ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LAJÇI NSARA

Transkript

1 ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LAJÇI NSARA

2

3 DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LAJÇI NSARA MORRU INTOM UKOLL FL-GÓALQA... (MT 20,3-4) 2003

4 ISBN: Arçidjoçesi ta Malta, Floriana, 2003 Produzzjoni tal-media Centre Publications Stampat fil-media Centre, Blata l-bajda

5 WERREJ PreΩentazzjoni v Kap I Il-Kriterji teolo içi tal-lajkat Nisrani 1 Kap II Riflessjoni fuq il-qag da preωenti 10 Kap III Prijoritajiet g all-futur 25 Kap IV MiΩuri biex jintla qu l-prijoritajiet 34 Kap V KonkluΩjoni 49

6

7 PREÛENTAZZJONI L-g an ta dan id-dokument hu li, wara riflessjoni (i) fuq ilkriterji teolo içi u (ii) fuq il-qag da attwali tal-lajçi nsara f Malta, ji u kkonsidrati (iii) l-prijoritajiet u (iv) l-miωuri li g andhom jittie du biex jintla qu dawn il-prijoritajiet fil-qasam tal-lajkat nisrani f pajjiωna. Id-dokument jibda l-ewwel billi jitkellem fuq xi kriterji importanti biex wie ed jifhem ir-rwol tal-lajçi llum. JippreΩenta s- sej a tal-lajçi nsara g all-qdusija, kemm permezz tas-sehem tag hom fis-soçjetà kif ukoll fi dan il-komunità ekkleωjali. Il-lajçi huma msie ba ma Kristu fil-missjoni tieg u. Huma jg ixu l-mag mudija tag hom billi jimpenjaw ru hom fil-qalba taddinja, fl-oqsma differenti fl-uffiççju, fil-fabbrika, fin-negozju, filprofessjoni, fil-familja, fil-kultura. Il-missjoni tal-lajçi hija li jkunu l- kuxjenza nisranija fis-sitwazzjonijiet differenti tal- ajja li jsibu ru hom fihom. Fl-istess waqt, il-lajçi huma msej in biex ikunu membri ajjin tal-poplu ta Alla u jag tu s-sehem s i tag hom fi dan il-knisja. Dan jag mluh billi jiωviluppaw id-doni li bihom jag nihom l-ispirtu ta Alla u juωawhom g as-servizz tal-knisja kollha. Id-dokument jag mel riflessjoni fuq il-qag da preωenti tal-lajçi nsara. Jitkellem fuq il- tie a li r-reli joωità tiωviluppa f fidi awtentika. Óafna mill-insara Maltin mhumiex konxji tar-rwol tag hom b ala lajçi. Id-dokument jitkellem kemm fuq l-appostolat individwali, kif ukoll fuq dak f assoçjazzjonijiet, fejn il-lajçi jissie bu biex jag tu xhieda kollettiva tal-fidi tag hom. v

8 Id-dokument jitkellem fuq il-prijoritajiet g all-futur. Fost dawn, isemmi l- tie a li tikber il-fiduçja fil-lajçi, li jkun hemm rispett bejn ir-rwoli kollha fil-mixja tal-poplu ta Alla, li l-lajçi jkollhom sehem millpro ett ta evan elizzazzjoni dida indirizzata speçjalment lejn dawk li tbieg du mill-evan elju, u li f soçjetà pluralista l-lajçi ja dmu b al mel li jag ti t-tog ma u b al dawl li juri t-triq. Hi prijorità wkoll li l-lajçi jkunu kapaçi jaqraw is-sinjali taω- Ωminijiet, li juru x inhuma l-esi enzi tad-dinja ta llum u jindikaw x g andha tkun l-attitudni ta min qed ja dem fil-knisja. Prijorità o ra hi li l-appostolat lajkali jfittex li jinfluwenza bl-evan elju l-mod kif ilpoplu Malti ja seb, jitkellem, ja dem, jiddeverti, jirra una u jg ix fil- ajja pubblika u privata tieg u. Id-dokument isemmi wkoll diversi miωuri biex jintla qu dawn il-prijoritajiet. Fost dawn: li tinωamm konsultazzjoni regolari mal-lajçi u mal-g aqdiet lajkali u li l-lajçi jkollhom sehem xieraq f deçiωjonijiet li jolqtu lill-parroçça u lid-djoçesi; li tissa a aktar il-formazzjoni tallajçi, mibnija fuq il-kelma ta Alla u t-tag lim awtentiku tal-knisja u bl-g ajnuna tax-xjenzi umani; li jkun hemm attenzjoni speçjali g all- Maltin li tbieg du mill-knisja u g al dawk li huma emar inati. Jalla s-sinodu Djoçesan iwassal biex il-lajçi nsara j arsu lejn ilfutur b kura u b konvinzjoni dwar il-messa li tieg u huma abbara, u hekk ja dmu bla heda biex is-soçjetà Maltija tibqa tg oωω il-valuri ta l-evan elju. vi

9 KAP I IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI

10 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI Mera ta m abba u g aqda 1 Alla sej ilna biex nissie bu fil- ajja Trinitarja u nkunu mera ta l-im abba u l-g aqda fid-dinja (ara Ef 1,3-4). Hi proprju din il-kwalità li tikkaratterizza l- poplu nisrani, ji ifieri l-g aqda komunitarja fejn mill-im abba ta bejnietna nintg arfu li a na dixxipli ta Ìesù (ara Ìw 13,35). Min abba li a na msej a nkunu mera tat-trinità Qaddisa, a na msej a wkoll biex inkunu poplu wie ed; poplu mωejjen b individwi uniçi, ilkoll b doni, qadi u funzjonijiet differenti, skond kif Alla jqassam (ara 1 Kor 12,3-11). Huwa f dan il-qafas komunitarju u Trinitarju li Alla jridna nag tu sehemna g as-saltna tieg u. Sej a Trinitarja 2 Il-Knisja hi l-poplu ta Alla mi bur fl-g aqda tal-missier u ta l-iben u ta l- Ispirtu Qaddis, 1 u hi konxja li l-preωenza tag ha fid-dinja hi wa da partikulari. Dan g aliex it-trinità Qaddisa hi l-ori ini, is-sura u d- destinazzjoni a arija ta l-g aqda tal-knisja, ji ifieri hi l-g ajn li minnha din l-g aqda titwieled, li minnha tie u l-ispirazzjoni tag ha u hi l-mira li lejha miexja matul iω-ωminijiet. Il-missjoni Trinitarja timplika g all-knisja m abba g ad-dinja u preωenza fid-dinja li fiha hemm ja dem Alla l- aj. Il-Knisja tg ix fil-lajçità tad-dinja. 2 F din il-preωenza g andu sehem kull mg ammed, fosthom il-lajçi kollha li huma wkoll g andhom sej a Trinitarja. Id-dinjità tal-lajçi 3 Bil-kelma lajçi nifhmu il-fidili kollha minbarra dawk li huma membri ta l- ordni sagri u ta l-istat reli juω mag ruf mill-knisja, ji ifieri l-fidili li wara li 1 San Çiprijanu, Fuq it-talba tal-missierna, 23, kif ikkwotata f Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Dommatika Lumen Gentium (21 ta Novembru 1964), 4. 2 Bruno Forte, La Chiesa della Trinità, Cinisello Balsamo 1995,

11 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI saru jag mlu sehem mill- isem ta Kristu bil-mag mudija u mi bura f Poplu ta Alla, jipparteçipaw, fil-qies tag hom, mill-uffiççju saçerdotali, profetiku u rjali ta Kristu u, kul add skond il-parti tieg u, iwettaq fil-knisja u fiddinja l-missjoni proprja tal-poplu nisrani kollu. Ix-xejra sekulari hi proprja u partikulari g al-lajçi. 3 Din ir-realtà, li l-lajçi jirçievu fil-mag mudija, tag tihom sura ta ajja li tag Ωilhom bla ma tifridhom mis-saçerdoti u mirreli juωi. Fi Christifideles Laici naqraw: Nag rfu x inhi d-dinjità tal-lajçi nsara, b mod l-aktar s i, jekk inqisu x inhi s-sej a fundamentali u ewlenija li l- Missier fi Kristu bl-ispirtu Qaddis jag mel lil kull wie ed u wa da minnhom: sej a g all-qdusija, g all-im abba perfetta. Il-qdusija hija l-aqwa xhieda taddinjità mog tija lid-dixxipli ta Kristu. 4 Imse bin fil-missjoni ta Kristu Saçerdot, Profeta u Sultan 4 Il-lajçi huma kkonsagrati biex jag tu sehemhom fil-missjoni saçerdotali ta Kristu u biex ikunu nazzjon qaddis 5 l-aktar bis-sehem fil-misteri qaddisa. Il-lajçi jissie bu wkoll fil-missjoni profetika ta Kristu. Huma obbligati jistqarru b ajjithom kollha l-fidi tag hom quddiem l-o rajn. Il-lajçi jie du sehem ukoll fil-missjoni rjali ta Kristu, l-aktar billi jkunu preωenti fid-dinja biex iqaddsuha minn ewwa u jbiddluha skond il-pjan ta m abba li Alla g andu g aliha, ming ajr ma jkunu tad-dinja; billi jaqdu ministeri differenti, 6 u billi skond il-li i, jag tu s-sehem tag hom fit-t addim tassetg a tat-tmexxija. 7 Dan kollu mhux façli imma jistg u jaslu g alih g ax 3 Lumen Gentium, 31. Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Christifideles Laici (30 ta Diçembru 1988), Christifideles Laici, Ara ibid., KatekiΩmu tal-knisja Kattolika (1992), par Ibid., par

12 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI huma msa in bil-qawwa ta l-ispirtu Qaddis li rçevew fis-sagramenti ta l-inizjazzjoni nisranija. Hi d-dilka qaddisa ta l-ispirtu (1 Ìw 2,20) li tqanqal lil dawk li jemmnu biex jag tu xhieda tal-fidi bl-g emil tas-sewwa. 8 Membri tal- isem ta Kristu 5 Dan it-tis ib fil-missjoni saçerdotali, profetika u rjali ta Kristu jing ata lillfidili kollha tal-knisja individwalment, g ax huma membri tal- isem ta Kristu, imse bin mal-knisja kollha f xirka wa da ta m abba. 9 Kul add, fil-knisja, kemm dawk li jag mlu sehem mill- erarkija u kemm dawk immexxija minnhom, huma msej a g all-qdusija, ji ifieri li kull wie ed u wa da skond il- ajja tag hom, ifittxu l-perfezzjoni fl-im abba. L-insara kollha ta kull stat u grad ta ajja, huma msej a g all-milja tal- ajja nisranija. 10 Il-vokazzjoni tal-lajçi b ala membri tal-poplu ta Alla 6 L-insara kollha huma membri uniçi u insostitwibbli tal-poplu ta Alla: Alla g o bu jqaddes u jsalva l-bnedmin mhux individwalment, ming ajr ebda rabta ma xulxin, iωda ried li jag mel minnhom poplu li jag rfu fil-verità u jservih bil-qdusija. 11 Il-Konçilju Vatikan II, l-aktar fid-dokumenti Lumen Gentium u Apostolicam Actuositatem, jenfasizza li l-appostolat hu tal-knisja kollha, b ala Poplu ta Alla. Lill-membri ta dan il-poplu did ta Alla, Kristu g amilhom 8 Ara Konçilju Vatikan II, Digriet Apostolicam Actuositatem (18 ta Novembru 1965), 3. 9 L-Ewwel Talba Ewkaristika, Kanone Ruman. 10 Ara Lumen Gentium, 39 u Ibid., 9. 4

13 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI saltna, qassisin g al Alla u Missieru (Apok 1,6). Dan ise fil-mag mudija, meta l-insara jissie bu fis-saçerdozju wie ed ta Ìesù Kristu li minnu jipparteçipaw kemm is-saçerdozju ministerjali kif ukoll is-saçerdozju komuni. It-tnejn huma distinti imma ejjin mill-istess g ajn u mmirati g allistess g an. 12 San Pawl jikteb: A na isem wie ed fi Kristu u kull wie ed minna membru ta l-ie or (Rum 12,5). Lill-membri ta dan il-poplu Alla Ωejjinhom bid-doni tieg u lil kull wie ed kif jog bu (1 Kor 12,11). KariΩmi 7 Id-doni li Alla jag ti huma kariωmi, ji ifieri intiωi biex jintuωaw f servizz lillkomunità u lill-missjoni tag ha, u huma ta siwi g all- ti ijiet tal-knisja u jaqblu mag ha; u g alhekk g andhom jintlaqg u b sentiment ta radd il- ajr u ta fara. 13 La Alla ma jiddiskriminax fl-g oti ta dawn il-kariωmi, ikun nuqqas gravi li na sbu li nistg u niddiskriminaw a na, u forsi wkoll na dmu kontrihom, nifgawhom, ninjorawhom jew nag tuhom il- enb. La Alla qed jag tihom, ma nistg ux ng addu ming ajrhom. Anzi, g andna napprezzawhom u n addmuhom g all- id tag na lkoll. Il-Knisja g andha tkun dik il-familja li ssib spazju g all-membri kollha tag ha u tapprezza l- kariωmi kollha tag hom. Id-dimensjoni sekulari tal-knisja 8 Il-Knisja nfisha g andha dimensjoni sekulari u dan g aliex il-knisja hi fiddinja minkejja li m hijiex tad-dinja (Ìw 17,16). Veru li l-membri kollha tal- Knisja g andhom din id-dimensjoni sekulari li g andha l-knisja, imma filkaω tal-lajçi nsara, hu l-mod proprju u speçjali 14 tag hom. Il-lajçi jag mlu 12 Ara ibid., Ibid., Christifideles Laici, 15. 5

14 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI dan billi jimpenjaw ru hom fil- olqien u fl-istorja, ji ifieri fid-dinja, 15 g ax hemm qed isej ilhom Alla 16 ji ifieri fl-uffiççju, fil-fabbrika, fin-negozju, filprofessjoni, fil-familja, fil-kultura, fil- ajja pubblika, fil-politika, fl-isport, filkomunità, u fl-ambjenti kollha. Kuxjenza nisranija fis-sitwazzjoni 9 Is-sej a tal-lajçi hi li jg ixu u jibnu s-saltna ta Alla fil- ajja ta kuljum ma kul add u b mod speçjali ma persuni li m humiex membri tal-komunità nisranija, jew g al ra uni jew o ra ma jqisux lilhom infushom b ala nsara prattikanti. Il-lajçi huma msej a biex jimlew l-ambjent li jg ixu fih bl-ispirtu ta Kristu sabiex id-dinja timtela bid-dawl veru, li jdawwal kull bniedem (Ìw 1,9). Il-preΩenza tal-lajçi fid-dinja hi l-ewwel forma ta predikazzjoni ta l-evan elju fl-ambjenti kollha tas-soçjetà. Identità u missjoni tal-knisja 10 Il-lajçi huma fil-qalba tad-dinja. Din il-poωizzjoni tag tihom vanta i imma wkoll to olqilhom riskji serji li jistg u jqabbduhom toroq li jwasslu l barra mill-komunità ekkleωjali. Óidma tabil aqq ekkleωjali u effettiva tista to ro biss meta l-lajçi ja dmu fid-dawl tal-g arfien ta l-identità u l-missjoni tal- Knisja. Il-Knisja l- in kollu trid tistaqsi lilha nfisha min hi u x inhi, u mittwe ibiet jo ro x g andha tkun il-missjoni tag ha fid-dinja ta llum. Il-lajçi, meta ja ixxu skond dawn il-mistoqsijiet u t-twe ibiet, ikunu qed i ibu ru hom skond is-sensus Ecclesiae. Dan bl-ebda mod ma jfisser li l-lajçi jitilfu l-ispirtu profetiku tag hom. Anzi b hekk ikunu qed jg ixuh u j addmuh. 15 Ara Yves Congar, Per una teologia del laicato, Brescia 1966, Lumen Gentium, 31. 6

15 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI G as-servizz tas-saltna 11 A na lkoll frieg i ta l-istess dielja u membri ta l-istess isem. A na lkoll xirka wa da li hi l-knisja. Ix-xirka tal-knisja, tg id Christifideles Laici, hi g alhekk don; don kbir ta l-ispirtu u l-lajçi nsara j addmu l-ministeri u l-kariωmi diversi u komplimentari tag hom 17 g as-servizz ta din il-knisjaxirka. Biex dan ise, il-knisja f Malta trid iωωomm dejjem friski l-identità u l-missjoni tag ha. L-g arfien tar-rwol u s-sens ta qadi tal-membri tal- Ìisem g andhom jikkontribwixxu biex jissa u u jidhru aktar ajja l- prattika u x-xhieda tal-kmandament ta l-im abba. B dan il-mod is-servizz m huwiex biss ad intra imma wkoll ad extra. Kull servizz, anke jekk differenti, irid jinftiehem f sens ta g aqda u direzzjoni wa da u a arija; direzzjoni li hi responsabbiltà ta l-isqof tad-djoçesi. B alma ebda mer la ma tista timxi ming ajr rag aj, daqstant ie or mer la ma jistax ikollha aktar minn rag aj wie ed. Dimensjoni ekkleωjali 12 Meta l-lajçi jifhmu din id-dimensjoni ekkleωjali, imbag ad ikun e fef g alihom u utli g all-knisja li j ossu li g andhom iωommu rabta maddjoçesi u mal-parroçça tag hom fejn, wara kollox, afna drabi tiωvol i l- idma tag hom. Il-Konçilju Vatikan II i e e : Óalli l-lajçi nsara jsa u fihom is-sens tad-djoçesi, li tag ha l-parroçça hi qisha çellula, a jkunu dejjem lesti biex, g as-sej a ta l-isqof tag hom, jag tu sehemhom ukoll fl-attivitajiet tad-djoçesi. 18 G alhekk, fuq il-livell parrokkjali, il-lajçi huma m e a jag tu sehemhom fil-parroçça f kollaborazzjoni s i a mas-saçerdoti, g aliex il- 17 Christifideles Laici, Apostolicam Actuositatem, 10. 7

16 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI parroçça hi l-preωenza tal-knisja fost uliedha u tg aqqad flimkien kull xorta ta nies u dda alhom fir-realtà tal-knisja lokali u fl-universalità tal-knisja. 19 Il-lajçi je tie li jkomplu jie du sehem aktar s i u wiesa bil-pariri u l- idma tag hom, kul add skond il-kariωmi u l-kompetenza ta kull wie ed u wa da, ukoll fuq livell djoçesan, b ala membri attivi u maturi tal-knisja f Malta. Hawn tajjeb li jintwera apprezzament g all- idma eneruωa u siewja ta afna lajçi li fl-img oddi u fil-preωent impenjaw u qed jimpenjaw ru hom fil- ajja u l- idma tal-knisja fuq livell parrokkjali jew djoçesan. Il- tie a ta din il-baωi teolo ika 13 Il-Kelma ta Alla tag ti sens ta direzzjoni u tnaqqas l-iωbalji li jistg u jsiru fil-mixja tal-poplu ta Alla. Meta l-lajçi jimxu bil-kriterji teolo içi, jakkwistaw sens ta direzzjoni. Barra minn dan, meta l-lajçi jkunu ffurmati fuq baωi teolo ika u spiritwali soda, iωommu kontinwament quddiem g ajnejhom li l-g alqa li qed ja dmu fiha m hijiex tag hom imma tal-mulej u li dak li qed jag mlu hu kollu g alih. Hekk jaççertaw aktar lilhom infushom dwar ir-rettitudni ta l-intenzjoni fil- idma tag hom; ma je dux g alihom la meta jkun hemm min jikkritikahom, u lanqas meta ma ji ux apprezzati f idmiethom. Hekk ikunu mo hom mistrie li mexjin b ala Knisjafamilja, ikunu kapaçi jaffrontaw it-tfixkil li jiltaqg u mieg u u jaqdu a jar il-missjoni li hi tag hom. Ótie a li l-baωi teolo ika tkun mag rufa 14 Il-Knisja f Malta g andha ta dem biex dawn il-prinçipji teolo içi jkunu mag rufa minn kul add, biex hekk ji u rispettati minn dawk fis-saçerdozju ministerjali u m addma mil-lajçi kollha. Il-bΩonn ta dan id-diskors forsi 19 Ara ibid. u Christifideles Laici, 27. 8

17 IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI jin ass aktar fl-appostolat individwali, li f çerti sitwazzjonijiet hu l-unika sura ta appostolat possibbli; 20 hu appostolat afdat f idejn il-lajçi nsara g ax huma biss jistg u jag mluh u ma jistg u jqabbdu l add jag mlu minflokhom. 21 Fl-assoçjazzjonijiet, il-grupp jiddixxerni u jorganizza l- formazzjoni, waqt li fl-appostolat individwali l-lajçi huma wa edhom, u kultant ikollhom ja ixxu malajr f sitwazzjonijiet diffiçli. G alhekk il- tie a li l-lajçi nsara jkollhom formazzjoni teolo ika dwar il-lajkat, biex ikunu jistg u jag mlu dixxerniment fuq is-sitwazzjonijiet konkreti u fuq x g andha tkun l-im iba tag hom fid-dawl ta l-evan elju. 20 Ara Apostolicam Actuositatem, Christifideles Laici, 28. 9

18 KAP II RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI

19 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI Kuxjenza lajkali 15 Minkejja li l-ma oranza tal-maltin huma mg ammdin u jistqarru li huma Kattoliçi, jidher li huma afna dawk li m humiex konxji xi tfisser li jkunu lajçi fil-knisja, u g alhekk m g andhomx kuxjenza lajkali. Wisq probabbli li ssibhom jidentifikaw il-missjoni tal-lajçi unikament mal-membri talg aqdiet u movimenti u ma dawk li huma impenjati fil-knisja; ftit li xejn jafu li il-post proprju tal-missjoni tal-lajçi m hijiex is-sagristija u lanqas ittempju, imma r-realtajiet storiçi, f dinja li dejjem tinbidel, u fil- ajja ta kuljum. 22 Bil-mod kif jitkellmu u ja ixxu, jidher li afna f pajjiωna g ad iridu jkunu jafu li l-vokazzjoni tal-lajçi titwieled fl-individwu mal-mag mudija, u li ti i mirfuda mill-ewkaristija u l-konfermazzjoni; forsi ja sbu li tkun akkwistata f xi tesserament ta xi grupp ekkleωjali. M humiex konxji biωωejjed li il-lajçi huma n-nies tal-knisja fil-qalba tad-dinja...u nies tad-dinja fil-qalba tal-knisja. 23 Kuxjenza missjunarja 16 M hemmx dubju li l-lajçi Maltin g andhom bωonn kuxjenza aktar qawwija tal-missjonarjetà tal-knisja. Din hi dimensjoni essenzjali. Il-Knisja teωisti biex turi lill-bnedmin kollha l-wiçç ta Kristu 24. A na lkoll mibg utin ad gentes, nibdew b dawk ta madwarna. B danakollu, minkejja l-limiti filkuxjenza missjunarja, wie ed ma jistax ma jinnotax l-impenn nisrani ta numru kbir ta lajçi Maltin, fil-familja, fl-edukazzjoni, fil-media, fuq ix-xog ol, fost iω-ωg aωag, fost l-istudenti u f oqsma o ra tal- ajja Maltija. JeΩistu kaωi ta kwaωi erojiωmu f dak li hu sagrifiççju ta in, flus u dedikazzjoni min-na a ta g add ta lajçi. Dan ikompli juri l-importanza ta l-appostolat individwali. 22 Antonio Cantisani, fil- IV Convegno regionale delle Chiese di Calabria, kif irrappurtat f Il Regno (1 ta Jannar 2002) Ibid. 24 Ara Ìwanni Pawlu II, Ittra Appostolika Novo Millennio Ineunte (6 ta Jannar 2001),

20 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI Ir-reli joωità tal-poplu tag na 17 Ir-reli joωità, li g al sekli s a sawret l-identità Maltija, g adha qawwija filpoplu. Ir-reli joωità hi riωorsa immensa g ax fuqha jista jie u l- ajja l- messa evan eliku. Imma biex ise dan, ir-reli joωità trid titnissel millfidi u tkompli tiωviluppa f fidi fidi f Ìesù Kristu li jibdillek ajtek mill-qieg. Il-fidi hi awtentika meta tittraduçi ru ha fil-kultura, fi stili ta ajja li jaqblu ma l-evan elju. B ala poplu g ad irridu na dmu biex ir-reli joωità nittrasformawha f fidi awtentika, u biex ng ixu stil ta ajja aktar koerenti. Sens ta direzzjoni 18 Barra minn dan, qed tin ass çerta inçertezza f g add mielu ta membri tal- Poplu ta Alla f pajjiωna kemm f dak li hu twemmin kif ukoll f dik li hi m iba, hekk li diversi qed juru çertu xettiçiωmu dwar l-aktar veritajiet fundamentali tal-fidi u dwar il-validità tan-normi morali li, fil-fatt, g andhom jiggwidaw lin-nisrani. Xi w ud mil-lajçi qed i ossuhom mitlufin g ax qed i abbtu wiççhom man-nuqqas ta twe ibiet sodi u konkreti, meta mhux ukoll minn twe ibiet li jkunu kontra xulxin. F sitwazzjoni diffiçli b al din, xejn ma tg in l-im iba ta çerti nies influwenti li jo olqu d-dubji b li jg idu jew bis-silenzju tag hom. Il-Parroçça 19 Is-sehem il-kbir tal-lajçi impenjati fil- idma tal-knisja normalment jing ata fil-parroçça u fl-istrutturi tag ha. Il-parroçça ma tistax tkun b allikieku xi supermarket li sempliçiment toffri servizzi reli juωi fil-mumenti diversi tal- ajja. Il-parroçça hi l-post fejn isse il- idma tal-poplu ta Alla. Biex ilparroçça taqdi l-missjoni tag ha, irridu nag mlu ilitna biex nag mluha komunità fejn il-parteçipazzjoni u l-korresponsabbiltà jkunu l-binarji ta l- 12

21 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI iωvilupp tag ha fid-direzzjoni t-tajba. Parroçça tiddependi afna millpreωenza attiva tal-lajçi. 25 Ma nistg ux nitkellmu minn komunità parrokkjali fejn il-lajçi sempliçiment jesegwixxu l-ordnijiet. M hemmx dubju li filparroççi tag na g andna afna inizjattivi u g andna afna involviment tallajçi. Biss ta min jara kemm dan kollu qed jibni l-komunità. Il-Kunsill Pastorali Parrokkjali 20 Il-parroçça trid tara wkoll li jkollha Kunsill Pastorali Parrokkjali li jiffunzjona, bis-sehem s i ta l-assoçjazzjonijiet ekkleωjali. Jidher li hawn parroççi fejn il-kunsill Pastorali Parrokkjali jiffunzjona tajjeb u hawn o rajn fejn inqas. Kultant il-kunsill Pastorali Parrokkjali jibda jin ass Ωejjed g ax jintuωa biex ji i approvat dak li di à jkun deçiω. Jista ji ri wkoll li jin oloq nuqqas ta qbil bejn il-kunsill Pastorali Parrokkjali u l-presbiterju Parrokkjali. F dawn il-kaωi, il-kap tal-parroçça g andu rwol importanti afna biex tin oloq atmosfera ta fiduçja reçiproka u spirtu ta ftehim. Ta min isemmi li fil-knisja f Malta hawn gruppi u assoçjazzjonijiet li l-membri tag hom ejjin minn diversi parroççi, u g alhekk, minbarra li ma jid lux jag mlu sehem minn Kunsill Pastorali Parrokkjali partikulari, m g andhom l-ebda rabta mal-komunità parrokkjali tag hom u ftit li xejn jissie bu fl-appostolat jew jie du sehem f okkaωjonijiet reli juωi fil-parroçça tag hom. Il-Ministeri 21 Il-parteçipazzjoni u l-korresponsabbiltà tal-lajçi jintwerew l-aktar fil-qadi tal-ministeri. San Pawl jg id li a na addiema ma Alla (1 Kor 3,9). L- inkorporazzjoni tal-lajçi fi Kristu tag milhom mhux biss operaturi ta l- evan elizzazzjoni tad-dinja imma anke kollaboraturi mar-rg ajja tag hom 25 Ara Christifideles Laici,

22 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI fis-servizz tal-komunità ekkleωjali g all-iωvilupp u l-vitalità ta l-istess komunità, billi j addmu ministeri l-aktar varji, skond il-grazzja u l-kariωmi li l-mulej jog bu jqassam fosthom. 26 Dawn il-ministeri huma servizzi rikonoxxuti le ittimament 27 ji ifieri jag mlu parti mill-istruttura u organizzazzjoni tal-komunità ekkleωjali. G all-grazzja ta Alla, f pajjiωna huma afna li jid lu g al dawn ilministeri. Jidher iωda li xi w ud jorbtu s-servizz li jag tu ma qassis, kappillan, komunità reli juωa, assoçjazzjoni, knisja, kappella jew çirkustanzi partikulari, u ma jifhmux li bis-servizz tag hom ikunu qed jg inu fil-bini talkomunità ekkleωjali. Tajjeb inωommu f mo na li dawk li qed iservu filministeri ukoll jekk ikunu ministeri rikonoxxuti, konferiti jew istitwiti jibqg u dejjem lajçi u g alhekk iridu jeωerçitawhom fl-g arfien kontinwu ta l-istat lajkali tag hom. Jixraq hawnhekk li nag tu titwila lejn tipi ta attitudnijiet li nsibu fil-lajçi, l-aktar dawk li jservu fid-diversi ministeri. Attitudni ta sottomissjoni 22 L-attitudni ta sottomissjoni tal-lajçi lejn il-qassis u l-aktar lejn il-kap talparroçça, teωisti afna f Malta. Hawn b sottomissjoni mhux qed nifhmu dik l-ubbidjenza me tie a kull fejn hemm struttura umana, imma dak ilkundizzjonament mentali li bih wie ed jibqa lura jew ja ixxi mhux millkonvinzjoni tas-sewwa o ettiv, imma mill-konvinzjoni ta l-inferjorità tieg u fil-konfront ta l-ie or. Din mhix sottomissjoni fis-sens poωittiv talkelma. Meta kap ta parroçça jkollu l-lajçi ta madwaru j ibu ru hom b dan il-mod, mhux neçessarjament ikollu parroçça ajja: Ωgur li dawk il-lajçi ma jikbru qatt u jinωamm çertu livell ta medjokrità. Jista ji ri wkoll li lajçi maturi fil-parroçça, meta jkunu ttrattati b mod infantili, jag Ωlu li jitilqu u 26 Pawlu VI, EΩortazzjoni Appostolika Evangelii Nuntiandi (8 ta Diçembru 1975), Ara ibid. 14

23 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI joffru s-servizz tag hom fejn tassew ikunu apprezzati. G alhekk hemm bωonn ta bdil fil-mentalità f kull membru tal-poplu ta Alla sabiex jit addem bis-serjetà mudell ta Knisja inqas piramidali u aktar ta komunjoni bi Kristu fiç-çentru. Attitudni ta sostituzzjoni 23 Fid-djoçesi ta Malta g andna wkoll min ifittex is-sostituzzjoni fil- idma tieg u, ji ifieri jfittex jag mel servizz jew xog ol minflok addie or. G andna lajçi li, forsi anke min abba n-nuqqas ta saçerdoti, ja sbu li jistg u jissostitwixxu lis-saçerdot u lill-kappillan. G andna wkoll xi saçerdoti li g adhom m g arfux ir-rwol tal-lajçi fil-knisja, u jibqg u jid lu fi rwoli adatti g al-lajçi. It-tentazzjoni tas-sostituzzjoni tin ass qawwija wkoll meta xi parti tg addi lill-parti l-o ra dak li hu kompetenza tag ha. Inkunu Knisja komunità mhux billi n alltu r-rwoli imma billi kul add jag ti s-sehem proprju tieg u. Attitudni ta kollaborazzjoni 24 Dawk kollha li qed ja dmu fl-appostolat iridu jibωg u kemm g an-natura u l-missjoni tal-ministeru saçerdotali, kif ukoll g all-vokazzjoni u l-karattru lajkali. 28 Dan ise b attitudni ta kollaborazzjoni fost kul add, ji ifieri li lkoll flimkien infittxu dak li jrid Alla. M hemmx dubju li afna huma l-lajçi li, fil- idma tag hom, enwinament ifittxu l-kollaborazzjoni kemm bejn l-istess lajçi kif ukoll mas-saçerdoti. Dan jo ro çar fid-diversi inizjattivi li jittie du fil-parroççi u fid-djoçesi tag na. Permezz ta din il-kollaborazzjoni qed ji u garantiti servizzi utli lill-komunità li ming ajrha kienu jintilfu. Servizzi b alma 28 Ara Kongregazzjoni g ad-duttrina tal-fidi et al., Istruzzjoni Dwar it-tis ib ta nsara mhux ordnati fil-ministeru qaddis tas-saçerdoti (15 ta Awissu 1997), Da la. 15

24 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI huma l-formazzjoni reli juωa, id-djakonija, it-tqarbin tal-morda, il-kura ta l- anzjani, u o rajn, huma possibbli biss b koperazzjoni s i a. Hu ttamat li din l-attitudni tiωviluppa f o ra aktar ekkleωjali, ji ifieri dik ta korresponsabbiltà. Attitudni profetika 25 Il-lajçi jkomplu l-missjoni profetika tag hom billi j abbru l Kristu bixxhieda ta ajjithom u bi kliemhom. 29 Attitudni profetika tfisser ukoll li tkun kapaçi tg ix l-evan elju u l-valuri tieg u b al belt fuq muntanja. Il-lajçi g andhom id-dritt, u xi kultant ukoll id-dmir, li jistaqsu u li jixxennqu g atti did fil-knisja. Din il-fehma tag hom dwar dak li g andu x jaqsam mal- id tal-knisja g andhom imbag ad juruha lir-rg ajja tag hom, u wkoll jg arrfuha lill-insara l-o ra. Naturalment f dan ir-rigward g andhom dejjem ji u m arsa l-fidi u l-morali, g andu jintwera rispett lejn ir-rg ajja, u g andu jitqies il- id ta kul add u d-dinjità tal-persuni. 30 L-og la forma ta attitudni profetika hija l-kritika kostruttiva mag mula bl-im abba. Ûgur li jeωistu madwarna s-sinjali ta attitudni b al din, imma hemm fejn toktor wisq iωjed. Attitudni profetika mxerrda tkun rikkezza enormi g all-knisja. Lajçi impenjati fuq il-post tax-xog ol tag hom 26 G andna numru sabi ta lajçi li jag tu sehemhom fuq il-post tax-xog ol tag hom. Dawn huma ta eωempju tajjeb g al s abhom. Imma g andna o rajn li, proprju min abba l-impenn kbir tag hom f idmiet ekkleωjali, jittraskuraw l-oqsma proprji tag hom fejn jid lu l-professjoni, il-familja, ilkultura u s-soçjetà in enerali. Hu proprju hawn li dawn iridu juru l- kompetenza tag hom fix-xog ol li j addnu biex, permezz tieg u, 29 Ara KatekiΩmu tal-knisja Kattolika, par Ara ibid., par

25 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI iwasslu l-messa evan eliku. In-nuqqas ta koerenza f xi lajçi impenjati tista tkun g ajn ta skandlu f g ajnejn il-kumplament tal-poplu ta Alla. Lajçi impenjati li huma neqsin mill-koerenza fir-realtà jag mlu parti millproblema flok parti mis-soluzzjoni. S ubija fl-g aqdiet, movimenti u gruppi 27 L-insara jistg u wkoll i ossuhom imsej a biex bil-libertà ta wlied Alla jissie bu f assoçjazzjonijiet biex jag tu xhieda kollettiva tal-fidi tag hom. 31 G all-grazzja ta Alla f pajjiωna g andna firxa wiesg a ta g aqdiet, movimenti u gruppi lajkali li ja dmu kemm fuq livell parrokkjali kif ukoll fuq dak djoçesan. Hemm g aqdiet u movimenti kbar b mijiet u eluf ta membri u hemm numru sew ta gruppi bi ftit membri. Ûgur li g ad hemm spazju biex dan in-numru tal-membri f dawn l-assoçjazzjonijiet jikber. Dan t e u l-knisja. 32 M hemmx dubju li dawn l-assoçjazzjonijiet qed jag mlu idma enormi li qed t alli id kbir. Fihom hemm eluf ta membri dedikati li jag tu l- in, l-ener ija, il- ila, il-flus u s-sa a tag hom g all-g an talg aqda tag hom u l- id tal-knisja. In-natura ta dawn l-assoçjazzjonijiet 28 F dawn l-assoçjazzjonijiet g andna ta lita s i a ta etajiet, livelli soçjali, livelli edukattivi u tipi ta struttura. Hemm u ud jattiraw aktar lill-adulti u o rajn huma aktar orjentati lejn min hu iωg ar. Hemm assoçjazzjonijiet li g andhom formazzjoni interna permanenti tajba b korsijiet a ornati. Hemm dawk li jiffurmaw lill-membri bl-istess attivitajiet li jag mlu waqt li 31 Ara Dokument ma ru mill-assemblea Ìenerali ta l-isqfijiet FrançiΩi, Lourdes (Novembru 1999). 32 Ara Apostolicam Actuositatem,

26 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI diversi jibbaωaw il-formazzjoni tal-membri fuq il-bibbja u t-talb. Imbag ad hemm dawk li g andhom çerti nuqqasijiet fil-formazzjoni tal-membri. Barra minn dan, fl-assoçjazzjonijiet tag na tin ass l-assenza ta çerti kategoriji, b alma huma l-professjonisti. G andu mnejn ji ri li dawn ma j ossuhomx komdi jidentifikaw ru hom ma xi assoçjazzjoni; jista jkun dan ji ri wkoll min abba l-istess natura tal-professjoni tag hom jew min abba n-nuqqas ta in. G aqdiet, movimenti u gruppi odda 29 Qed nuωaw il-kelma odda biex nag rfuhom mill-o rajn, g ax fil-fatt dawn issa ilhom mag na. Çerti g aqdiet, movimenti u gruppi odda g andhom il-vanta li twieldu fuq il-bixra tal-bniedem ta llum, u g alhekk aktarx i ossu inqas il-problema tar-rilevanza li jistg u j ossu l- assoçjazzjonijiet tradizzjonali. Il-periklu ta xi w ud mill-assoçjazzjonijiet il- odda hu dak li jie du attitudni settarja, billi jqisu l-assoçjazzjonijiet l-o ra u lill-istess Knisja b ala antikwati, u hekk jibdew jinqatg u millkomunità ekkleωjali. Jistg u jibdew ja sbu li huma biss jirrappreωentaw il- Knisja tal-futur. Dan jaffettwa l-kollaborazzjoni. Naturalment din ir-realtà ma tnaqqas xejn mill-apprezzament tal- id kbir li qed jag mlu. IΩda rridu nifhmu li l- id joktor u jissa a biss fil-kuntest tar-rabta mal-komunità ekkleωjali s i a u tas-servizz fi danha. Gruppi indipendenti fil-parroççi u fid-djoçesi 30 Bl-intenzjoni tajba ta a ornament, xi parroççi adu f idejhom gruppi eωistenti, fatmuhom mill-g aqda tag hom u Ωviluppawhom fi gruppi indipendenti. Barra minn dawn, Ωviluppaw ukoll g exieren ta gruppi o ra u ud bi ftit membri waqt li o rajn b mijiet ta membri kemm fuq skala parrokkjali kif ukoll fuq skala djoçesana, fuq inizjattiva ta persuna jew 18

27 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI numru ta persuni. Dawn huma gruppi li w ud twieldu fuq baωi dida u o rajn ar u minn g aqdiet u movimenti stabbiliti. In-natura ta dawn ilgruppi indipendenti fil-parroççi u fid-djoçesi hi varja: afna minnhom huma gruppi ta talb, waqt li o rajn adu xejra soçjali. U ud minn dawn il-gruppi g ad m g andhomx approvazzjoni uffiçjali tal-knisja u ma jag mlux parti mill-forum tal-g aqdiet u l-movimenti Kattoliçi fi dan id-djoçesi. Waqt li rridu noqog du attenti li ma nifgawx it-tqanqil ta l-ispirtu, tajjeb li nag mlu dixxerniment xieraq biex ma jkollniex frammentazzjoni bla tie a li tista tfixkel il-kollaborazzjoni ta bejnietna. Ta min jinnota li afna drabi dawn il-gruppi jiddependu mir-riωorsi limitati li tista toffri parroçça. Hemm il-periklu li dawn it-tipi ta gruppi indipendenti jisfaxxaw hekk kif min ikun imexxihom ji i nieqes jew iwarrab. U ud minn dawn ilgruppi twieldu bi twe iba g an-nuqqas ta a ornament f xi g aqdiet tradizzjonali, almenu f çerti frieg i tag hom fil-parroççi. Xi gruppi jin assu aktar effettivi g ax ikunu mfasslin skond ti ijiet lokali partikulari. Kull kaω irid ji i studjat fuq il-merti tieg u. L-assoçjazzjonijiet b ala gruppi ekkleωjali 31 Christifideles Laici ssemmi ames kriterji dwar l-ekkleωjalità ta l- assoçjazzjonijiet tal-lajçi: (i) il-vokazzjoni g all-qdusija u g at-tag lim nisrani; (ii) l-istqarrija tal-fidi Kattolika; (iii) ix-xhieda ta g aqda s i a u konvinta mal-mexxejja tal-knisja; (iv) il-qbil u l-parteçipazzjoni fl-g an appostoliku tal-knisja, ji ifieri l-evan elizzazzjoni u l-qdusija tal-bnedmin; u (v) l-impenn tal-preωenza fis-soçjetà umana f servizz g ad-dinjità integrali tal-bniedem Christifideles Laici,

28 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI Tajjeb li kull assoçjazzjoni tag mel dixxerniment tag ha nfisha skond dawn il-kriterji. Il-laqg at ta talb, irtiri, seminars, korsijiet, sehem fil-litur ija u inizjattivi o ra simili juru li hemm çerta attenzjoni g all-qdusija u g allformazzjoni. Dan hu importanti u jrid jiωdied fil-kwalità anke min abba li mhux rari llum li ssib membri fl-assoçjazzjonijiet li huma stess g andhom problemi serji, l-aktar familjari. Rigward il-lealtà tag hom lejn il-ma isteru, tidher li mhix fid-dubju, g alkemm forsi hi wa da aktarx passiva. JeΩistu iωda xi problemi fejn jid ol l-ispirtu ta evan elizzazzjoni. Gruppi li l- idma tag hom mhix direttament fl-impenn appostoliku mhux dejjem jifhmu s- sehem evan eliku tag hom, b alma wkoll g aqdiet fl-appostolat mhux dejjem jifhmu s-sehem tag hom fid-djakonija. L-assoçjazzjonijiet ekkleωjali g andhom jit arr u tajjeb fit-tag lim soçjali tal-knisja, li fil-preωent jin ass skars. L-istrutturi çentrali g al-lajçi 32 Id-djoçesi tinkura ixxi u tag ti appo lil-lajçi u l-assoçjazzjonijiet tag hom permezz ta Ωew strutturi importanti: il-forum tal-g aqdiet u l-movimenti Kattoliçi u s-segretarjat g al-lajçi. Il-Forum tal-g aqdiet u l-movimenti Kattoliçi ji bor fih numru ta g aqdiet u movimenti Kattoliçi importanti, imma mhux l- assoçjazzjonijiet kollha. Ir-relazzjoni bejn g aqda u o ra fi dan il-forum hi tajba imma tista tkun aktar dinamika. Óafna drabi hi wa da uffiçjali, pjuttost skarsa mis-sens ta Knisja, u wa da ta konvenjenza aktar milli ta konvinzjoni. Din il-qag da tin ass l-aktar meta ji u organizzati jew jittie du inizjattivi fuq skala djoçesana. Tajjeb wkoll li jkunu kkunsidrati mill- did il- idma u rwol tas- Segretarjat g al-lajçi, is-sehem tal-lajçi fl-evan elizzazzjoni u kif il- Forum ta l-g aqdiet u l-kunsilli Parrokkjali jistg u jkunu aktar effettivi. Ma jidhirx li dan is-segretarjat qed jin ass wisq fost il-membri tal-poplu ta 20

29 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI Alla li m humiex membri ta xi assoçjazzjoni ekkleωjali. Ftit jafu bl-eωistenza tieg u. Il-preΩenza tal-knisja fl-oqsma soçjali 33 Il-Knisja f Malta dejjem kienet ewlenija fis-servizz ta l-iωvilupp edukattiv u soçjali permezz ta l-iskejjel, djar g at-tfal u g all-anzjani, u opri o ra. Illum dan isservizz qed jag tih l-istat ukoll. Fl-istess in, bin-numru ta saçerdoti u reli juωi dejjem nieωel, il-knisja tista titlef il-preωenza benefika tag ha f afna oqsma ta karità. G alhekk il-knisja trid tistudja mill- did kif tista tg ix u twassal ilmessa ta m abba nisranija fl-oqsma soçjali. Qeg din isiru diversi esperimenti ta pro etti, immexxija minn g aqdiet jew individwi lajçi bi s ab mal- erarkija tal-knisja. Bosta minn dawn il-pro etti qeg din jirnexxu u j allu afna id. Il-familja 34 Il-familja hi l-post l-aktar naturali fejn il-lajçi jag mlu l-appostolat ta l- evan elizzazzjoni. 34 Il-familja m hijiex biss l-iωg ar çellula tal-knisja imma hija wkoll il-benniena tag ha, fejn l-g arfien ta Alla u l-vokazzjonijiet jissawru. 35 Il-familja hi l-post fejn isse l-edukazzjoni fil-valuri essenzjali tal- ajja tal-bniedem, 36 fejn isse l-ewwel esperjenza tal-knisja, 37 fejn jitrawwem it-talb, 38 u fejn jitkebbes il-fuklar ta l-im abba. 39 Hu me tie li l-parroçça kollha tag ti appo s i lill-familji, l-aktar lil dawk f diffikultajiet. 34 Ara Evangelii Nuntiandi, Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Familiaris Consortio (22 ta Novembru 1981), Ara ibid., Ara ibid., Ara ibid., Ara ibid.,

30 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI Kull familja trid t ossha tag mel parti mill-parroçça. Dan hu aktar diffiçli meta l-familji jmorru joqog du f parroçça dida g alihom. Ta min jikkunsidra metodi kif jag ti importanza u aktar sens lil çerti drawwiet li jiffurmaw parti mir-reli joωità popolari fil-familja. G andu jkun hemm g ajnuna serja sabiex il-familja tkun tassew Knisja domestika 40 fejn ikun hemm ajja ta m abba, sens ta komunità, u tixxandar il-kelma. 41 Il-qag da tal-mara 35 Tul iω-ωminijiet Ωviluppat prattika diskriminatorja fil-konfront tal-mara, kultant anke f ambjenti ekkleωjastiçi. Lejn tmiem is-seklu li g adda, ie rikonoxxut kwaωi b mod universali l-kunçett ta l-ugwaljanza tan-nisa. Bilmod il-mod bdew ji u identifikati aspetti fejn in-nisa ma kinux qeg din ji u ttrattati b mod indaqs b al, ng idu a na, fejn tid ol l-aççessibbiltà g attag lim, l-opportunitajiet ta xog ol, il-poωizzjonijiet ta tmexxija, ir-rispett tal-fehma tag hom u s-sehem tag hom fil-poplu ta Alla. Illum il-qag da talmara tjiebet sewwa fl-ambjenti kollha, inkluω dak ekkleωjali, imma s-sehem tag ha fil-knisja jista jkompli jitjieb. Fil-preΩent, afna mill- idma tal-mara fil-knisja f Malta hi marbuta ma attivitajiet tradizzjonalment femminili, b al katekeωi, organizzazzjoni ta okkaωjonijiet soçjali, xog ol tal- jata, u o rajn simili, meta nafu li l-mara g andha wisq aktar x tag ti. Il-qag da ta l-anzjani 36 Il-bniedem kemm-il darba qieg ed jasal g all-età tal-pensjoni f sa tu, mimli ener ija u esperjenza li mhux ta min jarmihom. Óafna anzjani di à 40 Lumen Gentium, Dwar dan is-su ett, ara d-dokument tas-sinodu Ûwie u Familja. 22

31 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI jag tu sehemhom fl-g aqdiet, imma hemm afna o rajn li jkunu lesti jag tu l-kontribut siewi tag hom jekk xi add jistedinhom. Kultant l-g aqdiet u l-gruppi stess iωommu lil dawn in-nies il bog od billi jsiru çirku mag luq li diffiçli wie ed jippenetrah. Hemm bωonn li dan iç-çirku jitwessa biex kul add ikollu l-opportunità li jag ti sehmu, indipendentement mill-età. Il-qag da tal-professjonisti 37 Il-professjonisti qeg din f poωizzjoni li jinfluwenzaw il- sieb u l-a ir tan-nies li huma jaqdu u ta s abhom, b mod speçjali fejn tid ol l-etika. Óafna minnhom qeg din qrib il-poplu u f poωizzjoni li jistg u josservaw u janalizzaw l-a ir tieg u u f sitwazzjoni fejn jistg u jiggwidaw l-iωvilupp ta etika bbaωata fuq it-tag lim nisrani, l-aktar meta jiffaççjaw prattiçi odda. Il-poplu jirrispetta l-kelma tal-professjonist u eneralment jaççetta l-pariri tieg u b ala pariri tajbin. Imma jin ass nuqqas ta sensibilizzazzjoni filprofessjonisti fejn jid ol is-sehem tag hom fil-poplu ta Alla. Adolexxenti u Ωg aωag 38 Sehem l-adolexxenti u Ω-Ωg aωag fil-knisja hu wie ed importanti u jippreωenta sfida. In-numru ta assoçjazzjonijiet dedikati esklussivament g all-adolexxenti u Ω-Ωg aωag hu pjuttost skars. Dawn l-assoçjazzjonijiet eωistenti aqqhom apprezzament g al xog ol mhux façli li qed jag mlu. G andu jkun apprezzat afna s-sehem li afna Ωg aωag qed jag tu fil- idmiet tal-knisja. Hawn ta min isemmi li, ftit Ωmien ilu, fil-parroççi tag na, kienu nfet u numru ta youth centres li aktarx kienu jilqg u fihom tfajliet u uvintur. Waqt li g andna nag rfu l-isforzi kbar li saru, irid jing ad li w ud mill-g aqdiet eωistenti dak iω-ωmien tilfu Ω-Ωg aωag li kienu jassigurawlhom çerta 23

32 RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI kontinwità. Jista jkun li dawn l-assoçjazzjonijiet ma tantx taw kaω tat-tibdil fis-soçjetà u s-sinjali taω-ωminijiet u g alhekk ma ibdux lejhom demm did. Diversi minn dawn il-youth centres, li kienu jduru fuq il-kariωma ta persuna partikulari, ew fix-xejn hekk kif spiççat dik il-persuna. Forsi ntilfet opportunità li jkun imsa a it-tag lim nisrani fiω-ωg aωag u t-ta ri ta mexxejja g all- enerazzjonijiet futuri. Hu ur enti li Ωg aωag ji u ffurmati alli huma stess ikunu youth leaders li jmexxu gruppi ta Ωg aωag. Il-Knisja trid tag mel kull sforz f din il- idma pastorali maω-ωg aωag. 42 AnaliΩi me tie a 39 Meta wie ed jara l- idma kbira li tant lajçi impenjati, flimkien ma o rajn, iwettqu fost il-poplu tag na, wie ed jistaqsi: g aliex m a niex a jar? Din mhix mistoqsija li takkuωa imma hi mistoqsija li tisfida. Din il-mistoqsija blebda mod ma tinjora t-tajjeb enormi li jeωisti fil-poplu tag na, imma hi intenzjonata li tg in l-analiωi dwar jekk l-isforzi li jsiru jirriωultawx fit-tajjeb mixtieq. Din il-mistoqsija trid tix et sfida lil-lajçi kollha biex jaraw jekk humiex qed jag tu s-sehem tag hom, u lil dawk impenjati, kemm u kif qed jag tu dan is-sehem. Ma nkunux fief biex inwa lu esklussivament filmaterjaliωmu u fis-sekulariωmu tad-dinja ta llum. Kul add g andu sehem x jag ti. 42 Dwar dan is-su ett, ara d-dokument tas-sinodu Adolexxenti u Ûg aωag. 24

33 KAP III PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR

34 PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR Ótie a ta aktar fiduçja 40 Jista ji ri li, min abba li l-enfasi fuq it-teolo ija tal-lajkat hi pjuttost riçenti, kif ukoll min abba li g adha qawwija l-mentalità li l-lajçi qeg din hemm biex ikunu sempliçiment spalla g as-saçerdot, ikun hawn min g adu xettiku fuq is-sehem veru tal-lajçi u jibωa jg addilhom b fiduçja dak li g al sekli s a kien isir minn dawk fis-saçerdozju ministerjali. L-attitudni tal-knisja lokali lejn il-lajçi hi wa da poωittiva, imma dejjem hemm lok g al titjib. Jista jkun hawn l-impressjoni li kultant qed induru fuq il-lajçi meta ma tinstabx persuna konsagrata. Sehem il-lajçi g andu jo ro b ala riωultat ta x inhi l-knisja u mhux min abba xi kriωi. Aktar fiduçja fil-lajçi hi l-baωi ta kull progress fil- idma tal-poplu ta Alla kollu. Il-lajkat hu riωorsa enormi 41 Il-lajkat mhux theddida u lanqas Ωieda, imma riωorsa enormi g all-knisja. Il-possibbiltà ta theddida titfaçça meta mhux kul add ikun jaf sewwa r-rwol tieg u x inhu, u meta jonqos l-impenn biex ng ixu bejnietna dak li jg aqqadna: rispett, fiduçja u m abba reçiproka (ara Ìw 14,34). Is-Sinodu Straordinarju ta l-isqfijiet ta l-1985 jg id li Alla hekk g amilhom l-affarijiet, ji ifieri ried jafda d-dinja lill-bnedmin, ir iel u nisa, biex jissie bu fil- idma tal- olqien, je ilsu l- olqien mit-ti rib tad-dnub, iqaddsu lilhom nfushom fiω-ωwie jew fil- ajja ta nies mhux miωωew a 43 fl-oqsma kollha tas-soçjetà. Jekk Alla ma ddejjaqx jafda lill-bniedem bl-iωvilupp materjali u spiritwali taddinja, il-knisja m g andiex tiddejjaq tafda aktar il-lajçi. G alhekk kul add g andu j ares lejn il-lajkat b ala riωorsa, biex b hekk tinfirex it-triq g all-kollaborazzjoni u korresponsabbiltà intelli enti u xierqa fost ilmembri tal-knisja f Malta. 43 Sinodu Straordinarju ta l-isqfijiet 1985, Propositio 4. 26

35 PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR Lajçi attivi u mhux passivi 42 Il-lajçi nsara nfushom je tie li jemmnu li huma riωorsa kbira g all-knisja, u hekk i ossuhom dejjem aktar li huma membri attivi u mhux passivi tal- Knisja. Dan g andu jo ro mill-fatt li lilhom ie afdat id-dmir li jid lu f idma ta id li huma biss jistg u jwettqu tajjeb. Óafna jiddependi minn kemm il-lajçi nfushom jersqu l quddiem biex jid lu g al dan l-appostolat. Biex jag mlu dan, il-lajçi jridu j ossuhom milqug in fil-knisja. Rispett reçiproku 43 Irridu nemmnu li fil-pro ett-knisja hemm ja dem l-ispirtu Qaddis li niωel filmembri kollha tag ha fis-sagrament tal-mag mudija u li sa a il-preωenza tieg u fihom bis-sagrament tal-konfermazzjoni. Irid ikun hemm rispett lejn u bilanç bejn ir-rwoli kollha fil-mixja komuni tal-poplu ta Alla lejn il- Missier. Dan hu enfasizzat f diversi dokumenti tal-knisja. Studju fil-fond ta dawn id-dokumenti tal-knisja dwar il-lajkat nisrani jwassal mhux biss g al ispirazzjoni, tis i u ti did tas-sehem tal-lajçi fil- ajja u l- idma tal-knisja, imma wkoll g al rispett reçiproku fost il-membri kollha tal-poplu ta Alla. Il-lajkat b ala g ajn ta l-evan elizzazzjoni dida 44 M hemmx dubju li t-tielet millennju jidher quddiemna b ala sej a m edda g all-missjoni universali, 44 jg id il-papa Ìwanni Pawlu II. Din il-missjoni universali hi dik ta l-evan elizzazzjoni dida, li l-animatur tag ha hu dejjem Kristu: Ìesù nnifsu, l-a bar it-tajba ta Alla, kien l-ewwel u l-akbar 44 Ìwanni Pawlu II, Messa g al Jum il-missjoni (18 ta Ottubru 1998), 6. 27

36 PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR evan elizzatur. 45 Minkejja li g addew elfejn sena, tibqa l- tie a tad-dawl ta l-evan elizzazzjoni dida li hi t-triq li l-knisja trid taqbad. Il-messa ta l-evan elju hu wie ed; kien, hu u jibqa l-istess (Lh 13,8), imma jrid jing ata b evan elizzazzjoni dida fil- e a, fil-metodi u fl-espressjoni tag ha. 46 Kull img ammed, u mhux biss min hu membru ta xi g aqda jew moviment reli juω, g andu jag mel sehem mill-pro ett ta l- evan elizzazzjoni dida tad-dinja. It-tixrid ta dan il-kunçett g andu jkun objettiv ewlieni tas-segretarjat g al-lajçi. Diaspora 45 L-evan elizzazzjoni dida g andna bωonnha g ax is-soçjetà Maltija m g adhiex wa da ispirata esklussivament mit-twemmin nisrani. BiΩΩejjed nag tu titwila lejn il-mezzi ta komunikazzjoni soçjali u l-im iba enerali fissoçjetà biex ninteb u kemm da lu fost il-poplu tag na idejat, tag lim u suriet ta ajja differenti minn dawk ispirati mill-evan elju. Din is-sitwazzjoni g andha tkun mag rufa biex il-lajçi ma jfittxux integraliωmu li spiçça Ωmienu, imma jifhmu li afna drabi huma d-diaspora f soçjetà pluralista, il- mira li tg olli l-g a na kollha (Lq 13,21). Fi kliem ie or, hi prijorità li l-lajçi kollha jifhmu li l- idma tag hom afna drabi hi wa da marbuta malpreωenza tag hom fl-ambjenti kollha tal- ajja, inkluωi dawk li jidhru jew jin assu ostili, u fejn i ossuhom f minoranza. Ta ri xieraq 46 Il-lajçi ma jistg ux jistennew li jkun hemm il-kundizzjonijiet u d- dispoωizzjonijiet idejali g at-tixrid u g all-aççettazzjoni ta l-evan elju u l- valuri tieg u, biex imiddu idejhom. Iridu ja ixxu skond iç-çirkustanzi li jsibu ru hom fihom. Dan jitlob t ejjija tajba. Biex il-lajçi jaslu jinkarnaw il-kelma 45 Evangelii Nuntiandi, Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Pastores Dabo Vobis (25 ta Marzu 1992),

37 PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR ta Alla fis-soçjetà ta llum, iridu t-ta ri u formazzjoni xierqa; flevan elizzazzjoni dida mhux biωωejjed tkun taf il-messa imma trid tkun taf ukoll id-dinja li fiha ser twasslu. Min-na a l-o ra, il-lajçi kollha, billi l- preωenza tag hom fid-dinja hi wa da immedjata u kontinwa, g andhom ilvanta li jkunu jafu d-dinja bit- tamiet tag ha, ix-xewqat tag ha u x-xejra, spiss drammatika, tag ha 47 aktar mill-qrib. Metodi aktar effettivi 47 Il-lajçi kollha g andhom jifhmu l-importanza li l-appostolat jag mluh bil- e a u l-perswaωjoni kollha, b metodi adattati g aω-ωminijiet u b lingwa li jinftiehem mill-bniedem ta llum. L-indifferenza li jiltaqg u mag ha xi drabi tista twassal lil xi lajçi impenjati jiddubitaw mill-validità tal- Messa, meta fil-fatt imisshom jiddubitaw mill-validità tal-metodi li bihom ikunu qed jippruvaw iwassluh. Mira importanti g all-futur g andha tkun dik li l-lajçi jifhmu u ji u m arr a biex il- idma kollha tag hom tinkwadra flevan elizzazzjoni dida bl-esi enzi kollha tag ha. Lajkat li jaqra s-sinjali taω-ωminijiet 48 F Centesimus Annus naqraw: B sens kbir ta responsabbiltà, (il-lajçi g andhom) iqisu sewwa kull ma jkun qieg ed ji ri fid-dinja biex jaraw x inhuma l- ti ijiet ta evan elizzazzjoni dida. 48 Dan jitlob livell ta maturità g oli hekk li jkunu kapaçi jaqraw is-sinjali taω-ωminijiet. Qari kif jixraq tas-sinjali taω-ωminijiet ifisser l-g arfien, it-tg arbil, u d-dixxerniment ta dawk il- rajjiet, il-proçessi umani u dak kollu li fil-fatt g andu 47 Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Pastorali Gaudium et spes (7 ta Diçembru 1965), Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Centesimus Annus (1 ta Mejju 1991), 3. 29

38 PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR riperkussjonijiet profondi fuq l-aspetti morali, reli juωi u soçjali tal- ajja talbniedem, fil-manifestazzjonijiet kollha tag ha. 49 Il-lajçi huma f poωizzjoni vanta juωa biex jinteb u bis-sinjali taω-ωminijiet min abba n-natura sekulari tag hom u l-preωenza tag hom fl-oqsma kollha tal- ajja. G alhekk g andha tkun prijorità li tikber il-konsultazzjoni mallajçi u li din tie u forma permanenti, kemm fuq livell djoçesan kif ukoll fuq livell parrokkjali. L-g odda biex jintla aq dan il-g an huma l-istrutturi eωistenti fid-djoçesi li fihom g andhom sehem il-lajçi, strutturi li g andhom ji u a ornati skond iω-ωminijiet. L-g aωla preferenzjali tal-fqar 49 Is-sinjali taω-ωminijiet g andhom iwasslu g al aktar attenzjoni mil-lajçi g al çerti realtajiet f pajjiωna li forsi s issa mhux kul add dejjem tahom l-importanza li jixirqilhom, b alma huma l-g aωla preferenzjali tal-fqar u l-forom odda tal-faqar, u dawk il-maltin utna li nqatg u mill-knisja jew mill-prattika reli juωa. Hekk il-lajçi jistg u j arr u rwol profetiku kritiku 50 li g alih huma msej in. G andha g alhekk tkun prijorità o ra g all-futur li l-lajkat ikun aktar im ejji biex jag mel tieg u l-g aωla preferenzjali tal-fqar u jag mel aktar appostolat indirizzat lejn dawk li tbieg du mill-evan elju. Il-lajkat, mira fil-kultura Maltija ta llum 50 Il-Papa Ìwanni Pawlu II jistieden lill-membri kollha tal-knisja biex i awlu l-evan elju fil-kultura. 51 Il-lajkat g andu jkun mira fil-kultura Maltija 49 Ara Bernard Häring, Evangelization Today, New York 1991, Ibid., Ara Ìwanni Pawlu II, Diskors lill-kunsill Pontifiçju g all-kultura (10 ta Jannar 1992). 30

39 PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR ta llum. Il-lajçi, ispirati mill-fidi, g andhom jemmnu li huma wkoll protagonisti tas-soçjetà u g alhekk g andhom id-dmir li jg inuha tissawwar fid-dawl ta l-evan elju. Evan elizzazzjoni esterna biss u mhix interna g allkultura hi evan elizzazzjoni kwaωi insinifikanti: L-individwi g andhom ji u evan elizzati fi dan il-kulturi tag hom u mhux b allikieku m g andhom l- ebda kultura. 52 Dan ifisser li l-appostolat lajkali kollu f pajjiωna jrid ifittex jinfluwenza bl-evan elju l-mod kif il-poplu Malti ja seb, jitkellem, ja dem, jiddeverti, jirra una, juωa l-media u ja ixxi fil- ajja pubblika u privata kollha tieg u. G andha tkun g alhekk mira ewlenija tal-knisja f Malta li tistimola l-lajçi biex ma jikkuntentawx ru hom li jitqaddsu huma biss jew li ja dmu esklussivament fost il-membri ta l-assoçjazzjonijiet tag hom. Ma nistg ux nippretendu li n-ng a li tbieg du jer g u jirritornaw fil-mer la ta Kristu minn rajhom. Il-membri ta l-assoçjazzjonijiet 51 Il-lajçi mse bin f xi g aqda jistg u j ossuhom aktar komdi u Ωguri bejn l- erba itan ta l-assoçjazzjoni tag hom. Hemmhekk, il-moralità nisranija u l-veritajiet tal-fidi li jemmnu fihom qajla huma mhedda u sfidati. Ma nistg ux nevan elizzaw il-kultura Maltija ta llum ming ajr sogru, impenn u sagrifiççju. L-appostli da lu bil-kura kollu fil-kulturi kollha bl-evan elju f idejhom, u g al dan kellhom i allsu prezz g oli. G alhekk g andha tkun prijorità wkoll g all-assoçjazzjonijiet lajkali li jiffurmaw lill-membri tag hom biex dawn ikunu kapaçi jid lu fil-kultura Maltija u jevan elizzawha. 52 Aylward Shorter, Evangelization and Culture, New York 1994,