiner at nynorsken står sterkt, men vi må ikkje sjå på han som sjølvsagd. Difor er eg oppteken av at vi må vekkje ei kjensle hjå folk om at dette er deira eige språk. Viss vi seier det er viktig så blir det viktig, avsluttar Marianne Furevikstrand. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no NORSK TIDEND NR

20 Hotel Alexandra - ein oase i Nordfjord! Reisa til Loen er ei oppleving i seg sjølv. Fjord, fjell, fossefall, isbrear, fjellvatn, blomar og snø er vakre bilete frå eit landskap som set seg på netthinna i lang tid. Hotel Alexandra i Loen har ein sterk identitet som familiedrive hotell sidan Eit kjedefritt, personleg og særeige hotell med ei rekkje tilbod for dei tilreisande. God mat og drikke Her er det kjærleik til det gode måltid som rår. Du kan velje mellom fleire restauranter og kafear. Buffé eller á la carte i ny restaurant. I tillegg til eit stort utval av varme og kalde rettar laga av norske naturprodukt etter tradisjonsrike oppskrifter, finn du kulinariske høgdepunkt frå fjernare strøk. Alexandra SPA held høg kvalitet. Her kan du bestille akkurat den behandlinga du ønskjer deg frå den store SPA-menyen. Eller du kan berre gå i SPAavdelinga, der du finn stort terapibasseng, opplevingsdusjar, 3 typar badstuer, kuldekulp, kvileområde og takterrasse med boblebad. På 3700 kvadratmeter kan Alexandra Bad by på: - Stort symjebasseng ute med symjekanal inn - Vannsklie med magesug - Bassenget ute er oppvarma heile året, og har bl.a. motstraumsanlegg og massasjesengar - Innandørs og utandørs boblebad, sol-område - Barnebasseng med fontener, vassrutsjebaner, foss og grotte Alexandra Bad & SPA SPA tyder helse gjennom vatn, og har i hundreår handla om mineralhaldig vatn, varme kjelder og avspenning. Hotel Alexandra har bygd opp eit SPA med tanke på deg og ditt velvære. Målet er å gi både kropp og sjel pleie og avslapping i den form du sjølv ønskjer det. Kurs og konferansar Hotel Alexandra har to store, fleksible konferanse avdelingar (Loensalen og Fjordsalen) med møteromskapasitet på 450 og 130 personar i skuleoppsett. Mange grupperom og stor salongkapasitet. Hente- og bringeteneste frå flyplassane. Trådlaust breiband i heile hotellet. Eigen kursvert. Hotel Alexandra, N-6789 LOEN Tlf: Fax: Booking: alex@alexandra.no

21 boksoge Satsar stort på Holberg på nettet: Universitetet i Bergen og Universitetet i København samarbeider om å laga ein database på Internett om Ludvig Holberg og alt han har skrive. Målet er å gjera den store skandinaviske forfattaren frå 1700-talet kjend for nye generasjonar, skriv Vårt Land. Jørn Lund, direktør for det Danske Sprog- og Litteraturselskab og leiar for Holberg-prosjektet seier til Kristeligt Dagblad at tiltaket er eitt av dei største litterære prosjekta dei har hatt. Prosjektet har eit budsjett på 50 millionar danske kroner og startar i byrjinga av september i år. Det litterære prosjektet skal òg vera med å markera at det i 2014 er 200 år sidan Noreg reiv seg laus frå Danmark. (NPK) EIN PIONÉR I NYNORSK FAGLITTERATUR: Eit hundreårsjubileum Litteratur som gjev fyldigare informasjon: Sigmund Skard: Det levande ordet (Oslo Ein bindsterk biografi om Matias Skard). Helge Dahl: Om Matias Skard (i Norsk pedagogisk tidsskrift 1973, s Per Solberg: Norske lærebøker i pedagogikk (Dr. avh., Trondheim 1996, ISBN ), : «Morsmaalet og folket er uskiljande». Et kapittel i Matias Skards pedagogikk (i E.B.Johnsen (red): Virkelighetens forvaltere, Oslo 1995). Per Solberg, dr. philos. og tidlegare 1.amanuensis, Trondheim lærarhøgskole. Bur no på Fagerstrand, Nesodden. E-post: borgsolb@c2i.net For hundre år sidan, i 1908, kom det for første gong ut fagbøker på landsmål for lærarskulen. Den eine var av adjunkt ved Stord lærarskule, Kr. Nordvik, og hadde ein tittel der landsmålet var svært tydeleg: Stydjesetningar i sjælelæra for næmingar i pædagogik. Den andre var av skuledirektør, tidlegare lærar ved Vonheim folkehøgskule og seinare ved Levanger lærarskule, Matias Skard, og hadde ein smålåten tittel: Vaart sjæleliv. Nordviks Stydjesetningar var, som tittelen seier, setningar, og ikkje ei samla framstelling. I dag vil vi helst kalle boka eit kompendium, ei hjelp ikkje minst til repetisjon av pensumet før eksamen. Så det er rett å rekne Skards Vaart sjæleliv som den første læreboka i pedagogikk på nynorsk. Det språklege er det mest interessante for dei fleste som les Norsk Tidend, men òg språkreisinga var ein av mange byggjesteinar i nasjonsbygginga. Vi kan ikkje sjå språket isolert, men i samanheng med det faglege innhaldet som språket formidlar. I skuleverket hadde Grundtvigs pedagogiske tankar slått rot; mange lærarar i lærarskulen var ihuga «grundtvigianarar», og lærarskulane hadde jamt over mange av folkehøgskulens kjenneteikn, ikkje minst sans for fedrelandssoga, patriotiske songar, og for morsmålet og «det levande ordet». Landsmålet hadde enno ikkje ei autoritativ norm, endå om ein hadde røter i Ivar Aasens arbeid. Den samtidige faglitteraturen hadde ikkje slike røter, han var skriven ikkje berre på eit riksmål som låg nær det danske, men og i ein akademisk stil, med ord og seiemåtar som var framande for den norske almugen. Difor måtte forfattarane ta fatt i språket frå grunnen av. Dei måtte gjere eit pionerarbeid med å finne norske nemningar og uttrykk. Det galdt ikkje minst for det som skulle lesast av lærarskuleelevar, for dei fleste av desse elevane var landsens gutar med lite formell opplæring bak seg. Fagforfattarane var samde om at I skuleverket hadde Grundtvigs pedagogiske tankar slått rot; mange lærarar i lærarskulen var ihuga «grundtvigianarar», og lærarskulane hadde jamt over mange av folkehøgskulens kjenneteikn. Illustrasjonsfoto: Stephen J. Sullivan/stock.xchng ein måtte gå til folkemålet for å finne det gode og rette tilfanget (slik Luther, Herder og Grundtvig før dei hadde gjort). Men det var ikkje berre ei meining om «folkemålet». Nordvik og Skard representerer to ulike syn på saka. For Nordvik var godt norsk det som hadde gamle røter i norsk. Skard var ikkje så redd for ord og uttrykk som var komne inn i språket utanfrå dersom dei hadde blitt til bruksord i dagleglivet. Det fremste mottoet for Skard var det heimlege. Og «heimlegt» språk var sjølvsagt det språket som lesarane kjende seg heime i. Eit døme er Nordviks og Skards ulike måtar å greie ut fagordet «persepsjon» på. Nordvik gjev ein definisjon: «Apperception er inntoka i haatten (medvitet) av nye hugsjaa og umgrip med hjelp av eldre, som hev nokon likskap med dei nye eller paa annan maate stend i samband med deim». Nordvik har sikkert i undervisinga gjeve elevane noko i «haatten» som dei kan møte denne definisjonen med og såleis forstå han. Skard gjer det slik: «Eit par gutar ser ei borvinne av det nyaste slaget. Den eine har ikkje sett ei borvinne før, og gløymer det han har sett. Den andre kjenner ein eldre modell, og difor forstår han.» Så kjem minneordet, det tener som definisjon: «Naar dei nye fyrestellingane vert upptekne og innlivde i vekselverknad med dei eldre, kallar me det tileigning.» Ein definisjon har ei streng og upersonleg form med ein substantivisk seiemåte, ulik den meir norske, verbale seiemåten. Nordviks bok er «stydjesetningar», ofte forma som definisjonar. Skards bok er ei heil lærebok, som greier ut om stoffet i faget. Difor kan han skrive meir likt «ordet i munnen», som er morsmålet. Omgrepet «å eigne til seg» eller «tileigning» tyder jo å gjere til sin eigedom, og dette heimlege ordet seier klårt kva det er å lære og å forstå. I eitt tilfelle laga Skard eit nytt ord. Frå før fanst orda aaskoding og aasjaaing. Skard ville ha eitt ord som høvde «like godt paa ljodfyrestellingar som paa synsfyrestellingar» og laga ordet aasansing. Vidare fann han at ordet medkjensle oftast tydde medliding i «livande maal». og tok i bruk ordet medgleda for å gjere «medkjensle» meir fulltonande. Her ser vi greitt at språk og sak heng tett saman i Skards tankar og arbeid. Denne samanhengen finn vi òg i Skards råd om opplæring i lesing. Rett nok skriv han om metodiske og tekniske spørsmål som til dømes stave- og ljodmetode, men det viktigaste vilkåret for god lesing (lekselesing so vel som høgtlesing) er, skriv han, at «ordet i bok» vekkjer tilsvarande sakfyrestellingar i den som les. I leseopplæringa i våre dagar, 100 år etter, har denne tanken fått ein renessanse. Forteljinga og samtalen, undervisningsformer som Skard sette høgt, er og blitt moderne att. Skards lærebok var i bruk i lærarskulen frå 1908 til Men ho viser oss at det er mykje nytt og moderne i pedagogikken som eigentleg er gamalt. Boka kan lesast med utbytte, av «lek og lærd», den dag i dag. Per Solberg NORSK TIDEND NR

22 Det nasjonale sjø I ein leiarteig i NT nr. 2 i år etterlyser Jens Kihl velmeinande eit hovudargument for nynorsken, mellom anna fordi mangfaldsargumentet har logiske brester. Han held ein knapp på det nasjonale argumentet, attåt «nynorsk er best». Dette er etter mitt skjønn dei to verste. Eg har sjølv vore med og stått på «den nasjonale lina» i målstriden. Det var eit mareritt. Eg unner mest ingen å vasa seg inn i på eit slikt felt, der ein risikerer å bli identifisert med sine verste fiendar på grunn av historiske straumskifte ein ikkje rår over. Jamvel om det hadde vore rett å gjera det, er det å skulla «ta att» dei nasjonale symbola frå alle dei ufyselege rørslene som kallar seg nasjonale, ei sjølvmordsoppgåve for ei lita gruppe med kulturelt utryddingstruga humanistar. Den antikoloniale arven For ein bokmålsgut frå byen på slutten av åttitalet var språklivet i Noreg praktisk sett uuthaldeleg lett å leva. Målet eg tala, var idealet for folk flest, samstundes som bykulturen eg stort sett var oppvaksen i, var full av forakt for målet til folk flest. Bygdefolk måtte knota for harde livet i tide og utide for å bli godtekne, medan ressursterke språkbrukarar på mi side jamra og bar seg for orsak, besværet seg over det minste språkdrag som hindra dei i å skriva på ein prikk slik dei snakka. (Ikkje heilt ulikt dessertgenerasjonen på nynorsksida, forresten.) Det verka uetisk. Eg las Aasens grammatikk, skifte mål og lét meg lura inn i målrørsla som ein liten antikolonial dinosaur frå 1864, med syttitalshjarta og organisasjonspolitisk valnøtthjerne. Dei argumenta eg møtte på begge sider innanfor, verka framande, men sidan eg var antiimperialistisk innstilt, verka noko av det tiltalande. Stutt sagt var av alle ting målreisingspakka anno 1905 snart «kjøpt», eller kanskje helst lånt. I denne pakka er det visseleg fleire gode einskildsaker, men same kor vel og bra til dømes folkemusikk måtte vera knytte saman til ei pakke er slike saker søkke om halsen på kvarandre, og nett heilskapen gjer etter mi meining kvar sak illegitim. Som før NMUtida er eg overtydd om at det å vera for slike saker fordi dei er norske, er både gale og sjølvundergravande. Difor lyt eg spørja Kihl: Dersom ein skal vera for nynorsk fordi det er norsk, kvifor ikkje andre saker av same grunn? Korleis hindrar ein at lista blir lang? Og korleis hindrar ein at lista blir teken til inntekt for 1:1-koplingar mellom til dømes nasjon og stat? Slike tillagde koplingar skaper mykje ugreie for målfolk som ikkje bryr seg om den slags, og som tykkjer kultur skapt av folk utan eigen stat, frå afroamerikanarar til jødar i diaspora (men truleg minus norskamerikanarar), er av det som gjer livet verdt å leva. Mange målfolk av dette slaget har lide under den nasjonale merkelappen, men utan å greia å fri seg heilt frå han fordi dei har vore skriftmålstradisjonalistar. Dei har gjerne debatt kjent seg samde med «sosiale målfolk» i det meste, men stride imot dei på grunn av normeringssynet, skiljet går ofte nett mellom dei «sosiale» og dei «nasjonale». Lat no ikkje målrørsla bli kløyvd etter desse linene att! Då eg var gutunge, leika me gutta på skauen mot tyskarar, indianar mot cowboyar og, nokre av oss, FNL mot USA. Eg gjekk slik opp i det at det var uråd å spela tyskar, cowboy eller amerikanar, men heldigvis var andre geme nok til det. Striden små og undertrykte folk måtte føra mot overmakt, vart verande eit førebilete, og den lysande framtida var ei avkolonisert verd med internasjonalt samarbeid mellom jambyrdige. Kanskje me hadde forlese oss på okkupasjonslitteratur og Asterix? Då eg seinare kom inn eit NMU der slikt som Sinn Fein, Black Panther Party og urfolksrørsler hadde ein viss status hjå somme, var det interessant, og då EUordskiftet hardna til for andre gong, verka det relevant. Men sjølv problematiserte eg det gamle for lite. Eg leid dessutan av den tvangstankten at antiimperialisme per definisjon måtte vera noko «nasjonalt». Eg tok òg for gjeve at det fanst ei stabil form for god nasjonalisme, og la ein god del evneveikt og utilstrekkeleg arbeid i å identifisera han og få han til å harmonera med internasjonalistiske prinsipp som dei fleste vetige folk har i ryggmergen. Dei nasjonale argumenta i den gamle venstrerørsla las eg og fleire andre selektivt; me oversåg alt frå grønlandsaktivisme til nasjonalreligiøs svada, mellomalderromantikk og andre ufordøyelege saker berre på grunn av den språklege slektskapen. Det sat langt inne å vedgå at den norske antikoloniale reisinga til liks med mange andre har vore altfor nasjonal og atterskodande til å vera verd å vidareføra direkte. Det har vore ei påkjenning å sjå internasjonalistisk ungdom i ein nasjonal kamelsvelgjekappleik på grunnlag av det språklege uskiftebuet frå Og i strid mot kva? Majoritetsnorsk sjåvinisme. «Norsk mot nynorsk.» Det burde gje noko å tyggja på. Nei til nasjonalstat og homogenitet Eg har alltid tenkt at det går to vegar til fred mellom folk med ulik kultur: å godta skilnader i prinsippet eller å bli kvitt dei snarast råd. Det fyrste måtte vera det rette, for skilnader kan aldri forsvinna heilt, og den minste skilnad kan i alle tilfelle bli misbrukt. Men dette er for enkelt. Viktigare enn storleik og tal på kulturskilnader... det å vera for slike saker fordi dei er norske, er både gale og sjølvundergravande... Noregs Mållag og Norsk Målungdom deltok i demonstrasjonstoget mot Verdsbanken i Oslo i juni Parolen den gong var Ja til kulturelt mangfald og sjølvråderett nei til Verdsbanken! og haldningar til dei, kan organiseringsforma vera. Nasjonale skilnader er oftast knytte til den territorielle forbanninga. Men di færre som kjenner seg sterkt knytte til egoistiske regionar, nasjonalstatar og einsleta sentralistiske nasjonalspråk med våpenmakt den dagen ressurskrisa måtte koma, di betre må det vel vera? Slik sett sjølvsagt svært forenkla dette òg er ei postnasjonal verd det beste. (Dette kan jo vera argument både for og mot EU, berre så det er nemnt.) Kulturmangfaldet frå den gamle verda bør respekterast så langt som råd og nyttast til gode føremål, men ein kan ikkje fremja mange av føresetnadene for det før det byrjar å bli svært problematisk. Dei to åra eg baska mest med det nasjonalspråklege spørsmålet, hevda eg meir vås enn i resten av mitt liv. Eg har såleis eit visst grunnlag for å åtvara. Det kan verka greitt å seia at nynorsk historisk sett er det norske, men legg ein vekt på det, har det alvorlege implikasjonar som ein ikkje utan vidare kan velja bort. Og sjølv om ein held tunga beint i munnen, hjelper det lite når dei med definisjonsmakt ikkje har interesse av å halda øyro rett i hovudet. No er det heldigvis ikkje sikkert at ein er for noko nasjonalt målargument berre fordi ein meiner at noko anna enn den koloniale målarven òg bør få leva vidare her i landet. Ein kan til dømes tenkja: Me har no eingong eit land, då får me gjera det beste ut av kulturen i det, så lenge det varer, med tanke på alle som er oppvaksne her. Er det då så sikkert at det er så merkverdig å forsvara punjabi i Noreg? Eller bokmål for den del, i prinsippet? Eg trur ikkje det. Kvifor må nokon vinna heilt? Ver òg merksam på at sterke krefter arbeider for å setja nye og gamle språkminoritetar opp mot kvarandre her i landet. Alt, jamvel ikkje å eksistera i det heile, er etter mitt skjønn betre enn å gå i ei slik felle. Nynorsken fortener vel å bli fremja fordi han er den skriftforma eit stort og nedvurdert språkleg mangfald i dette landet har vorte og kan bli representert i? Ja, kanskje òg fordi han i røynda er det mest samansette målet ei historisk sett norskdansk røre (i staden for ein dansknorsk)? Kultursjåvinisme og einsrettingstrong bør etter mitt skjønn vera hovudmotstandaren. Nokon logisk perfeksjon er utopisk; det levelege kan vel vera målet, gjerne ei verd utan altfor dominerande og sjølvgode majoritetar. For meg personleg er målsaka grunnleggjande sett to ting, resten er avleidd, rett nok med mange komplikasjonar: Ein skriftkultur bør same kva som måtte behaga de dannede munner utnytta dei språklege ressursane i «nedslagsfeltet» 22 NORSK TIDEND NR

23 lvmålet NYTT SERVISE For tredje året på rad lagar Noregs Mållag servise med nynorske tekstar på. Vi har funne fram til tekstar frå fleire generasjonar forfattarar. Produsenten er Porsgrund Porselen. Serviset er ikkje ferdigprodusert vi reknar med å få det til Mållaget i fyrste halvdelen av november. Men om du vil, kan du tinge serviset allereie no, og få det til årets pris! stk. kaffikrus for 100 kroner stykket (svart dekor og gulltekst) (PS! Kruset er nytrykk av jubileumsserviset) Det går mangt eit menneske og ser seg fritt i kring for Ivar Aasens skuld Tarjei Vesaas 1950 stk. kaffikrus for 100 kroner stykket (svart dekor og brun tekst) Skogen stend, men han skiftar sine tre Olav H. Hauge, 1965 Foto: Ragnhild Ås stk. tekrus med skål for 150 kroner per sett (svart dekor og brun tekst) Nynorsken kviskrar: Det går ikkje an Kristin Auestad Danielsen, 2007 sitt så godt som råd. Og ingen skal måtta skjemmast over avvikande dialektar eller aksentar. Er ikkje det nok i utgangspunktet? Ingen over? Sjåvinismeproblemet er den eine grunnen til at eg er lite oppglødd for «nynorsk er best»-argumentet. Den andre grunnen er at nynorsken de facto ikkje utan vidare er betre. Trass all grammatisk fetisjisme hjå språkfolk er ordtilfang og seiemåtar svært viktig for karakteren til eit språk. Få unge nynorskbrukarar meistrar lenger noko nemnande nynorskordtilfang utanom dei mest direkte bokmålsavløysarane, resten er meir bokmålsprega enn dialektprega. (Døme: Oppfinninga gjekk i stykke i staden for oppfinnelsen gjekk sund. Er det mon i slikt?) Dei fleste seiemåtane som har serprega målføra, er snart reinska bort frå både skrift og tale. Mykje av det vesle sernynorske ordtilfanget som er att i skrift, er synkront sett noko merkverdig suffiksfakseri harde små klumpar i ein tunn graut som likevel smakar mest bokmål. (Det gjeld ikkje minst det som kjem frå slike høgnorskarar som strevar hardt for å skjemma ut Ivar Aasens namn.) Norskar er allergiske mot kvarandres dialektordtilfang i skrift, og det har øydelagt for all verkeleg språkleg interessant målreising. Truleg kan berre supersosiolekten bokmål fylla gamle og nye hol i nynorsken. Eg nyttar høvet til å leggja inn ei røyst for ein lettlærd, ryddig og enkel (ikkje endeleg trong) offisiell nynorsk grammatikk som òg kan høva med den «utspeidde grauten». Det var ikkje meininga å vera urettvis mot velmeinande målfolk, men noka rettvise møter ein no ingen stad om ein fremjar god attenhundretalsmålsak. Bård Eskeland Namn: Adresse: stk. frukostasjett for 100 kroner stykket (svart dekor og brun tekst) Nokon må elske ordet og reinske bort ugras der det gror. Nokon må bruke ordet. Berre ved bruk blir det vakkert. Marie Takvam, 1987 Kultursjåvinisme og einsrettingstrong bør etter mitt skjønn vera hovudmotstandaren Postnr.: Poststad: Send inn tinginga til: Noregs Mållag, Postboks 474 Sentrum, 0150 Oslo eller faks til Vi sender ut servisa straks dei vert leverte hjå Mållaget. Porto kjem i tillegg. NORSK TIDEND NR

24 Jubileum for Olav H. Hauge: 18. august 2008 var det hundre år sidan skalden, poeten, gjendiktaren, dagbokskrivaren, romantikaren og modernisten Olav H. Hauge vart fødd. I samband med 100-årsfeiringa blir det gjeve ut fleire nye bøker om Hauge og diktinga hans, og jubileet har også inspirert fleire til å setje opp teaterstykke. Riksteatret feirar 100-årsjubileet med ei personleg reise i livet og diktinga hans, basert på hans eigne tekster. Det heile vert formidla gjennom song, musikk og sitat frå dagbøker. Med dei allsidige skodespelarane Stein Grønli og Eir Inderhaug. Urpremiere i Verdal 17. september. målgåver Noregs Mållag takkar for gåvene Dette er gåver gjevne frå 1. juni til og med 1. september Noregs Mållag er svært takksam for gåvene som vi tek imot for å drive godt og nødvendig målarbeid. AUST-AGDER MÅLLAG Jackob Bakken Augund K. Brottveit Telleif Engenes Kåre Hagane Gunnar Hagelia Knut K. Homme Jens Listøl Pål Nomeland Rune Nylund Sigrid Bjørg Ramse Kåre Seland Johannes G. Torstveit Jens Vellene Gudmund Åkre AUSTMANNALAGET Brynjulv Aartun Hans Agneberg Oddbjørg Blakar Eldrid Brandvol Eirik Bøyum Bjørn Dalen Gunnar Eide Ingvild Marie Eknes Frode Erstad Steinulf Fjæstad Kristine Gjefsen Ola Grøsland Kjell Gulbrandsen Tor Halle Ola Martin Haugen Bjarte Hole Gunn Strømsøyen Hvamstad Ragnhild Kjorstad Turid Kleiva Håvard Kleiven Mildrid J. Lunder Johs. Myhren Trygve Nesset Jogrim Nordsletten Ingeborg Skundberg Petter Embret Sletten Per Stokke Arne Sund Kristian Sveen Magnny Sæbø Gunnar Sørbotten Kirstine Prestmoen Tallerås Berit Elisabeth Tangvik Magne Teppen Ola Tronsmoen Rune Øygard Bjarne Øygarden BUSKERUD MÅLLAG Niri Baklid Herbjørn Brennhovd Torleiv Brennhovd Bjørg Kari Brattåker Håheim Ragnhild Jørstad Anna Kyrkjedelen Osvald Medhus Tordis Perstølen Unn Perstølen Knut V. Seim Nils Torsrud Sigrun Torsteinsrud Arne Oddmund Tuv Sigurd Tveito Magnus Vik Torgrim Ådnegard Åshild Reinton Åmellem DIREKTEMEDLEMER Ann-Helen Bakkelund Anfinn Bondhus Kristian Halse Synnøve A. Rogstad Pål Steffenrem Oddvar Steinrud Åse Floa Steinrud Audun Sydnes Lars Børge Sæberg Magnus Utgard FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGEN Ivar Aasen Norunn Askeland Lillian Austnes Halvard Bjørkvik Reidar Bjørnerheim Jon Bossum Sigrid Brugård Karen Bø Kjell Bø Tormod Bønes Agnes Børnes Arne Eri Trygve Espetvedt Leiv Fetveit Mass Flatråker Torfinn Fuhr Jørund Gåsemyr Olav Haraldseid Trond Haukeland Eva Birgit Heide Botolv Helleland Edvard Hoem Halldor Hoftun Marit Hovdenak Tormod Hallstein Høgåsen Halvor Høibø Laurits Killingbergtrø Harald Sverdrup Koht Bård Kolltveit Edvard Lauen John Petter Lindeland Sven Erik Lundby Torborg Lunnan Astrid Løvik Sigvat Medgard Nils K. Nesheim Tore Noer Sigurd Nordlie William Nygaard Ole Bernt Olsen Dag Omholt Svein Johann Ose Perry Overaa Magnhild Reisæter Reza Rezaee Magne Rommetveit Olav Røvang Brit L. Sauge Erik Simensen Olav R. Skage Synnøve Skjong Ane Solberg Åsmund Lønning Strømnes Ellen Marie Svea Åsfrid Svensen Sissel L Sæbø Stein Sæbø Jostein Tjore Øystein Tormodsgard Lars Sigurdson Vikør Erling Ivar Vindheim Kjetil Vistad Helge Vold Klara Våg Miriam Øverland Våset Arne Wåge Karl Øksnevad Herlov Øverland Kåre Årsvoll HORDALAND MÅLLAG Harald Aga Olaf Almenningen Arne Andersen Randi Andersen Ingvar Andreassen Anders Austefjord Daniel Berge Eli Bergsvik Dagrun Berntsen Siri Solvik Bertelsen Hjalmar Bjerkeng Solveig Bjørsvik B. H. Aga Blokhus Jarle Bondevik Arne Brattabø Endre Otto Brunstad Bergfrid I. Bønes Olav Digernes Torbjørn Dyrvik Ingeborg Døssland Nils Eidhammer Brynhild Enerhaug Nils M. Engelsen Magne Engevik Olav Fagerbakke Turid Farbregd Sverre Fjell Halvor Folgerø Harald Frønsdal Gunnar Johan Furubotten Sigvid Førsund Jan Gaassand Margit Gjøn Kåre Glette Endre Grutle Eigel Gundersen Eldbjørg Gunnarson Sigurd Haga Arnbjørg Hageberg Olav L. Hannisdal Agnes Hauge Anna Sylvia Haukås Asbjørn Haustveit Sveinung Helgheim Bjarte Helle Aslak T. Helleve Jan Kåre Henriksbø Kåre Herdlevær Kristi Herheim Sigrun Heskestad Torolv Hesthamar Atle Hevrøy Kåre J. Hole Erling Holmås Karl Johan Holmås Karl Hope Margreta Hopen Anna Alida Sævareid Hus Kjetil Husdal Greta Håheim Kari Johanna Håheim Geirmund Johnsen Egil Jøsendal Olav Klubben Astrid Kløve-Graue Ståle Kolbeinson Helga Kolstad Herborg Kopren Olav A. Kvitastein Torfinn Langelid Marta Løkkebø Torstein Løning Ove Leon Låstad Anne Marie Midtbø Kurt Midttun Åsmund Mjeldheim Nils Aksel Danbolt Mjøs Olav Mjånes Torgunn Moltu Sigvald Monstad Jostein Mykletun Øystein Mæland Odlaug Måge Olav Steinar Namtvedt Nils N. Nesheim Else Camilla Drengenes Nessen Else Leirvik Nistad Øyvind Nitter Eli Nordanger Randi Nordjord Nils Nytveit Oddvar Nævdal Aud Oppedal Oddlaug Oppedal Anfinn Otterå Olai Otterå Geir Reigstad Jens Reisæter Nils B. Reisæter Åshild N. Revheim Guri Rivenes Fredrik Rongevær Kaare Rundhovde Håkon Sagen Kari Sagstad Leif Sande Lars K. Sandven Torstein Sausjord Torbjørn Seim Liv Asgjerd Sheer Elling Siqveland Dagrun Skage Einar Skage Eli Skeie Ivar Skjelvan Harald Skorpen Marie Skålnes Hermund Slaattelid Solbjørg Slettebakken Torfinn Slettebø Asbjørn Solberg Jan Oddvar Solli Erling Solvang Harald Stautland Magnhild Steine Gerhard Inge Storebø Bjarne Storheim Alf Strand Edith Stusdal Ogmund Sunnevåg Åshild Sveinsgjerd Wenche Svensden Marit Sæle Olav Søreide Johannes Teigland Erling Thu Kjell Thore Tungesvik Lars H. Tungesvik Kristen Underdal Kjell Underlid Terje Gerhard Valen Anna K. Valle Gerhard Vangsnes Rigmor Nesheim Vaular Aashild Dalen Veivåg Kari Langklopp Veland Johan Velure Solbjørg Vik Åslaug Vikør Sidsel Vinsand Kjell Gunnar Ådnanes Marit Åkre Olav Ånneland Magne Århus Lars Årmot KARMSUND MÅLLAG Liv Rysjedal Bua Svein Ove Duesund Reidun Dyrseth Solveig Eidhammar Anne-Ma Eidhammer Lars Eikehaugen Jonn Eikeland Einar Eintveit Jørund Flesland Synneva Flesland Hans Grunnaleite Reidar Hansen Ingeborg Heitmann Kyrre Lindanger Solveig Lunde Hanne Jorunn Aasen Risøy Johannes Risøy Askild Rullestad Svein A. Strømme Elin Brit Østvik Sæ Jon Olav Tesdal Åfrid Valheim Ingolv Vevatne Ola Øverland Yngve Øvstedal NAUMDØLA MÅLLAG Solveig Fjær Mary Hopen Klingen Kjell Nyland NORDLAND MÅLLAG Jan Gaute Buvik Tore Moen Inger Straume Kjellrun Trohaug NORDMØRE MÅLLAG Bjørn Anmarkrud Ola Bræin Styrkår Brørs Brita Fladvad Rakel Flå Jon Gulla Odin Hals Marit Hoel Jorunn M. Kvendbø Odd Nilssen Finn Gunnar Oldervik Øystein Sulebak Ormbostad Gjertrud Reitan Oddmund Saur ROGALAND MÅLLAG Aslaug Astad Lars Bakka Torvald R. Bore Aslaug Kvilekval Breivik Marit Kyllingstad Bråten Alf Jan Bysheim Marta Bø Anders B. Erga Knut Falk Jan Finjord Ola Fisketjøn Reidar Fjeld Oddvar Flatabø Kåre Flokenes Kari Fløtre Hjalti H. Gislason Rune Gramstad Oskar Gusevik Kåre Hagen Marta Hauge Hagbart Heien Rasmus Hetland Tom Hetland Rasmus Hidle Magne O. Hope Tore Joa Sverre Johnsen Odd Jørstad Magnar Kartveit Inger Frid Kjosavik Ellen Harboe Kleppa Jens Kleppa Osmund Klungtveit Olav Kvernanes Arnold Lund Wenche Kristine Lund Georg Løvbrekke Ingeborg Mjør Per Moen Bjarne Nevestveit Lise Lunde Nilsen Atle Jostein Nordbotten Odd Magne Nordmark Åsmund Norheim Ingvar Olimstad Leiv Olsen Inge Oltedal Berit Irene Oltesvik Aslaug Opheim Marit Osland Trygve Gjæver Pedersen Svein Risa Audun Rosland Magne A. Roth Thorhild L. Rørheim Rolf Salte Harald Sel Jostein Selvåg Tom Soma Jon Stangeland Odd Sigmund Sunnanå Einar Sæland Marta Sætrenes Jonas Sørnes Jorunn Søyland Svein Kåreson Søyland Bodil Tjeltveit Ståle Tjetland Ole Gabriel Ueland Åslaug Undheim Jone Vadla Krister Vasshus Kjersti Ingolfsdotter Vevatne Anne-Bjørg Åbø Wiersen Ellen Kristine Wiig ROMSDAL MÅLLAG Roger Aakernes Ingar Aas Henning Austigard Kristine Eidhamar Lars Eidhamar John Ekroll Gunvor Gammelsæter Tormod Hustad Birgit Kvadsheim Tor Kvadsheim Aud Åshild Moen SOGN OG FJORDANE MÅLLAG Karstein Aaberge Astrid Myran Aarvik Ragnhild Anderson Magne Bale Jostein Budal Oddbjørn Bukve Ruth Børsheim Jakob Devik Nils Distad Bjørn Eide Arne Eldegard Nils Kåre Enstad Dag-Erik Eriksmoen Astrid Ervik Audun Fitje Johannes Flaten Hans Fossøy Ottar Færøyvik Einar Gautefall Arve Helle Johan Torgeir Holvik Ragnar Hove Else Kristine Husabø Liv Husabø Nils Husabø Målfrid Husnes Marta Systad Iden Anna Skadal Jonstad Kjellaug Kjøpstad Oddborg Hellebø Klævold Liv Janne Kvåle Magny Kårstad Helga Ladehaug Rune Lotsberg 24 NORSK TIDEND NR

25 Teikneseriar i nynorskopplæringa: Bruk av nynorske teikneseriar kan vera ein motiverande og spanande innfallsvinkel til norskundervisninga. No lanserer Nynorsksenteret ein ny vevstad med nynorske teikneseriar og andre ressursar for dei som vil nytta teikneseriar i norskfaget. På den nye vevstaden ligg det nynorske teikneseriar av ulike slag, både tradisjonsrike seriar som Smørbukk (biletet) og nye seriar frå unge, spanande teikneserieskaparar. Elevane kan lesa og bla i seriane på skjermen, men alle seriane kan òg skrivast ut i høg kvalitet, dersom læraren finn ut at ho eller han heller vil dela ut seriane på papir i klasserommet. I tillegg til å presentera døme på nynorske teikneseriar kan vevstaden by på sider der norske serieskaparar kjem med tips og triks for elevar som vil læra å teikna og skriva teikneseriar. Der kan elevane læra om idéutvikling, vinklar, utsnitt, manusskriving, aksebrot og andre nyttige emne. Vevstaden inneheld òg sider med bakgrunnsstoff for lærarar. Der ligg det døme på moglege oppgåver og arbeidsmåtar for bruk av teikneseriar i nynorskopplæringa. Du finn den nye vevstaden på Steinar Dahl Lægreid Svein Mardal Terje Moe Bjarne Myrstad Anna Njøs Stein Næss Per Scott Olsen Reidun Sandøy Os Oddbjørn Ramstad Bjørn Rørtveit Karoline Råd Steinar Sande Marta Kari Schawlann Bergljot Selvåg Arne Stafsnes Gunnhild Systad Harald Systad Tore Thingvold Paul A. Tomasgard Lars T. Torpe Borgny Ulltang Ester Viken Reidar Vårdal Walaker Hotell Liv Østrem Magni Øvrebotten SUNNMØRE MÅLLAG Anders Aasebø Ingebjørg Alvestad Knut S. Barstad Oddfrid Nora Bell Frode Følling Birkeland Kårstein Blindheim Jarle Bortne Petter Buset Ole Arild Bø Tore K Dahl Jan Magne Dahle Ståle Eikrem Jostein Fet Kolbjørn Haaheim Severin Haugen Eirik Helleve Margaret Hennum Pål Hjorthaug Ingrid Runde Huus Jakob O. Kjersem Gunnar Kjøde Terje Kjøde Gunvor Krogsæter Jostein Kursetgjerde Marit Kvammen Arja S. Kviebakk Synnøve Langva Jon Kåre Mork Kåre Sigmund Opsahl Torleiv Rogne Gunder Runde Olga Støylen Runde Randi Sandnes Jarle Solheim Ola Magne Strand Per Svein Tandstad Torstein Tomassen Bern Torset Randi Flem Ulvestad Eldrid Vik Sveinung Walseth Knut Ytterdal TELEMARK MÅLLAG Robert Anderson Eiliv Astad Svanaug Andrea Astrup Gjermund O. Bakke Jon Bjørn Bergane Eva Bergø Sigrid Bø Olav Rune Djuve Ingrid Bentsrud Dolva Ingjerd Edland Olav Felland Anne Karin Funner Hans Magne Gautefall Bjarne Grimsrud Lavrans Grimstveit Torgeir Grimstveit Jon Gunnheim Nils J. Gvammen Svanhild Haugen Oddvar Haugland Ragnhild Hovda Hallgrim Høydal Jon Ingebretsen Halvard Jansen Konrad Juveli Olav Langeland Harald Lone Marie D. Løvrak Tove Løyland Halvor Midtveit Lars Nevestveit Toril Nicolaisen Jakob Olimstad Sigrid S. Ormbrek Birger Risnes Anne Marie Romtveit Håvard Russnes Helge Rykkja Endre E. Sandland Olav Sandnes Birger Smedstad Jon Solberg Margit Ryen Steen Harald Straand Olav Stranna Gunnlaug Stølen Olav Teigen Olav Tho Anne Elise Thorvaldsen Torkjell Tjønn Erling Tveit Olav Tveit Jon Tvitekkja Ingebjørg Helkås Vaa Tor Valle Einar Versto Ingebjørg Veåsen Bjarne Berg Wig TROMS OG FINNMARK MÅLLAG Tove Bull Terje Christoffersen Terje B. Dahl Eivind Engstad Karl Ragnar Engstad Eldbjørg Gjelsvik Kjell Arnt Labukt Sigrun Lunde May Johanne Molund Guro Reisæter Arne Rognmo Sunniva Skålnes Gunn Utkvitne Odd Østgård Else Marie Øvrebø TRØNDERLAGET Alvhild Kristine Aune Kjell Bardal Einar H Bartnes Karl Ove Bjørnstad Eivind Burheim Astrid Dalslåen Olaug Denstadli Bjarne Espås Helge Fiskaa Per Helge Genberg Magnhild Gravdal Jon Grønlid Sigrid Haavik Andrea Hjelde Liv Lange Maj Brit Slapgaard Larsen Jorun Mehlum Sverre Mikal Myklestad Magne Måge Irene Nevervik Finn Olesen Helge Raftevold Herman Ranes Ottar Ribe Narve Rognebakke Jørgen Røflo Ragnhild Saur Anne Kristine Bolme Selnes Rutt Olden Skauge Oddny Pauline Skeide Jarle Skjei Bjarne Sommersel Arvid Henry Staupe Harald Strand Ingeborg Sørløkken Jan Sørås Arnkjell Tingstad Torbjørn Tranmæl Inge Torfinn Vada Per Inge Venås John P. Wolden Utlandske lag Ingrid Gjesdal Øyvind Nordli VALDRES MÅLLAG Gunnar Belsheim Valborg Holten Ingunn Hommedal Bjørg Lerhol Gunnar Løyland Per Gunnar Veltun VEST-AGDER MÅLLAG Ingrid Aamdal Magne Attestog Trygve Bjerland Jan Engervik Brita Finsland Halvdan Furholt Hallgeir Furnes Anna Gravelsæter Torgeir Hagestad Berit Fiskaa Haugjord Magne Heie Bjørg Åsta Hidle Theodor Hovda Birgit Jørgensen Olav Arne Kleveland John Lauvdal Signe Lomeland Dordi Mæland Bergljot Nyborg Johanne Marie Pettersen Håkon Bøye Prestegård Laurits Repstad Ronny Rognhaugen Magnhild Synnøve Skjeggedal Asbjørn Stallemo Alf Helge Vige Åse Maria Grøsle Vige Oddmund Viken Gunnar Vollen Ivar Åmlid Anna Årstøl YRKESMÅLLAG Johannes Bakka Kåre Belsheim Normann Bjørlo Ingvild Bryn Olav Gullik Bø Alv Reidar Dale Knut O. Dale Bjarne Dåe Arne Ekeberg Per Engene Torgeir Engstad Else Fossgard Haldor Fykse Knut Gjelland Asbjørn Haug Johannes Havstad Audun Heskestad Sissel Hole Eirik Holten Olaug Husabø Olav Torfinn Jondahl Olav Kuvås Magne Kvæven Egil Henrik Lehmann Vigleik Lien Geir Lorentzen Kjell Harald Lunde Martinus Løvik Arne Mehl Viking Mestad Lars Kolbjørn Moa Svein Arne Myhren Øystein Njål Nordang Olav Norheim Pål Morten Paulsen Einfrid Perstølen Hugfrid Raaheim Frode Ringheim Torleiv Robberstad Ole Bjørn Rongen Arne O. Skjelvåg Per Skjæveland Kjell Snerte Åsmund Snøfugl Herbjørg Solberg Oddmund Svarteberg Rolv Sæter Jakob Thingnes Dei nynorske mediedagane Oslo, oktober 2008 Program Torsdag 9. oktober Royal Christiania Utdeling av Nynorsk redaktørpris Norsk Redaktørforenings haustkonferanse Stopp Pressen Nyhetskafé, Akersgata 55 Nynorsk bar. Fredag 10. oktober Royal Christiania - Oslosalene Nynorsk som mediespråk språkmeldinga og vegen vidare. Ope fagseminar Litteraturhuset - Wergeland 150-årsjubileum for A.O. Vinjes blad Dølen. «Nynorskpressa som kultur- og identitetsskapande faktor ». Føredrag ved Ottar Grepstad, direktør for Nynorsk kultursentrum. «I Vinjes fotefar» Arnhild Skre, leiar for Norsk Pressehistorisk Forening, i samtale med forfattarane Agnes Ravatn, Nils Rune Langeland og Herman Willis. «Storegut» EIt sceneprogram med Odd Nordstoga, Aasmund Nordstoga og Per Anders Buen Garnås. Arr.: Mediemållaget i samarbeid med Vinje kommune og Norsk Pressehistorisk Forening. Alle tilskipingane er gratis. Detaljert program for Dei nynorske mediedagane finn du på Mediemållaget takkar alle samarbeidspartnarar og bidragsytarar: Turid J. Thune Hans Olav Tungesvik Birger Valen Ottar Vandvik Guri Vesaas Olav Vesaas Lars Øyvind Vikesland Torgils Vågslid Ivar Winjum Vidar Ystad Aa. Bjørgum Øwre Olav Åm ØSTFOLD MÅLLAG Kåre Kjelkenes Inger Marie Kolberg Arne Kvernhusvik Arild Løvestad Gunnar Ottne Laurdag 11. oktober Litteraturhuset Amalie Skram Barnefjernsyn - Kringkastingsringens seminar. Frå Barnetimen til Fantorangen Utvikling av kringkasting for barn gjennom femti år. Kva tenkjer NRK om kva som er godt barnefjernsyn i dag? Med Kalle Fürst (tidl. NRK). Verda på fjernsynsskjermen Korleis vert barn og unge påverka av det dei ser på fjernsynsskjermen kva rolle spelar fjernsynet i barnekulturen i dag? Produksjon av barne- og ungdomsfjernsyn Panelordskifte med representantar både frå NRK og uavhengige produksjonsmiljø. Sundag 12. oktober Litteraturhuset Nedjma Noregs Mållags haustseminar. (Vi set pris på om de melder dykk på til magnus.bernhardsen@nm.no innan 1. oktober.) Kan nettavisene vera vegen til å få bort språksensuren i riksmedia? Med Jostein Matre (VG) og Erik Bolstad (NRK) med fleire. Debattleiar: Håvard Øvregård. Kvifor kan ikkje alle journalistar skriva nynorsk? I panelet: Audhild Gregoriusdotter Rotevatn, Anne Viken og Guri Kulås. Samtaleleiar: Håvard Øvregård. KRINGKASTINGS RINGEN Norsk Pressehistorisk Forening Riksfondet for nynorsk presse Sandefjord og Sandar Mållags legat til norsk målreising NORSK TIDEND NR

26 Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Prent: Nr1Trykk as Opplag: Abonnement: Kr. 250, per år Annonsar: Annonseprisar: kr 9,00,-/mm Tillegg for tekstside: kr 0,50,-/mm Spaltebreidd: 45 mm Kvartside: kr 4 000,- Halvside: kr 7 000,- Heilside: kr ,- Tillegg for fargar Ilegg til avisa: kr 1,00 pr. stk. Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire nummer kan vi diskutere særskilde avtalar. Stoffrist nr : 3. november 2008 Serviset frå 2007 er snart selt ut. Du har enno høve til å sikre deg asjett og tekrus med skål. Serviset er produsert av Porsgrund Porselen, og dekoren er oransje med svart skrift. JA TAKK, eg tingar: tekrus med skål for 150 kroner per stk (Sitat: OSS, RETNING Eg veit ikkje kvar vi skal. Men eg gler meg medan vi kjem dit. Ann Kavli, 1996) frukostasjett for 100 kroner per stk (Sitat: Den som fi nn ei plomme kan svelgje ho rett ned. Men den som fi nn ein gullklump kan aldri meir få fred. Rasmus Lie, 1972) NOREGS MÅLLAG Tilskrift: Boks 474 Sentrum, 0105 OSLO Telefon: Telefaks: E-post: nm@nm.no Kontoradresse: Schweigaardsgt. 16 Bankgiro: Leiar: Hege Myklebust mobil: hege.myklebust@nm.no Tilsette: Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf , gro.morken@nm.no Magnus Bernhardsen, organisasjonskonsulent, tlf , magnus.bernhardsen@nm.no Berit Krogh, økonomikonsulent, tlf , berit.krogh@nm.no Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, tlf , ingar.arnoy@nm.no Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf , hege.lothe@nm.no Kjartan Helleve, informasjonskonsulent, tlf , kjartan.helleve@nm.no Else Elise Sætre Bullus, kontormedarbeidar, tlf , else.bullus@nm.no NORSK MÅLUNGDOM Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, 0103 Oslo Telefon: Telefaks: E-post: nmu@nynorsk.no Bankgiro: Leiar: Jens Kihl, tlf.: (a), jens@nynorsk.no Skrivar: Janne Nygård, tlf.: (a), janne@nynorsk.no M Å L S A K E R Noregs Mållag har ei rekkje gode og praktiske produkt til sals. Desse er råd å kjøpe ved å sende inn kupongen nedst på sida, eller ved å gå inn på på heimesida vår Medlemskap i gåve Kjenner du nokon som burde ha vore med i Mållaget? Gje dei medlemskap i gåve! Dette kostar 200 kroner. JA TAKK, eg tingar: stk. medlemsbevis som eg kan gje vekk i gåve, 200, per stk stk. av Takk, Ivar Aasen-jakkemerke, 10, (50, for 20 stk!) stk. av Nynorskfeminist-jakkemerke, 10, (50, for 20 stk!) stk. Ivar Aasen-almanakkomslag i skinn som varer i mange år. A-plan-/Filofax-system. Burgunder farge. Passar for innmat storleik 96 x 167 mm. Du byter ut innmaten for kvart år. I dette lausbladsystemet er det også mykje anna tilleggsutstyr å få kjøpt, m.a. lausark for eigne notat! 300, stk. Ivar Aasen-almanakk, innmat SUPERSAL! Kr 25, stk. av heftet Då Noregs Mållag vart stifta. Kr 50,. stk. badehandkle i frotté, gult med raud Noregs Mållag-logo (150 cm x 100 cm) NO KR 50, (Før kr. 100, ) Namn: Adresse: stk. nøkkelring, kvar av ringane kan takast av. Fin om du treng å dele nøkkelknippet. 75, stk. krus i børsta stål, med skrulokk, 0,4 liter. Svart logomerke. 84, stk. sendeplate med Noregs Mållag-logo på. 10, stk. t-skjorter med Slepp nynorsken til-logo. Finst i ulike fargar (kvit, svart, gul, beige og grå) og storleikar. OBS! Ta kontakt med skrivarstova for å høyre kva vi har på lager. (berre små storleikar att) NO KR 75, (Før kr 150, ) stk. Viljen til språk av Ottar Grepstad. 300,. stk. frimerkemapper frå Posten med førstedagsbrev med frimerket som Posten laga i høve hundreårsjubileet. 50,. stk. handlenett. Miljøvenleg handlenett med logo og slagord. Syntetisk materiale. Kr. 30,- Nye kvalitetsjakkemerke som toler både regn og snø! 33 mm breie. stk. paraply med trehandtak. Svart med kvit logo og slagord: Mange røyster felles mål. Diameter om lag 1 meter. Kr. 100,- stk. refleksband til å slå rundt armen eller foten for å vere tryggare i trafikken. Med logo og slagord: Mange røyster felles mål. Kr. 20,- stk av Nynorske magnetdikt. Endeleg! No kan du få magnetpoesi tufta på Olav H. Hauge og Geirr Tveitt. Kr 150, KRYSS AV, KLIPP UT ELLER KOPIER OG SEND TINGINGA TIL: Noregs Mållag, Postboks 474 Sentrum, 0105 Oslo, eller faks til , e-post til nm@nm.no, ring eller ting på heimesidene våre Vi sender ut varer kvar 14. dag. 26 NORSK TIDEND NR

27 sagt sidan sist puslekryssord for barna Det er ikkje nok å berre kunne lese bøker for å bli norsklærar. Innlegg i Hamar Arbeiderblad av Jens Haugan ved Høgskolen i Hedmark Undersøkelser av ungdoms og voksnes bruk av språk på nettet viser at et stort flertall velger å skrive på norsk framfor engelsk. Og mange velger å skrive på nynorsk eller dialekt, framfor bokmål. Igjen kan én årsak naturlig nok knyttes til identitet. En annen årsak kan være at det å skrive på nynorsk i for eksempel en chattekanal reflekterer en bevisst skriver. Nynorskformen er bevisst valgt framfor et mer utbredt normalisert bokmål. Dermed gir den som skriver, nærmest umiddelbart inntrykk av at man er en skriver med veloverveide motiver. Bruken av nynorsk på nettet kan med andre ord ses som et uttrykk for en språklig bevissthet. For det tredje kan det nok være sånn at det ligger mer prestisje i å skrive på nynorsk enn bokmål, hvilket selvfølgelig er synd. Innlegg i Hamar Arbeiderblad av Hans Kristian Rustad ved Høgskolen i Hedmark hjernetrim REKKJE T.D. TOG GJER VERK- NAD ORD- KLASSE DU OG EG URO SPARKA HARDT RÅ EMNE T E KROPPS- DEL SLUTT- ORD GRAN- NAR Nedanfor finn du alle orda som skal vere med i kryssordet til venstre: 2 bokstavar: DU ER ER TE 3 bokstavar: ARR LER UTE VAS 4 bokstavar: ISEN LATE RADA SAUL 5 bokstavar: ATTEN SENDE UNGEN 6 bokstavar: ASTRID KLASSE KVALAR TRÅLEN (Løysing finn du nedst på sida) VEST FOR MJØSA TID- FESTA HAND Løfter om slutt på nynorsk, billig sprit og bensin er bare tomme ord, alle vet at disse løftene ikke er rotfestet i en politisk virkelighet. Line Vennersland, stortingskandidat for Arbeiderpartiet i Aust-Agder til Arendalsposten Drøye tortur-sekvenser som sikkert støter den sarte sjelen, men så er da faen meg ikke virkeligheten nådig heller. Natt og Dag melder den nynorskteksta filmen Tropa de Elite Jeg er glad for at de fleste læremidler vil være ferdige til skolestart høsten Pressemelding frå Bård Vegar Solhjell og Kunnskapsdepartementet 22.mai Me manglar i underkant av 600 bøker. Sett mot at me tar inn bøker til elevane, er det ikkje mykje. Assisterande rektor Lars Inge Isdahl ved Stord Vidaregåande skole til Haugesunds Avis Det var med forbauselse og undring jeg leste Hallingdølens forside for lørdag den 2. august. Der leser jeg overskriften «Lukkelege loosers». Og i artikkelen, både på første side og på side 28 og 29, finner jeg uttrykket «lucky looser» tilsammen fire ganger! (...) Jeg syns det er spesielt leit når slikt skjer i en avis som Hallingdølen, ettersom man har det inntrykk at avisen er meget språklig bevisst, i hvert fall i forhold til nynorsk, noe jeg verdsetter. Innlegg i avisa Hallingdølen av Øyvind Haugeli Halvorsen Innsendaren har så rett, så rett. Her er det berre å legge seg flat og beklage. Det er nok tryggast å halde seg til norsk, aller helst nynorsk. Svar frå redaksjonen i Hallingdølen Samlaget må kunna tilsetja bokmålsbrukarar i kva stilling som helst, men over tid er det umogleg at den eine forlagssjefen etter den andre har bokmålsbakgrunn. Det seier seg sjølv, men det må ikkje verta slik at ein ikkje tilset bokmålsbrukarar. Ottar Grepstad, i Dag og Tid, 22. august 2008 Kva botsøvingar høver for dei som er så uheldige å vekse opp i område med bokmålsnær dialekt og bokmål som skulemål? At dei lærer seg nynorsk og brukar dette skriftspråket i arbeidet for nynorsk litteratur, held visst ikkje. Innlegg i Dag og Tid frå Ingunn Hansejordet og Hege Myklebust K L A S S E V A S E R A T T E N L E R D U A I S E N R A D A G R U T E T R Å L E N Løysing på puslekryssord FRED STATS- RÅD VASSE BRØD- SKIVE ÅRS- PENGAR SPON- SA METALL NM VARME- KJELDE PART- IKKEL ER GITAR HAR I SEG GÅR VALS I DYR M MUSI- KAR EIGEN PERSON ROM- MÅL NYE STOFF F SÅG I AVISA METALL GJØN FLATE- MÅL 50 TYGGJE DRØV L HUSDYR GJØRME KONGE ANDRE TONEN STREV KONGE ROM- MÅL STÅK SUNGEN TALE NED- BØREN OLDER FLUOR F E TÆRTE REISE- LYST = FA LIKE HAR DET VONDT S NARRA PLASS- ERING UNDER- LEGE OVER- FALL LENGD KNUST MASSE MÅLE FÅ UNGAR T DRIKK OPEN ELD EVEN- TYRAR KLEDE FLUOR HØGRE- DAME PREST I BIB. GRØNT DEKKE I FOLD ØST- MIDDEL B HEVE- GRAN- NAR K O S I T E S A M HOLER FJELL SKOG- PRODUKT T U N N E L A R SKI, JOGGE- DRAKT O.L. S P O R T S U T S T Y R TIDLEG- ARE GÅR RUNDT E K S A K E DERNEST FRAMPÅ- TYPE S Å KART FINSK SJØ D R A F SAMAN T FØRE TRIVE V I E INSEKT SKAL BLI RENNE VARME U PLAGG L L K L E D E SIDAN FOR- FEDRANE E T T E R P Å FOR- TELJE S E I E HENDER LIV- VARME- KJELDE KOME- O M N FRAM- LEG VASKE HIVER K A S T A R RØRSLE JORD I TRON- GE S N E V R E KLIV OPP PÅ FOR- TELJING T E N L E G GLOR- IØS HJELPES- LIMET PLANTE MED HOL HEILT TOPP U T E T T N E V A R BILET- BOK A L B U M FULL F A R A N D E HALDE UT MILITÆR STRAFF T Å L E FOLK Æ R E R I K SKAP- R A S UNG- DYR K A L V SVANS STREK E N T R A R HELD TIL MATGLAD TYPE E R NING KVINNE K R E I BIB. SUNGEN TALE UNI- O P E R A PARTI RET- V NING S N E ODDANE SLAPP BLAKKEN MEIR SLUTT K L I S T R E T STUTT- BROK K N E B U K S E KRYP E I N E L O G U T E R FISK SKRÅ I D UTKOK GLATT LYD FUGLE- TIL- FELLE I RESPEKT K A S U S KOME BYER K VONDT GJERE LENGD GASS M IDEN- TISK U N E S A IBSEN- STYKKE PLASS- R O S M E R S H O L M ERING FJELL- S E L E G N A G KONGE NORSK O L A V TOPP N I P BYG- GJE PÅ NYTT A T T E R R E I S E SINNE I L S K E Løysing på kryssord løysing VERSET HELD TIL AV- TUSEN DANSK KONGE KOMET ØY BROTEN TONE ANDRE- SORT- ERING LIKE SNUTE I HUS ORGAN LUKTE- STOR (FL.) VEKST FØR REFL. PRON. LANG NED- OVER INVES- TERE KVINNE BØNE- ORD KJERNE- VED FJERN- SYN TAK- SKJEGG INNAN- FOR KOST SJETTE TONEN TREDJE TONEN KAM- MERS FROSEN VÆSKE TONE LIKE Kryssordvinnarar i nr Anna Sylvia Haukås Natlandslia Paradis 2. Guro Håkedal Brinken Arendal 3. Ingelen Kaldestad Sundsvik Norheimsund Namn: Adresse: Postnummer/-stad: Send løysinga til: Noregs Mållag Postboks 474 Sentrum 0105 Oslo Frist: 15. oktober 2008 Merk konvolutten «Kryssord». Rett løysing kjem i neste utgåve. Tre vinnarar vert trekte ut og får fin premie. STOR- FUGLAR LIKE VEKT 6. TONEN KORN- BAND RETT- LEI- INGA NEDER- LAG OP- NINGA NORSK TIDEND NR

28 i nynorskens skog Nytt Magasinett Nettsida for ungdom; Magasinett har fått ny bladbunad på nettsida denne sommaren. Nettsida spenner over fleire ulike emne, men mest av alt kan ein glede seg over Are Kalvø (biletet) sine sindige innspel. Få med deg Årets målmann i Buskerud Årets målpris frå Buskerud Mållag gjekk til Eldgrim Springgard. Ein ordkunstnar av dei sjeldne. Han er god til å prate for seg, men fyrst og fremst til å skrive. Ein kreativ og idérik målbrukar, seier Odd Oleivsgard, leiar i Buskerud Mållag, til Hallingdølen. Prisen fekk Springgard overrekt på årsmøtet til mållaget. Det er moro å bli sett pris på. Eg føler meg veldig privilegert som brukar av eit så fargerikt språk, som har moglegheit for mange nyansar, fortel Springgard. Sumarleir i Aurland. Frå venstre: Sarah Somby Frøyen, Sara Straume og Eirik Wixøe Svela. Foto: Maria Svendsen Sumarleir i Aurland Sumarleirtradisjonen står sterkt i Norsk Målungdom, og også denne sommaren vart det leir. Frå juli var det sumarleir i Aurland med rundt tredve målungdommar til stades. Programmet var allsidig med alt frå fotballturnering, Melodi Grand Prix, føredrag om kva Grand Prix har hatt å seie for nynorsken, språkføredrag av Rolf Theil, EUføredrag og ikkje minst mykje god vegetarmat. Leiren var på Sogn jord- og hagebrukskule, og det var også eit godt samarbeid med Aurland kommune. Ein av dagane vart sett av til å diskutere eit felles litteraturprosjekt mellom kommunen og ungdomane. Kandidatar til næringslivspris? For tredje året på rad deler Mållaget ut Nynorsk næringslivspris. Lerum AS og Hotel Alexandra er tidlegare prisvinnarar. Framlegg kan vera både på reine nynorskbedrifter og på bedrifter som nyttar nynorsk jamsides med bokmål i marknadskommunikasjonen sin. Vinnaren vil få høve til å marknadsføra seg gjennom Mållaget sine kanalar. Verksemda får også eit pris- Juryen Berit Rekve, juryleiar, leiar i Mediemållaget, telefon Jørn Lekve, Bergen, direktør for informasjon og samfunnskontakt Sparebanken Vest Christian Sulheim, Lom, tidlegare konserndirektør i ICA Norge og bonde, representant for Handels- og Servicenæringens Hovedorganisasjon vinnarmerke som kan nyttast på nett og i trykksaker. Utmerkinga skal fremja innsats for og bruk av nynorsk i næringsverksemd. Alle typar næringsverksemd som ikkje er omfatta av Mållova kan motta prisen/utmerkinga. Prisen blir delt ut i Oslo 5. desember, og fristen for å koma med framlegg er 10. oktober. Framlegg kan sendast inn til gro.morken@nm.no. Anne Karin Sveinall, Trondheim, rektor ved Adolf Øien videregående skole og tidlegare direktør i Fokus Bank Liv Krumsvik, leiar for Nordmøre Mållag Professor Rolf Theil skal reise på målferd for å snakke om språkmangfald. Foto: Ram Gupta/Samlaget All verdas språk I oktober legg Rolf Theil og Noregs Mållag ut på ein føredragsturné om språkmangfald i verda, språk i Europa og kva dette har å seie for oss. Hovudattraksjonen i møteturneen er Rolf Theil, professor og medlem i Internasjonalt utval i Noregs Mållag. Han er professor i allmenn og afrikansk lingvistikk og har forska på språk i Asia, Afrika, Europa og Nord-Amerika. Han har skrive fleire lærebøker og artiklar om ulike språk, og i fleire år har han hatt populærvitskaplege språkspalter i Klassekampen og VG. Internasjonale språkspørsmål Saman med Rolf Theil vil det vere med ein medinnleiar som skal fortelje om korleis Noregs Mållag arbeider med internasjonale språkspørsmål, og om røynsler og nettverk Mållaget har med språkaktivistar over heile Europa. Noregs Mållag ser striden for nynorsk og dialekt som del av eit globalt arbeid for språkleg mangfald og språklege rettar. Mållaget er difor oppteke av å lære om språk i Europa og korleis folk arbeider både politisk og praktisk for å halde eit språk levande, seier Magnus Bernhardsen, organisasjonskonsulent i Noregs Mållag. Han fortel at det er viktig for Mållaget at Utanriksdepartementet har gjeve støtte til føredragsturnéen. Resten av kostnadene vert eit spleiselag mellom sentrallekken og lokallaga. Vi vil ha med oss informasjon til dei vi møter, med tips om spennande bøker, artiklar og studieringar. Dette vil også bli lagt ut på nettet. Vi vonar difor at denne føredragsturneen vil gje ny kveik for dette arbeidet, fortel Magnus Bernhardsen. Etter ei runde i laga var det nokre lag som melde si interesse, medan resten har blitt plukka ut etter meir praktiske omsyn. Det er ti lokallag i heile åtte fylke som vil ta imot Rolf Theil på denne møteruta. FØREBELS TURNERUTE Onsdag 8. oktober: Stord Mållag Torsdag 9. oktober: Radøy Mållag Fredag 10. oktober: Bergen Mållag Tysdag 14. oktober: Sandefjord og Sandar Mållag Onsdag 15. oktober: Bø Mållag Torsdag 16. oktober: Farsund Fredag 17. oktober: Måndag 27. oktober: Fredrikstad Østfold Mållag Tysdag 28. oktober: Vang Valdres Mållag Onsdag 29. oktober: Hallingdal Hemsedal Mållag Lista vert oppdatert på Målblome til advokatar Kvinnherad Mållag har gjeve målblomen til Advokatfirma Handeland Døssland & Co AS. Dei får prisen fordi dei har eit gjennomtenkt og klart siktemål om å nytta nynorsk i alt skriftleg tilfang og om å bruka den lokale dialekten i munnlege framføringar og forhandlingar. Kvinnherad Mållag skriv at dei har merka seg at firmaet nyttar nynorsk i all marknadsføring og i kontakten med private og offentlege verksemder. At advokat Bjarne Døssland (biletet) alt i si tid som tilsett i eit advokatfirma i Bergen nytta nynorsk. At verksemda vil betra rutinane sine i dei høva der standardkontraktar og faste elektroniske formular er skrivne på bokmål. Alt dette vitnar om eit språkleg medvit som fortener heider og ros, i ei teneste som i mange høve nyttar bokmål. Ny roman frå Odda Fiksjonsforlaget er eit heilt nyetablert nynorskforlag i Odda, som no lanserer bok 12. september i Odda. Boka heiter Fabrikken og skriven av Øyvind H. Solheim. Ho handlar om folk og hendingar på smelteverket og i bygda utanfor, om arbeidet og miljøet i smeltehuset og på kaiane og om lengsel og svik, sanning og løgn, sjalusi og sladder. Handlinga i boka finn stad i ei vestnorsk industribygd i åra mellom 1909 og Dobbelt? Får du dobbelt opp av Norsk Tidend, kan det kome av at du er medlem av både Mållaget og NMU. Send e-post til nmu@nynorsk.no om du meiner det greier seg med eitt eksemplar.