11. Bøker. Kulturstatistikk 2010 Statistiske analysar 127. Færre pliktavleverte bøker, men fleire lydbøker

Transkript

1 Kulturstatistikk 200 Statistiske analysar 27. Bøker Færre pliktavleverte bøker, men fleire lydbøker.. Nokre resultat Det blei i 200 innlevert over nye boktitlar til Nasjonalbiblioteket. Det er 40 færre enn i , eller 80 prosent, av titlane er registrerte i Nasjonalbibliografien i nye lydbøker blei også pliktavleverte. Det er 50 fleire enn i , eller 87 prosent, av lydbøkene er registrerte i Nasjonalbibliografien i 200. Pliktavleveringa til Nasjonalbiblioteket omfattar også anna materiale, som for eksempel film, lydbøker, plakatar digitale filar frå radio og fjernsyn, kart og aviser. Jamfør kapittel 9. Det vart totalt utgitt bøker i 200, ein auke på 6 prosent frå Det var flest skjønnlitterære boktitlar, 3 00 registrerte titlar. 400 titlar var samfunnsvitskap, og 200 var bruksretta vitskap. 79 prosent av boktitlane inneheldt bokmål, 7 prosent nynorsk og 7 prosent engelsk. Dette inkluderer bøker på fleire språk. Innanfor både skjønnlitteratur og religion er 92 prosent av bøkene på bokmål. Bøker i kategorien språk har ein naturleg høg del nynorsk, med 23 prosent. Historie- og geografibøker har òg ein del bøker på nynorsk, 3 prosent. Blant bøker innanfor kategorien naturvitskap dominerer bøker på engelsk, 65 prosent. Innanfor bruksretta vitskap er det òg mange bøker på engelsk, 47 prosent. Som dei to åra før var det omtrent 60 bøker på samisk blant dei registrerte bøkene i 200. Delen av samiske bøker blant bøker om språk var på 6 prosent i 200. Jamfør tabellane.2 og.3. Figur.. Utgitte bøker og småtrykk, etter emne Talet på titlar Historie og geografi Litteratur Kunst, rekreasjon Nytta vitskap Naturvitskap Språk Samfunnsvitskap # 200 Religion Filosofi Alminnelege skrifter Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. I 200 var det nær 900 romanar og 900 barne- og ungdomsbøker blant dei 300 skjønnlitterære boktitlane. I kategoriane dikt og drama var det høvesvis 80 og 90 titlar i prosent av dei skjønnlitterære boktitlane i 200 var norske, mens 53 prosent var utanlandske. Jamfør tabell.4. Av dei registrerte boktitlane var boktitlar omsette bøker i 200, det same talet som i Dette tilsvarar bort imot ein tredjedel av dei registrerte boktitlane, for begge åra. I 200 var 64 prosent av titlane omsette frå engelsk og 2 prosent frå svensk. Samanlikna med 2009 var prosentdelen på høvesvis 69 og prosent. Jamfør tabell titlar med barne- og ungdomslitteratur Det vart utgitt 600 titlar innanfor barne- og ungdomslitteratur i 200. Omtrent 900 titlar var skjønnlitteratur, medan 700 var faktabøker. 84 prosent av bøkene var 24 Statistisk sentralbyrå

2 Statistiske analysar 27 Kulturstatistikk 200 på bokmål, 4 prosent på nynorsk,,4 prosent på samisk, 0,4 prosent på engelsk og 4 prosent på andre språk. Jamfør tabell.7. Det var totalt registrert opphavsmenn til originale norske utgivingar i 200. Av dette var 39 prosent kvinner, og 6 prosent var menn, om lag det same som året før. Blant dei mest mannsdominerte kategoriane finn vi historie og geografi, med 74 prosent menn blant opphavsmennene og religion med 70 prosent. Derimot var kvinner i fleirtal blant opphavsmenn til språklitteratur, med 54 prosent. Blant dei 000 opphavsmennene til barnebøker var kvinner òg i fleirtal, 52 prosent. I 2009 var det 47 prosent kvinner, som syner at kvinnedelen har auka 5 prosentpoeng på eitt år. Jamfør tabellane. og.8. Stabil bokomsetnad 200-tala frå Den norske Forleggerforening viser at den totale omsetnaden av bøker var på drygt 6 milliardar kroner målt i utsalsprisar. Samanlikna med 2009 er omsetnaden omtrent uendra siste året. Medlemsforlaga i Den norske Forleggerforening hadde ein omsetnad på 4,3 milliardar kroner, ein nedgang på prosent siste året. Bokklubbforlaga hadde ein nedgang i omsetnaden på 9 prosent samanlikna med 2009, sidan 2006 har nedgangen i omsetnaden vore på 40 prosent. Jamfør figur.2 og tabell.9. Figur.2. Bokomsetnad Millionar kroner kr Medlemsforlag Andre forlag# Bokklubbar Bokimportørar Endringar i medlemsmassen frå år til år påverkar tala. Tala for Andre forlag er eit estimat. Kjelde: Den norske Forleggerforening. Medlemsforlaga selde drygt 24 millionar bøker i 200, ein nedgang på 2,3 prosent frå Over 4 millionar av dei selde bøkene er lærebøker (grunnskole, vidaregåande skole og lærebøker for høgare utdanning). Dette var ein nedgang frå 2009 på bøker, i 2009 var reduksjonen på nær bøker. I 2009 fann ein den største nedgangen i gruppa lærebøker for grunnskolen. I 200 har nedgangen vore størst i gruppa lærebøker for vidaregåande, med 35 prosent. Ei av årsakene til denne reduksjonen er at skolereforma Kunnskapsløftet har gitt vesentleg reduksjon i skolebokmarknaden (Den norske Forleggerforening). Det vart selt nær,2 millionar norske skjønnlitterære bøker for barn og,5 millionar omsette skjønnlitterære bøker for barn i 200. Dette gir ein auke på høvesvis 6 og prosent frå Brutto omsetnad steig med 3 prosent for den norske og 0 prosent for den omsette skjønnlitteraturen for barn. Norsk sakprosa for barn har også hatt ein auke både i talet på selde bøker og brutto omsetnad, talet på selde bøker har i denne bokgruppa auka med 62 prosent og bruttoomsetnaden med 9 prosent. Omsett skjønnlitteratur for vaksne auka også i talet på selde eksemplar med 23 prosent eller over fleire selde eksemplar. Norsk Statistisk sentralbyrå 25

3 Kulturstatistikk 200 Statistiske analysar 27 skjønnlitteratur for vaksne viser ein svakare vekst i talet på eksemplar, mens omsetnadstala viser ein svak nedgang. Figur.3. Bruttoomsetnad fordelt på bokkgruppe Millionar kroner Omsette underhaldningsromanar Norske serieromanar Fonogram (Plater, lydbøker mv.) Kommisjonsbøker, lover Verk Billegbøker Omsett skjønnlitteratur, barn Norsk skjønnlitteratur, barn Omsett skjønnlitteratur, vaksne Norsk skjønnlitteratur, vaksne Omsett sakprosa, barn Norsk sakprosa, barn Omsett sakprosa, vaksne Norsk sakprosa, vaksne Fagbøker Lærebøker Vidaregåande Grunnskolen Bruttoomsetnaden er estimert på bakgrunn av nettoomsetnaden. Kjelde: Den norske forleggarforening Millionar kroner Tabell.. Originale norske utgivingar med norske opphavsmenn 2, fordelt på kjønn Talet på titlar i alt Opphavsmenn i alt Menn Kvinner Av dette Barnebøker, totalt tal titlar Opphavsmenn i alt Menn Kvinner Utan omsyn til språk. 2 Opphavsmenn er her forfattarar, medforfattarar, redaktørar, illustratørar (når meir enn halvparten av boka er illustrert), gjendiktarar (av poesi) og andre medarbeidarar som har hatt eit større ansvar for verket. Verk der både menn og kvinner er opphavsmenn, tel kvar person med i statistikken. 3 Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. Ein av fire les bøker ein gjennomsnittsdag Tal frå Norsk mediebarometer 200 syner at kvar nordmann i gjennomsnitt brukte 4 minutt på boklesing per dag. Det var 24 prosent av befolkninga i alderen 9-79 år som las ei bok på fritida ein gjennomsnittsdag. Dette er ein nedgang frå det rekordhøge talet på 27 prosent i Frå undersøkinga starta i 99 har prosentdelen legi mellom 7 og Statistisk sentralbyrå

4 Statistiske analysar 27 Kulturstatistikk 200 Det er fleire tendensar som har vore stabile dei siste åra. Det er som vanleg fleire kvinner enn menn som les bøker på fritida i 200, 30 prosent av kvinner og 9 prosent av menn. Barn i alderen 9-5 år er stadig den aldersgruppa der flest les bøker i løpet av dagen, 3 prosent. Dei med høg utdanning les òg i større grad bøker. Derimot er det ein nokså liten samanheng mellom boklesing og hushaldsinntekt. Ser vi på yrkesstatus, er det særleg personar med yrke som krev høgare utdanning som er dei ivrigaste boklesarane. Dei som bur i meir tettbygde strøk, les i noko større grad bøker på fritida. Romanar og noveller er klart mest populært. Jamfør tabellane.,.2 og Om bokstatistikken Bokstatistikken er utarbeidd for å kunne gi eit bilete av kva som er kome inn til Nasjonalbiblioteket av norske pliktavleverte monografiske dokument. Tilvekststatistikken frå Nasjonalbiblioteket omfattar alt som er kome inn i statistikkåret, medan bokstatistikken er basert på det som er avlevert og registrert i Norbok, nasjonalbibliografien for bøker, og som er utgitt i statistikkåret. Statistikken vert produsert frå BIBSYS når ein reknar med at alt som er utgitt året før er avlevert og registrert. Dette skjer normalt i mai året etter statistikkåret. Den norske Forleggerforening Mediebruksundersøkingane Tal på bokomsetnad og tal på selde bøker er henta frå den årlege bransjestatistikken til Den norske Forleggerforening. Tala for bokomsetnad byggjer på opplysningar henta inn frå medlemsforlag, bokklubbar og andre aktørar i bokmarknaden. Omsetnaden til forlag som ikkje er medlemmer av foreininga, byggjer dels på innrapporterte tal og dels på skjønn. Elles omfattar bransjestatistikken berre forlag som er medlemmer av foreininga. Tala i tabellane er henta frå bransjestatistikken 200. Det var 90 medlemsforlag i foreininga ved utgangen av 200, og dersom vi ser bort frå nokre mindre forlag som blei medlem i 200, inngår alle forlaga i talgrunnlaget. Blant aktørane som har levert inn tal til statistikken i 200, er det ein bokklubb meir enn det var i Tala som tek for seg bruk og lesevanar av bøker, er henta frå Norsk mediebarometer 200. Termen kvartil representerer ei gruppe med om lag ein fjerdedel av utvalet i undersøkinga. Talet i kvar gruppe vil variere noko frå år til år. Nokre kjennemerke nytta i tabellane: Yrkesstatus (6-79 år) Yrkesgruppe -2: Administrative leiarar og politikarar, akademiske yrke Yrkesgruppe 3: Yrke med kortare høgskole- og universitetsutdanning og teknikarar Yrkesgruppe 4-5: Kontor- og kundeserviceyrke, sals-, service- og omsorgsyrke Yrkesgruppe 6-9: Yrke innanfor jordbruk, skogbruk og fiske, handverkarar o.l., prosess- og maskinoperatørar og transportarbeidarar o.l., yrke utan krav til utdanning Yrkesgruppe 0, militære yrke og uoppgitte vert omkoda på denne måten: Meinige og uoppgitte blir plasserte i yrkesgruppe 9, befal i yrkesgruppe 3, og befal 2 i yrkesgruppe -2. Utdanning (6-79 år) Ungdomsskole: Utdanning med samla varigheit 7-9 år. Vidaregåande skole: Utdanning med samla varigheit 0-2 år. Universitet/høgskole, kort: Utdanning med samla varigheit 3-6 år. Universitet/høgskole, lang: Utdanning med samla varigheit meir enn 6 år. Grupperinga for yrke byggjer på Standard for yrkesklassifisering (NOS C 52). Grupperinga for utdanning byggjer på Standard for utdanningsgruppering i offentleg norsk statistikk (Standard for norsk statistikk nr. 7). Sjå Norsk mediebarometer 200 for ytterligare forklaringar. Statistisk sentralbyrå 27

5 Kulturstatistikk 200 Statistiske analysar 27 Ikkje lenger småtrykk.3. Omgrep Statistikken omfattar bøker og hefter i monografiseriar, det vil seie bøker og hefter som ikkje er periodiske publikasjonar. Frå og med 200 vil ikkje statistikken skilje mellom bøker og det som i tidlegare statistikk blei kalla småtrykk. Bøker under 49 sider blei før kalla småtrykk. Tala i statistikken inngår i Norbokstatistikken og omfattar bøker som er gitt ut i førsteutgåver og i nye eller reviderte utgåver, men ikkje bøker i nye opplag. Klassifiseringa av bøker etter emne er gjord etter Deweys desimalsystem. Skolebøker inkludert i statistikken Restanse Endelege tal frå 200 Skolebøker for grunnskole og vidaregåande skole er frå og med 200 inkludert i statistikken..4. Feilkjelder og uvisse På grunn av restansar i registreringa av bøker i Norbok bakover i tid vil ikkje alle tala stemme med kva som faktisk er gitt ut. Statistikken er à jour frå 2004 til i dag, men frå 2003 og bakover er det framleis materiale som ikkje er registrert. Inntil 2009 var tala frå Nasjonalbiblioteket rekna som førebelse, og tal frå tidlegare år kunne dermed bli oppdaterte kvart år. Frå 200 er tala frå Nasjonalbiblioteket endelege. Tala frå pliktavleveringa er likevel noko høgare enn tala frå Nasjonalbiblioteket. Ein grunn til dette kan vere at statistikken gjeld det året som bøker er gitt ut, og fell ikkje alltid saman med når bøkene er registrerte ved Nasjonal. Referansar Den norske Forleggerforening: Bransjestatistikk 200 ( Nasjonalbiblioteket: ( Vaage, Odd Frank (200): Norsk mediebarometer 200, Statistiske analyser 2, Statistisk sentralbyrå ( Meir informasjon Medienorge: ( Taule, Liv (red) (200): Kulturstatistikk 2009, Statistiske analysar 7, Statistisk sentralbyrå ( Vaage, Odd Frank (2009): Kultur- og mediebruk blant personer med innvandrerbakgrunn, Rapporter 2009/29, Statistisk sentralbyrå ( 28 Statistisk sentralbyrå

6 Statistiske analysar 27 Kulturstatistikk 200 Tabell.2. Utgitte bøker, etter emne.talet på titlar I alt Av dette førsteutgåver Originalt norske utgivingar Originalt utanlandske bøker i omsetjingar utgitt i Noreg , Alminnelege skrifter Filosofi Religion Samfunnsvitskap Språk Naturvitskap Bruksretta vitskap Kunst, rekreasjon Litteratur Historie og geografi Ein mindre del av utgivingane er ikkje klassifiserte. Dette gjeld publikasjonar av intern karakter eller med avgrensa omfang. 2 Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. Tabell.3. Bøker, etter utgivarspråk og emne Bokmål Nynorsk Samisk Engelsk Andre språk , Alminnelege skrifter Filosofi Religion Samfunnsvitskap Språk Naturvitskap Bruksretta vitskap Kunst, rekreasjon Litteratur Historie og geografi Ei bok kan innehalde fleire emne og vere på fleire språk. 2 Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. Tabell.4. Norske og utanlandske skjønnlitterære bøker, etter genre/type. Talet på titlar. 200 I alt Dikt Drama Romanar Barn og ungdom Anna I alt Norske Utanlandske Statistisk sentralbyrå 29

7 Kulturstatistikk 200 Statistiske analysar 27 Tabell.5. Omsette bøker, etter originalspråk Talet på titlar Svensk Dansk Engelsk Tysk Fransk Andre språk og uoppgitt , Ein mindre del av utgivingane er ikkje klassifiserte. Dette gjeld publikasjonar av intern karakter eller med avgrensa omfang. 2 Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. Tabell.6. Andre typar utgivingar Talet på titlar I alt Lydbøker CD-ROM Kombidokument Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. Tabell.7. Barne- og ungdomslitteratur, etter genre og utgivarspråk Talet på titlar Bøker I alt Skjønnlitteratur Fakta Bokmål Nynorsk Samisk Engelsk... 6 Andre språk Ei bok kan ha fleire språk. Tabell.8. Originale norske utgivingar, (utan omsyn til språk) med norske opphavsmenn, etter emne og kjønn Menn Kvinner Alminnelege skrifter Filosofi Religion Samfunnsvitskap Språk Naturvitskap Bruksretta vitskap Kunst, rekreasjon Litteratur Historie og geografi Opphavsmenn er her forfattarar, medforfattarar, redaktørar, illustratørar (når meir enn halvparten av boka er illustrert), gjendiking (av poesi) og andre medarbeidarar som medverkar med eit større ansvar for verket. Verk der både menn og kvinner er opphavsmenn, tel kvar person med i statistikken. 2 Datagrunnlaget for 200 er produsert frå BIBSYS-databasen. 30 Statistisk sentralbyrå

8 Statistiske analysar 27 Kulturstatistikk 200 Tabell.9. Den Norske Forleggerforening. Bokomsetnad til utsalsprisar I alt Medlemsforlag Andre forlag Bokklubbar Bokimportørar Lydbøker Mill. kr Omsetnaden for 200 er korrigert med den same multiplikator som er brukt i Talet er korrigert for bruttoomsetning til bokklubbar. 3 Frå 2008 er ikkje lydbøker inkludert i totaltalet. 4 Talet for bokimportørar er justert for dobbelregistrering på 58 mill.kr i Kjelde: Den norske Forleggerforening. Tabell.0. Den Norske Forleggerforening. Omsetnaden og talet på selde eksemplar, etter bokgruppe Talet på selde eksemplar Brutto omsetnad Pris per eksemplar Bokgruppe Endring i prosent Endring i prosent kroner I alt , , Grunnskolen , , Vidaregåande , , Lærebøker , , Fagbøker , , Norsk sakprosa, vaksne , , Omsett sakprosa, vaksne , , Norsk sakprosa, barn , , Omsett sakprosa, barn , , Norsk skjønnlitteratur, vaksne , , Omsett skjønnlitteratur, vaksne , , Norsk skjønnlitteratur, barn , , Omsett skjønnlitteratur, barn , , Billegbøker , , Verk , , Kommisjonsbøker, lover , , Fonogram (Plater, lydbøker mv.) , , Norske serieromanar , , Omsette underhaldningsromanar , , Brutto omsetnad er estimert på bakgrunn av netto omsetnad. Kjelde: Den norske Forleggerforening. Tabell.. Minutt brukt til boklesing i gjennomsnitt blant alle og blant lesarar, etter alder og kjønn Gjennomsnitt blant alle Gjennomsnitt blant dei som les bøker Menn 9-5 år : : 50 : " : 5 6 : : " " " : : Kvinner 9-5 år " : : " " " : Kjelde: Norsk mediebarometer 200, Statistisk sentralbyrå. Statistisk sentralbyrå 3

9 Kulturstatistikk 200 Statistiske analysar 27 Tabell.2. Prosentdel boklesarar og minutt brukt til lesing av bøker ein gjennomsnittsdag, etter kjønn, alder, utdanning, hushaldsinntekt, yrkesstatus og landsdel Prosent Minutt brukt til lesing av bøker Alle personar Menn Kvinner Alder 9-5 år " '' '' '' Utdanning Ungdomsskole Vidaregåande skole Universitet/høgskole, kort Universitet/høgskole, lang Hushaldsinntekt. kvartil kvartil kvartil kvartil Yrkesstatus (6-79 år) Yrkesgruppe Yrkesgruppe Yrkesgruppe Yrkesgruppe Elevar/studentar Trygd/pensjonistar Heimearbeidande : : : : 20 Landsdel Oslo/Akershus Austlandet elles Agder og Rogaland Vestlandet Trøndelag Nord-Noreg For ein definisjon på dei ulike yrkesgruppene, sjå kap..2. Yrkesklassifiseringa var ikkje den same i 2000 som for resten av åra. Kjelde: Norsk mediebarometer 200, Statistisk sentralbyrå. 32 Statistisk sentralbyrå

10 Statistiske analysar 27 Kulturstatistikk 200 Tabell.3. Boklesarar som har lese ulike typar bøker ein gjennomsnittsdag, etter kjønn, alder, utdanning, hushaldsinntekt og landsdel Prosent Roman/ novelle Biografi/ memoarar Samfunn/ politikk/ kunst/ historie Natur/ teknikk/ friluft Boktype Religiøs litteratur Skodespel/ dikt Barne-/ ungdomslitteratur Menn Kvinner Alder 9-5 år " " " " Utdanning Ungdomsskole Vidaregåande skole Universitet/høgskole, kort Universitet/høgskole, lang Hushaldsinntekt. kvartil kvartil kvartil kvartil Landsdel Oslo/Akershus Austlandet elles Agder og Rogaland Vestlandet Trøndelag Nord-Noreg Kjelde: Norsk mediebarometer 200, Statistisk sentralbyrå. Anna Statistisk sentralbyrå 33