UNDERVISNINGSOPPLEGG FOR BARNESKULEN LÆRARRETTLEIING

Transkript

1 UNDERVISNINGSOPPLEGG FOR BARNESKULEN LÆRARRETTLEIING

2 UNDERVISNINGSOPPLEGG TRINN EI HISTORIE OM SAMHALD I land som Laos åtvarar mødrer kvar einaste dag barna sine mot dei livsfarlege klasebombene. Historia om Keota syner korleis klasebomber kan råke ein familie, men òg korleis familien kan reise seg att frå tragedien og støtte kvarandre. LAOS 7 millionar innbyggjarar Over 80 millionar klasebomber ligg att etter vietnamkrigen KOMPETANSEMÅL: Norsk: Lytte og gje respons til andre i samtalar, under framføringar og ved høgtlesing. Samtale om personane og handlinga i eventyr og forteljingar. Samhandle med andre gjennom leik, dramatisering, samtalar og diskusjonar, og praktisere reglar for gruppesamtalar. RLE: Uttrykkje tankar om livet, tap og sorg, godt og vondt, og gje respons på andre sine tankar. Bruke barnekonvensjonen frå FN til å forstå barns rettar og likeverd og kunne finne eksempel i media og ved å bruke internett. Samfunnsfag: Drøfte meiningar om rettferd.

3 FFORTELJINGA OM KEOTA Ute på landsbygda i Laos, eit land i Asia med nesten sju millionar innbyggjarar, vakna Keota ein morgon av at hanen gol. Ho gnei søvnen ut av auga, og rista i broren. Saman gjekk dei bort til mora som hadde laga frukost. Faren var alt ute på rismarkene. Keota og veslebroren slukte i seg frukosten mora hadde laga, før dei klatra ned stigen frå foreldra sitt hus. Husa i landsbyen var bygd på pålar for at dei ikkje skulle verte overfløymd i regnsesongen eller øydelagde når det bles storm. Då dei var nede på bakken, ropte mora etter Keota at ho måtte vere forsiktig på vegen til skulen og passe på veslebroren. Syskena småtrippa langs kanten av jordvegen som førde ut av landsbyen. Det fanst ikkje fortau eller fotgjengarovergangar, og ingen skulepatruljar kontrollerte trafikken, men det var ikkje trafikken som gjorde skulevegen farleg. Nokre år før foreldra deira vart fødde, hadde det nemleg vore krig i landet. Det var nesten 40 år sidan no, men bestefar fortalde historier så levande at det like godt kunne ha vore i går. Fyrst og fremst handla historiene om bombeflya som hadde sloppe over 200 millionar småbomber over landet deira. Det hadde regna eld, fortalde bestefar. Mange hadde mist livet. Krigen var slutt, men bombene heldt fram med å drepe. Framleis låg det millionar av slike bomber rundt omkring på bakken. På skulen hadde Keota lært korleis dei såg ut, og at ho ikkje måtte flytte på dei sjølv om dei såg ganske ufarlege ut. Sidan krigen hadde nemleg mange barn latt seg freiste til å leike med dei små metalldingsane, sparke til dei eller kaste dei til kvarandre. Det var livsfarleg. Mange barn på same alder som Keota hadde vorte drepne eller skadd for livet på denne måten. På vegen var det trygt, men du skulle ikkje våge deg lenger bort enn ned i grøfta før du risikerte å finne ei klase bombe gøymt under ein grastust. Brått bråstansa han, bøygde seg ned og plukka opp noko skinande og rundt frå bakken. Medan Keota hadde gått i eigne tankar hadde veslebroren fått auge på faren som sto og arbeidde på eit jorde ikkje langt unna. Då vart det fart på veslebror. Han sprang av garde mot faren. Brått bråstansa han, bøygde seg ned og plukka opp noko skinande og rundt frå bakken. Etterpå gjekk alt veldig fort. Keota hugsa det heile i korte glimt. Faren som hadde sprunge opp til veslebror og teke frå han bomba, og ein eksplosjon som følgde rett etter. Faren hadde prøvd å kaste vekk bomba. Veslebror kom uskadd frå det fordi han sto bak ryggen til faren. Faren, derimot, miste begge armane og synet. Det kunne ha gått endå verre om ikkje dei andre bøndene hadde komme springande til, gjeve fyrstehjelp og fått faren til sjukehuset. Det hadde regna eld, fortalde bestefar. Mange hadde mist livet Tida som følgde vart vanskeleg for familien. Faren til Keota kunne ikkje lenger dyrke ris og bønner, korkje til eige bruk eller til å selje på marknaden. Mykje av dagen sat han berre stille, snakka ikkje med nokon og heldt seg for seg sjølv. Naboane kom ofte innom med litt mat til dei, men det gjorde faren endå meir nedstemd. Han var van med å syte for seg sjølv og sine. Mor til Keota innsåg at denne situasjonen ikkje kunne halde fram. Ho måtte finne ein måte å tene pengar på, slik at familien kunne klare seg på eiga hand. Mora arbeidde på jordet, men det var lite å tene på jordbruket. Farleg var det også. Dei tause mordarane, som småbombene vart kalla, kunne liggje og lure under jordskorpa slik at ein ikkje kunne sjå dei. Ein dag vart det sett opp ein plakat i den vesle butikken i landsbyen. Ein organisasjon som heitte Norsk Folkehjelp, søkte etter kvinner og menn som kunne grave fram bombene og gjere dei uskadelege. Mora sette seg føre å søkje, for då kunne ho tene pengar samtidig som ho kunne medverke til at det vart tryggare for barna å vekse opp i landsbyen. Mora fekk opplæring og ros for at ho arbeidde forsiktig og tålmodig. Det var tidkrevjande arbeid. Sakte gjekk dei framover og søkte med metalldetektorar. Når detektoren tok til å pipe, la dei seg ned og starta å grave forsiktig til dei fekk bomba opp av bakken. Etterpå vart bomba sprengt slik at ho ikkje var farleg lenger. Ulempa med jobben var at ho i periodar måtte vere lenge heimafrå medan gruppa hennar rydda bomber i andre landsbyar. Ho kjende seg likevel trygg på at alt sto bra til heime. Keota tok meir og meir ansvar, og ho og faren treivst i lag, særleg når Keota las høgt for han på kvelden.

4 Ein dag då mor til Keota arbeidde ute i skogen med dei andre ryddarane, kom ei gruppe for å lage film om ryddearbeidet og småbombetrugselen. FN og fleire andre organisasjonar arbeidde for å få småbombene bannlyst. Tidlegare hadde dei fått det til mot landminer, ein annan type bomber som låg gøymt under bakken og eksploderte når folk trakka på dei. Sjefen til Keotas mamma fortalde filmteamet om ulukka som hadde råka Keotas pappa, og dei avgjorde at dei ville fortelje vidare denne historia. Difor vart filmteamet med heim til landsbyen for å snakke med faren. Keota, faren og veslebroren synte også filmteamet jordet der ulukka hadde skjedd. No var det trygt på jordet fordi mora og kollegaane hennar hadde rydda det. Faren ville fyrst ikkje snakke med filmteamet. Han tykte han gjorde eit ynkeleg inntrykk sidan han ikkje hadde armar og ikkje kunne sjå og dermed ikkje kunne tene pengar så han kunne livnære familien. Keota tykte likevel at faren skulle fortelje historia si, slik at slike småbomber ikkje ville verte brukt igjen nokon gong. Det ville jo hindre at det same kunne skje med andre familiar. Etter kvart let faren seg overtyde. Heile familien vart intervjua av filmteamet. Keota, faren og veslebroren synte også filmteamet jordet der ulukka hadde skjedd. No var det trygt på jordet fordi mora og kollegaane hennar hadde rydda det. Før filmteamet reiste vidare, spurde dei faren om han kunne tenkje seg å vere med på eit møte i Noreg, der politikarane skulle bannlyse småbombene. Noreg var langt vekke. Faren hadde knapt vore utanfor landsbyen. Han ville i alle fall ikkje reise viss ikkje Keota var med. Keota hadde dessutan lært seg engelsk på skulen, så då kunne dei jo gjere seg forstått. Bestefar skulle passe veslebror medan faren og Keota var borte og mora var på jobb. Det var langt til Noreg. Fyrst køyrde Keota og faren i bil til flyplassen. Det tok fem timar. Etterpå flaug dei i ein time før dei landa på ein kjempestor flyplass. Keota hadde aldri sett så mange menneske før. Flyet dei hadde vore med fyrst, var ganske lite, men flyet dei gjekk på no, var enormt. Kvart einaste sete hadde eigen fjernsynsskjerm. I landsbyen til Keota var det berre ein av familiane som hadde fjernsyn, men Keota fekk ikkje sett mykje om bord, for ho sovna rett etter at dei sløkte lysa før avgang. Keota vakna med eit rykk då flyet sette hjula på bakken i Oslo. Ho og faren vart køyrt til eit hotell i byen, og om kvelden skulle faren snakke. Keota skulle vere tolk. Fleire hundre menneske var samla i Rådhuset i Oslo. Keota og faren fortalde historia om korleis klasebombene hadde råka dei, korleis bombene hindra dei i å dyrke ris og hogge ved, og dei fortalde kor glade dei var for at politikarane ville bannlyse bombene. Etter at dei hadde snakka ferdig, vart dei intervjua av fleire fjernsynsstasjonar. Faren til Keota var ikkje den einaste på møtet som hadde vorte råka av klasebomber. Til stades var òg gutar og jenter frå land som Libanon, Vietnam, Kambodsja, Tadsjikistan, Afghanistan og Irak, som hadde vore med på å overtyde politikarane om at dei må bannlyse klasebombene. Politikarane var òg einige om at dei måtte gjere meir for å verte kvitt bombene som skapte så mykje redsle og liding. Difor skulle dei gje meir pengar slik at fleire kunne arbeide for å gjere landet sitt fritt for klasebomber. Keota og faren reiste heim igjen. Mora kunne fortelje at Norsk Folkehjelp skulle tilsette fleire bomberyddarar. Då Keota gjekk og la seg den kvelden, tenkte ho at viss vi var mange nok som sto saman, kunne vi gjere verda til ein betre stad. Då ville kanskje ikkje fleire barn døy av småbomber, og fedrar ville ikkje miste armane og synet fordi dei verna barna sine. Ho sovna og drøymde om at landet hennar ein dag ville vere fritt for klasebomber. Historia om Keota er oppdikta, men inspirert av lagnaden til verkelege personar.

5 REFLEKSJONAR ETTER FORTELJINGA: DISKUTER I KLASSEN ELLER GRUPPEVIS NOKRE AV ELLER ALLE SPØRSMÅLA: Keota må passe seg for klasebomber på veg til skulen. Kva er farleg på norske skulevegar? Faren til Keota redda livet til veslebror, men vart sjølv skadd. Kvifor vert han nedstemd over at naboane kjem med mat? Mor til Keota fjernar farlege miner og bomber på arbeid. Kva trur de Keota tenkjer om at mora har ein slik jobb? I fyrstninga vil ikkje faren til Keota verte filma, men så gjer han det likevel. Kvifor skifta han meining? Kvifor vil politikarane bannlyse klasebombene, og kvifor treng dei hjelp frå faren til Keota? Korleis endrar faren sine skadar tilhøvet mellom han og Keota? Kva vil det seie å bu i eit område råka av miner og klasebomber? Er det ting barn ikkje kan gjere der som barn andre stader i verda kan gjere? OPPGåVER: Norsk: 1. Keota må passe seg for bomber på veg til skulen. Kva må du passe deg for når du går til skulen? Teikn eit kart som viser vegen du går, og kva slags farar du må passe deg for. 2. Teikn ein situasjon frå historia om Keota som du hugsar godt. Skriv ein setning om kvifor du hugsar akkurat den delen av historia best. 3. I landsbyen som Keota kjem frå, har dei berre eitt fjernsyn. Kva ville du ha gjort i staden for å sjå på barnetv dersom du ikkje hadde hatt fjernsyn eller datamaskin? 4. Ulukka som råka familien til Keota, var forferdeleg. Diskuter om ho likevel førde til noko fint. Be barna fortelje om ting som har skjedd dei, som fyrst var triste, men seinare viste seg å føre til noko godt. 5. Vel ein av medelevane som skjold og ein som bombe. Du må alltid ha skjoldet mellom deg og bomba. Leiken viser kor tilfeldig minene og klasebombene råkar. RLE: 1. Faren til Keota kan ikkje livnære familien lenger fordi han vart skadd. Korleis taklar Keota og familien situasjonen? Korleis ville du ha følt det dersom nokon nær deg vart skadd slik faren til Keota? 2. Gå inn på fn-filuren.no. Klikk på temasider og les teksten om rettane barn har. FN seier at alle barn har rett til blant anna dette: Skulegang Leik Vern Gå saman to og to. Diskuter om Keota får stetta desse rettane eller ikkje. Kvifor er det vanskelegare for Keota enn for dykk å kunne gå på skule, leike og få vern? Samfunnsfag: 1. Sjå føre deg noko som gjer deg verkeleg redd, og teikn det på eit papir. Legg teikningane ut på golvet i klasserommet slik at dei symboliserer bombene som ligg rundt landsbyen til Keota. Korleis er Keota si redsle annleis enn dykkar redsle, og kva kan vi gjere for å verte trygge? 2. Er det rettferdig at Keota sin landsby framleis vert råka av ein krig som var slutt for lenge sidan? Diskuter rettferd i samband med historia om Keota. To og to eller i klassen. 3. Kva vil det seie å vere handikappa, slik faren til Keota er? Kva trur du er den største skilnaden på å vere handikappa i eit fattig land som Laos samanlikna med eit velståande land som Noreg?

6 UNDERVISNINGSOPPLEGG TRINN: Undervisningsopplegget for trinn tek utgangspunkt i utdrag frå Henning Mankell sin roman Ildens Hemmelighet om Sofia. Romanen byggjer på ei sann historie og gjev god innsikt i landminefaren slik eit barn ser det. Filmen som høyrer til undervisningsopplegget, gjev ei enkel framstilling av problematikken rundt miner og klasebomber. (Last ned filmen.) I følge FN har alle barn rett til beskyttelse, å kunne leke trygt og gå på skole. Denne skolegården i Attende i Sør- Sudan ble rydder for miner av Norsk Folkehjelp i OBS! Denne teksten er ikke oversatt KOMPETANSEMÅL: Norsk, munnleg: Drøfte og vurdere skjønnlitterære tekster med utgangspunkt i eigne opplevingar og med forståing for språk og innhald. Skriftlege tekster: Målet for opplæringa er at eleven skal kunne: Lese eit mangfald tekster i ulike sjangrar og av ulik vanskegrad. Formulere tolkingar av lesne tekster. Uttrykke eigne opplevingar og grunngje eigne synspunkt på lesne tekster. RLE: Samtale om aktuelle filosofiske og etiske spørsmål knytte til temaa fattig og rik, krig og fred, natur og miljø, IKT og samfunn. Forklare viktige delar av FN si verdsfråsegn om menneskerettar og samtale om kvifor dei er viktige. Samfunnsfag: Gje eksempel på korleis Noreg er med i internasjonalt samarbeid gjennom FN og andre organisasjonar. Kroppsøving: Følje reglar og prinsipp for samarbeid og rettferdig leik.

7 UTDRAG FRA HENNING MANKELLS ILDENS HEMMELIGHET : Ei natt går væpna menn til åtak på landsbyen til ei jente som heiter Sofia. Blant dei drepne er faren Hapakatanda. Saman med mora Lydia, systera Maria og veslebroren Alfredo flyktar Sofia frå landsbyen. Etter ei lang vandring finn dei ly i ein landsby der presten José-Maria driv ein skule. Men i landsbyen lurer nye farar. José-Maria stilte seg på ein kasse slik at alle kunne sjå han. Så fortalde han om minene. Når de går til åkrane eller ned til elva, skal de bruke berre dei stiane som er opptrakka, sa han. Der er det trygt å gå. Men ta ikkje snarvegar. Det finst nedgravne miner. Vi veit ikkje kor dei er. Vi veit berre at dei er der. Kva er ei mine? spurde Maria. Sofia hysja på ho. Eg veit ikkje, svara ho. Ikkje snakk så mykje. Høyr etter i staden. Miner er bomber som er grave ned i jorda, heldt José- Maria fram. Dei visest ikkje. Trakkar du på bakken over, eksploderer mina. Føtene kan verte sprengt vekk. Ein kan verte blind. Ein kan til og med døy. Bruk berre stiane. Ta aldri snarvegar, uansett kor travelt de har det. ( ) Sofia tenkte at det var som om det fanst monster grave ned i jorda, monster som låg på lur og venta. Så tenkte ho at det var som krokodiller. Jordkrokodiller som venta på å hogge kjevane i foten hennar. (s ) Ein morgon då det hadde regna om natta, og den raude jorda på stien framleis var fuktig, fekk Sofia den ideen at dei skulle byte på å springe med auga igjen. For å sjå om det var mogleg, prøvde ho. Ho sprang nokre meter med lukka auge. Maria var like bak henne. Det var ikkje vanskeleg. Ho prøvde ein gong til. Ein siste gong ville ho prøve. Så skulle ho la Maria være med på leiken. Det var kanskje fordi jorda var fuktig. Men ho snubla og tok nokre steg utanfor stien. Maria var like ved henne. Ho opna auga og såg at ho var utanfor stien. Det var kanskje vanskelegare enn ho hadde trudd. Kva gjer du? sa Maria, som sto på stien tett inntil henne. Ingenting, sa Sofia. Eg leikar. Ho hoppa på venstrefoten. Så sette ho ned høgrefoten for å ta eit steg attende til stien igjen. Då vart jorda sprengt i bitar. (s. 47) Sofia og Maria vart frakta til sjukehus, men det var ikkje mogleg å redde livet til Maria. Handa hennar nådde fram til Maria. Sofia greip tak i henne. Eg har så vondt, sa Maria. Eg vil gå heim. Det er natt, sa Sofia. I morgon går vi heim. Men Maria sette seg opp i senga. Eg går heim no, sa ho. Så la ho seg ned. Ho såg på Sofia. Så lukka ho auga. I same augneblinken visste Sofia at Maria døydde. Handa hennar rykte til. Så var ho borte. (s. 54) Sofia overlever, men legane må amputere begge føtene hennar. Frå sjukehussenga kom ho til å overhøyre ei samtale. Det hadde vel vore best for ho om ho hadde fått døy som systera, sa den eine stemma. Kva slags liv har ho i vente, sa den andre stemma. Så vart det stille i rommet. Stega fjerna seg, døra slo igjen. Sofia opna auga. Var det henne dei hadde snakka om? Kvifor var det best at ho også døydde? Kvifor var det ikkje nok med Maria? Ho merka at det var noko rart med kroppen. Det var ikkje berre båla som brann. Forsiktig strauk ho med den eine handa over brystet og magen, over alle bandasjane, og heldt fram nedover langsmed den eine foten. Ved kneet tok det slutt. Foten hennar var borte. (s. 57) Legane på sjukehuset gjev Sofia nye, kunstige føter. Benthino og Emilio lærer henne å gå igjen. Samstundes vaknar minna om ulukka. Ho prøvde å ta eit steg. Det var som om ho løfta noko tungt som hang på kroppen hennar. Fyrst den eine foten, så den andre. Inni seg kunne ho sjå seg sjølv og Maria springe langs stien. Neste fot. Løfte, sette den ned framfor den andre. No spring dei. Dei leikar. Ein ny leik som Sofia har funne på. Neste fot. Eitt steg framover, støtte seg på krykkene, finne balansen. Dei skal springe og lukke auga. Ho gjer som vanleg når ho finn på ein ny leik. Fyrst prøver ho sjølv. Så fortel ho Maria korleis ho skal gjere det. Neste steg. Trepinnen med den svarte skoen opp i lufta og framover, krykkene mot golvet. Ho lukkar auga og spring. Men stien er våt. Ho sklir og snublar, kan ikkje stogge. Neste fot. Krykka framover, så foten, løfte kroppen, ikkje miste balansen. Ho slår opp auga, ho står på ein fot, snur seg og ser Maria. Ho veit ho ikkje skal sette ned foten. Men det er alt for seint. Sofia datt. Benthino lo. Han og Emilio løfta henne opp, samla saman krykkene, knytte fast ei reim som hadde lausna. Brått såg dei at Sofia hadde tårer i auga. Slo du deg? Spurte Benthino. Vi berre leika, sa Sofia. Eg snubla. (s. 75) Kvar dag vert barn og vaksne råka av miner og klasebomber. Historia om Sofia er basert på ei sann historie frå Mosambik. Sofia bygde opp igjen livet sitt og lærte seg å sy slik at ho kunne tene til opphald for livet og kunne vende tilbake til landsbyen sin. Henning Mankell, Ildens hemmelighet Til nynorsk frå bokmålsversjonen omsett av Kari Bolstad Gyldendal Norsk Forlag, Oslo 1996

8 Fakta om FN FN vart stifta i 1945, og Noreg er eitt av dei 51 landa som var med frå starten. FN har i dag 192 medlemsland, og er ein politisk arena for internasjonalt samarbeid. Alle FN-land er bundne av FN-pakta, som er ein internasjonal traktat med reglane og prinsippa for styringa av FN. FN samlar inn informasjon og set dagsorden for utfordringane og utviklinga i verda. Kjernearbeidet til FN vert finansiert av eit regulært budsjett på cirka fem milliardar dollar årleg. Resten av tilskota til FN sine fond og program er basert på friviljuge tilskot frå medlemslanda. Noreg ligg på sjuande plass totalt i tilskot til FN. Dei viktigaste organa i FN er: Generalforsamlinga, Tryggjingsrådet, Sekretariatet, Det økonomiske og sosiale rådet, Den internasjonale domstolen og Menneskerettsrådet. FN OG MENNESKERETTAR Ei av dei viktigaste oppgåvene FN har er å lage reglar og avtalar som er felles for alle land. Nokre av dei viktigaste av desse er menneskerettane. FN si generalforsamling vedtok verdsfråsegna om menneskerettar 10. desember I tida etter 1948 har menneskerettane stadig vorte utvida med nye konvensjonar. Ein konvensjon er ei avtale mellom mange land. For eksempel har vi eigne konvensjonar (avtalar) mot rasediskriminering og tortur, og vi har konvensjonar som sikrar rettane til barn, kvinner og personar med nedsett funksjonsevne. Menneskerettane seier at alle menneske er fødde frie, og med same menneskeverd og rettar. Det er difor dei same rettane som gjeld for menneske i Noreg og i alle andre delar av verda. Kvart enkelt land har ansvar for at innbyggjarane i landet faktisk har desse rettane. Enkelte land er flinke til å passe på menneskerettane, mens andre ikkje er like flinke. Her kan du lese meir om menneskerettane: FN-sambandet FN-sambandet er eit uavhengig informasjonssenter med FN og internasjonale spørsmål som arbeidsområde. Målet er å auke kunnskapen og skape debatt om temaa i Noreg. Heilt sidan FN-sambandet vart oppretta i 1946, har skuleverket vore ei av dei viktigaste målgruppene for organisasjonen. Les meir på nettsida FN.no. NORSK FOLKEHJELP Etablert i 1939 som fagrørsla sin humanitære solidaritetsorganisasjon. Har meir enn medlemmer i Noreg og 100 lokallag i hele Noreg. Driv friviljuge sanitets- og redningstenester over heile landet og er aktive innanfor integrering og flyktningarbeid i Noreg. Jobbar med humanitær minerydding og internasjonalt utviklingsarbeid i til saman 36 land. Har over tilsette, dei aller fleste lokalt tilsette i prosjektland. Samarbeider med lokale styresmakter, partnarar, friviljuge organisasjonar og FN. Er ein medlemsstyrt organisasjon med hovudadministrasjon i Oslo. Miner og klasebomber er ein dagleg trugsel og hindrar utviklinga i meir enn 70 land og områder over heile verda. Norsk Folkehjelp arbeider i over 15 land, som alle er hardt råka av miner og eksplosivar. Norsk Folkehjelp har ein fullstendig verktøykasse til mine- og eksplosivrydding: Fyrst kartlegg dei kva omfang problemet har. Etterpå brukar mineryddarar metalldetektorar eller hundar for å finne klasebomber, landminer og andre eksplosivar. Bombene vert forsiktig grave fram og øydelagt i ei kontrollert sprenging. Norsk Folkehjelp brukar òg pansra køyretøy i mekanisk rydding og lærer opp lokalbefolkninga i korleis dei skal gå fram for å unngå faren. Norsk Folkehjelp arbeider med politisk påverknad og har medverka til to viktige internasjonale avtalar som bannlyser antipersonellminer (1997) og klasebomber (2008).

9 KVA ER EI LANDMINE? Ei landmine er sprengstoff som vert plassert på eller under bakken, og som vert utløyst når nokon trakkar på mina eller eit køyretøy køyrer over ho. Miner er laga for å skade eller drepe menneske, og kan vere farlege i mange tiår etter at dei vart lagt ut. KVA ER EI KLASEBOMBE? Ei klasebombe er ein behaldar som inneheld mange hundre småbomber. Dei kan sleppast ut frå fly eller skytast ut frå bakken. Oppe i lufta opnar behaldaren seg, og klasebombene spreier seg over eit stort område. Mange klasebomber eksploderer ikkje når dei treff bakken, og vert liggande igjen ueksploderte og like farlege som landminer. OPPGåVER: norsk: 1. Sofia kallar landminene for monster som ligg på lur, eller jordkrokodiller som ventar på å hogge kjevane i foten hennar. Kva slags farar lurer på skulevegen din? Skildre landminer i eit dikt. 2. Kva meiner Sofia når ho seier til Benthino og Emilio at ho berre leika? Kjenner ho ansvar for at systera døydde? 3. Korleis ville livet ditt ha vore om du hadde mist ein fot eller arm? Prøv å gjere vanlege skuleaktivitetar med ein arm bunden på ryggen, eller ved å gå på ein fot. RLE: 1. Ei av sjukesystrene seier at det kanskje hadde vore best om Sofia hadde døydd som systera. Kvifor seier ho det? Korleis trur du det er å leve med eit handikapp i eit fattig land utan den hjelpa du ville ha fått i eit land som Noreg? 2. Kva slags rettar har vi som menneske, og kvifor har vi dei? Har folk som lever i mineråka område, rettar? Viss ja, er desse rettane annleis enn andre menneskerettar? 3. Nemn eksempel på kva FN si verdsfråsegn om menneskerettar tyder for folk som er råka av miner og klase bomber. Har ho noko å seie i det heile teke? 4. Sofia måtte flykte fordi landsbyen hennar vart an gripen, og landminene vart lagt ut fordi det var krig. Nemn eksempel på krigar du kjenner til. Er nokre krigar verre enn andre? 5. Tenk deg at du mister begge føtene i ei ulukke. Kva ville du sakne mest av det du ikkje kunne gjere lenger, og kvifor? Teikn deg sjølv som mineskadd. SAMFUNNSFAG: Kva gjer FN og hjelpeorganisasjonar som Norsk Folkehjelp for å hjelpe folk som lever med trugselen frå landminer og klasebomber? Korleis kan vi som enkeltmenneske hjelpe til? KROPPSØVING: Elevane spelar kanonball i kroppsøvingstimen. Målet er å treffe motstandaren i føtene eller armane. Ein elev som vert treft i armen, kan ikkje lenger bruke han i spelet. På same måte: Dersom eleven vert treft i foten, må han spele vidare på ein fot. Kor lenge orkar elevane å spele med eit handikapp?

10 Har du spørsmål knytt til skuleopplegget? Kontakt Øystein Sassebo Bryhni i TV-aksjonen Norsk Folkehjelp: osb@folkehjelp.no